Κύριε Πρόεδρε, Κυρίες και Κύριοι,

Δεν θα μπορούσε να ήταν καλύτερη η συγκυρία για τη διοργάνωση μιας τέτοιας ημερίδας, όσο η περίοδος αυτή, μια περίοδος που, όπως είπε ο κ. Μυρτάκης, μπαίνουμε σ’ ένα νέο πλαίσιο, σε μία νέα συνθήκη. Θα έλεγα ότι μπαίνουμε σε μία φάση που μπορούμε να τη χαρακτηρίσουμε ως εθνική ευκαιρία, με την έννοια ότι έχουμε μπροστά μας αρκετό χρόνο, αλλά όχι απεριόριστο, που αν τον αξιοποιήσουμε σωστά για να ανασυγκροτήσουμε τη χώρα, τότε αυτές τις οδυνηρές εμπειρίες, που ζήσαμε ως κοινωνία τα τελευταία χρόνια, οι επόμενες γενιές θα μπορούν να τις αποφύγουν οριστικά.

Αυξημένες ελευθερίες – Αυξημένη ευθύνη

Είναι προφανές ότι μπαίνουμε σε μία φάση με αυξημένους βαθμούς ελευθερίας, σε ό,τι αφορά τη διαμόρφωση της πολιτικής, αλλά και αυξημένων ευθυνών. Σε αυτές τις νέες συνθήκες απαιτείται μία νέα κοινωνική συμμαχία, πέρα από κομματικές διαφορές, με στόχο να πάμε μπροστά και όχι να κολλήσουμε σε παθογένειες του παρελθόντος. Επίσης χρειάζεται να υπάρξει μία ευρεία κινητοποίηση των πόρων, υλικών και ανθρώπινων. Και ειδικά σε αυτό, ο ρόλος των Συνεταιριστικών Τραπεζών είναι και μπορεί να γίνει ακόμη πιο σημαντικός και καθοριστικός.

Θα ήθελα, στο σύντομο χαιρετισμό που κάνω εκ μέρους της Κυβέρνησης, να θυμηθώ λίγο μαζί σας, τι παραλάβαμε, τι κάναμε και να πω δύο λόγια για το τι σχεδιάζουμε για το μέλλον.

Συνεταιριστικές Τράπεζες: Από την απαξίωση στη στήριξη και την αναβάθμιση

Παραλάβαμε τον κλάδο, όπως εσείς γνωρίζετε καλύτερα από μένα, σε μια πορεία φθοράς και σε ένα κλίμα απαξίωσης και περιθωριοποίησης. Έξι τράπεζες έκλεισαν μετά το 2012, εκατοντάδες εργαζόμενοι, δυστυχώς έμειναν χωρίς απασχόληση και κυρίως ένα κλίμα απαξίωσης, με τις Συνεταιριστικές Τράπεζες να θεωρούνται σαν κάτι το περιττό. Και η Πολιτεία αντί να ενισχύσει τις Συνεταιριστικές Τράπεζες δημιουργούσε προσκόμματα και αποκλεισμούς, από προγράμματα του ΕΣΠΑ, από προγράμματα του ΕΤΕΑΝ και άλλες δυνατότητες.

Αυτή η κυβέρνηση προσπάθησε να χαράξει μια άλλη πορεία και στην κατεύθυνση αυτή:

Πρώτον, πιστεύω ότι βάλαμε, σε συνεργασία μαζί σας, αμέσως ένα τέρμα σ’ αυτήν την αρνητική πορεία, δημιουργήσαμε ένα κλίμα διαλόγου μεταξύ μας, δημιουργήσαμε, στην Αντιπροεδρία της Κυβέρνησης, δομές μόνιμης επαφής και συνεργασίας των Συνεταιριστικών Τραπεζών με όλα τα Υπουργεία. Και νομίζω ότι αυτό μας βοήθησε, διότι υπήρξαν φορές που έπρεπε να συνεργαστούμε με το Υπουργείο Οικονομίας & Ανάπτυξης και το ΕΤΕΑΝ, άλλες φορές έπρεπε να συνεργαστούμε με το Υπουργείο Οικονομικών, άλλες με άλλα υπουργεία. Αυτή η δομή, νομίζω, πρέπει να παραμείνει και να ισχυροποιηθεί και θα ήθελα στο σημείο αυτό να ευχαριστήσω με την ευκαιρία αυτή όλους και όλες που συνετέλεσαν στο να υπάρξει αυτή η συνεργασία.

Δεύτερον, προσπαθήσαμε να άρουμε ορισμένα από τα εμπόδια και τα αντικίνητρα και να καταστήσουμε τις Συνεταιριστικές Τράπεζες ισότιμες σε ό,τι αφορά την αξιοποίηση δυνατοτήτων που παρέχονται από ευρωπαϊκά ή άλλα προγράμματα.

Τρίτον, στηρίξαμε την προσπάθεια ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών σε μία πολύ δύσκολη φάση και παρόλο που φαινόταν σχεδόν αδύνατον, καταφέραμε να διασώσουμε τις περισσότερες τράπεζες. Και όχι μόνο να διασωθούν αλλά και να ισχυροποιηθούν. Προστατεύσαμε την απασχόληση των εργαζομένων και ιδίως στις Συνεταιριστικές Τράπεζες που δεν μπόρεσαν να σωθούν, το προσωπικό τους απορροφήθηκε σε μεγάλες, συστημικές τράπεζες. Δυστυχώς δεν μπορέσαμε να δώσουμε την ίδια θετική απάντηση σε εργαζόμενους προηγούμενων ετών, που είχαν μείνει  χωρίς δουλειά.

Τέταρτον στηρίξαμε με κάθε δόκιμο μέσο και στηρίζουμε τη ρευστότητα των τραπεζών.  Σε συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομικών προωθούμε την έκδοση Κοινής Υπουργικής Απόφασης, σύμφωνα με την οποία  κατά τη μεταφορά των πόρων, των αποταμιεύσεων των δημόσιων Οργανισμών, στην Τράπεζα της Ελλάδος θα λαμβάνεται υπόψη η ευστάθεια του συστήματος και άρα και των συνεταιριστικών τραπεζών.

Τέσσερα θεμέλια για τον ασφαλή σχεδιασμό του μέλλοντος

Τι σχεδιάζουμε, λοιπόν, από εδώ και πέρα;

Πρώτον, νομίζω πως πρέπει να κατανοήσουμε, και να αξιοποιήσουμε τις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται. Διότι δεν είναι απλώς ότι βγαίνουμε από το Πρόγραμμα, αλλά μπαίνει τέλος σ’ ένα καθεστώς επιτροπείας, το οποίο είχε πάρα πολύ αρνητικές συνέπειες.

Δεύτερον, βγαίνουμε από τα μνημόνια με το χρέος βιώσιμο, τουλάχιστον σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα.

Τρίτον, βγαίνουμε από τα μνημόνια με μια οικονομία σε ανάκαμψη, η οποία, παρά τους περιορισμούς, γενικεύεται και ισχυροποιείται, όπως είδαμε από τα αποτελέσματα του πρώτου τριμήνου. Ο ΟΟΣΑ και άλλοι οργανισμοί προβλέπουν ρυθμούς ανάπτυξης μεγαλύτερους του  2% για τα επόμενα χρόνια.

Έχουμε λοιπόν ένα μεσοπρόθεσμο ορίζοντα στη βάση του οποίου μπορούμε να σχεδιάσουμε την προοπτική μας.

Επίσης, βγαίνουμε από τα μνημόνια με αρκετά ισχυρή θωράκιση της χώρας, ακόμα και στις περιπτώσεις αναταράξεων των αγορών. Έχει επισημανθεί ότι έχουμε ως κράτος ταμειακά διαθέσιμα περίπου 24 δισ. ευρώ, αλλά πέραν αυτών, αν υπολογίσουμε τα έσοδα από τα πρωτογενή πλεονάσματα και τα 4,8 δισ. από επιστροφές κερδών ομολόγων, διαπιστώνουμε ότι την επόμενη τετραετία, τα υπαρκτά και δυνητικά διαθέσιμα του ελληνικού κράτους, υπερβαίνουν τις δανειακές του ανάγκες. Άρα είμαστε εξασφαλισμένοι για τουλάχιστον μία τετραετία. Αλλά επειδή η πρόσβαση στις αγορές μπορεί να έλθει ίσως και σύντομα, όποιοι πρόσθετοι πόροι αντληθούν από αυτές, θα μας επιτρέψουν να εξοφλήσουμε δάνεια του ΔΝΤ με σχετικά υψηλό επιτόκιο, αλλά και να τους αξιοποιήσουμε για επενδύσεις.

Σημειώνω, επειδή  ακούγονται και ανακρίβειες, ότι σε αυτά τα ποσά δεν περιλαμβάνονται οι πόροι των δημόσιων φορέων, που συγκεντρώνονται στην Τράπεζα της Ελλάδος και υπερβαίνουν τα 35 δισ. ευρώ. Άρα σ’ έναν κόσμο με αυξημένη αβεβαιότητα όπου το ενδεχόμενο διεθνών κρίσεων να μην μπορεί να αποκλειστεί για το μέλλον, η χώρα μας δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ασφαλή σχεδιασμό του μέλλοντός της.

«Οδικός χάρτης» της ανάπτυξης,  η Ολιστική Αναπτυξιακή Στρατηγική

Στο πλαίσιο αυτό κεντρική θέση λαμβάνει η Ολική Αναπτυξιακή Στρατηγική, που αποτελεί τον «μπούσουλα» για την  από εδώ και πέρα πορεία μας. Στρατηγική που δεν θα είναι στάσιμη, αλλά θα εξειδικεύεται και θα εμπλουτίζεται μέσα από τη διαβούλευση με τους κοινωνικούς φορείς, επιτρέποντάς μας να διαμορφώσουμε παράλληλα τη στρατηγική για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης στη βάση συγκεκριμένων δεδομένων.

Πυλώνας του χρηματοπιστωτικού συστήματος οι Συνεταιριστικές Τράπεζες

Βασικός πυλώνας αυτής της Στρατηγικής, πέρα από τις συστημικές τράπεζες βεβαίως, οι οποίες στο μέτρο που μειώνουν τα «κόκκινα» δάνειά τους, θα γίνονται και πιο ενεργές, θα είναι αυτό που ονομάζουμε «παράλληλο σύστημα χρηματοδοτικών μέσων και εργαλείων». Εδώ περιλαμβάνονται οι Συνεταιριστικές Τράπεζες, η Αναπτυξιακή τράπεζα και τα διαμορφούμενα ειδικά χρηματοδοτικά εργαλεία.

Η Αναπτυξιακή τράπεζα είναι σε εξέλιξη. Έχουμε υποστήριξη και βοήθεια από τη γαλλική Αναπτυξιακή Τράπεζα και ευελπιστούμε ότι τους επόμενους μήνες θα έχουμε τη νομοθέτηση της ίδρυσής της.

Τα ειδικά χρηματοδοτικά εργαλεία είναι πολλά, υπάρχουν σχετικές εισηγήσεις από το Υπουργείο για το ΕΤΕΑΝ, που θα δώσουν πλήρη ενημέρωση.

Έχουμε λοιπόν, ολοκληρωμένη στρατηγική χρηματοδότησης. Οι πόροι δεν είναι τόσο λίγοι όσο λέγεται.  Ακόμα και οι δημόσιοι πόροι υπερβαίνουν τουλάχιστον τα 50 δισ. για την επόμενη πενταετία.

Σημασία βεβαίως έχει η σωστή χρήση, η αναπτυξιακή χρήση των διαθέσιμων πόρων.

Οικοσύστημα χρηματοδοτικών μέσων και εργαλείων

Ποιες είναι λοιπόν οι προτεραιότητες από εδώ και πέρα;

Πρώτη είναι να περάσουμε από τη θεσμοθέτηση, την οποία ολοκληρώνουμε, στην υλοποίηση των νέων εργαλείων. Όπως ήδη είπα, η Αναπτυξιακή Τράπεζα αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του έτους. Αντίστοιχα το Ταμείο Υποδομών, που θα είναι ένα ισχυρό Ταμείο. Εντός του δεύτερου εξαμήνου θα νομοθετηθούν και οι «μικροπιστώσεις» που θα είναι ένα σχέδιο-πλαίσιο με βάση το οποίο σε διάφορους τομείς μπορούμε να έχουμε εξειδικευμένες μορφές μικροπιστώσεων για παράδειγμα με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης για όσους δραστηριοποιούνται στον πρωτογενή τομέα ή και το Υπουργείο Απασχόλησης ειδικά για την κοινωνική οικονομία, κλπ.

Δεύτερη είναι ότι ετοιμάζουμε -θα προκηρυχθεί διαγωνισμός- μία δέσμη μικρότερων επενδυτικών Ταμείων που απευθύνονται αποκλειστικά σ’ επιχειρήσεις που είναι στη φάση αναδιάρθρωσης, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, είτε επειδή μπήκαν στον εξωδικαστικό διακανονισμό, ρυθμίστηκαν τα δάνεια τους, αλλά έχουν ανάγκη κεφαλαίων, είτε επειδή λόγω τεχνολογικών και άλλων αλλαγών η αναδιάρθρωση είναι αναγκαιότητα. Το πρόγραμμα αυτό θα στηριχθεί  κατά 50% σε δημόσιο χρήμα και κατά 50% σε ιδιωτική χρηματοδότηση και θα δίνει άλλη μια δυνατότητα προς αξιοποίηση.

Άρα, αθροιστικά Ταμείο Υποδομών, επενδυτικά ταμεία αναδιάρθρωσης, «μικροπιστώσεις» και ειδικά Ταμεία για τη χρηματοδότηση κοινωνικής οικονομίας και των ενεργειακών κοινοτήτων. Οι ενεργειακές κοινότητες, μάλιστα, είναι ένα δυναμικό εργαλείο τόσο γιατί μπορούν να γίνουν δράσεις εξοικονόμησης ενεργείας -έχουμε και συμβατικές σχετικές υποχρεώσεις στο πλαίσιο της ΕΕ- όσο και γιατί μπορεί να γίνει και παραγωγή ενέργειας από ομάδες πολιτών, ομάδες επιχειρήσεων, συνεταιρισμών, Δήμων κοκ.

Δημιουργείται, λοιπόν, με όλα αυτά που είπα και άλλα που θα αναδειχθούν πιστεύω στη συνέχεια, ένα οικοσύστημα, ένας χώρος προνομιακός για τις Συνεταιριστικές Τράπεζες, που θα χρειαστεί κι από εσάς ιδέες καινούργιες, δημιουργική προσέγγιση, ευελιξίες, συνδυασμός μέσων και εργαλείων, συνεργασίες πολύμορφες.

Τρίτη είναι η ολοκλήρωση της στρατηγικής για τις συνεταιριστικές τράπεζες, που αποτελούν μια ιδιόμορφη δραστηριότητα, απαιτούν κάποια κίνητρα για να αρθούν τα αντικίνητρα και τα εμπόδια που υπάρχουν. Πρέπει να δούμε, στο πλαίσιο της ΕΕ, ποια εμπόδια είναι αυτά και πώς θ’ αρθούν. Απαιτείται γι’ αυτό ένας φορέας που θα καλύπτει τις ανάγκες σε περίπτωση μεγάλων δυσκολιών, όπως αυτές που περάσαμε. Στην κατεύθυνση αυτή, λοιπόν, θα χρειαστεί με βάση τις συγκλίσεις που έχουμε και τις καλές πρακτικές που γνωρίζουμε, να κάνουμε ένα σχεδιασμό πιο φιλόδοξο, αν μπορούμε να τον πούμε έτσι.

Έχω, ήδη, στείλει διερευνητική επιστολή ως Υπουργός Οικονομίας & Ανάπτυξης, αξιοποιώντας μια παλιά διαθεσιμότητα, προς το γερμανικό θεσμό των Sparkassen και προτείνοντας να συνεργαστούμε, με στόχο να προσδιορίσουμε με μεγαλύτερη ακόμα σαφήνεια τις ανάγκες χρηματοδότησης της περιφερειακής ανάπτυξης, και των μικρών επιχειρήσεων και να διατυπωθούν προτάσεις για την αντιμετώπιση τους.

Όχι υπόλειμμα του παρελθόντος, αλλά εκδοχή του μέλλοντος οι συνεργατικές μορφές οργάνωσης της κοινωνίας

Tέλος, θα ήθελα να ολοκληρώσω, λέγοντας, ότι όσα επισημαίνουμε εδώ για τις συνεταιριστικές τράπεζες είναι κοινός τόπος, προϊόν εμπειριών και επιστημονικής μελέτης. Παρ’ όλ’ αυτά, στη χώρα μας τελευταία ακούγονται ορισμένες απόψεις προς την αντίθετη κατεύθυνση, τις οποίες θεωρώ όχι μόνο λανθασμένες, αλλά και παράδοξες, ότι δηλαδή οι συνεταιριστικές τράπεζες δεν χρειάζονται.

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να τονίσω την πλήρη διαφωνία μας με τις απόψεις αυτές. Εμείς διαφωνούμε:

Πρώτον γιατί στην Ελλάδα υπάρχει υπερσυγκέντρωση του τραπεζικού συστήματος, καθώς οι τέσσερις συστημικές τράπεζες, μαζί με την Τράπεζα Αττικής έχουν το 97% του ενεργητικού. Αυτή λοιπόν η υπερσυγκέντρωση, πολλώ δε μάλλον η ενίσχυσή της,  θα μπορούσε να δημιουργήσει ακόμη και κινδύνους αστάθειας για το τραπεζικό σύστημα. Άρα η ορθή κατεύθυνση δεν είναι αυτή της περαιτέρω συγκέντρωσης, αλλά, αντίθετα, η δημιουργία αποκεντρωμένων δομών και μεταξύ αυτών των συνεταιριστικών τραπεζών κατά προτεραιότητα.

Δεύτερον, γιατί ακόμη και στις «καλές» εποχές, προ κρίσης, όταν οι τράπεζες με μεγάλη ευκολία παραχωρούσαν δάνεια, γνωρίζουμε ότι οι μικρές επιχειρήσεις δεν διέθεταν αντίστοιχα εύκολη πρόσβαση στο δανεισμό. Όπως δύσκολη ήταν και η χρηματοδότηση έργων περιφερειακής ανάπτυξης. Αυτά τα δεδομένα προφανώς επιδεινώθηκαν σε συνθήκες κρίσης.

Οι συνεταιριστικές τράπεζες λοιπόν συμβάλλουν σε δύο τουλάχιστον πεδία. Από τη μία στην άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων και από την άλλη στη χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Αυτές οι δύο δράσεις συνιστούν και στόχους της Αναπτυξιακής Στρατηγικής μας, άρα και η ενίσχυση των συνεταιριστικών τραπεζών είναι στόχος της πολιτικής.

Ζούμε μια εποχή, όχι αδιεξόδων όπως ορισμένοι παρατηρούν, αλλά στρατηγικού ανταγωνισμού, που μέσω αυτού και της έκβασής του διαμορφώνονται τα μοντέλα του μέλλοντος, οι τρόποι οργάνωσης του μέλλοντος. Είναι βαθιά η πεποίθησή μου λοιπόν ότι οι συνεταιριστικές μορφές οργάνωσης της κοινωνίας δεν είναι υπόλειμμα του παρελθόντος αλλά συνιστούν πρόδρομες μορφές του μέλλοντος.

* Ομιλία στην εκδήλωση της Ένωσης Συνεταιριστικών Τραπεζών «Οι Συνεταιριστικές Τράπεζες στη Νέα Εποχή»