Θα ήθελα να ανοίξω τη συζήτηση διατυπώνοντας ορισμένες πρώτες σκέψεις και προτάσεις στα θέματα που έχουμε θέσει στην ατζέντα της σημερινής σύσκεψης.

1. Σε ότι αφορά στη θέση και το ρόλο των τραπεζών για την έξοδο από την κρίση, θα ήθελα να τονίσω το αυτονόητο, ότι ο ρόλος των τραπεζών είναι κρίσιμος. Απόψεις που διατυπώθηκαν για μια έξοδο από την κρίση χωρίς πιστώσεις (creditless growth) αποδείχθηκαν ανεδαφικές. Οι τράπεζες πρέπει να γίνουν μέρος της λύσης, στήριγμα της εθνικής στρατηγικής για την ανασυγκρότηση της οικονομίας για δίκαιη και βιώσιμη ανάπτυξη. Για να το πετύχουν αυτό πρέπει να ανακτήσουν το ταχύτερο δυνατό τη δυνατότητά τους να χρηματοδοτούν την οικονομία με τρόπο και με κριτήρια βεβαίως που θα ενσωματώνουν τα μαθήματα του παρελθόντος.

Όταν αναφέρομαι σε τράπεζες εννοώ το χρηματοπιστωτικό σύστημα το οποίο δεν είναι στάσιμο αλλά αναπτύσσεται, αλλάζει μορφές και διαφοροποιείται. Ακριβώς γι’ αυτό μιλάμε για παράλληλες ή εναλλακτικές μορφές και εργαλεία χρηματοδότησης. Επί παραδείγματι, δημιουργούνται νέα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος, επιχειρήσεις, εναλλακτικό σύστημα πληρωμών, τράπεζες ειδικού σκοπού όπως οι συνεταιριστικές, το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, ειδικά αναπτυξιακά Ταμεία και χρηματοδοτικά εργαλεία κλπ

Επί του παρόντος οι πόροι βεβαίως είναι περιορισμένοι, όμως η ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης θα μειώσει την αβεβαιότητα. Η αναμενόμενη ένταξη στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας θα μειώσει τα επιτόκια. Η δυνατότητα διάθεσης κρατικών ομολόγων στις διεθνείς αγορές θα διευρύνει τις δυνατότητες των τραπεζών να αντλήσουν πόρους από αυτές. Η πρόοδος στην υλοποίηση των έργων του ΕΣΠΑ και η ενεργοποίηση των ειδικών χρηματοδοτικών εργαλείων που δημιουργούνται σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων δημιουργούν δυνατότητες συνεργασίας με τις τράπεζες και μείωσης σε ορισμένες περιπτώσεις του ρίσκου του δανεισμού.

Από την άλλη πλευρά οι αιτήσεις που υποβάλλονται στον αναπτυξιακό νόμο, η δυναμική που παρουσιάζει ο τουρισμός και ορισμένοι βιομηχανικοί κλάδοι, η κερδοφορία ενός διευρυμένου κύκλου επιχειρήσεων κ.ά. δείχνουν ότι  υπάρχουν σημαντικές επενδύσεις στο στάδιο της αναμονής που θα μπορούσαν να ενθαρρυνθούν από μια αντίστοιχη πολιτική των τραπεζών.

Βεβαίως μπορεί να πει κάποιος «ας δημιουργηθούν πρώτα οι θετικές προϋποθέσεις και μετά θα τις αξιοποιήσουμε». Όμως η μετατροπή ενός φαύλου κύκλου σε ενάρετο απαιτεί  το συγχρονισμό και την ταυτόχρονη κίνηση προς την ίδια κατεύθυνση όλων των εμπλεκόμενων παραγόντων. Αν οι τράπεζες κάνουν ένα βήμα μπροστά ή αν κάνουν ένα βήμα πίσω από τις εξελίξεις μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες ως προς την επιτάχυνση ή την επιβράδυνση της όλης διαδικασίας.

Θα ήταν χρήσιμο να έχουμε σήμερα μια ενημέρωση για τις δυνατότητες και τις κινήσεις των τραπεζών στα θέματα αυτά της χρηματοδότησης.

2. Σε ό,τι αφορά τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια είναι προφανές ότι η δραστική μείωσή τους είναι βασική προϋπόθεση για να μπορέσουν οι τράπεζες να ανακτήσουν πλήρως το ρόλο τους στη χρηματοδότηση της οικονομίας και αυτό αποτελεί κοινό μας στόχο.

Υποστηρίζουμε τη μείωση των κόκκινων δανείων με αποφασιστικότητα αλλά και κοινωνική ευθύνη. Πρόκειται για μια πάρα πολύ κρίσιμη και σύνθετη διαδικασία.

Επιλύοντας το πρόβλημα αυτό, απελευθερώνουμε παραγωγικές δυνάμεις που σήμερα είναι παγιδευμένες (στην υπερχρέωση) και δίνουμε δεύτερη ευκαιρία σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Αυτό όμως πρέπει να γίνει με τρόπο που να μην επιβραβεύει όσους βουλιάζουν τις επιχειρήσεις τους πλουτίζοντας οι ίδιοι. Πρέπει συνεπώς μέσα από τη διαδικασία αυτή να αναδειχθεί και μια νέα, κοινωνικά υπεύθυνη επιχειρηματικότητα. Και οι τράπεζες έχουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης γι’ αυτήν.

Στο θέμα αυτό έχει υπάρξει ήδη διαβούλευση μέσα από την οποία έχουν επιλυθεί πολλά προβλήματα. Αν χρειαστεί, μόλις επιστρέψει ο αρμόδιος υπουργός, ο κ. Παπαδημητρίου, από την Ουάσινγκτον μπορούν να συζητηθούν τα όποια θέματα μένουν ανοιχτά.

3. Έρχομαι τώρα σε ένα άλλο θέμα το οποίο αφορά την επέκταση των ηλεκτρονικών συναλλαγών.

Η επέκταση συμβάλει στη διαφάνεια  των συναλλαγών, στη βελτίωση της εισπραξιμότητας του ΦΠΑ, στην απεξάρτηση από τη χρήση του χρήματος σε φυσική μορφή. Υπάρχουν λοιπόν ισχυροί λόγοι δημοσίου συμφέροντος που επιβάλλουν μια πολιτική ενθάρρυνσης της επέκτασης των ηλεκτρονικών συναλλαγών. Η κυβέρνηση προχώρησε αποφασιστικά στην κατεύθυνση αυτή. Ορισμένοι ωστόσο κλάδοι βρίσκουν ακόμη υψηλό το κόστος από τη χρήση των  POS.

Θα ήθελα να ζητήσω από τις τράπεζες να εξετάσουν τις περιπτώσεις αυτές και συνυπολογίζοντας τα ευρύτερα οφέλη να επιταχύνουν  τη μείωση του κόστους των ηλεκτρονικών συναλλαγών.

4. Όπως ίσως είναι γνωστό, η κυβέρνηση επεξεργάζεται μια Νέα Αναπτυξιακή Στρατηγική για ένα νέο υπόδειγμα Βιώσιμης και Δίκαιης Ανάπτυξης χωρίς τις αμαρτίες και τις παθογένειες του παρελθόντος.

Πιστεύω ότι σύντομα θα μπορούμε να τη συζητήσουμε από κοινού.

Υπάρχουν αρκετά σημεία πάνω στα οποία μπορούμε από τώρα να δουλεύουμε.

Ένα τέτοιο θέμα είναι η νέα παραγωγική ταυτότητα της χώρας και η νέα κλαδική παραγωγική εξειδίκευση. Θα είναι πιστεύω αμοιβαία επωφελές οι μεν τράπεζες να γνωρίζουν τις βασικές επιλογές της κυβέρνησης η δε κυβέρνηση και οι φορείς του κράτους να γνωρίζουν τις τάσεις  που διαφαίνονται και τα σήματα που οι τράπεζες συλλαμβάνουν από τη σχέση τους με την αγορά, τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Μπορούμε να ορίσουμε  ίσως μια νέα ευρεία σύσκεψη στην οποία το Υπουργείο Οικονομίας και οι τράπεζες θα καταθέσουν τις απόψεις τους και στη συνέχεια να δούμε κάποια κανάλια ή τρόπους  μονιμότερης συνεργασίας.

5. Ένα άλλο θέμα που θα ήθελα να ξεχωρίσω είναι η συμβολή των τραπεζών στην ενημέρωση των επενδυτών στην προώθηση των επενδύσεων και στην προσέλκυση ξένων επενδυτών.

Η κυβέρνηση βεβαίως αναπτύσσει τη δική της δραστηριότητα στην κατεύθυνση αυτή αλλά ο ρόλος των τραπεζών είναι κρίσιμος.

Αυτό με φέρνει σε ένα συναφές θέμα και αυτό αφορά στην αποκατάσταση της εικόνας της χώρας στο εξωτερικό. Και όχι μόνο της οικονομικής αλλά και της κοινωνικής και της πολιτισμικής εικόνας.

Η διεθνής κοινή γνώμη ακούει πολλά για τα προβλήματα αλλά πολύ λίγα για τις δυνατότητες της χώρας, για το ότι η Ελλάδα αποτελεί παράγοντα σταθερότητας και ειρήνης στην ευρύτερη περιοχή.

Ακούει πολλά για διαφθορά και φοροδιαφυγή όμως ακούει πολύ λίγα για τις προσπάθειες που γίνονται για την καταπολέμησή τους και για τα αποτελέσματα που ήδη έχει η προσπάθειά μας.

Ακούει για την κατάρρευση του συστήματος κοινωνικής προστασίας και την επέκταση της φτώχειας αλλά γνωρίζει πολύ λίγα για την τιτάνια προσπάθεια της κοινωνίας όχι μόνο να σταθεί όρθια αλλά και να αντιμετωπίσει την προσφυγική κρίση με ανθρωπισμό και αλληλεγγύη.

Έχουμε λοιπόν χρέος να αποκαταστήσουμε την εικόνα της χώρας στο εξωτερικό αρχίζοντας από το εσωτερικό. Ανοίγοντας μέτωπο όχι στην πολιτική κριτική που είναι αναγκαία ακόμα κα όταν είναι υπερβολική αλλά στη συνειδητή διαστρέβλωση των δεδομένων, στην ιδιοτελή παραποίηση της πραγματικότητας, στην ανεύθυνη κινδυνολογία, στη σκόπιμη καταστροφολογία. Και αυτό διότι το «κλίμα» αποτελεί προσδιοριστικό παράγοντα της οικονομίας και της ανάπτυξης.

6. Ολοκληρώνω με μια γενικότερη σκέψη. Υπάρχουν πιστεύω δύο τουλάχιστον παράγοντες που επιβάλλουν να δούμε, από μηδενική βάση ξανά, τις σχέσεις των τραπεζών με την κοινωνία. Πως αυτές οι σχέσεις πρέπει να διαμορφωθούν, ανεξάρτητα από τη μετοχική σύνθεση ή το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς των τραπεζών

Ο πρώτος παράγοντας αναφέρεται στο ζήτημα της εμπιστοσύνης.

Η ανάκτηση της εμπιστοσύνης των καταθετών και ευρύτερα της κοινωνίας είναι όρος ύπαρξης των τραπεζών.

Η ανάκτηση της εμπιστοσύνης της κοινωνίας εξαρτάται βεβαίως από ευρύτερους παράγοντες που υπερβαίνουν και τις ίδιες τις τράπεζες. Εξαρτάται όμως και από τη λειτουργία των τραπεζών, τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος, την ποιότητα της διακυβέρνησής τους, το βαθμό στον οποίο ανταποκρίνονται στις ανάγκες της κοινωνίας, τις σχέσεις τους με τους φορείς της πολιτικής και της οικονομίας.

Ο δεύτερος παράγοντας έχει να κάνει με  το γεγονός ότι η έξοδος από την κρίση και η ανασυγκρότηση της χώρας απαιτεί την συνευθύνη όλων καθώς και τη στενή συνεργασία ειδικότερα ανάμεσα στις τράπεζες, την κυβέρνηση και τους φορείς της οικονομίας. Πόσο μάλλον που ειδικά στη χώρα μας η διάσωση και η ύπαρξη των τραπεζών στηρίζεται στην τεράστια αιμοδοσία της κοινωνίας και το δανεισμό του κράτους. Αυτή τη συνεργασία καλούμαστε να εμπεδώσουμε σε αξιόπιστη βάση μέσα από ένα πολυεπίπεδο σύστημα επαφών και μορφών συνεργασίας.

Ήδη έχουν προηγηθεί συναντήσεις του προεδρείου της ΕΕΤ με τον Πρωθυπουργό και τους αρμόδιους υπουργούς.

Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η σημερινή σύσκεψη η οποία βεβαίως μπορεί να επαναλαμβάνεται όποτε κρίνεται σκόπιμο.

Όμως το θέμα αφορά και τους κοινωνικούς φορείς. Ειδικά οι φορείς των μικρών επιχειρήσεων, των αγροτών, επιχειρηματικές ενώσεις της περιφέρειας, ενώσεις καταναλωτών κλπ εκφράζουν έντονα την ανάγκη μιας ει δυνατόν θεσμοθετημένης δυνατότητας να ακούγονται από τις τράπεζες και τους φορείς άσκησης της πιστωτικής πολιτικής.

Να μπορούν να θέτουν αιτήματά τους και να μπορούν να ενημερώνονται από πρώτο χέρι.

Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι θα μπορούσε να υπάρξει ένα μόνιμο φόρουμ διαλόγου και  συνεργασίας με τη συμμετοχή των τραπεζών, της κυβέρνησης και αντιπροσωπευτικών εκπροσώπων της πραγματικής οικονομίας.

Ένα δεύτερο θέμα είναι η έγκαιρη ενημέρωση και η αποτελεσματική αντιμετώπιση των κοινωνικών συνεπειών κατά το στάδιο της ρύθμισης των κόκκινων δανείων ειδικά μεγάλων επιχειρήσεων.

Για το θέμα αυτό έχει προταθεί να υπάρξει μια μόνιμη δομή, ένα μόνιμο κανάλι ενημέρωσης και συνεργασίας για συναφή θέματα ανάμεσα στις τράπεζες και την κυβέρνηση.

Προτείνω να ορίσουμε μια μεικτή ομάδα εργασίας η οποία θα επεξεργαστεί περαιτέρω τις ιδέες αυτές ή και άλλες που μπορεί να διατυπωθούν και σε επόμενη συνάντηση να λάβουμε σχετικές αποφάσεις.

*Εισήγηση στη συνάντηση εργασίας με τον Πρόεδρο και τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών και τους Διευθύνοντες Συμβούλους της Τράπεζας Πειραιώς, της Εθνικής Τράπεζας, της Alpha Βank, της Eurobank-Ergasias, της Τράπεζας Αττικής και της HSBC.