Η Προγραμματική Συνδιάσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ ήταν ένα θετικό γεγονός, παρά τις οργανωτικές δυσκολίες που δημιουργεί η πανδημία. Τα εισηγητικά κείμενα ήταν  απαιτητικά. Αλλά και οι ομιλίες ήταν σε αντίστοιχα υψηλό επίπεδο. Μου έκανε εντύπωση ότι ομιλίες πολλών μελών δεν περιορίστηκαν σε μια μεταφορά εμπειριών, που και αυτή είναι χρήσιμη, αλλά αποτέλεσαν συμβολές ουσιαστικές με γνώση και άποψη. Αυτό δείχνει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ έχει διαμορφώσει ένα πολύ αξιόλογο δυναμικό από μεσαία στελέχη και μέλη και πρέπει να σκεφτεί τρόπους πληρέστερης και πιο ουσιαστικής αξιοποίησης των δυνατοτήτων τους.

Η Προγραμματική Συνδιάσκεψη δεν θα είχε ίσως το ίδιο ενδιαφέρον αν ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ δεν πρωτοτυπούσε, αν δηλαδή δεν ήταν προσανατολισμένη στις προκλήσεις και τα πεδία αντιπαράθεσης του αύριο. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει υποτίμηση των προβλημάτων του χθες, των εκκρεμοτήτων, αλλά και των ανολοκλήρωτων σχεδίων μας.  «Οι ανεκπλήρωτοι στόχοι του κινήματος», οι ήττες, οι  ματαιώσεις, οι αποτυχίες δεν γίνονται ποτέ αδρανή υλικά στο μουσείο της ιστορίας. Λειτουργούν ως ζωντανό ανεκπλήρωτο χρέος, πηγή μαθημάτων και «τροφοδότης λογαριασμός» των μελλοντικών αγώνων. Το στοίχημα είναι, τα προβλήματα του χθες να κατανοούνται με τους όρους του σήμερα και οι λύσεις να είναι με τα υλικά και τους θεσμούς του αύριο. Για να γίνει αυτό χρειάζεται συνειδητή, σχεδιασμένη και διαρκής προσπάθεια. Ένα σημαντικό βήμα προς αυτήν τη κατεύθυνση ήταν η Προγραμματική Συνδιάσκεψη.

Η επιτυχία της Συνδιάσκεψης δεν ήταν τυχαίο γεγονός. Οι συγκεκριμένες προγραμματικές θέσεις δεν θα υπήρχαν αν ένα στέλεχος με τη γνώση και την πείρα του Γιώργου Σταθάκη και μια ομάδα στελεχών με πρόσβαση στα Τμήματα του κόμματος και σε έναν ευρύτερο κύκλο εστιών γνώσης και εξειδικευμένων συνεργατών, δεν αφοσιωνόταν στο έργο αυτό για αρκετό χρόνο. Στη βελτίωση και  ωρίμανση των κειμένων συνέβαλε η  συλλογική τους επεξεργασία, η συζήτηση τους στα όργανα του κόμματος, η παρουσίαση και συζήτηση των βασικών ιδεών σε κομματικά ή και ευρύτερα ακροατήρια, με συμμετοχή σε ορισμένες περιπτώσεις εκπροσώπων από κοινωνικούς και επαγγελματικούς  φορείς.

Το ερώτημα που προκύπτει τώρα είναι ποια θα είναι η συνέχεια; Τα προγραμματικά κείμενα δεν έχουν νόημα αν μείνουν στο συρτάρι ούτε μπορούν να είναι  ζωντανά αν μένουν στατικά σε έναν κόσμο που αλλάζει γοργά, με τρόπο  συχνά  αναπάντεχο.  Ειδικά οι συγκεκριμένες προγραμματικές θέσεις δεν αποτελούν το τέλος αλλά την αρχή της προσπάθειας. Όμως έχουν τη δίκη τους αυτοτελή αξία. Μαζί με τη Διακήρυξη του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ συμβάλλουν στην προγραμματική ενότητα του ΣΥΡΙΖA-ΠΣ, αποτελούν ισχυρό εφόδιο για την προγραμματική αντιπαράθεση στο πλαίσιο του κομματικού ανταγωνισμού, αλλά και πλαίσιο προγραμματικών συγκλίσεων.

Πολλοί ομιλητές και ομιλήτριες ορθά αναρωτήθηκαν πώς οι θέσεις αυτές θα γίνουν κτήμα του κόσμου τον οποίο και αφορούν; Πώς ο ίδιος ο κόσμος θα τις κάνει δική του υπόθεση; Πώς οι εργαζόμενοι, οι επαγγελματίες, οι αγρότες, οι νέοι, οι γυναίκες και οι ποικίλες άλλες κοινωνικές ομάδες θα αναγνωρίσουν μέσα σε αυτές τον εαυτό τους, τις ανάγκες και τις επιθυμίες  τους και θα βρουν τις απαντήσεις σε αυτές; Η αναπαραγωγή, η μελέτη, η εύληπτη παρουσίαση είναι κάποια αυτονόητα βήματα που είναι αναγκαίο να γίνουν, αλλά δεν αρκούν.

Ακούστηκαν πολλές ιδέες. Όπως πχ η εξειδίκευση των προγραμματικών θέσεων σε περιφερειακή και τοπική κλίμακα, σε τομεακό ή και κλαδικό επίπεδο, καθώς και ανά κοινωνική ή πολιτισμική ομάδα. Πράγματι δεν αρκεί να μείνει η εντύπωση απλώς ότι έχουμε θέσεις. Άλλωστε πόσος κόσμος έμαθε για τη Συνδιάσκεψη; Το ζητούμενο είναι να γίνει κατανοητό γιατί και πώς οι θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ απαντούν σε δικές τους, πραγματικές, ανάγκες ή γιατί αποτελούν όρους και  προϋποθέσεις γι’ αυτό. Εδώ χρειάζονται μια άλλου τύπου εργασία. Τη λέμε συχνά «εξειδίκευση» ή εκλαΐκευση, αλλά οι όροι αυτοί δεν είναι απόλυτα ακριβείς. Μπορεί να είναι εξειδίκευση όντως, αλλά μπορεί να χρειάζεται και γενίκευση, ανάπτυξη, επεξήγηση, εμπλουτισμός και πολλά άλλα, ώστε να επιτευχθεί ο ως άνω στόχος.

Ελέχθη ότι στη Συνδιάσκεψη δεν υπήρξαν σημαντικές διαφωνίες. Και είναι πολύ θετικό δείγμα πολιτικής ωριμότητας το ότι δεν υπήρξαν διαφωνίες του είδους που κάποιοι περίμεναν. Αλλά συζήτηση για προγραμματικά ζητήματα, χωρίς διαφορετικές ιδέες και απόψεις, χωρίς ερωτήματα και απορίες, χωρίς θέματα που κλείνουν και θέματα που  μένουν ανοιχτά, θα ήταν μια συζήτηση φτωχή και ρηχή. Κάπου λοιπόν και κάπως τέτοια θέματα πρέπει μπορούν να τίθενται και να συζητούνται ιδίως όταν οι αμφισημίες ή οι διαφωνίες μπορεί να θολώνουν την εικόνα του κόμματος ή να δυσκολεύουν την ανάπτυξη της δράσης του. Κάθε οργάνωση αλλά και κάθε μέλος του κόμματος πρέπει να μπορεί, και να ενθαρρύνεται μάλιστα, να καταθέτει μια πρόταση ή ένα ερώτημα και να ξέρει ότι θα λάβει μια απάντηση. Δεν είμαι βέβαιος όμως ότι διαθέτουμε εκείνες τις δομές, τις διαδικασίες και σε κάποιες περιπτώσεις ακόμη και την κουλτούρα που χρειάζεται για να μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ να ανταποκριθεί σε αυτές και άλλες ανάγκες με τρόπο ουσιαστικό, δημοκρατικό, παραγωγικό και οργανωμένο.

Το Συνέδριο θα είναι μια ευκαιρία για αντιμετωπιστούν τέτοια ζητήματα. Αλλά δεν υπάρχει λόγος  να περιμένουμε. Υπάρχουν πολλά που μπορούν να αρχίσουν άμεσα. Ενδεικτικά:

1. Η θέσπιση μιας μόνιμης Επιτροπής Προγράμματος και η διαμόρφωση ενός σχεδίου δράσης για τα επόμενα βήματα σε περιφερειακό και τομεακό επίπεδο.
2. Η κατάρτιση ενός καταλόγου σημαντικών επίδικων θεμάτων που οι ως τώρα συζητήσεις έχουν δείξει την ανάγκη περαιτέρω διαλόγου και επεξεργασίας προκειμένου να υπάρξουν κοινές αποφάσεις.
3. Η δημιουργία μόνιμων χώρων και διαδικασιών διαλόγου, τρόπων ουσιαστικής συμμετοχής και  αξιοποίησης  των οργανώσεων και  των μελών.
4. Η εκκίνηση μιας συζήτησης για την έως τώρα εμπειρία από τη λειτουργία και τη δράση των «τμημάτων» και άλλων δομών του κόμματος με στόχο την αποσαφήνιση του ρόλου τους και την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας τους.
5. Η διενέργεια στοχευμένων ερευνών σε κατηγορίες των μισθωτών και των μεσαίων στρωμάτων που θα μας βοηθούσαν να βελτιώσουμε και να ενισχύσουμε τους δεσμούς μας με αυτά.

Αυτά και αρκετά άλλα δεν χρειάζεται να περιμένουν το Συνέδριο. Μπορούν να συζητηθούν και να αποφασιστούν, μαζί και με πολλά άλλα ενδεχομένως, από τα όργανα του κόμματος. Η συζήτηση, άλλωστε, για τις υποδομές και τους θεσμούς του μέλλοντος δεν αφορά μόνο την κοινωνία και το μετασχηματισμό της. Πρωτίστως αφορά το πολιτικό υποκείμενο που τον επαγγέλλεται και θέλει να τον υλοποιήσει.

* Άρθρο στην εφημερίδα Αυγή