Το Μνημόνιο 1 χρεοκόπησε. Ζήτω το Μνημόνιο 2; Υπάρχει κάποιος λόγος που να βεβαιώνει ή να υπόσχεται έστω ότι το Μνημόνιο 2 θα επιτύχει εκεί που το Μνημόνιο 1 απέτυχε; Τέτοιος λόγος δεν υπάρχει.

Βέβαια η έννοια της «επιτυχίας» εδώ είναι εντελώς σχετική. Διότι ακόμη και αν κάνουμε την παραδοχή ότι όλοι οι στόχοι επιτυγχάνονται, δηλαδή ο λαός οδηγείται στην οικονομική εξαθλίωση, τότε, και πάλι, το Δημόσιο Χρέος, μετά και το «κούρεμά» του, προβλέπεται να είναι άνω του 120% του ΑΕΠ το 2020, σε επίπεδα δηλαδή μη βιώσιμα. Όμως αυτό το «θετικό» σενάριο είναι υποθετικό. Οι εξελίξεις θα είναι πολύ πιο σκληρές και τα αποτελέσματα θα φανούν πολύ πιο άμεσα.

Το Μνημόνιο 2 στηρίζεται στην ίδια αδιέξοδη ταξική λογική με εκείνη του Μνημονίου 1. Είναι η λογική που λέει να πληρώσουν την κρίση οι εργαζόμενοι. Να διαλυθούν τα εργασιακά τους δικαιώματα και η κοινωνική ασφάλιση. Να περικοπούν οι μισθοί. Να συρρικνωθεί το κοινωνικό κράτος, να εκποιηθεί ο δημόσιος πλούτος. Να πληγεί ανεπανόρθωτα, αν δεν μπορεί να καταργηθεί εντελώς, ο πυρήνας των κοινωνικών και των πολιτικών δικαιωμάτων που μας κληροδότησε ο 20ος αιώνας. Αυτό είναι το σχέδιο. Δοκιμάζεται σε μας. Αλλά αφορά όλη την Ευρώπη. Γι αυτό επιμένουν με μεγαλύτερες δόσεις από την ίδια συνταγή, παρά την τραγική αποτυχία της.

Το Μνημόνιο 2 προβλέπει μια πιο σκληρή και γενικευμένη λιτότητα. Όμως αν η λιτότητα του Μνημονίου 1 οδήγησε σε ανεξέλεγκτη ύφεση, ανεργία και φτώχεια, γιατί το Μνημόνιο 2 θα ανακόψει την πορεία αυτή; Κανένα λογικό επιχείρημα δεν έχει καν διατυπωθεί. Γι αυτό και, πριν το Μνημόνιο 2 ψηφισθεί, όλοι, ακόμη και εκείνοι που το συνέταξαν ή το υπέγραψαν, έχουν αρχίσει να παίρνουν αποστάσεις ασφαλείας από την τύχη του και τα αποτελέσματα της εφαρμογής του, εφόσον τελικά ψηφισθεί.

Πού οδηγούμαστε λοιπόν;

Εδώ που έχουμε φθάσει δεν υπάρχει κάποιο μεμονωμένο μέτρο ούτε κάποια μαγική συνταγή που θα μας βγάλει από την κρίση, αν δεν βγούμε από αυτό τον κύκλο της γενικευμένης οικονομικής αλλά και πολιτικής παρακμής, στον οποίο μας έχει παγιδεύσει ο μνημονικός σχεδιασμός. Αν στην αρχή της κρίσης αρκούσε ίσως κάποιο οικονομικό πρόγραμμα, τώρα τέτοιο πρόγραμμα, αν και είναι αναγκαίο, δεν θα ήταν αρκετό.

Τώρα, πολύ περισσότερο από πριν, είναι δύσκολο να φαντασθούμε μια θετική διέξοδο από την κρίση χωρίς την ενεργό εμπλοκή της κοινωνίας, χωρίς πραγματική δημοκρατία, χωρίς την αναζωογόνηση της πολιτικής από τα κάτω, χωρίς ένα σχέδιο για ένα συνολικό επανασχεδιασμό του μέλλοντός μας, των όρων συγκρότησης της κοινωνίας αλλά και των όρων ουσιαστικής επανένταξής μας στον ευρωπαϊκό και τον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας.

Υπό την έννοια αυτή, η απόρριψη του Μνημονίου θα μπορούσε να συνδυασθεί με μια αναστολή πληρωμών, ένα μορατόριουμ δηλαδή, που αποτελεί μια όχι ασυνήθιστη διεθνή πρακτική. Χωρίς από μόνη της να είναι η λύση, μια τέτοια κίνηση, αν σχεδιασθεί και θωρακισθεί σωστά, θα μπορούσε να μας δώσει εκείνο το περιθώριο για να ανακτήσουμε ως κοινωνία τη δυνατότητα να αποφασίζουμε, να ανασχεδιάσουμε το μέλλον μας, να ορίσουμε τις τύχες μας με βάση τις ανάγκες της κοινωνίας και όχι των εγχώριων και ξένων ολιγαρχιών.