Με ιδιαίτερη χαρά χαιρετίζω το Συνέδριο της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας. Μιας Περιφέρειας που παίζει κομβικό ρόλο στην ανάπτυξη όλης της χώρας.

Η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας ήταν από τις πρώτες που επλήγησαν από την αποβιομηχάνιση και την ανεργία, αρκετά χρόνια πριν από την κρίση. Και βέβαια τα προβλήματα επιδεινώθηκαν τα τελευταία χρόνια.

Σα να μην έφτανε αυτό, έργα στρατηγικής σημασίας, τα οποία έπρεπε να είχαν πραγματοποιηθεί εδώ και δεκαετίες, για διαφόρους λόγους έμειναν ημιτελή ή εγκαταλείφθηκαν. Η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας γνώρισε μία ιδιόμορφη απομόνωση. Η ανεργία έφτασε σε επίπεδα υψηλότερα από το μέσο όρο της χώρας.

Όμως αυτές οι καθοδικές τάσεις έχουν ανακοπεί και αρχίζουν να αντιστρέφονται. Η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας μπαίνει σε τροχιά ανάκαμψης. Η ανεργία, για παράδειγμα, μειώθηκε κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες το τελευταίο έτος.

Σημαντικό κεφάλαιο στην αναπτυξιακή προσπάθεια της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας αποτελούν τα μεγάλα έργα υποδομής. Η παράδοση των σύγχρονων οδικών αξόνων, Πάτρας – Κορίνθου και Ιόνιας Οδού, μέσα στο 2017, έθεσε τέλος στο καθεστώς αποκλεισμού και στην εικόνα των για χρόνια ημιτελών έργων, δίνοντας νέα αναπτυξιακή ώθηση σε ολόκληρη την περιοχή. Γιατί οι υποδομές είναι βασική προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη και τον περιορισμό των ανισοτήτων. Περαιτέρω ώθηση στην αναβάθμιση των υποδομών της Περιφέρειας θα δώσει η υλοποίηση του αυτοκινητόδρομου Πάτρας – Πύργου, η αναβάθμιση της σιδηροδρομικής γραμμής Πάτρας – Αθήνας, η ολοκλήρωση και αξιοποίηση του φράγματος Πείρου – Παραπείρου και άλλα έργα που ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη ή σχεδιάζονται, σε συντονισμό και συνεργασία με την Περιφέρεια και την Αυτοδιοίκηση.

Η θέση της Περιφέρειας στο νέο υπόδειγμα ανάπτυξης

Η χώρα βγαίνει από τη μνημόνια και τη σκληρή επιτροπεία τον Αύγουστο του 2018. Η πορεία είναι δρομολογημένη και καμία δύναμη δεν μπορεί πλέον να την ανακόψει ή να την εκτρέψει. Προχωρούμε με αποφασιστικότητα και ο κυβερνητικός σχεδιασμός προβλέπει να έχουμε κλείσει όλες τις εκκρεμότητες αρκετά νωρίτερα. Στις συνθήκες που διαμορφώνονται, προτεραιότητα τώρα αποκτά ο σχεδιασμός της μεταμνημονιακής Ελλάδας και η δημιουργία των προϋποθέσεων για ένα νέο υπόδειγμα Βιώσιμης και Δίκαιης Ανάπτυξης, χωρίς τις παθογένειες και τα λάθη του παρελθόντος.

Στο σχεδιασμό αυτό πρέπει να λάβουμε υπόψη τα συσσωρευμένα προβλήματα και τα πολλαπλά τραύματα στο κοινωνικό σώμα. Ταυτόχρονα όμως πρέπει να εντοπίσουμε τις δυνατότητες και να τις αξιοποιήσουμε οργανωμένα για να επιταχύνουμε την ανάπτυξη, να μειώσουμε δραστικά την ανεργία και να καταπολεμήσουμε τις ανισότητες που στα χρόνια της κρίσης και των μνημονίων έχουν επικίνδυνα διευρυνθεί.

Η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας έχει σημαντικές δυνατότητες. Ο συνδυασμός:

• ποιοτικής πρωτογενούς παράγωγης,
• μεταποιητικής δραστηριότητας, που ήδη παρουσιάζει σημάδια αναζωογόνησης,
• τουριστικής ανάπτυξης, που εμφανίζει ανοδική τάση,
• υψηλού επιπέδου εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα, όπως και ανθρώπινο δυναμικό,

της επιτρέπουν να διεκδικήσει μια κεντρική θέση στο νέο εθνικό υπόδειγμα Βιώσιμης και Δίκαιης Ανάπτυξης.

Στο Αναπτυξιακό Συνέδριο, που αναμένεται να ακολουθήσει στις αρχές του 2018, σε συνεργασία Υπουργείου Οικονομίας και Περιφέρειας, θα έχουμε την ευκαιρία να εξετάσουμε λεπτομερειακά και συγκεκριμένα όλα τα θέματα που αφορούν στον αναπτυξιακό σχεδιασμό της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας με την παρουσία και των αρμοδίων υπουργών, όπως συνέβη με σημαντική επιτυχία σε όσες Περιφέρειες της χώρας διοργανώθηκαν τέτοια Συνέδρια μέχρι και σήμερα.

Ανάπτυξη με κοινωνικές δεσμεύεις και κοινωνικά υπεύθυνη επιχειρηματικότητα

Σήμερα θα ήθελα να αναφερθώ στο θέμα που στάθηκε αφορμή γι’ αυτό το Συνέδριο. Τη βράβευση, δηλαδή, της Περιφέρειας για ένα πρωτοπόρο έργο που αφορά στη συνεργασία, τη δικτύωση  και τη διασύνδεση μικρών επιχειρήσεων ως βάση για μια «Συμμαχία για την Επιχειρηματικότητα και Ανάπτυξη στη Δυτική Ελλάδα», όπως είναι και το όνομα του σχετικού Δικτύου. Και θα αναφερθώ στο εγχείρημα αυτό διότι έχει μια ευρύτερη σημασία κυρίως λόγω των αρχών πάνω στις οποίες αυτό στηρίζεται.

Η συμμαχία για την επιχειρηματικότητα και την ανάπτυξη θεμελιώνεται σε αρχές που θέλουν να υπερβούν τις παθογένειες του παρελθόντος. Θεμελιώνουν ένα πλαίσιο συνεργασίας δημόσιων και ιδιωτικών φορέων σε συνθήκες διαφάνειας και δημόσιας λογοδοσίας. Αναδεικνύουν το ρόλο της κοινωνικά υπεύθυνης επιχειρηματικότητας. Φέρνουν στο προσκήνιο την ανάγκη σύγχρονων δημόσιων πολιτικών που μαζί με τη συνεργασιμότητα και τη διασυνδεσιμότητα αποτελούν τα μέσα για την υλοποίηση κοινά καθορισμένων στόχων.

Αυτές οι αρχές είναι σημαντικές διότι μετά την οδυνηρή εμπειρία της κρίσης και της επιτροπείας δεν δικαιούμαστε να μιλάμε για ανάπτυξη, γενικώς, αορίστως, και με νεφελώδη τρόπο. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η ανάπτυξη που επιδιώκουμε:

• Δεν θα είναι ληστρική αλλά θα σέβεται τους εργαζόμενους και το περιβάλλον. Θα είναι δηλαδή Βιώσιμη Ανάπτυξη.
• Δεν θα είναι ανάπτυξη που διευρύνει τις ανισότητες, αλλά θα έχει κοινωνικές δεσμεύσεις και θα υπηρετεί κοινωνικούς στόχους με πρώτο μεταξύ αυτών τη μείωση της ανεργίας. Θα είναι, δηλαδή Δίκαιη Ανάπτυξη.
• Δεν θα είναι κερδοσκοπική «φούσκα», αλλά θα είναι πραγματική και διατηρήσιμη.

Πρέπει δηλαδή να θέσουμε τους όρους της βιωσιμότητας και της δικαιοσύνης πάνω στους οποίους θα θεμελιώσουμε το νέο υπόδειγμα ανάπτυξης.

Αντίστοιχα, δεν μπορούμε να υμνούμε γενικά την επιχειρηματικότητα, συγχέοντας αδιακρίτως ευκαιριακές, κερδοσκοπικές δραστηριότητες, ακόμη και παραβατικές πρακτικές, με κοινωνικά υπεύθυνες μορφές επιχειρηματικότητας, που συνεργάζονται και καινοτομούν, επενδύουν στην έρευνα και το ανθρώπινο δυναμικό, στηρίζουν τις τοπικές οικονομίες και αναζητούν νέες αγορές. Θα ήθελα και από το βήμα αυτό να δηλώσω ότι αυτή ακριβώς η επιχειρηματικότητα, που κατανοεί την ευρύτερη κοινωνική της ευθύνη, έχει τη στήριξή μας.

Κυρίες και κύριοι,

Ως κοινωνία βρισκόμαστε σε ένα μεταίχμιο, ανάμεσα σε ένα τέλος και μια νέα αρχή. Είμαστε κοντά στο τέλος των μνημονίων, αλλά και μπροστά στην ανάγκη να σχεδιάσουμε τη μεταμνημονιακή εποχή με τρόπο που δεν θα επιτρέψει να επαναληφθούν λάθη και παθογένειες του παρελθόντος. Και όταν αναφέρομαι στο σχεδιασμό της μεταμνημονιακής εποχής, εννοώ να σκεφτούμε ξανά και να επαναπροσδιορίσουμε τους σκοπούς της ανάπτυξης, το ρόλο του κράτους, επίσης της επιχειρηματικότητας, το ρόλο της κοινωνίας. Έχουν, λοιπόν, εξέχουσα σημασία οι αρχές και οι αξίες πάνω στις οποίες θα στηρίξουμε αυτό το σχεδιασμό.

Έξοδος από την κρίση μέσω συνεργασίας και διασύνδεσης

Είμαστε, αναπόφευκτα, αντιμέτωποι με δυο επιλογές. Η πρώτη είναι η επιλογή που κυριαρχούσε στο πρώτο και στο δεύτερο Μνημόνιο. Στηριζόταν στη λογική ενός είδους κοινωνικού δαρβινισμού. Και τούτο διότι δεν επρόκειτο για μια διαδικασία τεχνολογικής ανανέωσης, στη διάρκεια της οποίας υποχωρούν η αποχωρούν όσες επιχειρήσεις δεν μπορούν να «ακολουθήσουν», αλλά για ένα περιβάλλον τεχνητά πιεστικό που οδήγησε στην σύνθλιψη και τον αφανισμό όποιων δεν άντεχαν στο σοκ της απότομης ύφεσης, της δραματικής μείωσης του τζίρου, της ουσιαστικής διακοπής της χρηματοδότησης. Έτσι, καταστράφηκαν χιλιάδες επιχειρήσεις, παρόλο που πολλές από αυτές μπορεί να διέθεταν πολλές επιμέρους δυνατότητες, εμπειρίες και δεξιότητες.

Η απάντηση σε αυτή την επιλογή είναι ένα μοντέλο εξόδου από τη κρίση μέσω της συνεργασίας, της δικτύωσης και της διασύνδεσης.

Η συνεργασιμότητα, η δικτύωση και η διασυνδεσιμότητα αντιπροσωπεύουν από κοινού μία κρίσιμη ανάγκη αλλά και δυνατότητα ταυτόχρονα. Από τη μία πλευρά, αποτελούν κρίσιμη ανάγκη, διότι η δομή της οικονομίας μας στηρίζεται σε μικρά μεγέθη και χαρακτηρίζεται από έντονο κατακερματισμό και αποσπασματικότητα. Από την άλλη, αποτελούν κρίσιμες παραγωγικές δυνάμεις, υποτιμημένες από τις ως τώρα κυρίαρχες πολιτικές.

Οι άυλες παραγωγικές δυνάμεις, όμως, όπως η συνεργασιμότητα, και η διασυνδεσιμότητα είναι αναντικατάστατες. Διότι μας επιτρέπουν να άρουμε, τουλάχιστον ως ένα βαθμό, την αποσπασματικότητα, τον κατακερματισμό και τις ανισότητες της ανάπτυξης, να αντισταθμίσουμε τα μειονεκτήματα χωρίς να καταστρέψουμε τα πλεονεκτήματα της παραγωγής σε μικρή κλίμακα, να δημιουργήσουμε προϋποθέσεις για επιτάχυνση της καινοτομίας στις μικρές επιχειρήσεις και να συγκροτήσουμε συλλογικά οχήματα, που να διευκολύνουν την πρόσβαση στις αγορές και τη συμμετοχή σε διεθνείς αλυσίδες αξίας.

Στόχος μας είναι η μικρή δομή, από παράγοντας υστέρησης να μετασχηματιστεί σε καταλύτη προόδου και αυτό μπορεί να καταστεί εφικτό μόνο μέσω της συνεργασίας, της δικτύωσης και της διασύνδεσης.

«Οικοσύστημα» συνεργασίας και διασύνδεσης

Για να μπορέσουμε, όμως, να αξιοποιήσουμε αυτήν την παραγωγική δυνατότητα, πρέπει να δημιουργήσουμε το κατάλληλο ευνοϊκό «οικοσύστημα» θεσμικών εργαλείων, κινήτρων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων, διαδικασιών που θα μας επιτρέπουν να αξιολογούμε τις εμπειρίες μας και να τις μετατρέπουμε σε δημόσιες πολιτικές και πρακτικές για δράση. Η κυβέρνηση, παρά τους περιορισμούς και τις δημοσιονομικές προτεραιότητες που κυριαρχούσαν ως τώρα, εργάζεται συστηματικά για τη δημιουργία ενός τέτοιου ευνοϊκού οικοσυστήματος για τη συνεργασία και τη διασύνδεση. Σε αυτό το στόχο αποσκοπούν πρωτοβουλίες όπως:

• Το Φόρουμ Αγροδιατροφής – Μεταποίησης – Τουρισμού, με στόχο ο τουρισμός να καταστεί μοχλός ανάπτυξης της εγχώριας παραγωγής.
• Η στήριξη των συλλογικών μορφών οργάνωσης των αγροτών και των μικροπαραγωγών, για την υπέρβαση του προβλήματος του μικρού κλήρου και την αξιοποίηση δυνατοτήτων και ευκαιριών.
• Η ανάπτυξη της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, ώστε να καταστεί ένας διακριτός τομέας της οικονομίας και της απασχόλησης.
• Το θεσμικό πλαίσιο για τις Ενεργειακές Κοινότητες, για την εξοικονόμηση ενέργειας τη μείωση του κόστους και την αξιοποίηση των ενεργειακών δυνατοτήτων από τις ίδιες τις τοπικές κοινωνίες και τους πολίτες, μέσα από συλλογικά σχήματα.
• Τα συλλογικά σχήματα μικροπιστώσεων, ώστε να υπερβούμε τις αδυναμίες του χρηματοπιστωτικού συστήματος σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση των επαγγελματιών και της μικρής επιχειρηματικότητας.

Πολλά από αυτά τα μέτρα έχουν ήδη θεσμοθετηθεί. Το νομοσχέδιο για τις Ενεργειακές Κοινότητες έχει κατατεθεί στη Βουλή και αναμένεται να γίνει νόμος του κράτους σύντομα. Ενώ ο σχεδιασμός για τις μικροπιστώσεις αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί ως το Μάρτιο του 2018.

Κυρίες και κύριοι,

Στις νέες συνθήκες ο ρόλος της κοινωνίας γίνεται ιδιαίτερα κρίσιμος, διότι η ίδια η κοινωνία κάνει, τελικά τις επιλογές που καθορίζουν το μέλλον. Η ίδια η κοινωνία απονομιμοποιεί θεσμούς και πολιτικές. Ο μετασχηματισμός στο κράτος και την οικονομία, η εξοδος από τη κρίση, η αξιοποίηση των νέων θεσμών που δημιουργούμε, προϋποθέτουν την κοινωνία όρθια, ενημερωμένη και ενεργή. Πρέπει, λοιπόν, από μια κοινωνία ανάθεσης να περάσουμε σε μια κοινωνία συμμετοχής. Στη διαδικασία αυτή, ο ρόλος των τοπικών κοινωνιών, της Περιφέρειας και της Αυτοδιοίκησης αποκτά ξεχωριστή σημασία. Πρωτοβουλίες, όπως το Συνέδριο αυτό, αποτελούν μια συμβολή στον κοινωνικό διάλογο. Εύχομαι καλή συνέχεια στις εργασίες του, καλή επιτυχία στους στόχους του.

* Oμιλία στο Διεθνές Συνέδριο «Συμμαχία για την Επιχειρηματικότητα και Ανάπτυξη στη Δυτική Ελλάδα»