Ομιλία στη Βουλή για την επίκαιρη επερώτηση του ΣΥΡΙΖΑ «Καταστροφική και ανέφικτη η μετάβαση που προτείνει ο κ. Μητσοτάκης για τις λιγνιτικές περιοχές της Ελλάδας».

Τα στοιχεία που ανακοίνωσε σήμερα η ΕΛΣΤΑΤ πρέπει να προβληματίσουν. Με βάση αυτά, το 2019 κλείνει στο 1,9% του ΑΕΠ. Υπενθυμίζω ότι το δεύτερο τρίμηνο παραδώσαμε την οικονομία να «τρέχει» με 2,8%. Αυτή η εξέλιξη είναι πριν από τις επιπτώσεις του κορονοϊού, που είναι ακόμα απροσδιόριστες. Επομένως, η ανάγκη ενός συνολικού επανασχεδιασμού της πολιτικής, στο μέτρο που μπορεί να το κάνει αυτή η Κυβέρνηση, προκύπτει ως μια αδήριτη ανάγκη.

Δεν θα ήθελα όμως να συνεχίσω άλλο σ’ αυτό το σοβαρό θέμα, διότι και το θέμα που συζητούμε σήμερα είναι κρίσιμο. Και είναι κρίσιμο διότι η κλιματική αλλαγή, που μετατρέπεται σε κλιματική κρίση εφόσον δεν παίρνουμε μέτρα, η 4η Βιομηχανική Επανάσταση και οι διευρυνόμενες κοινωνικές και περιφερειακές ανισότητες αποτελούν, κατά την άποψη τη δική μας, τις τρεις μεγάλες προκλήσεις της εποχής μας · το νέο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ αναμένουμε να δώσει προτεραιότητα σ’ αυτές τις τρεις προκλήσεις, μαζί και με άλλες φυσικά.

Το θέμα που συζητάμε είναι μια πτυχή, θα έλεγα, αυτού του γενικότερου θέματος και για αυτό είναι τόσο σημαντικό. Νομίζω ότι υπάρχει ανάγκη να αποσαφηνίσουμε ποιο είναι ακριβώς το πρόβλημα, σε σχέση με τις περιοχές που πλήττονται από την απολιγνιτοποίηση.

Το πρόβλημα είναι καινούργιο, είναι ασυνήθιστο, είναι πρωτότυπο και για εμάς και για όλες τις χώρες. Δεν πρόκειται απλώς, για παράδειγμα για το κλείσιμο κάποιων ορυχείων όπου και εκεί πρέπει να εξεταστούν θέματα απασχόλησης των εργαζομένων κ.λπ. και αποκατάστασης της περιοχής.

Δεν πρόκειται, επίσης, για τη διαχείριση μιας συνήθους περίπτωσης αποβιομηχάνισης. Η Ευρώπη έχει μεγάλη εμπειρία σε τέτοιες περιπτώσεις και εμείς έχουμε κάποιες εμπειρίες στο παρελθόν, όπως στο Λαύριο, στον Βόλο κ.λπ.

Ούτε πρόκειται απλώς για απολιγνιτοποίηση. Πρόκειται για την ανάγκη να αλλάξουμε ριζικά το μοντέλο ανάπτυξης της περιοχής, οι οικονομικές δραστηριότητες, οι όροι ζωής σε ολόκληρες περιοχές. Στην προκειμένη περίπτωση μιλάμε για τη Δυτική Μακεδονία και τη Μεγαλόπολη. Πρέπει να γίνουν, δηλαδή, σύνθετες αλλαγές και μετασχηματισμοί, προκειμένου να δημιουργηθεί μια νέα οικονομία κλιματικά ουδέτερη, περιβαλλοντικά καθαρή, βιώσιμη και κοινωνικά δίκαιη. Μέρος αυτού του προβλήματος είναι η απολιγνιτοποίηση.

Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για την αντιμετώπιση αυτού του νέου πρωτότυπου και σύνθετου προβλήματος; Διεθνείς οργανισμοί, αλλά και έγκριτοι επιστήμονες, προειδοποιούν ότι τα προβλήματα αυτά δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με όρους αγορών ή με όρους συμφερόντων. Έχουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις:

Πρώτη προϋπόθεση είναι η ύπαρξη μιας ολιστικής στρατηγικής για τη μετάβαση, στην οποία αναφέρθηκα, που να διασφαλίζει εγγυημένη απασχόληση, εισόδημα και προοπτικές ευημερίας για τις εν λόγω περιοχές.

Δεύτερη προϋπόθεση είναι η εξασφάλιση διευρυμένης, ουσιαστικής κοινωνικής συμμετοχής και υποστήριξης. Δεδομένου ότι στο επίκεντρο της μετάβασης είναι η κοινωνία, δεν μπορεί να υπάρξει μετάβαση χωρίς αυτήν. Λογικές δήθεν πυγμής που διαβάζουμε σε δεξιές εφημερίδες, πρακτικές πυγμής που βλέπουμε από την Κυβέρνηση θα είναι καταστροφικές, αν επιχειρηθεί να προσεγγιστεί το πρόβλημα με τέτοιες λογικές. Ο δίκαιος χαρακτήρας της μετάβασης και η κοινωνική συναίνεση αποτελούν, συνεπώς, σημείο εκκίνησης και όχι ζητούμενο στην πορεία.

Η τρίτη προϋπόθεση είναι η ύπαρξη των κατάλληλων αναπτυξιακών θεσμών και εργαλείων σε περιφερειακή και τοπική κλίμακα για το σχεδιασμό, τη διαβούλευση, την υλοποίηση και την αξιολόγηση πολιτικών.

Τέταρτη προϋπόθεση είναι η διασφαλισμένη χρηματοδότηση, καθώς και φορείς κατάλληλοι για τη συγκέντρωση και τον ενιαίο σχεδιασμό και την υλοποίηση της κατανομής των πόρων.

Η πολιτική της Κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας δεν ικανοποιεί καμιά από αυτές τις προϋποθέσεις, λες και έβαλε στόχο να μην τηρήσει τίποτε από αυτά τα οποία υποδεικνύουν, όπως είπα, η παγκόσμια εμπειρία, η επιστήμη και οι διεθνείς οργανισμοί. Δεν διαθέτει στρατηγικό σχέδιο. Πρώτα ανακοινώνει πότε θα κλείσουν οι μονάδες και μετά συζητά –που ούτε τώρα συζητά -τις συνέπειες και τη διαχείρισή τους. Κατάφερε -ό,τι χειρότερο μπορούσε να συμβεί- να δημιουργήσει μια γενικευμένη δυσπιστία και καχυποψία στους τοπικούς πληθυσμούς αντί της συναίνεσης. Δεν έχει δημιουργήσει τους αναγκαίους θεσμούς ούτε συζητά σχεδιασμό διαβούλευσης και υλοποίησης πολιτικών. Περιφέρει διάφορους αριθμούς θεωρητικά διαθέσιμων πόρων από την Ευρώπη χωρίς να εξηγεί ότι δεν θα πάρουμε ούτε ένα ευρώ, αν δεν έχουμε τα κατάλληλα σχέδια έγκαιρα και δεν δημιουργεί τις αναγκαίες θεσμικές προϋποθέσεις για τη σωστή διαχείριση αυτών των πόρων.

Ενόψει αυτών των δεδομένων, πραγματικά έχει μεγάλη σημασία να δούμε και αυτά που έκανε η Κυβέρνηση η δική μας στο παρελθόν, τα οποία κακώς η τωρινή τα παρέκαμψε ή τα «πάγωσε», αλλά σημασία έχει και τι κάνουμε σήμερα.

Η πρόταση η δική μας ήταν και είναι ότι σε όλες τις περιοχές που πλήττονται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο πρέπει να υπάρξουν Προγραμματικές Συμφωνίες Δίκαιης Μετάβασης. Οι συμφωνίες αυτές πρέπει να προβλέπουν όλα τα μέτρα τα οποία είναι αναγκαία για να διασφαλίσουν απασχόληση, οικονομική δραστηριότητα, εισόδημα κ.λπ. Αναφέρθηκαν και θα αναφερθούν από ομιλητές αρκετά τέτοια στοιχεία και παραδείγματα.

Επίσης, οι συμφωνίες αυτές πρέπει να έχουν τη μορφή ενός σχεδίου, το οποίο θα συσπειρώνει και θα διασφαλίζει τη συνεργασία όλων των εμπλεκομένων φορέων. Αυτοδιοίκηση, εργαζόμενοι, επιχειρήσεις, ερευνητικά ιδρύματα, εκπαιδευτικά ιδρύματα, πολιτισμικοί φορείς, όλη η κοινωνία με τη μορφή -λέμε εμείς,  μπορεί να υπάρξουν πολλές ιδέες εδώ- ενός forum, πρέπει να είναι εκείνες οι δυνάμεις οι οποίες θα διασφαλίσουν το σχεδιασμό, την υλοποίηση, τον έλεγχο, τη διόρθωση των πολιτικών ανάλογα με τα αποτελέσματα.

Σε ό,τι αφορά το συνολικό σχέδιο, η πρωτοβουλία της Κυβέρνησης της προηγούμενης, της δικής μας, ήταν σημαντική. Περιμέναμε ένα σχέδιο από την Παγκόσμια Τράπεζα. Αυτό είναι κάτι. Όμως, δεν πρέπει να περιμένετε, κύριε Υπουργέ, να έλθει το σχέδιο αυτό τον Ιούνιο, διότι ξέρουμε ότι το σχέδιο αυτό δεν θα καλύπτει αυτές τις εξειδικεύσεις, τις  οποίες πρέπει να έχει ένα τελικό σχέδιο.

Επομένως, πρέπει από τώρα να μας πείτε με ποια διαδικασία, με ποιους φορείς, με ποιους θεσμούς, πότε θα υπάρξει αυτό το σχέδιο, το οποίο θα εγγυάται απασχόληση, εισόδημα, προοπτικές.

Σε ό,τι αφορά τους πόρους, η Αναπτυξιακή Τράπεζα που δημιουργήσαμε και που είναι θετικό ότι και η παρούσα Κυβέρνηση ως Αντιπολίτευση τότε το ψήφισε το νομοσχέδιο, με κατάλληλη οργανωτική, διοικητική και χρηματοοικονομική αναβάθμιση θα μπορούσε να αποτελέσει το φορέα που θα συγκεντρώσει, θα συντονίσει, θα μοχλεύσει και θα κατανείμει τους πόρους με διαφάνεια και με αποτελεσματικότητα.

Ιδρύστε, λοιπόν, από τώρα δύο παραρτήματα, όπως προβλέπαμε εμείς, ένα στην Κοζάνη, ένα στην Τρίπολη, σε κάποια πόλη της Πελοποννήσου, για να αρχίσει αυτή η προεργασία την οποία περιέγραψα.

Δώστε από τώρα εντολή εσείς σε συνεργασία με τους συναρμόδιους Υπουργούς να σχεδιαστούν ειδικά χρηματοδοτικά εργαλεία για την περιοχή, όπως υπάρχει δυνατότητα να γίνουν και γίνονται ορισμένα από την Αναπτυξιακή Τράπεζα.

Επί τη ευκαιρία, ρωτήστε τον Υπουργό Οικονομικών τι έγινε το νομοσχέδιο που είχαμε έτοιμο για τις μικροπιστώσεις. Μου είχαν υποσχεθεί και ο Υπουργός Οικονομίας και ο Υπουργός Οικονομικών ότι θα έλθει σύντομα. Είναι Μάρτιος. Ήταν έτοιμο το νομοσχέδιο. Καθυστερεί. Θα ήταν αυτό και θα είναι ένα εργαλείο μαζί με τα άλλα σε αυτήν την υπόθεση που περιγράφουμε.

Τελειώνω, κύριε Πρόεδρε, και ευχαριστώ για την ανοχή σας, επιστρέφοντας στο γενικό. Τα θέματα που συζητάμε έχουν πάρα πολλές τεχνικές πλευρές και απαιτούν και εξειδικευμένες συζητήσεις. Όμως, το συνολικότερο θέμα από πολιτική άποψη νομίζω είναι απλό. Το δίλημμα δεν είναι «ναι ή όχι στην απολιγνιτοποίηση». Δεν έχουμε την πολυτέλεια να έχουμε δίλημμα αν πρέπει ή όχι να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή, όταν κρίνεται η ίδια η ζωή στον πλανήτη. Το πραγματικό δίλημμα είναι οι πολιτικές, με ποιον τρόπο, με ποια πολιτική.

Η Δεξιά έχει ταυτότητα. Η πολιτική της στηρίζεται στις αγορές, υπηρετεί συμφέροντα, αδιαφορεί για τις ανισότητες και γι’ αυτό τις διευρύνει τις ανισότητες. Απέναντι σε αυτήν, η Αριστερά αντιπαραθέτει μία πολιτική συμμετοχική, που θέλει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, μειώνοντας ταυτόχρονα τις ανισότητες, διότι οι ρίζες των προβλημάτων είναι κοινές, που σέβεται την τοπικότητα και γι’ αυτό θέλουμε να υπάρξει σχεδιασμός πολιτικής τόσο στο εθνικό όσο και στο τοπικό επίπεδο. Γι’ αυτό καλούμε τους κατοίκους των περιοχών που πλήττονται, το λαό, τους εργαζόμενους, ιδιαίτερα τις προοδευτικές δυνάμεις, να συγκροτήσουμε ένα ευρύ κοινωνικό μέτωπο. Αυτό το θέμα δεν μπορεί να λυθεί μόνο με διατάγματα και με διαμαρτυρία, αλλά χρειάζεται ενεργή συμμετοχή και συσπείρωση γύρω από ένα σχέδιο που θα διασφαλίσει τη μετάβαση των περιοχών σε μια οικονομία βιώσιμη, δίκαιη, κλιματικά ουδέτερη. Μπορούμε να μετατρέψουμε -με την κατάλληλη πολιτική διακυβέρνηση της χώρας, η οποία πιστεύω δεν θα αργήσει να έρθει- αυτό το μεγάλο πρόβλημα σε μια ευκαιρία για το μέλλον.