Η συμφωνία του τελευταίου Eurogroup αποτελεί ένα παράθυρο ευκαιρίας.

Δημιουργεί συνθήκες σταθερότητας, αναδεικνύει δυνατότητες προς αξιοποίηση, αποσαφηνίζει προοπτικές και επιτρέπει με μεγαλύτερη ορατότητα να σχεδιάσουμε το μέλλον.

Η συμφωνία που επιτεύχθηκε έπειτα από επίμονη και επίπονη διαπραγμάτευση, αν και απέχει εν μέρει από τους αρχικούς στόχους της κυβέρνησης, καθώς όπως κάθε συμφωνία αποτελεί προϊόν εκατέρωθεν συμβιβασμών, εν τούτοις σηματοδοτεί τον «οδικό χάρτη» λήξης του Προγράμματος τον Αύγουστο του 2018. Αξιοποιώντας με σχέδιο και συστηματικό τρόπο τις δυνατότητες που αναδεικνύονται, μπορούμε να επιτύχουμε τη βιώσιμη πρόσβαση στις αγορές και τον τερματισμό της ειδικής επιτροπείας στην οποία έχει υποχρεωθεί η χώρα από το 2010.

Για πρώτη φορά -και σε αντίθεση με το 2012- υφίστανται σαφώς προσδιορισμένες δεσμεύσεις και όχι αόριστες υποσχέσεις σε ό,τι αφορά το χρέος. Η οριοθέτηση του επιπέδου εξυπηρέτησης του χρέους σε ετήσια βάση (έως 15% του ΑΕΠ), σε συνδυασμό με τον προσδιορισμό του ύψους των πρωτογενών πλεονασμάτων (κοντά στο 2% μακροπρόθεσμα), καθώς και την υιοθέτηση της ρήτρας ανάπτυξης, θωρακίζουν τη χώρα έναντι  μελλοντικών κινδύνων.

Ακόμα, πετύχαμε δύο σημαντικές εγγυήσεις για τη μελλοντική πορεία:

• Επικέντρωση του ενδιαφέροντος στην ανάπτυξη, με παράλληλη δέσμευση των εταίρων για πολύπλευρη ενίσχυση, με στόχο την ένταση και επιτάχυνση της αναπτυξιακής διαδικασίας, την τόνωση των επενδύσεων και τη μείωση της ανεργίας.
• Δημιουργία ενός αποθεματικού, ενός «μαξιλαριού» για τη στήριξη της εξόδου στις αγορές.

Ο θετικός χαρακτήρας της συμφωνίας επιβεβαιώνεται από την αντίδραση των αγορών. Τα ελληνικά επιτόκια αποκλιμακώνονται ραγδαία, το Χρηματιστήριο δείχνει σημάδια δυναμικής, ελληνικές επιχειρήσεις επιτυγχάνουν ομολογιακό δανεισμό με χαμηλά επιτόκια και η έκδοση εντόκων γραμματίων του Ελληνικού Δημοσίου συγκεντρώνει το ζωηρό ενδιαφέρον ξένων επενδυτών. Σε αυτό το κλίμα, ήδη ξεκίνησαν οι πρώτες αναβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας.

Αυτές οι εξελίξεις έρχονται σε συνέχεια των ευνοϊκών δεδομένων από την πραγματική οικονομία, η οποία φανερώνει σαφή σημάδια ανάκαμψης. Τα θεμελιώδη μεγέθη της οικονομίας λοιπόν βελτιώνονται, δημοσιονομικά οι στόχοι υπερκαλύπτονται και ο ρυθμός μεγέθυνσης του πρώτου τριμήνου του 2017 ήταν θετικός.

• Η ανεργία μειώνεται σταθερά και σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ τον Απρίλιο του 2017 έπεσε στο 21,7% έναντι 23,6% τον αντίστοιχο μήνα του 2016. Η ανεργία παραμένει σε πολύ υψηλά επίπεδα, αλλά στα δυόμισι χρόνια της κυβέρνησης αυτής έχουμε για πρώτη φορά έπειτα από 7 χρόνια θετικό ισοζύγιο και μάλιστα κατά 450.000 νέες θέσεις εργασίας.
• Σύμφωνα με το Γενικό Μητρώο Επιχειρήσεων (ΓΕΜΗ), το πρώτο εξάμηνο του 2016 παρουσιάστηκε θετικό ισοζύγιο συστάσεων – διαγραφών επιχειρήσεων κατά 2.259 επιχειρήσεις.
• Η τελική καταναλωτική δαπάνη στο πρώτο τρίμηνο του 2017 αυξήθηκε κατά 1,75% σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο του 2016, οι επενδύσεις σημείωσαν αύξηση κατά 13,59% και οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών κινήθηκαν ανοδικά κατά 4,76%, σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2016.
• Τον Ιούνιο ο σύνθετος δείκτης PMI που αφορά στον μεταποιητικό κλάδο, κατέγραψε άνοδο.
• Με βάση την έως τώρα κίνηση και τον αριθμό των κρατήσεων, ο τουρισμός αναμένεται να καταγράψει ιστορικό ρεκόρ το 2017, υπερβαίνοντας ενδεχομένως και το συμβολικό όριο των 30 εκατομμύριων επισκεπτών.

Νέο Υπόδειγμα Δίκαιης και Βιώσιμης Ανάπτυξης

Εάν η σταθερή πρόσβαση στις αγορές δανεισμού μας επιτρέψει να ανακτήσουμε βαθμούς αυτονομίας στη λήψη αποφάσεων εκτός Μνημονίων, η μετάβαση σε ένα νέο παραγωγικό υπόδειγμα είναι εκείνη που θα αποτελέσει τη βάση για δραστική και οριστική υπέρβαση της κρίσης.

Η κρίση που βιώνουμε δεν ήταν απλά μια κρίση δημοσιονομική ή και δημόσιου χρέους, αλλά μια κρίση συνολική και βαθιά, κρίση παραγωγικού προτύπου και τρόπου οργάνωσης της οικονομίας, των θεσμών και της κοινωνίας. Σήμερα λοιπόν, χρειαζόμαστε να σχεδιάσουμε ένα νέο υπόδειγμα Βιώσιμης και Δίκαιης Ανάπτυξης.

Το παλαιό μοντέλο στηρίχθηκε στις εισαγωγές, την εσωτερική κατανάλωση, τον υπέρμετρο δανεισμό, τη φοροδιαφυγή, τις πελατειακές σχέσεις και τις προνομιακές διαμεσολαβήσεις. Γύρω από αυτό αναπτύχθηκε ένα πλέγμα αλληλεξαρτώμενων συμφερόντων -πολιτικών, οικονομικών, τραπεζικών και Μέσων ενημέρωσης. Αυτοί ήταν και οι παράγοντες που οδήγησαν στη χρεοκοπία.

Η επιστροφή σε αυτό το μοντέλο ούτε δυνατή είναι, αλλά, κυρίως, ούτε επιθυμητή. Για να αποφύγουμε την παγίδα εγκλωβισμού σε ένα σπιράλ σαν κι εκείνο που προκάλεσε την κρίση, χρειάζεται να σχεδιάσουμε ένα παραγωγικό υπόδειγμα που θα βασίζεται στην παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας, που θα είναι ανταγωνιστικά στις διεθνείς αγορές, ενσωματώνοντας τη γνώση και την καινοτομία. Στη μετάβαση προς το νέο υπόδειγμα πρέπει να προσελκύσουμε άμεσες ξένες επενδύσεις μακροχρόνιου ορίζοντα, αλλά και να επιτύχουμε ισχυρή τόνωση της εγχώριας επενδυτικής δραστηριότητας με όρους διαφάνειας και με κίνητρα που θα λαμβάνουν υπόψη την οικονομική και κοινωνική βιωσιμότητα. Στόχος είναι η δραστική μείωση της ανεργίας με τη δημιουργία νέων, ποιοτικών και διατηρήσιμων θέσεων εργασίας που θα ενισχύουν τη συμμετοχή των μισθών στο εθνικό εισόδημα.

Στην κατεύθυνση αυτή κινούνται:

• Ο νέος Αναπτυξιακός Νόμος που διασφαλίζει σταθερό φορολογικό καθεστώς για 10 χρόνια και προβλέπει ρήτρα απασχόλησης.
• Η Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική που θα ολοκληρωθεί το φθινόπωρο του 2017.
• Η Εθνική Αναπτυξιακή Τράπεζα, η δημιουργία της οποίας αποφασίστηκε στο τελευταίο Eurogroup.
• Η ολοκλήρωση των νέων, συμπληρωματικών και εναλλακτικών χρηματοδοτικών εργαλείων με στόχευση στη μικρή και μεσαία επιχειρηματικότητα, καθώς και την αγροτική δραστηριότητα.
• Η επίλυση των «κόκκινων δανείων», που θα απελευθερώσει πόρους και θα επιτρέψει στις τράπεζες να χρηματοδοτήσουν εκ νέου την οικονομία – Ο Εξωδικαστικός Μηχανισμός Ρύθμισης Οφειλών Επιχειρήσεων προσφέρει μια συνολική και κοινωνικά δίκαιη λύση σε ένα χρονίζον πρόβλημα, απελευθερώνοντας παραγωγικές δυνάμεις.

Όχι στον εφησυχασμό – Ανάπτυξη με τη συμμετοχή της κοινωνίας

Από τώρα λοιπόν θα πρέπει να προετοιμάσουμε την είσοδο στη μεταμνημονιακή περίοδο.  Κι αυτή είναι μια προετοιμασία απαραίτητη όχι για την κυβέρνηση, αλλά για τη χώρα. Απαιτεί γι’ αυτό τη μεγαλύτερη δυνατή συστράτευση όλων όσοι επιθυμούν να μην επιστρέψουμε στο παρελθόν και στους όρους αναπαραγωγής της χρεοκοπίας.

Αναδεικνύονται έτσι μία δέσμη προτεραιοτήτων:

• Ενεργοποίηση σχεδίου ανασυγκρότησης με κοινωνική δικαιοσύνη, συνοχή και μείωση των ανισοτήτων. Δεν νοείται «ανάπτυξη» σε κοινωνικά συντρίμμια.
• Συστηματική κινητοποίηση όλων των διαθέσιμων και δυνητικών χρηματοδοτικών πόρων και εργαλείων για ώθηση στην ανάπτυξη.
• Αναθεμελίωση του Κοινωνικού Κράτους καθολικής πρόσβασης με την κατά προτεραιότητα στήριξη της Υγείας, της Παιδείας και της Κοινωνικής Αλληλεγγύης.
• Έγκαιρη ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης και προετοιμασία εξόδου στις αγορές.

Για την επίτευξη όλων αυτών χρειάζεται αναβάθμιση του κυβερνητικού έργου, αλλά και, καθοριστικά, συμμετοχή της κοινωνίας και των φορέων της στην αναπτυξιακή διαδικασία και τη θεσμική ανασυγκρότηση.

Η μετάβαση στη νέα φάση μπορεί και πρέπει να στηριχθεί σε τρεις πυλώνες:

• Ένα Δημόσιο που να υπηρετεί τον πολίτη, που είναι αξιόπιστο στο επίπεδο της καθημερινότητας, που δεν είναι γραφειοκρατικό προς τον ιδιώτη, που προσφέρει δίχτυ προστασίας σε όσους έχουν ανάγκη.
• Μια κοινωνικά υπεύθυνη επιχειρηματικότητα, που επενδύει τα κέρδη της, που αναγνωρίζει ότι πρέπει να σέβεται τα δικαιώματα των εργαζομένων, του περιβάλλοντος και ευρύτερα της κοινωνίας.
• Μια κοινωνία ενεργή. Οι δομές της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, οι ενεργειακές κοινότητες, τα σχήματα μικροπιστώσεων και άλλες μορφές συλλογικής συνύπαρξης και δημιουργίας μπορούν και πρέπει να αποτελέσουν εργαλεία συμμετοχής των πολιτών στη διαμόρφωση της μεταμνημονιακής πραγματικότητας.

Σε αυτή τη διαδικασία, η σημασία της περιφέρειας είναι καθοριστική. Πλούτος κάθε τόπου είναι η ιδιαίτερη ταυτότητά του. Στη βάση αυτή, η στήριξη των τοπικών κοινωνιών σήμερα πρέπει να συντελεστεί μέσα από την ανάπτυξη μια νέας κουλτούρας συνεργασίας ανάμεσα στους φορείς του Δημοσίου, του ιδιωτικού και του κοινωνικού τομέα. Στη σύμπραξη και στη συνεργασία θα εδραιωθεί η νέα φάση για τη χώρα και όχι στον ανταγωνισμό και τους αποκλεισμούς.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Δυτική Ελλάδα, με κέντρο την Πάτρα, έπειτα από πολυετή «μαρασμό» που ακολούθησε την αποβιομηχάνιση, καλείται να αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο, μπροστά στην πρόκληση της μετάβασης στην ανάπτυξη. Ήδη, η ολοκλήρωση μεγάλων έργων υποδομής που για χρόνια παρέμεναν σε εκκρεμότητα συμβάλει σε αυτό τον σκοπό, χρειάζεται όμως να γίνουν πολλά ακόμη. Σε αυτήν την προσπάθεια θα είμαστε όλοι συμμέτοχοι.

Τα 13 Περιφερειακά Αναπτυξιακά Συνέδρια που θα διοργανωθούν σε όλη την Ελλάδα το προσεχές διάστημα, θα δώσουν τη δυνατότητα, μέσα από ανοικτή, συλλογική διαβούλευση, να ακουστεί η φωνή της περιφέρειας και να αποτυπωθούν οι ανάγκες της στο σχεδιασμό της Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής. Οι Περιφέρειες μπορούν -και οφείλουμε όλοι να εργαστούμε γι’ αυτό- να μετασχηματιστούν σε καταλύτες της ανάπτυξης για τη χώρα.

*Άρθρο στην εφημερίδα «Πελοπόννησος»