Ευχαριστώ για την πρόσκληση και τη δυνατότητα που μου δίνετε να εκθέσω ορισμένες σκέψεις στο θέμα που συζητούμε. Χωρίς να υποτιμώ καθόλου τα ποσοτικά στοιχεία, όπως το κόστος της αδιαφάνειας, για το οποίο έγινε ήδη αναφορά, θέλω να υπογραμμίσω ότι, στη δική μου αντίληψη, το μεγαλύτερο “κόστος” είναι η αναξιοπιστία της πολιτικής που ως ένα βαθμό οφείλεται στην αδιαφάνεια και η παθητικοποίηση της κοινωνίας. Διότι όταν μια κοινωνία γνωρίζει ότι δεν μπορεί να έχει γνώση των δεδομένων, δεν μπορεί να επηρεάσει τη διαχείριση του δημόσιου χρήματος και να αλλάξει την πραγματικότητα, οδηγείται σε αδιαφορία. Επομένως, η διαφάνεια έχει να κάνει, πρωτίστως,  με την ποιότητα τής δημοκρατίας και με το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Είναι, θέλω να πω, δικαίωμα τού φορολογούμενου να γνωρίζει πού και πώς χρησιμοποιούνται οι φόροι που πληρώνει στο κράτος. Είναι δικαίωμα τού ασφαλισμένου να γνωρίζει πού πάνε οι εισφορές που καταβάλλει για τις συντάξεις του. Και πώς γίνεται η διαχείρισή τους. Είναι δικαίωμα τού καταναλωτή να γνωρίζει πώς διαμορφώνονται οι τιμές. Και να ζητά εγγυήσεις για την ποιότητα και την ασφάλεια των προϊόντων που αγοράζει. Είναι δικαίωμα, των εργαζομένων σε μια επιχείρηση να γνωρίζουν τα σχέδια τής επιχείρησης. Να έχουν αίσθηση των προοπτικών της. Ακόμα και να γνωρίζουν και να έχουν λόγο για το πού πηγαίνουν, πώς χρησιμοποιούν τα κέρδη που, με τη δική τους εργασία, παράγονται.

Το δικαίωμα στη διαφάνεια σε όλους τους τομείς, συνεπώς, είναι συστατικό τής ιδιότητας τού πολίτη. Και μάλιστα τού ενεργού πολίτη. Είναι όρος και προϋπόθεση τής λειτουργίας τής δημοκρατίας όπως σωστά και ο τίτλος τής εκδήλωσής σας, αλλά και τού αγώνα για τη βελτίωση και την αλλαγή μιας κοινωνίας. Η διαφάνεια χωρίς διακρίσεις και επιλεκτικότητες, συνεπώς, δεν είναι ένα τεχνικό, ένα διαχειριστικό θέμα όπως συχνά ορισμένοι το αντιλαμβάνονται. Η διαφάνεια μπορεί να είναι σύμμαχος στον αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη καθώς μια πολιτική που προωθεί την κοινωνική δικαιοσύνη και την ισονομία δεν έχει λόγους να είναι αδιαφανής. Αντίθετα, μια πολιτική που στηρίζεται στη σπατάλη, στις πελατειακές σχέσεις, που κατοχυρώνει προνόμια και δημιουργεί ανισότητες έχει ανάγκη την αδιαφάνεια. Είναι η ασπίδα της. Ή μια από αυτές.

Υπό την έννοια αυτή, η διαφάνεια συνδέεται και με την αναπτυξιακή διαδικασία. Με τη χρήση και την κατανομή των πόρων. Με τη σπατάλη και τη διαφθορά βεβαίως. Με την ενεργητική ή παθητική στάση των πολιτών σε σχέση με την αναπτυξιακή διαδικασία, είτε αναφερόμαστε σε επίπεδο χώρας, είτε αναφερόμαστε σε επίπεδο τοπικών κοινωνιών. Επομένως, η διαφάνεια επηρεάζει θετικά την παραγωγικότητα. Επηρεάζει την κατανομή και την κοινωνική αποτελεσματικότητα των πόρων. Έχει, επομένως, επιπτώσεις και στις ποσοτικές επιδόσεις τής ανάπτυξης. Και κυρίως, στα ποιοτικά αποτελέσματα μιας αναπτυξιακής διαδικασίας.

Βεβαίως, σε έναν ανταγωνιστικό κόσμο υπάρχουν περιπτώσεις που η διαφάνεια δεν μπορεί να είναι πλήρης. Ούτε άμεση. Μια επιχείρηση μπορεί να έχει επιχειρηματικά μυστικά που δεν μπορούν να κοινοποιηθούν. Ακόμα και σε ένα κράτος υπάρχουν διαστάσεις τής διαχείρισης των οικονομικών του που επηρεάζουν την πιστοληπτική ικανότητα τής χώρας, την αμυντική θωράκιση, ενδεχομένως, ακόμα και τη διεθνή διαπραγματευτική θέση τής χώρας. Ακόμα, όμως, και αυτές οι περιπτώσεις δε συνιστούν άλλοθι ή πρόσχημα για αδιαφάνεια. Αντίθετα, αυτές οι περιπτώσεις, υπογραμμίζουν την ανάγκη θεσμών νομιμοποιημένων, μέσω των οποίων θα εξασφαλίζεται γνώση και αυτών των στοιχείων που, για διάφορους λόγους, δεν μπορούν να δημοσιοποιούνται. Για παράδειγμα, όσα μυστικά και να υπάρχουν πίσω από την αγορά των φάντομς, για να αναφερθώ σε ένα πρόσφατο παράδειγμα ή σε ό,τι αφορά το πώς θα εμφανιστεί το δημόσιο έλλειμμα, δεν είναι δυνατόν η Βουλή ή κάποια επιτροπή της, να μη γνωρίζει αυτά τα δεδομένα. Διαφορετικά, έχουμε ένα τεράστιο και επικίνδυνο έλλειμμα δημοκρατίας.

Η αδιαφάνεια είναι ένα πρόβλημα που δεν αφορά μόνο το δημόσιο χώρο. Αφορά και τον ιδιωτικό τομέα. Τις μεγάλες επιχειρήσεις, τις τράπεζες, τα χρηματιστήρια. Τα σκάνδαλα που, προ καιρού, ξέσπασαν κι ακόμα, ταλανίζουν τις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και την Ευρώπη είναι ένα δείγμα αυτού τού γεγονότος.

Θα ήθελα, όμως, να εξειδικεύσω τις παρατηρήσεις μου στο δημόσιο χώρο και ειδικότερα στο θέμα τού προϋπολογισμού. Θέλω να αξιοποιήσω την παρουσία σας εδώ για να επισημάνω μερικά πράγματα, τα οποία, μερικές φορές, έχει κανείς την αίσθηση ότι ίσως και να μην είναι γνωστά ή, αν είναι γνωστά, δεν έχουμε επίγνωση των συνεπειών. Θα ήθελα λοιπόν να επισημάνω ότι ο προϋπολογισμός ο οποίος απεικονίζει την πολιτική τού κράτους για τον επόμενο χρόνο όπως δημοσιοποιείται, είναι απλώς ένα μέρος του πραγματικού προϋπολογισμού. Πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε ότι το κράτος μας χρησιμοποιεί διπλά βιβλία. Η Νέα Δημοκρατία, όταν ήταν αντιπολίτευση, το έλεγε. Τώρα επαναλαμβάνει αυτά τα οποία κατήγγελλε.

Μία πτυχή τού προβλήματος αυτού είναι οι λεγόμενοι ειδικοί λογαριασμοί. Είναι λογαριασμοί που τηρούνται εκτός τού προϋπολογισμού και είναι εκτός ελέγχου. Τους διαχειρίζονται οι υπουργοί όπως θέλουν. Για παράδειγμα, τα έσοδα από τις αποκρατικοποιήσεις πάνε σε έναν τέτοιο ειδικό λογαριασμό. Ένα μέρος των κερδών του ΟΠΑΠ καταχωρείται σε ειδικό λογαριασμό του υπουργείου Πολιτισμού, τον οποίο οι υπουργοί διαχειρίζονται κατά βούληση. Όποιος παίρνει ένα δάνειο πληρώνει μια ειδική εισφορά, η οποία πάει επίσης σε έναν ειδικό λογαριασμό.

Ως Βουλή, δε γνωρίζουμε πόσοι είναι οι ειδικοί λογαριασμοί. Θα περίμενα από την κυρία Λουρή, ίσως στη δευτερολογία της, να επισημάνει το πρόβλημα αυτό. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο σε όλες τις εκθέσεις του επισημαίνει το πρόβλημα αυτό.  Έχουμε προτείνει την κατάργηση αυτών των ειδικών λογαριασμών. Και, εάν η κυβέρνηση δεν μπορεί να τους καταργήσει όλους, ας καθιερώσει ένα σύστημα ελέγχου και διαφάνειας αυτών των λογαριασμών. Πρώτα πρώτα να δημιουργούνται με νόμο τέτοιοι λογαριασμοί. Να περνά δηλαδή από τη Βουλή η ίδρυσή τους και όχι να δημιουργούνται, όπως γίνεται τώρα, με απλές υπουργικές αποφάσεις, όπου κανείς δεν ξέρει τι γίνεται.

Δεύτερον, ο ελληνικός προϋπολογισμός δεν έχει λογαριασμό περιουσίας. Δηλαδή, δε γνωρίζουμε ποια είναι η κινητή και η ακίνητη περιουσία τού κράτους και πώς αυτή εξελίσσεται. Όταν χώρες, όπως οι Σκανδιναβικές, έχουν ειδικούς προϋπολογισμούς κεφαλαίου, όπως ονομάζονται. Προϋπολογισμούς της περιουσίας. Κι αν βεβαίως δεν έχεις καν λογαριασμό περιουσίας, πώς να μιλήσουμε μετά για την ποιότητα τής διαχείρισης αυτής τής περιουσίας;

Επίσης, δε γνωρίζω αν είναι γνωστό ότι ο ελληνικός προϋπολογισμός δεν έχει λογαριασμό υποχρεώσεων. Θα διαβάσατε ίσως προχθές ότι ξαφνικά η ΔΕΗ  είπε στο κράτος ότι δεν σου δίνω το μέρισμα που σου οφείλω. Γιατί δεν μου δίνεις το μέρισμα; Γιατί μου χρωστάει το υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ.  Ή ψηφίζεται ένας νόμος που λέει ότι από αύριο το πρωί θα καταβάλλει το κράτος στην τάδε κοινωνική ομάδα τόσα χρήματα το χρόνο. Δεν υπάρχει απεικόνιση όλων αυτών των υποχρεώσεων που αναλαμβάνονται από το κράτος.

Για να μη σας κουράσω με την παθολογία και την παθογένεια του θέματος επισημαίνω μόνο δύο ακόμα στοιχεία που θεωρώ σημαντικά. Δεν υπάρχει σύστημα αξιολόγησης και ελέγχου της κοινωνικής και οικονομικής αποτελεσματικότητας των δημόσιων δαπανών. Αυτό που υπάρχει είναι κάποιοι έλεγχοι νομιμότητας. Γι’ αυτό και είναι δύσκολο να γίνει εξορθολογισμός των δαπανών και βελτίωση της αποτελεσματικότητάς τους.

Και το τελευταίο, η ελληνική Βουλή δεν έχει τη δυνατότητα να ελέγξει τον προϋπολογισμό κατά το στάδιο τής υλοποίησής του, σε όλη την πορεία του χρόνου δηλαδή. Ούτε έχει τη δυνατότητα η Βουλή να επιφέρει αλλαγές στον προϋπολογισμό, εννοώ αλλαγές στο πλαίσιο της φιλοσοφίας και της ισορροπίας του. Την οποία ισορροπία, θεωρώ, ότι πρέπει να την έχει η  εκλεγμένη κυβέρνηση. Αλλά, από τη στιγμή που υπάρχει μια ισορροπία, ένα πλαίσιο προϋπολογισμού και βουλευτές διαφόρων κομμάτων συμφωνήσουν ότι μπορεί να μειωθεί μια δαπάνη και να αυξηθεί μία άλλη, αυτή η δυνατότητα θα έπρεπε να υπάρχει. Με αποτέλεσμα λοιπόν, η όποια συζήτηση για τον προϋπολογισμό στη Βουλή να είναι μία τελετουργία.

Τι πρέπει να γίνει; Εμείς έχουμε προτείνει μερικά απλά και εύλογα, κατά τη γνώμη μας, μέτρα. Πρώτον, να δημιουργηθεί στη Βουλή ένα γραφείο για τον προϋπολογισμό. Μια επιτροπή δηλαδή της Βουλής, αλλά με επιστημονική στελέχωση, ούτως ώστε μια τέτοια επιτροπή της Βουλής, που είναι το όργανο τής λαϊκής κυριαρχίας, να μπορεί:

– Πρώτον, να έχει μία παρακολούθηση τής υλοποίησης ενός προϋπολογισμού και

– Δεύτερον, μέσα στα πλαίσια αυτής τής επιτροπής θα μπορούσε να γίνει κάτι που έχει προταθεί από βουλευτές όλων των κομμάτων, να υπάρξει δηλαδή ένα σταθερό σύστημα κανόνων και ορισμών ακόμα, το οποίο θα είναι διαχρονικά σταθερό και δεν θα αλλάζει όποτε αλλάζει η κυβέρνηση. Δηλαδή, να φύγουμε από αυτό το φαινόμενο κάθε κυβέρνηση να έχει και το δικό της σύστημα καταγραφής των μεγεθών. Και έτσι βέβαια, η κάθε κυβέρνηση μπορεί με τα ίδια δεδομένα να λέει άλλοτε ότι η οικονομία είναι ισχυρή και άλλοτε ότι η οικονομία καταρρέει και πρέπει να ληφθούν μέτρα. Γραφείο προϋπολογισμού στη Βουλή, λοιπόν, με ό,τι αυτό σηματοδοτεί και συνεπάγεται και, γενικότερα, η Βουλή να παίζει ουσιαστικό ρόλο στον έλεγχο του προϋπολογισμού.Ένα επόμενο βήμα θα ήταν  η Βουλή, στο πνεύμα που είπα, να μπορεί να έχει δυνατότητα τροποποιήσεων και αλλαγών στο προσχέδιο τού προϋπολογισμού που, κατά το Σύνταγμα, υποβάλλεται αρχές Οκτωβρίου. Μέχρι τη διαμόρφωση του τελικού προϋπολογισμού να μπορούν να υπάρξουν τροπολογίες, τροποποιήσεις κλπ. Και, πιο μακροχρόνια, να περάσουμε από τον προϋπολογισμό κονδυλίων που έχουμε σήμερα και που είναι κατάλοιπο των προϋπολογισμών τής δεκαετίας τού ’50, να περάσουμε σε αυτό που λένε οι ειδικοί περί τα δημόσια οικονομικά, σε έναν προϋπολογισμό προγραμμάτων. Προϋπολογισμό σχεδίων. Προϋπολογισμό δράσεων. Έτσι θα μπορούμε να ελέγχουμε και το αποτέλεσμα. Πιστεύω ειλικρινά ότι ένας προϋπολογισμός  επί τής ουσίας δημοκρατικός ως προς την κατάρτισή του, διαφανής, ως προς την εκτέλεσή του, ανοιχτός στον έλεγχο της Βουλής και της κοινωνίας, θα συμβάλλει στην αξιοπιστία της πολιτικής και ίσως εξοικονομήσουμε και κάποια από τα δισεκατομμύρια που είπατε κύριε Πρόεδρε στην αρχή ότι, εξαιτίας της αδιαφάνειας, χάνουμε. Σε κάθε περίπτωση, η διεύρυνση της δημοκρατίας και η ουσιαστικοποίησή της είναι η καλύτερη άμυνα στην αδιαφάνεια και τη διαφθορά. Ευχαριστώ.