Είμαστε εδώ τέσσερα χρόνια μετά, να πούμε τι βρήκαμε, τι κάναμε και τι σχεδιάζουμε για το μέλλον. Είχαμε πριν μια σύσκεψη με τοπικούς επαγγελματικούς φορείς.

Χάρηκα που είδα ότι οι εξαγγελίες του Πρωθυπουργού στο Περιφερειακό Συνέδριο είτε έχουν υλοποιηθεί είτε είναι στη φάση υλοποίησή τους. Κι αυτό είναι μια καλή βάση οικοδόμησης σχέσεων εμπιστοσύνης. Το θέμα δεν είναι μόνο να εξαγγέλλονται πράγματα αλλά και να γίνονται. Και βεβαίως συζητήσαμε και προβλήματα που είναι άλυτα ακόμα ή που μας έρχονται από το μέλλον.

Ο νεοφιλελευθερισμός απέτυχε – Οι ανισότητες οξύνθηκαν

Θα ήθελα να αναφερθώ στη γενικότερη εικόνα των πραγμάτων, σε αυτό που λένε, τη μεγάλη εικόνα. Και θα ήθελα καταρχήν να πω ότι ζούμε μια κρίσιμη συγκυρία τόσο στην Ευρώπη όσο και διεθνώς. Πρώτον γιατί η ευρωπαϊκή και παγκόσμια οικονομία είναι σε φάση επιβράδυνσης, δεν μπορεί να προβλέψει κανείς αν θα εξελιχθεί σε κρίση ή αν θα υπάρξει ανάκαμψη. Οι γεωπολιτικές εντάσεις πυκνώνουν. Και μια κατάσταση, που θυμίζει Ψυχρό Πόλεμο, τείνει να μονιμοποιηθεί. Ακούμε και διαβάζουμε για εμπορικούς πολέμους και αυτά δεν μπορούν να μην μας προκαλούν ανησυχία. Η αποτυχία του νεοφιλελεύθερου μοντέλου που εφαρμόστηκε τις τελευταίες δεκαετίες αναγνωρίζεται πια. Κάθε τόσο ακούμε κάποιον να δηλώνει ότι δεν είναι νεοφιλελεύθερος. Αλλά ενώ αναγνωρίζεται η αποτυχία του, οι συνέπειες της πολιτικής του και ιδίως οι μεγάλες ανισότητες παραμένουν.

Ξεχωριστά σημαντικές οι ευρωεκλογές του Μαΐου

Στις συνθήκες λοιπόν αυτές οι ευρωεκλογές αποκτούν μια ιδιαίτερη σημασία. Και το λέω αυτό γιατί παλιότερα είχε επικρατήσει στην Ελλάδα οι ευρωεκλογές να θεωρούνται χαλαρές εκλογές. Αυτές τις εκλογές, όμως, πρέπει να τις δούμε ως κρίσιμες και λόγω Ευρώπης και λόγω Ελλάδας. Είναι κρίσιμες διότι από τις αποτυχίες των πολιτικών που εφαρμόστηκαν αυτές τις δεκαετίες και από τις μεγάλες ανισότητες που δημιουργήθηκαν όχι μόνο σε χώρες του Νότου, αλλά και σε πιο πλούσιες χώρες, δυστυχώς επωφελούνται δυνάμεις της ακροδεξιάς, φωνές του ρατσισμού και της ξενοφοβίας, τάσεις εθνικιστικής αναδίπλωσης, που αμφισβητούν την ίδια την  ύπαρξη της Ευρώπης, ως μίας ενιαίας οντότητας. Από την άλλη μεριά, βλέπουμε μια σύγκλιση ιδεών του νεοφιλελευθερισμού με ακροδεξιές δυνάμεις, γεγονός που δημιουργεί ένα πολύ επικίνδυνο μείγμα. Διότι αν επικρατήσουν αυτές οι δυνάμεις στο Ευρωκοινοβούλιο και στην πολιτική της κάθε χώρας ξεχωριστά, είναι φανερό  ότι κατακτήσεις δεκαετιών θα τεθούν σε κίνδυνο.

Προοδευτική συμμαχία για την Ευρώπη

Πρέπει, λοιπόν, να απαντήσουμε στον κίνδυνο που διαγράφεται. Να σχεδιάσουμε μια απάντηση, που να διαμορφώνει ένα ευρύτερο μέτωπο, το οποίο να υπερβαίνει παλιές διαχωριστικές γραμμές. Ένα μέτωπο δυνάμεων της ριζοσπαστικής αριστεράς, που είμαστε εμείς, δυνάμεων της οικολογίας, αλλά και δυνάμεων του σοσιαλδημοκρατικού χώρου -της κεντροαριστεράς όπως λέγεται- οι οποίες βέβαια διαφοροποιούνται από το νεοφιλελεύθερο κλίμα των προηγούμενων δεκαετιών. Ούτως ώστε, με αυτόν τον τρόπο, με μία ευρεία προοδευτική συμμαχία, να μπορέσουμε από τη μία πλευρά να λειτουργήσουμε ως ανάχωμα σε αυτές τις επικίνδυνες τάσεις που εμφανίζονται και από την άλλη να προωθήσουμε θετικά το όραμα της Ευρώπης. Την ανάγκη μιας Ευρώπης της δημοκρατίας, της δικαιοσύνης, της οικολογίας. Μιας Ευρώπης χωρίς αποκλεισμούς. Το ευρωψηφοδέλτιο του ΣΥΡΙΖΑ έχει ακριβώς αυτά τα χαρακτηριστικά. Και είναι πολλοί οι υποψήφιοι που, όπως θα δείτε, αξίζει να μας εκπροσωπήσουν στην Ευρώπη.

Να κάνουμε τις ευρωεκλογές, δημοψήφισμα

Από την άλλη μεριά, την εσωτερική, άκουσα τον κ. Μητσοτάκη να κάνει μια δήλωση ότι θέλει αυτές οι ευρωεκλογές να γίνουν δημοψήφισμα. Να γίνουν δημοψήφισμα δεν έχουμε αντίρρηση.

Να γίνουν δημοψήφισμα για το Κοινωνικό Κράτος. Θέλουμε να ενισχύσουμε το Κοινωνικό Κράτος, τώρα, που ο κόσμος το έχει ανάγκη ή θα το παραπέμψουμε στο μέλλον, όταν υποτίθεται ότι θα υπάρξει περίσσευμα ανάπτυξης και πλούτου;

Θέλουμε να διατηρηθούν όλες αυτές οι πολιτικές που εφαρμόσαμε υπό δύσκολες συνθήκες; Για το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, για το επίδομα ενοικίου, για τα οικογενειακά επιδόματα. Θέλουμε να διατηρηθούν ή να ξεθεμελιωθούν όπως θέλουν κάποιοι;

Να κάνουμε τις ευρωεκλογές δημοψήφισμα για τον κατώτατο μισθό, για τις συλλογικές συμβάσεις. Πρέπει οι εργαζόμενοι να έχουν δικαιώματα; Ή να είναι «παγωμένος», όπως ήταν για 10 χρόνια, ο κατώτατος μισθός;

Να κάνουμε τις ευρωεκλογές δημοψήφισμα για την κοινωνική ασφάλιση και τις συντάξεις. Θέλουμε η κύρια και επικουρική σύνταξη να είναι εγγυημένες από το κράτος, όπως λέμε εμείς, ή να παίρνουν επικουρικές συντάξεις μόνο όσοι έχουν αποταμιεύσεις, που μπορούν να επενδύουν, στα λεγόμενα κεφαλαιοποιητικά συστήματα, όπως προτείνει ο κ. Μητσοτάκης; Να αποφασίσει ο λαός τι σύστημα θέλει.

Ας κάνουμε τις ευρωεκλογές δημοψήφισμα για το αν θέλουμε δίκαιες και στοχευμένες φοροελαφρύνσεις, τις οποίες μπορούμε να χρηματοδοτήσουμε από τον δημοσιονομικό χώρο που δημιουργούμε ή αν θέλουμε να πάμε σε γενικευμένες φοροελαφρύνσεις των μεγάλων εισοδημάτων, συμπιέζοντας τα χαμηλά εισοδήματα ή επιδράμοντας στο κράτος, στις κοινωνικές δαπάνες, με μείωση των μισθών, με απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων.

Θέλουμε, τέλος, η χώρα μας να είναι περίκλειστη, φοβική, όπως ορισμένοι υποστηρίζουν; Ή θέλουμε μια Ελλάδα ανοιχτή στον κόσμο, πρωταγωνίστρια στην επίλυση προβλημάτων της περιοχής μας; Μια Ελλάδα η οποία θα δημιουργεί συνθήκες συνεργασίας και συνανάπτυξης με τους άλλους λαούς; Να λοιπόν διλήμματα. Αυτοί είναι λόγοι να ψηφίσει κάποιος στις ευρωεκλογές, με τη σκέψη του και στην Ευρώπη, αλλά και στην Ελλάδα.

Αντέξαμε γιατί απαντήσαμε στις ανάγκες της κοινωνίας

Κι έρχομαι τώρα, στο τι παραλάβαμε, τι πετύχαμε και ποιοι είναι οι επόμενοι στόχοι μας. Είμαστε η μακροβιότερη κυβέρνηση της τελευταίας δεκαετίας. Πού οφείλεται αυτό, πώς εξηγείται; Μήπως λύσαμε όλα τα προβλήματα; Όχι, δυστυχώς. Η κληρονομιά της κρίσης, αναπόφευκτα, είναι και θα είναι μαζί μας για καιρό. Διότι η χώρα πέρασε μια βαθιά χρεοκοπία. Ζήσαμε μια κρίση με παραγωγικές και κοινωνικές συνέπειες, που δεν συναντώνται σε καιρό ειρήνης. Άρα τα προβλήματα υπάρχουν και η κυβέρνηση παρέμεινε σταθερή, παρά τα ότι κάθε μήνα οι αντίπαλοι ζητούσαν εκλογές και εκτόξευαν διάφορες συκοφαντίες εναντίον της. Μήπως η αντοχή της κυβέρνησης οφείλεται στο ότι δεν κάναμε λάθη; Ούτε κι αυτό είναι σωστό. Και λάθη κάναμε -ποιος αλάθητος στον κόσμο;- και απρόβλεπτες δυσκολίες αντιμετωπίσαμε. Ποιος θα περίμενε όλη αυτή την προσφυγική κρίση που ξέσπασε το 2015 μαζί με την οικονομική;

Η απάντηση είναι ότι η κυβέρνηση άντεξε γιατί εκπληρώσαμε έναν στόχο, που θεωρήθηκε βασικός, όχι μόνο από εμάς αλλά και από όλη την κοινωνία: το να βγάλουμε τη χώρα από τα μνημόνια, το να βγάλουμε τη χώρα από το καθεστώς της χρεοκοπίας και να τελειώσουμε με τον αποκλεισμό των αγορών κλπ. Και ο κόσμος σωστά το κατάλαβε. Πώς να μιλήσουμε για ανάπτυξη, για σοσιαλισμό, για δικαιοσύνη, όταν είμαστε στα μνημόνια, αποκλεισμένοι από τις αγορές, με ένα καθεστώς επιτροπείας, ως μια χώρα-εξαίρεση από την κανονικότητα της Ευρώπης;  Άρα η κυβέρνηση πέτυχε αυτόν τον βασικό στόχο και αυτό η κοινωνία το κατανοεί. Και το συνειδητοποιεί, διαπιστώνοντας από τον Αύγουστο έως σήμερα πόσα πράγματα μπορέσαμε να κάνουμε. Με το «ξεπάγωμα» του κατώτατου μισθού, με την επιστροφή, των συλλογικών διαπραγματεύσεων, με την ενίσχυση του τομέα της Υγείας, με μια σειρά μέτρων κοινωνικής πολιτικής. Ακριβώς γιατί βγήκαμε από αυτή την οδυνηρή παρένθεση.

Βεβαίως δεν βγήκαμε από τα μνημόνια με τον τρόπο που εμείς θα θέλαμε, μέσα από μια συνολικότερη ανατροπή της λιτότητας στην Ευρώπη, όπως ήταν η αρχική μας επιδίωξη. Βγήκαμε με έναν αναγκαστικό συμβιβασμό. Αλλά βγήκαμε και μπορούμε σήμερα, με μεγαλύτερους βαθμούς αυτονομίας, να σχεδιάζουμε το μέλλον μας. Ο δεύτερος λόγος που εξηγεί  την αντοχή της κυβέρνησης είναι ότι φανήκαμε συνεπείς σε μια αξιακή δέσμευσή μας: Ότι όσους πόρους κι αν  έχουμε να μοιράσουμε, ακόμη κι ένα ευρώ, το κριτήριό μας θα είναι, πάντα, οι αδύναμοι. Ότι θα αρχίζουμε από αυτούς που είναι σε μεγαλύτερη ανάγκη και θα προχωρούμε σε ευρύτερα τμήματα της κοινωνίας. Και αυτό ακριβώς κάναμε και ο κόσμος το αντιλαμβάνεται. Ότι ακόμη και από το 2015 με τα προγράμματα ανθρωπιστικής κρίσης, μετά με το παράλληλο πρόγραμμα και πολύ περισσότερο σήμερα, προχωρήσαμε σε μέτρα που μας επιτρέπουν να πούμε ότι βγήκαμε από τα μνημόνια, με την κοινωνία όρθια και την οικονομία σε ανοδική τροχιά.

Βγήκαμε από το τέλμα – Είμαστε σε ανοδική τροχιά – Θέτουμε τις προτεραιότητες της επόμενης περιόδου

Η οικονομία μας, παρά τα όσα έλεγαν οι κινδυνολόγοι και καταστροφολόγοι, είναι σε άνοδο -και το επιβεβαιώνουν όλοι οι αρμόδιοι φορείς και οργανισμοί- παρότι η ευρωπαϊκή είναι σε επιβράδυνση.

Και στην ουσία έχουμε μπει σε έναν ανοδικό κύκλο, ο οποίος θα έχει διάρκεια και η έντασή του -το αν θα έχουμε ρυθμό ανάπτυξης 2,3 ή 4%- θα εξαρτηθεί από τις πολιτικές που εφαρμόζουμε στη χώρα, αλλά και από τη διεθνή συγκυρία, τις διεθνείς αναταράξεις και τον διεθνή περίγυρο, όπως θα διαμορφωθεί.

Ποιος, λοιπόν, πρέπει να είναι ο στόχος μας από εδώ και πέρα; Παραλάβαμε μια χώρα στο τέλμα, χωρίς χρηματοδότηση, χωρίς βιώσιμο χρέος και τη φέραμε σε αυτό το σημείο. Ποιος είναι ο επόμενος στόχος; Μια μέθοδος για να το απαντήσουμε αυτό είναι να δούμε πώς ιεραρχούμε τις ανάγκες. Διότι οι ανάγκες είναι πολλές. Νομίζω ότι ο επόμενος στόχος πρέπει να απαντά σε τρεις μεγάλες κατηγορίες αναγκών:

• Πρώτον, η κληρονομιά της κρίσης, διότι τμήματα της κοινωνίας δεν έχουν νιώσει ακόμα πλήρως τα οφέλη, με το τέλος των μνημονίων. Αντίθετα, ένα μέρος της κοινωνίας είναι παγιδευμένο σε «κόκκινα» δάνεια, σε χρέη σε ασφαλιστικά Ταμεία, σε χρέη στις εφορίες. Η ανεργία μειώθηκε, αλλά οι άνεργοι παραμένουν στο 18% κατά τα επίσημα στοιχεία. Ο κατώτατος μισθός αυξήθηκε σημαντικά κατά 11% και για τους νέους 22%, αλλά δεν παύουν τα εισοδήματα στη χώρα μας να είναι χαμηλά. Άρα, βασική ανάγκη και προτεραιότητα τα επόμενα χρόνια πρέπει να είναι η αντιμετώπιση αυτής της κληρονομιάς, ιδίως στην κοινωνική της διάσταση.
• Η δεύτερη ανάγκη είναι ότι βγήκαμε από τα μνημόνια, αλλά οι αιτίες που μας οδήγησαν σε αυτά δεν έχουν εξαλειφθεί. Διότι η κρίση δεν ήταν μόνο δημοσιονομική, για να πούμε ότι τώρα, που δεν έχουμε δημοσιονομικά ελλείμματα, τελειώσαμε με την κρίση και τις αιτίες της. Αντίθετα, οι αιτίες παραμένουν και πρώτη είναι ότι είχαμε ένα παραγωγικό σύστημα το οποίο ήταν εξαρτημένο από το δανεισμό. Δηλαδή αναπτυσσόμασταν όσο δανειζόμασταν. Ήταν εξαρτημένο από εισαγωγές, αυξάνοντας τις εισαγωγές και  την εσωτερική κατανάλωση, χωρίς να έχει δυνατότητα εξαγωγής  προϊόντων.

Αν λοιπόν πούμε ότι βγήκαμε από τα μνημόνια, έχουμε ανάπτυξη, αλλά το μοντέλο παραμένει το ίδιο, τότε στο μέλλον θα έχουμε και νέες κρίσεις. Να γιατί είναι σημαντικό στη νέα φάση να έχουμε βασικό στόχο την αλλαγή αυτού του μοντέλου. Να σας φέρω ένα παράδειγμα: Από τη δεκαετία του 1990 άρχισε στην Ελλάδα μια διαδικασία αποβιομηχάνισης, τη ζήσατε και στην Τρίπολη, έκλεισαν επιχειρήσεις, εργοστάσια∙ σήμερα αυτή η τάση έχει ανακοπεί και μάλιστα έχουμε σημαντική αύξηση της μεταποίησης κατά 6%. Και γι’ αυτό έχουμε θέσει ως στόχο το ειδικό βάρος της μεταποίησης να αυξηθεί στο εθνικό εισόδημα. Για να το πετύχουμε αυτό, όμως, πρέπει να διασφαλίσουμε μια βιομηχανική πολιτική, που δεν υπήρχε. Πρέπει να διασφαλίσουμε την επαναβιομηχάνιση της χώρας με όρους μέλλοντος, έχοντας υπόψη μας τα νέα προϊόντα, τις νέες τεχνολογίες, τις νέες ειδικότητες, τους νέους κλάδους, τις νέες δραστηριότητες. Άρα η δεύτερη ανάγκη που πρέπει να περιλάβουμε στο σχέδιό μας είναι η εξάλειψη διαχρονικών αδυναμιών, ανεπαρκειών, στρεβλώσεων και προβλημάτων που είχε το σύστημά μας ακόμα και πριν από την κρίση.

• Η τρίτη κατηγορία αναγκών έχει να κάνει με ανάγκες που έρχονται από το μέλλον: Κλιματική αλλαγή, ένα καινούργιο φαινόμενο που έχει συνέπειες. Παραδείγματος χάρη, ως χώρα έχουμε δεσμευτεί ότι πρέπει να πάμε στην απεξάρτηση από τον άνθρακα. Πρέπει να πάμε στη μεταλιγνιτική εποχή, όπως λέγεται. Άρα, εδώ χρειάζεται σχέδιο για τη Μεγαλόπολη, την Πτολεμαΐδα, σχέδιο νέων δραστηριοτήτων, νέων μορφών ανάπτυξης ώστε να μην υπάρχει εξάρτηση από το λιγνίτη, αλλά από άλλες δυνατότητες. Και ήδη -θα το πω τώρα αυτό γιατί μπορεί να με ρωτήσετε- έχουμε δημιουργήσει ως κυβέρνηση το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης -χθες δημοσιεύθηκε το Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβέρνησης που το ιδρύει- με βάση το οποίο βάζουμε κάθε χρόνο 20 εκατομμύρια ευρώ και άλλους πόρους που μπορούμε να δεσμεύσουμε έχοντας τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε ένα ειδικό πρόγραμμα τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης, όπως κάναμε στο Βόρειο Αιγαίο, ακριβώς για να διασφαλίσει την ομαλή μετάβαση της περιοχής σε μια νέα φάση. Έχουμε τους πόρους, έχουμε σχετικά ακόμα το χρόνο. Πρέπει με την ενεργοποίηση της τοπικής κοινωνίας αλλά και με διάλογο να διαμορφώσουμε ακριβώς αυτό. Έχουμε, λοιπόν αυτό, έχουμε κυκλική οικονομία, έχουμε ένα νέο ενεργειακό υπόδειγμα με καθαρές μορφές ενέργειας στην πλειονότητα. Έχουμε την ανάγκη να δημιουργήσουμε μια νέα κουλτούρα κατανάλωσης.

Μια άλλη ομάδα αναγκών είναι αυτό που λέγεται 4^η Βιομηχανική Επανάσταση. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ρομποτική, τεχνητή νοημοσύνη, νέα επαγγέλματα και ερωτήματα στο μέλλον της εργασίας. Τεράστια θέματα.

Η δεκαετία 2020-30, η δεκαετία του μεγάλου μετασχηματισμού της χώρας

Όλα αυτά, λοιπόν, θα πρέπει να τα εντάξουμε στο στόχο για την επόμενη περίοδο και η ένταξη αυτή μπορεί και πρέπει να πάρει τη μορφή ενός σχεδίου για ένα μεγάλο μετασχηματισμό στη χώρα μας. Η δεκαετία, δηλαδή, 2020-30 μπορεί και πρέπει να έχει ως κύριο περιεχόμενό της αυτόν τον μετασχηματισμό που θα οδηγήσει σε μια οικονομία βιώσιμη, με διατηρήσιμη ανάπτυξη, με μια ανάπτυξη δίκαιη, χωρίς αποκλεισμούς. Αλλά όχι μόνο στον τομέα της οικονομίας. Επόμενος στόχος μας πρέπει να είναι η αναζωογόνηση της δημοκρατίας, η στήριξη των δημοκρατικών θεσμών και η διεύρυνση της δημοκρατίας ως απάντηση πρώτον, στην κρίση της δημοκρατίας που έχουμε, που ακριβώς έχει φτάσει σε μια έλλειψη εμπιστοσύνης του κόσμου προς αυτήν σε πολλές περιπτώσεις, αλλά και ως απάντηση στην έμπρακτη επίθεση που γίνεται στη δημοκρατία από τις φασιστικές και τις ακροδεξιές δυνάμεις.

Τέλος, στους στόχους μας πρέπει να βάλουμε και την ανάγκη δημιουργίας μιας νέας κουλτούρας και στο πολιτικό μας σύστημα, με τις αντιπαραθέσεις να συνοδεύονται από διάλογο, στη βάση προγραμμάτων, από προσπάθεια συναινέσεων, συγκλίσεων -εκεί που μπορεί να υπάρξει συναίνεση και σύγκλιση- διότι η αντιμετώπιση των προβλημάτων στην εποχή μας απαιτεί συνεργασίες του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα και τον κοινωνικό τομέα, των φορέων μιας περιοχής μεταξύ τους. Τίποτα δεν μπορούμε να κάνουμε, εάν δεν υπάρχει μια θερμή, πυκνή συνεργασία ανάμεσα στην κεντρική διοίκηση, στην περιφερειακή διοίκηση, την Αυτοδιοίκηση και την τοπική κοινωνία. Και θα αναφέρω μετά πώς εμείς προσπαθούμε αυτό και να το θεσμοθετήσουμε και να το ενισχύσουμε και μέσα από τη συνταγματική αναθεώρηση, αλλά και με άλλους τρόπους.

Οι στόχοι αυτοί, πρέπει να πω, δεν είναι μόνο αναγκαίοι, είναι και εφικτοί. Και τώρα που είμαστε στην κυβέρνηση τέσσερα χρόνια μπορούμε να βρούμε ότι αφενός ο ρόλος των κινημάτων, ο ρόλος των κοινωνιών είναι αναντικατάστατος, ο ρόλος, να το πω σχηματικά, του «από κάτω» που σε ελέγχει, σου προτείνει, σε πιέζει, κλπ. Από την άλλη μεριά, βλέπουμε ότι και το κράτος, μετασχηματίζοντάς το, δημιουργώντας νέες πολιτικές, νέους θεσμούς, νέο περιεχόμενο σε παλιούς θεσμούς, μπορεί να λειτουργήσει ακριβώς υπέρ ενός τέτοιου μετασχηματισμού. Και ως απόδειξη αυτού, θα ήθελα να μου επιτρέψετε να αφιερώσω το υπόλοιπο της ομιλίας μου στο να περιγράψω ακριβώς στοιχεία της πολιτικής μας, τα οποία δημιουργούν από τώρα προϋποθέσεις για αυτή τη βιώσιμη ανάπτυξη, προϋποθέσεις για το μετασχηματισμό που έλεγα πριν. Διότι και μάλιστα αυτό το μέρος της πολιτικής μας θα το ονόμαζα το «αφανές μέρος», δηλαδή είναι πράγματα που γίνονται, αλλά επειδή το σύστημα δημοσιότητας δεν ενδιαφέρεται για αυτά, πολλές φορές δεν τα μαθαίνετε καν ούτε ως πληροφορία ή δεν εξηγούνται, δεν εξηγείται η σημασία τους.

Το αφανές έργο της κυβέρνησης

Το πρώτο, λοιπόν, τέτοιο μέτρο που θα ήθελα να αναφέρω είναι αυτό που θα έχετε ακούσει, το «μαξιλάρι ρευστότητας», όπως λέγεται. Τα αποθέματα, δηλαδή, ρευστότητας που έχουμε δημιουργήσει στο Υπουργείο Οικονομικών. Να θυμίσω, για να γίνει κατανοητό, το 2014 επί κυβέρνησης του κ. Σαμαρά, η κυβέρνηση εκείνη ζητούσε από τους Ευρωπαίους κάτι το οποίο ονομάζεται προληπτική πιστοληπτική γραμμή. Τι σημαίνει αυτό; Σήμαινε να έχουμε μια συμφωνία με τους Ευρωπαίους, ούτως ώστε, αν χρειαστεί να δανειστούμε και δεν μπορούμε να το κάνουμε από τις αγορές, τότε να δανειζόμαστε από αυτούς με αντάλλαγμα ένα μνημόνιο διαρκείας. Δηλαδή το σχέδιο ήταν να είμαστε μόνιμα σε μνημόνιο. Η διαμάχη αυτή επανήλθε το 2017-2018. Θα είχατε ακούσει τότε τον κ. Στουρνάρα και μετά άλλους να μιλούν για την ανάγκη μιας τέτοιας πιστοληπτικής γραμμής. Εμείς τι είπαμε; Εμείς είπαμε όχι. Να φύγουμε οριστικά από την εξάρτηση και από τα μνημόνια και να δημιουργήσουμε ένα απόθεμα ρευστότητας, που σημαίνει ότι αν, για οποιονδήποτε λόγο, δεν μπορούμε να δανειστούμε από τις αγορές, θα έχουμε αυτό το απόθεμα για να καλύψουμε την όποια ανάγκη δημιουργείται. Το δημιουργήσαμε, λοιπόν, αυτό το απόθεμα και μάλιστα είναι πάρα πολύ υψηλό. Διότι πέρα από τα 16 δισεκατομμύρια ευρώ που είχαμε πάρει από το παλιό δάνειο από τους Θεσμούς, το απόθεμα αυτό το τροφοδοτήσαμε και με δικούς μας πόρους και με πόρους που αντλήσαμε από τον δανεισμό, που μπορέσαμε να κάνουμε ως τώρα. Άρα, έχουμε σήμερα χρήματα, που αν ο μη γένοιτο συνέβαινε κάτι και δεν μπορούσαμε να δανειστούμε, δε θα είχαμε πρόβλημα μέχρι και το 2023.

«Θωράκιση» από αναταράξεις στις αγορές μέχρι το 2023

Τι πετύχαμε λοιπόν; Πρώτον, θωράκιση της χώρας μας∙ αν θέλουμε δανειζόμαστε, αν δε θέλουμε, δηλαδή αν τα επιτόκια είναι υψηλά, δε δανειζόμαστε. Δεύτερον, για να γίνει κατανοητό αυτό: Αν είχαμε αυτό το απόθεμα το 2010, δεν θα χρεοκοπούσαμε, δεν θα χρειαζόταν να πάμε στα μνημόνια κι αυτό είναι σημαντικό. Είναι ένα μέτρο υπέρ της ανεξαρτησίας της χώρας και της πολιτικής μας αυτονομίας. Η δική μας επιλογή τώρα ποια είναι; Έχοντας αυτό το απόθεμα, αν τα επιτόκια είναι φθηνότερα από τα επιτόκια δανείων που χρωστάμε, δανειζόμαστε φθηνά για να εξοφλούμε τα δάνεια που χρωστάμε, τα ακριβά δάνεια. Δηλαδή, αν μπορούμε τώρα να δανειστούμε με 3,5% επιτόκιο στο δεκαετές ομόλογο κι έχουμε ένα δεκαετές με επιτόκιο 5%, θα δανειστούμε αυτά τα χρήματα για να εξοφλήσουμε το ακριβό δάνειο. Με αυτόν τον τρόπο κερδίζουμε χρήματα, μειώνουμε το χρέος μας και επεκτείνουμε τη θωράκισή μας στο μέλλον, με το απόθεμα να μένει ατόφιο. Μέχρι πότε; Μέχρι η Ευρώπη να αποκτήσει μηχανισμούς που να εγγυώνται την ασφάλεια μιας χώρας που θα βρεθεί σε δυσκολίες. Αυτή, λοιπόν, είναι μια σημαντική παρακαταθήκη που δημιουργήσαμε, όχι για την κυβέρνησή μας αλλά για τη χώρα συνολικά.

Διαχειρισιμότητα του χρέους έως το 2032

Το δεύτερο μέτρο που έχει αυτή τη διάσταση, είναι ότι διασφαλίσαμε τη βιωσιμότητα του χρέους. Εξασφαλίσαμε, δηλαδή, ότι μέχρι το 2032 ότι οι υποχρεώσεις μας θα είναι τόσο χαμηλές, που θα είναι διαχειρίσιμες και άρα έχουμε μπροστά μας 15-16 χρόνια να σχεδιάσουμε το μέλλον μας. Άλλωστε, μέχρι τότε το χρέος μας μπορεί να έχει μειωθεί τόσο πολύ που να μην αποτελεί πρόβλημα. Και τώρα,

προεξοφλώντας μελλοντικά δάνεια, πληρώνοντας από τώρα δάνεια, θα συντείνει ακόμη περισσότερο στη μείωση του χρέους. Πρόσφατα, δημοσιεύθηκε μια έκθεση από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην οποία εκτιμάται ότι με τα σημερινά δεδομένα το δημόσιο χρέος από 180% του ΑΕΠ που είναι σήμερα, θα πέσει στο 140% μέχρι το 2024. Και ταυτόχρονα το μέσο επιτόκιο του χρέους έχει μειωθεί στο 1,6% και άλλα στοιχεία του το καθιστούν βιώσιμο. Ακριβώς γι’ αυτό μπορούμε να δανειζόμαστε στις αγορές με συνεχώς μειούμενα επιτόκια. Το αποτέλεσμα, λοιπόν, είναι ότι μπορούμε να σχεδιάζουμε σε ορίζοντα δεκαετίας, ότι έχουμε μειωμένα επιτόκια δανεισμού, ότι μειώνεται -αυτό που λένε οι οικονομολόγοι- το ρίσκο της χώρας. Άρα, αυτό βοηθά και στο να γίνουν σοβαρές επενδύσεις κι όχι κερδοσκοπικές. Κι όλα αυτά επομένως είναι μια προετοιμασία, μια βάση για την επόμενη τετραετία.

Για πρώτη φορά Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική & εργαλεία μακροπρόθεσμου σχεδιασμού της ανάπτυξης

Τρίτο εφόδιο που δημιουργήσαμε είναι ότι για πρώτη φορά η χώρα μας, τουλάχιστον τα τελευταία πολλά χρόνια, έχει Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική, δηλαδή έχουμε αναπτυξιακή πυξίδα, ξέρουμε πού θέλουμε να πάμε, ξέρουμε τι στόχους πρέπει να εκπληρώσουμε, ξέρουμε -και το γράφουμε- ότι για παράδειγμα μέχρι το 2025 οι εξαγωγές μας να φτάσουν το 50% του ΑΕΠ. Ξέρουμε ότι μέχρι το 2030 οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας πρέπει να αποτελούν πάνω από 32% της ενέργειάς μας. Άρα βάζουμε στόχους, αυτοδεσμευόμαστε και αυτό ακριβώς βοηθά στο να προχωρήσουμε μπροστά. Η Αναπτυξιακή μας Στρατηγική είναι εναρμονισμένη με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ. Φροντίζουμε, δηλαδή, εξαρχής να θεμελιώσουμε τη στρατηγική μας σε εκείνο που και ο παγκόσμιος αυτός οργανισμός θεωρεί ότι είναι αναγκαίο, ούτως ώστε μια χώρα να έχει βιώσιμη ανάπτυξη, ανθρώπινη, διαχειρίσιμη και χωρίς αποκλεισμούς. Και στο πλαίσιο αυτό, δημιουργούμε εργαλεία επιμέρους σχεδιασμού, με τη Στρατηγική τώρα να εξειδικεύεται ανά τομέα. Όπως είπα ήδη, το Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας έχει καταρτίσει ενεργειακό σχεδιασμό μέχρι το 2030 αλλά και μέχρι το 2050, κάτι το οποίο δεν είχαμε ως τώρα. Το Υπουργείο Μεταφορών ετοιμάζει σχέδιο για τις μεταφορές μέχρι το 2037. Η κυρία Ξενογιαννακοπούλου στο Υπουργείο Διοικητικής Ανασυγκρότησης εισάγει τη διαδικασία του σχεδιασμού των προσλήψεων στο Δημόσιο σε κλίμακα τετραετίας-πενταετίας. Εμείς στο Υπουργείο Οικονομίας & Ανάπτυξης περνάμε σύντομα νόμο ο οποίος καθιερώνει πενταετές εθνικό πρόγραμμα ανάπτυξης, δηλαδή πολυετείς προγραμματισμούς, πολυετή προγράμματα επενδύσεων, ούτως ώστε να μπορούν Κυβέρνηση, Αυτοδιοίκηση, Περιφέρεια -που έλεγα πριν-  να σχεδιάζουν σε έναν ευρύτερο χρονικό ορίζοντα. Άρα, το τρίτο αυτό εφόδιο είναι πολύ σημαντικό, διότι αποκτούμε ως χώρα θεσμικά εργαλεία σχεδιασμού του νέου υποδείγματος ανάπτυξης και της μετάβασης σε αυτό.

Νέα εργαλεία χρηματοδότηση της ανάπτυξης

Το τέταρτο είναι τα χρηματοδοτικά εργαλεία. Την ιδέα για νέο πρότυπο ανάπτυξης θα έχετε προσέξει ότι την υιοθετούν πάρα πολλοί. Αλλά πώς θα πας σε νέο πρότυπο ανάπτυξης, αν δεν έχεις στοχευμένες χρηματοδοτήσεις; Αν δηλαδή δεν έχεις κάποιο εργαλείο που να πει ότι «εγώ θέλω να πάω στη βιομηχανία, αλλά θα ενισχύω τη βιομηχανία, θέλω τη μικρομεσαία επιχείρηση ως πυλώνα ανάπτυξης, άρα πρέπει να ενισχύω τη μικρομεσαία επιχείρηση. Θέλω την αγροτική οικονομία, άρα πρέπει να ενισχύω την αγροτική οικονομία· πώς όμως, αφού έκλεισε η Αγροτική Τράπεζα». Δεν έχει συνειδητοποιηθεί πλήρως τι καταστροφή έγινε στη χώρα μας σε αυτό το πεδίο. Ότι δηλαδή δημιουργείς ένα κράτος, το οποίο πιο πριν ούτε δομές ούτε πολιτικές είχε που να παράγουν πολιτικές ή χρηματοδοτικά εργαλεία τα οποία να εξυπηρετούν συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Εδώ, λοιπόν, δημιουργούμε ένα σύστημα εργαλείων με κορυφαία την Αναπτυξιακή Τράπεζα που χθες, επιτέλους νομοθετήσαμε, διότι έπρεπε να κάμψουμε αντιστάσεις και διαφωνίες. Και δημιουργούμε, επίσης, ειδικά Tαμεία τα οποία θα χρηματοδοτούν την αγροτική οικονομία και τους αγρότες είτε με μικροδάνεια, που οι πολλοί αγρότες ένα μικρό δάνειο θέλουν για να καλλιεργήσουν, είτε με εγγυήσεις για να παίρνουν μεγαλύτερα δάνεια ή και με πιο σύνθετα προϊόντα για επιχειρήσεις μεταποίησης αγροτικών προϊόντων και λοιπά.

Θεσμοί συμμετοχής της κοινωνίας στην ανάπτυξη

Το πέμπτο που δημιουργούμε είναι θεσμικές δυνατότητες για τη συμμετοχή της κοινωνίας στην ανάπτυξη. Διότι τι θα πει ανάπτυξη; Ανάπτυξη θα πει δράση της κοινωνίας προς ορισμένες κατευθύνσεις, της κοινωνίας συνολικά. Η ανάπτυξη δεν έρχεται από τα πάνω, πρέπει να κινηθούν η Διοίκηση, οι επιχειρήσεις, οι φορείς κοκ. Δημιουργούμε, λοιπόν, θεσμικά εργαλεία που επιτρέπουν πρώτον τη συμμετοχή της κοινωνίας στη λήψη αποφάσεων και δεύτερον τη συμμετοχή της κοινωνίας άμεσα στην ίδια την ανάπτυξη, μέσω διάφορων συλλογικών φορέων. Σε ό,τι αφορά το πρώτο, σε λίγες βδομάδες το Υπουργείο Οικονομίας & Ανάπτυξης θα βγάλει εγκύκλιο για τη νέα προγραμματική περίοδο, όπως έλεγα πριν. Δηλαδή πώς σχεδιάζουμε τη νέα δεκαετία, πώς θα κατανείμουμε τους πόρους τους οποίους θα έχουμε από το ΕΣΠΑ. Εδώ, λοιπόν, οι Περιφέρειες, η Αυτοδιοίκηση, τα Επιμελητήρια δια του νόμου θα έχουν μια οργανική συμμετοχή σε αυτή τη διαδικασία της διαβούλευσης και της συναπόφασης των κατευθύνσεων.

Δεύτερη περίπτωση, ο σχεδιασμός της μετάβασης στη μεταλιγνιτική εποχή, που είπα νωρίτερα. Πρέπει να δούμε και τη θεσμική μορφή, αν θα είναι ο Δήμος ή και άλλοι θεσμικοί φορείς. Κι εδώ, λοιπόν, θα πρέπει να έχουμε μια συμμετοχή του κόσμου  για τις όποιες αποφάσεις θα πάρουμε.

Τρίτον, ψηφίσαμε χθες το νέο νόμο για τις Στρατηγικές Επενδύσεις, εκεί προβλέπουμε κάτι που δεν ξέρουμε αν έλαβε προσοχής, αν γράφτηκε καν. Προβλέπουμε ηλεκτρονική διαβούλευση πριν από κάθε μεγάλη επένδυση. Δηλαδή, ας υποθέσουμε ότι έρχεται εδώ μια «El Dorado», ότι για την οικονομία της συζήτησης ανακαλύφθηκε ότι εδώ υπάρχουν «Σκουριές» και ίσως υπάρχει και χρυσός, οπότε θέλει να εγκατασταθεί εδώ και να κάνει μεταλλουργικές εργασίες. Θα υπάρξει διαβούλευση, θα πρέπει να αποφασίσει η τοπική κοινωνία αν θέλει τέτοια δραστηριότητα ή όχι. Κι αυτό θα είναι καλό και για εμάς, για τις τοπικές κοινωνίες και για τους επενδυτές. Διότι, αν γινόταν αυτή η διαβούλευση στη Χαλκιδική, μπορεί τότε η απόφαση να ήταν αρνητική και να μην επιθυμούσαν μεταλλουργικές δραστηριότητες διότι τους αρκεί ο τουρισμός, η αγροτική παραγωγή και η ήπια ανάπτυξη. Ή θα μπορούσε η κοινωνία να πει ότι θέλει αυτές τις δραστηριότητες. Διότι, βέβαια, θέλουμε τις επενδύσεις, αλλά δεν θέλουμε να γίνονται με τα ΜΑΤ, θέλουμε επενδύσεις με οικονομική βιωσιμότητα και με κοινωνική νομιμοποίηση.

Στο δεύτερο τώρα επίπεδο, συμμετοχή της κοινωνίας στην ανάπτυξη. Πώς; Ένα παράδειγμα: Ενεργειακές κοινότητες. Θεσμοθετήσαμε τη δυνατότητα πολίτες μεταξύ τους, κάτοικοι μιας γειτονιάς, κάτοικοι μιας πόλης, κάτοικοι ενός νησιού, επιχειρήσεις μεταξύ τους, ξενοδοχεία μεταξύ τους, να δημιουργούν κοινότητες και να κάνουν ό,τι έκανε η ΔΕΗ παλιά, να παράγουν και να πουλούν ενέργεια. Μιλάμε για ένα νέο αποκεντρωμένο σύστημα, από το οποίο θα προκύπτει ισότητα βεβαίως από αυτούς που θα συμμετέχουν στις ενεργειακές κοινότητες. Εδώ, όμως, βλέπουμε μια άλλη διάσταση της ανάπτυξης, ο νόμος ψηφίστηκε, δεν έχει γεμίσει η Ελλάδα ακόμα από ενεργειακές κοινότητες. Γιατί; Γιατί εδώ χρειάζεται και το «από τα κάτω», χρειάζεται ενημέρωση του κόσμου, χρειάζονται ίσως και κάποια κίνητρα επιπλέον. Αλλά αυτή είναι μια νέα μορφή ανάπτυξης και βασικό μοντέλο της ανάπτυξης που λέγαμε. Το ίδιο συμβαίνει με την Κοινωνική Οικονομία, με τους συνεταιρισμούς ποικίλων μορφών. Φανταστείτε να μπορούν τοπικές κοινωνίες να έχουν τον έλεγχο και την αξιοποίηση των φυσικών τους πόρων. Πόσο διαφορετικά, πόσο βιώσιμη θα γινόταν η ανάπτυξη και πόσο πιο δίκαιη θα γινόταν εξ ορισμού, χωρίς να αποκλείουμε άλλες μορφές επιχειρηματικής δράσης. Και τελειώνω με αυτό που ήδη είπα, ότι όλα αυτά πρέπει να τα συμπυκνώσουμε και να τα υλοποιούμε και να τα αξιοποιήσουμε στην προετοιμασία της νέας προγραμματικής περιόδου. Πολλές φορές λέμε ότι κρίσιμος κρίκος είναι τα λεφτά, εδώ κρίσιμος κρίκος -ιδίως από τότε που πήγα στο Υπουργείο και το ζω «από μέσα», πολλές φορές ο κρίσιμος κρίκος  δεν είναι η εύρεση πόρων- είναι η ωρίμανση έργων, δηλαδή συγκεκριμένα έργα με μελέτες, με ξεκαθάρισμα από αρχαία, από δάση κοκ ούτως ώστε να υπάρχει μια επένδυση που το μόνο που θα της λείπει να είναι η χρηματοδότηση.

Δημόσιες πολιτικές παντού

Αυτό είναι κάτι το οποίο το λέω γιατί θεωρώ ότι είναι πολύ σοβαρό. Διότι και σήμερα ακόμα που μιλάμε υπάρχουν πόροι οι οποίοι δεν μπορούν να αξιοποιηθούν πλήρως, λόγω της έλλειψης ώριμων έργων. Στην πορεία αυτή θα διαπιστώσουμε κενά. Θα διαπιστώσουμε τομείς, όπου δεν υπάρχουν πολιτικές, άρα πρέπει να φτιάξουμε πολιτικές. Να κλείσω με τρία παραδείγματα.

Μεταφορικό ισοδύναμο

Στη δεκαετία του 90, είχε κάνει ο τότε Συνασπισμός μια ημερίδα για την τοπική αυτοδιοίκηση και τα νησιά και εμφανίζεται κάποιος, ο οποίος είπε ότι «η λύση για τα νησιά είναι το μεταφορικό ισοδύναμο». Αυτός ήταν ο δήμαρχος της Τήλου, αείμνηστος Τάσος Αλιφέρης. Από τότε, λοιπόν, υπήρχε στο μυαλό το δικό μου αλλά και όλων μας· το μελετούσαμε, το εφαρμόσαμε τώρα. Έχει σημαντική επιτυχία. Τι θα πει μεταφορικό ισοδύναμο; Να μπορεί ο νησιώτης -όχι ο τουρίστας- να έχει τέτοιο κόστος μεταφοράς σαν να έμενε, ας πούμε, στην Τρίπολη. Από εδώ παίρνεις το αυτοκίνητο και πας στην Αθήνα. Αν μένεις στην Κω, στη Λέρο, σε άλλο νησί; Αυτό, λοιπόν, είναι μια νέα πολιτική και το λέω ως παράδειγμα.

Πολιτική για λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές

Άλλο παράδειγμα. Θέλουμε να πάρουμε μέτρα -όπως έτυχε πολλές φορές, πρέπει να δώσουμε ενισχύσεις για τη Θράκη, ας πούμε, ή σε πολύ μικρά νησιά ή σε ορεινούς όγκους και δεν έχουμε εργαλείο πολιτικής. Δηλαδή δεν έχουμε εργαλεία που να μου επιτρέπουν ως Υπουργό να εγκρίνω κονδύλια για αυτό το στόχο. Τώρα, λοιπόν, ψηφίσαμε ένα τέτοιο εργαλείο πολιτικής, την πολιτική για ενίσχυση μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων για λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές και τώρα απλώς πρέπει να το υλοποιήσουμε.

Δράσεις για τη στήριξη των ΜμΕ

Άλλο παράδειγμα. Μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Πρόσφατα, είχα πάει στην ΕΣΕΕ, την ομοσπονδία των εμπόρων, και παρουσίασα 13 δράσεις που έχουμε πάρει ως Υπουργείο υπέρ των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Οι περισσότεροι δεν τις ήξεραν αυτές τις δράσεις. Τώρα, λοιπόν, συζητούμε τη δημιουργία μιας δομής στήριξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων μέσα από τα Επιμελητήρια με ειδικά στελέχη, τα οποία θα δίνουν εξατομικευμένη βοήθεια στις επιχειρήσεις. Όχι γενικά στις επιχειρήσεις, αλλά ατομικά. Κάποια μικρομεσαία επιχείρηση, που παράγει κάποιο συγκεκριμένο προϊόν, που έχει αυτό το πρόγραμμα, που θέλει να κάνει αυτή τη δουλειά, τι ανάγκες έχει; Θέλει χρηματοδότηση; Πού μπορεί να τη βρει; Θέλει συνεργασία με το εξωτερικό; Πώς να αποκτήσει; Τέτοια κενά δεν πρέπει να τα φοβόμαστε. Μην φοβόμαστε τα προβλήματα. Εδώ είμαστε ακριβώς για να καλύπτουμε κενά του παρελθόντος ή καινούριες ανάγκες. Πρέπει να σας πω ότι χαίρομαι όταν πηγαίνω στις Επιτροπές της Βουλής που συζητούμε νομοσχέδια και έρχονται οι παραγωγικοί και κοινωνικοί φορείς και τους ακούω να λένε -αν και μπορεί να ανήκουν σε άλλα κόμματα- ότι «με το νομοσχέδιο αυτό μας λύνετε προβλήματα δεκαετιών». Είναι το καλύτερο που μπορούμε να ακούσουμε γιατί είναι ακριβώς αυτό που θέλουμε να κάνουμε.

Tο μέλλον  ως αποτέλεσμα των δικών μας επιλογών

Συμπέρασμα: Έχουν διαμορφωθεί, αυτά τα δύσκολα χρόνια, στα οποία και εμείς υποχρεωθήκαμε να έρθουμε σε συμβιβασμούς, νέα θετικά δεδομένα, νέες δυνατότητες, που δεν είναι ακόμα συνειδητοποιημένα ούτε από την κοινωνία ούτε από τις αγορές. Αν και οι αγορές τελευταία αρχίζουν και κινούνται. Έχοντας λοιπόν ως βάση αυτά τα δεδομένα θα πρέπει να προχωρήσουμε στο σχεδιασμό και σε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα για την νέα τετραετία.

Θέλω να κλείσω με το εξής. Υπάρχει μια συζήτηση που αφορά το μέλλον, ποιο θα είναι το μέλλον. Αν προσέξετε, η συζήτηση αυτή συνήθως γίνεται με τρεις τρόπους. Ο πρώτος είναι το ευχολόγιο: «Θέλουμε ένα μέλλον ωραίο και δίκαιο, θα έρθει η 4^η Βιομηχανική Επανάσταση να μας λύσει όλα τα προβλήματα, μπορεί να προκαλέσει και μερικά εκατομμύρια ανέργους, δεν πειράζει θα δούμε τι θα κάνουμε. Η κλιματική αλλαγή, και αυτή είναι ωραίο πράγμα, διότι προκαλεί πεδία επενδύσεων, μπορεί να ανέβει η στάθμη των θαλασσών και να καταστρέψει διάφορες περιοχές,  αλλά αυτό θα το αντιμετωπίσουμε». Ένας εξωραϊσμός, δηλαδή, της πραγματικότητας. Προφανώς δεν είναι ο δικός μας στόχος.

Ο δεύτερος δρόμος είναι η καταστροφολογία. Έχουμε ακόμα το χρέος μας σε υψηλά επίπεδα. Έχουμε ακόμα υψηλή ανεργία, οι δημογραφικοί δείκτες δεν πάνε καλά. Το ασφαλιστικό το λύσαμε αλλά δεν ξέρουμε αν το λύσαμε οριστικά. Μαζεύουν προβλήματα, προσπαθούν να εμφανίσουν μια «μαύρη» κατάσταση αλλά χωρίς καμία διέξοδο, πέρα από το να έρθει κάποιος με σύνεση να σώσει τον κόσμο. Προφανώς ούτε αυτός είναι ο δρόμος της πραγματικότητας.

Ο τρίτος δρόμος είναι να κατανοήσουμε το μέλλον μας  ως αποτέλεσμα των δικών μας σχεδιασμών, επιλογών, πολιτικών και ενεργειών.

Δεν θα ήμασταν σήμερα εδώ, δεν θα μιλούσαμε για κοινωνική πολιτική και μάλιστα υπό συνθήκες μνημονίων. Δεν θα μιλούσαμε για κατώτατο μισθό και αύξηση 11% αν δεν κέρδιζε ο ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές, αν η κοινωνία δεν έσπρωχνε τον ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση. Άρα το μέλλον θα καθοριστεί στα πεδία που ανέφερα. Τι θα γίνει με την κληρονομιά της κρίσης; Τι θα γίνει με τα διαχρονικά μας προβλήματα; Τι θα γίνει με τις νέες ανάγκες που μας έρχονται; Αλλά με ποια πολιτική θα τα προσεγγίσουμε αυτά; Θα υπάρχει κοινωνικό κράτος ή θα αντικαταστήσει όλα η αγορά; Θα έχουμε εγγυημένες συντάξεις ή θα κοιτάμε επενδύσεις για να καλύψουμε τα γηρατειά; Θα επικρατήσει αυτή η ακροδεξιά λαίλαπα στην Ευρώπη ή θα υπάρξει ένας ξεσηκωμός των Ευρωπαίων πολιτών να βάλουν την Ευρώπη στο σωστό μονοπάτι; Άρα το μέλλον εξαρτάται από την έκβαση αυτών των μαχών που είναι στο επίκεντρο των αντιλήψεων των ιδεών των πολιτικών δυνάμεων.

Ένα παράδειγμα να πω ακόμα εδώ, αυτό της Αργεντινής.  Η Αργεντινή χρεοκόπησε το 2001. Μέσα από τη χρεοκοπία βγήκε μια κυβέρνηση προοδευτική η οποία κράτησε αρκετά χρόνια. Γενικά η Αργεντινή μπήκε σε έναν ανοδικό κύκλο και μάλιστα πιο ισχυρό από αυτόν που εμείς έχουμε μέχρι στιγμής. Το 2015 η κυβέρνηση αυτή ανατράπηκε από ένα Αργεντινό «Μητσοτάκη». Από ένα Αργεντινό πολιτικό που λέει στη χώρα του ό,τι λέει εδώ ο κύριος Μητσοτάκης, για ένα νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα. Γύρισε ξανά στο ΔΝΤ η Αργεντινή. Άρα ο μύθος δείχνει ότι είμαστε σε μια κατάσταση που πρέπει να διεκδικήσουμε μια νέα τετραετία, ως προϋπόθεση για να κατοχυρώσουμε ό,τι κερδίσαμε. Και είμαστε σε μία κατάσταση που πρέπει να διεκδικήσουμε μια ισχυρή παρουσία όχι μόνο των Ελλήνων -όπως ακούω να λέγεται- ευρωβουλευτών, αλλά των προοδευτικών βουλευτών ώστε να μπορέσουμε να προχωρήσουμε στις αλλαγές που πρέπει να κάνουμε, αλλά και με την ασφάλεια που μπορεί να δώσει μια Ευρώπη σε κατευθύνεις όχι πια λιτότητας αλλά δικαιοσύνης.

Με αυτά λοιπόν σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.

 

 

* Ομιλία στην Τρίπολη σε εκδήλωση της Νομαρχιακής Επιτροπής Αρκαδίας του ΣΥΡΙΖΑ με τίτλο «Τι πετύχαμε και τι σχεδιάζουμε για την επόμενη κρίσιμη τετραετία για την Ελλάδα και την Ευρώπη»