Ομιλία στην Κεντρική Επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ για τον απολογισμό.

Συντρόφισσες σύντροφοι,

Η σημερινή συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον. Διότι πέρα από τις  τρέχουσες  πολιτικές εξελίξεις, αντικείμενο της είναι ο απολογισμός του ΣΥΡΙΖΑ. Όχι μόνο της κυβέρνησης αλλά της συνολικής εμπειρίας μας.

Η αναγκαιότητα

Είχαμε πολλές επιλογές.  Μπορούσαμε να αποφύγουμε κάθε απολογισμό στην παρούσα φάση. Όμως τότε θα κυριαρχούσαν οι απολογισμοί και τα αφηγήματα των άλλων, όπως ως ένα βαθμό συμβαίνει ήδη. Για αυτό κάποιοι ενοχλήθηκαν, αιφνιδιάστηκαν ή αντιμετωπίζουν με αμηχανία τον απολογισμό μας∙ επειδή ακριβώς ακυρώνει τα δικά τους αυθαίρετα και γεμάτα διαστρεβλώσεις και ιδιοτελείς σκοπιμότητες αφηγήματα.

Πέραν αυτού, αν δεν κάναμε το δικό μας απολογισμό, δεν θα είχαμε τη δυνατότητα να αξιολογήσουμε συλλογικά τη μοναδική εμπειρία που είχαμε. Θα αγνοούσαμε τις ανάγκες  των μελών και των φίλων του κόμματος να μάθουν και να συζητήσουν το τι έγινε. Και δεν είναι τυχαίο που πολλές οργανώσεις και τμήματα του κόμματος προχώρησαν αυτοβούλως σε απόπειρες απολογισμού.  Θα έμενε καθένας με τη δίκη του υποκειμενική αξιολόγηση. Και αντί να μετατρέψουμε τη συλλογική μας εμπειρία σε συλλογική δύναμη για το μέλλον, θα ζούσαμε μια αντιπαράθεση αποσπασματικών απολογισμών ή προσωπικών υποκειμενικών απόψεων,  όπως ήδη είχε αρχίσει να συμβαίνει.

Πολύ περισσότερο που αυτό που ζήσαμε είναι παγκοσμίως σπάνιο, αν όχι μοναδικό∙ καθώς ένα κόμμα -με αγωνιστικές βεβαίως περγαμηνές και κινηματική δράση, αλλά μικρή οργανωμένη δύναμη- επιλέγεται από το λαό, αναδείχνεται σε αξιωματική αντιπολίτευση, στη συνέχεια σε κυβέρνηση, και μετά σε μια θέση που του επιτρέπει να διεκδικήσει ξανά την ευθύνη για τη διακυβέρνηση της χώρας.

Ο απολογισμός λοιπόν δεν είναι βάρος, αλλά μια μοναδική δυνατότητα, που αν έτσι τον δούμε, μπορεί να γίνει ισχυρή δύναμη ενότητας  του κόμματος, σημαντική  πηγή μάθησης και ακαταμάχητο όπλο για το μέλλον.

Τι απολογισμό;

Όμως τι απολογισμό χρειαζόμαστε; Δεν χρειαζόμαστε έναν οποιοδήποτε απολογισμό. Χρειαζόμαστε έναν απολογισμό ουσιαστικό, που να κοιτά μπροστά, στο μέλλον. Είναι η πρώτη φορά που μπορούμε να μιλήσουμε για τη διακυβέρνηση με βάση τη δική μας βιωμένη εμπειρία και όχι τη θεωρία ή εμπειρίες άλλων. Με την έννοια αυτή ότι κάναμε και ότι δεν κάναμε, ότι πετύχαμε και ότι δεν πετύχαμε, τα σωστά και τα λάθη, όλα μας ενδιαφέρουν, διότι όλα μπορούν να βοηθήσουν στον κύριο στόχο μας, και αυτός είναι να αντλήσουμε μαθήματα για το μέλλον. Και για αυτό ο δικός μας απολογισμός δεν είναι σημαντικός μόνο για εμάς αλλά για όλη την ευρωπαϊκή Αριστερά. Και τούτο γιατί είμαστε οι πρώτοι οι οποίοι, μέσα στον ασφυκτικό νεοφιλελεύθερο κλοιό λιτότητας, επιχειρήσαμε μια προοδευτική διακυβέρνηση. Έτσι τόσο οι επιτυχίες μας όσο και τα όρια, τα εμπόδια και οι πόλεμοι που αντιμετωπίσαμε, όλη η εμπειρία μας  συνιστά παρακαταθήκη και για μας και για την ευρωπαϊκή Αριστερά.

Μπορούσαμε βέβαια να κάνουμε έναν τυπικό απολογισμό, εξωραϊστικό και γενικόλογο. Όπως μας έχουν συνηθίσει αλλά αριστερά κόμματα στο παρελθόν. Όμως, εμείς δεν είχαμε τίποτα να κρύψουμε  ή να φοβηθούμε. Αντίθετα  είμαστε υπερήφανοι για όσα πετύχαμε, θέλουμε να είμαστε απόλυτα ειλικρινείς απέναντι στους εαυτούς μας και τους πολίτες, και αντιμετωπίζουμε με αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία το μέλλον.  Για αυτό και επιλέξαμε να κάνουμε έναν απολογισμό, ειλικρινή, ουσιαστικό, τολμηρό. Που να αφορά τόσο τις επιτυχίες  όσο και τις αποτυχίες. Ο απολογισμός που χρειάζεται σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ δεν πρέπει να αποτελεί ιστορικό αφήγημα δικαίωσης ή αφορισμών. Αντίθετα, απαιτείται ψύχραιμη συλλογική αποτίμηση με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον.

Ο απολογισμός λοιπόν, που από μέρους της ΠΓ σάς εισηγούμαστε σήμερα, αποτελεί μια ειλικρινή προσπάθεια αποτίμησης του εγχειρήματος της «πρώτη φορά Αριστερά» από την περίοδο της ανάδειξης του ΣΥΡΙΖΑ σε αξιωματική αντιπολίτευση έως και την τελευταία εκλογική αναμέτρηση. Δεν είχε και δεν  έχει σκοπό να ωραιοποιήσει τα γεγονότα, ούτε  να μοιράσει  εύσημα και συγχαρητήρια σε εαυτούς και αλλήλους ούτε όμως και να συμβάλλει σε μια ατελείωτη λαθολογία και αυτομαστίγωμα, όπως θα ήθελαν κάποιοι αντίπαλοι μας.

Για εμάς, η ειλικρινής αποτίμηση του παρελθόντος όχι μόνο είναι μια βασική αρχή της Αριστεράς αλλά αποτελεί και το αναγκαίο τρόπο  για να προχωρήσεις μπροστά, περισσότερο σοφότερος και πιο ώριμος. Το να βάζεις τα κακώς κείμενα «κάτω από το χαλί» αποτελεί την ασφαλέστερη μέθοδο ώστε να ξανακάνεις τα ίδια λάθη και να παραμείνεις με τις ίδιες αδυναμίες και προβλήματα.

Ορισμένα δημοσιεύματα  υποδέχτηκαν θετικά την αυτοκριτική διάθεση του απολογισμού μας αλλά θα ήθελαν, γράφουν, ακόμη περισσότερη αυτοκριτική. Και μας εγκαλούν για ατολμία. Ας  διευκρινίσουμε λοιπόν  ότι η αυτοκριτική για εμάς είναι απολύτως αναγκαία και το δείχνουμε πόσο αναγκαία τη θεωρούμε, αλλά δεν είναι ούτε αυτοσκοπός ούτε είναι ένα ποσοτικό μέγεθος. Αυτοκριτική είναι η σχέση του χθες με το αύριο της Αριστεράς. Δεν είναι διαπιστευτήρια για να γίνουμε αποδεκτοί από το χρεοκοπημένο σύστημα, αλλά μέσο και μέθοδος μάθησης, βελτίωσης και ωρίμανσης της Αριστεράς για να ανταποκριθεί καλύτερα και πιο αποτελεσματικά στους δικούς της σκοπούς και ευθύνες. Να ανταποκριθεί, δηλαδή, ως δύναμη στήριξης και διεύρυνσης της δημοκρατίας και μετασχηματισμού της κοινωνίας. Αυτά για να μη δημιουργούνται περιττές παρεξηγήσεις.

Με την ευκαιρία, μας συγκινεί το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης πρόλαβε και διάβασε ή έστω ενημερώθηκε από τους συνεργάτες του για τον απολογισμό μας, πριν καν αυτός δημοσιευτεί ολόκληρος. Όμως, θα πρέπει κι εδώ να διευκρινίσουμε ότι πρόκειται για έναν απολογισμό όχι για το τι δεν κάναμε, όπως βιάστηκε να πει χθες από το βήμα της Βουλής ο κ. Μητσοτάκης∙ μας ενδιαφέρει κι αυτό, όπως είπαμε, αλλά πρωτίστως είναι ο απολογισμός του τί πετύχαμε για τη δημοκρατία, την κοινωνία,  τα θύματα της κρίσης και τέλος για την ίδια την Αριστερά.  Αυτό είναι  που ενοχλεί τον κ. Μητσοτάκη. Αυτά που πετύχαμε και όχι αυτά που δεν πετύχαμε είναι το πρόβλημα του. Για αυτό αναζήτησε βοήθεια από τον κ. Βαρουφάκη, ο οποίος βεβαίως ευχαρίστως προσφέρθηκε να παίξει το δικό του ρόλο στη μάχη του αποπροσανατολισμού. Να πει δηλαδή ότι το τρίτο Πρόγραμμα ήταν το ίδιο με τα δυο πρώτα Μνημόνια που διέλυσαν τη χώρα, ότι αυτοί που μας έβγαλαν από τα μνημόνια είναι «το  ίδιο» με εκείνους που μας έβαλαν. Ό,τι ήθελε να ακούσει ο κ. Μητσοτάκης, αυτό είπε.

Είναι τέλος κι ένας απολογισμός του τι παραλάβαμε και τι παραδώσαμε εμείς στον κ. Μητσοτάκη. Και  του ευχόμαστε να μην βρεθεί ποτέ στην ανάγκη να παραλάβει ότι παραλάβαμε εμείς μετά τις εκλογές του 2015. Διότι η Ελλάδα του 2014, η Ελλάδα που παραλάβαμε δεν ήταν μια χώρα έτοιμη να βγει από τα μνημόνια, όπως ήθελε το επιμελημένο αφήγημα του κ. Σαμάρα, το οποίο υιοθέτησε από ανάγκη, πρόσκαιρα τουλάχιστον, ο κ. Μητσοτάκης. Η Ελλάδα του 2014 ήταν μια χώρα στο κενό. Εκτεθειμένη σε μεγάλους κινδύνους, εντελώς αθωράκιστη, ακάλυπτη κι ανυπόληπτη διεθνώς, με επισφαλή ακόμη και τη θέση της στην Ευρώπη.

Αυτή τη χώρα κάναμε εμείς ξανά «ευρωπαϊκή χώρα», την καταστήσαμε  πόλο σταθερότητας στα Βαλκάνια και την ευρύτερη περιοχή. Αυτή την Ελλάδα εμείς  βγάλαμε στο ξέφωτο από το οποίο μπορεί να σχεδιάσει το μέλλον της με σταθερότητα, ασφάλεια και ισχυρά αποθέματα στα δημόσια ταμεία.

Όπως κι ευχόμαστε να μην χρειαστεί η κοινωνία μας να βρεθεί αντιμέτωπη ξανά  με ένα εκατομμύριο πρόσφυγες, όπως βρεθήκαμε εμείς  το 2015-2016 χωρίς ίχνος προηγούμενης υποδομής και χωρίς την ελάχιστη ανοχή ή κατανόηση από την τότε αντιπολίτευση και σημερινή κυβέρνηση. Αλλά ακόμη κι αν η χώρα αντιμετωπίσει ξανά αυτόν ή άλλο κίνδυνο, εμείς δεν θα κάνουμε ότι μας έκαναν. Θα ενεργήσουμε με βάση τις αξίες μας και θα κάνουμε ότι επιβάλουν οι ανάγκες του λαού και της χώρας.  Αυτά για να μην ξεχνιόμαστε, ποιοι είμαστε και τι εκπροσωπεί ο καθένας σε αυτή τη χώρα.

Συντρόφισσες, σύντροφοι,

Είμαστε βέβαιοι ότι ο ειλικρινής, ουσιαστικός και ανοιχτός στο διάλογο απολογισμός, όπως θα διαμορφωθεί και με τις δικές σας παρατηρήσεις, θα κερδίσει τελικά το σεβασμό όχι μόνο των φίλων αλλά και πολλών από τους πολίτικους αντιπάλους μας. Και τούτο γιατί εκτός όλων των άλλων  συμβάλει στην αξιοπιστία της πολιτικής, στην αναβάθμιση του δημοκρατικού διαλόγου και διαμορφώνει ένα νέο πεδίο πολιτικού ανταγωνισμού.

Πολλοί και από το χώρο των Μέσων ενημέρωσης σημείωσαν ήδη ότι πρόκειται για τον πρώτο απολογισμό που γίνεται από ένα πολιτικό κόμμα που είχε την ευθύνη για τη διακυβέρνηση της χώρας. Η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ όχι μόνο δεν έχουν κάνει απολογισμό των πεπραγμένων τους αλλά δεν έχουν ζητήσει καν συγγνώμη από τον ελληνικό λαό για τη χρεοκοπία της χώρας και την υπαγωγή της σε διεθνή οικονομικό έλεγχο με δική τους ευθύνη. Δεν έχουν το σθένος να απαντούν όταν, ακόμη και τώρα, ξένοι ηγέτες υπενθυμίζουν τις ευθύνες τους, όπως έκανε πρόσφατα ο πρώην Πρόεδρος τη Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο κ. Γιουνκέρ, ο οποίος θύμισε τις ευθύνες των κυβερνήσεων τόσο του ΠΑΣΟΚ όσο και της Νέας Δημοκρατίας για τη χρεοκοπία της χώρας.  Για αυτό και κάθε σχόλιο που γράφεται για το δικό μας απολογισμό είναι μια ηχηρή υπενθύμιση του δικού τους ελλείμματος.

Κενά και ελλείψεις

Βεβαίως, ο απολογισμός δεν μπορεί στη φάση αυτή να είναι εξαντλητικός. Άλλωστε ο απολογισμός ανά υπουργείο ή ανά θέμα, όπως τον εννοούμε εδώ -μια ουσιαστική προσπάθεια κατανόησης του τί έγινε, τί δεν έγινε, γιατί δεν έγινε και τί πρέπει να γίνει την επόμενη φορά- έχει απαιτήσεις που θα μας έβγαζαν εκτός χρονοδιαγράμματος. Αυτού του τύπου αξιολογήσεις και απολογισμοί μπορεί και πρέπει να γίνουν σε συνέχεια και συμπλήρωση του παρόντος απολογισμού. Για αυτό και από μέρους της ΠΓ καλούμε όλους και όλες που υπηρέτησαν σε κυβερνητικές θέσεις ευθύνης, Υπουργούς, αναπληρωτές Υπουργούς, Υφυπουργούς, Γραμματείς υπουργείων, Διοικητές ΔΕΚΟ και όσους χειρίστηκαν τομείς ή θέματα να καταθέσουν στη Γραμματεία του κόμματος γραπτές εκθέσεις, οι οποίες θα αξιοποιηθούν στην πορεία για την αποτίμηση του έργου μας σε επιμέρους θέματα και τομείς.

Έρχομαι σε ένα άλλο θέμα, τώρα. Στο κείμενο του απολογισμού, στο σημείο 19 στο κεφάλαιο 10 αναφέρεται ότι «ο ρόλος του κόμματος αποδεικνύεται καθοριστικός για την προώθηση του σχεδίου μας». Πράγματι, ο απολογισμός αναφέρεται σε διάφορα σημεία στο κόμμα. Όμως, λείπει ένα πλήρης απολογισμός για το κόμμα. Χρειάζεται λοιπόν να οριστεί μια ομάδα για αυτό, με τη συμμετοχή του σημερινού και των πρώην Γραμματέων του κόμματος, καθώς και άλλων στελεχών φυσικά. Αυτό που πρέπει να γίνει είναι πρώτον ένας απολογισμός της δράσης του κόμματος, οι αποφάσεις που λήφθηκαν από τα Συνέδρια και τις συνόδους της ΚΕ και η τύχη τους, προβλήματα εφαρμογής και τήρησης του καταστατικού, συμπεράσματα από τη λειτουργία των τάσεων κλπ.

Δεύτερον, συμφωνώντας όλοι και όλες για την ανάγκη διεύρυνσης του κόμματος, συμφωνούμε επίσης ως προς την ανάγκη τα μέλη να έχουν έναν πιο ενεργό ρόλο και ουσιαστική συμμετοχή. Για να αποκτήσει, λοιπόν, συγκεκριμένο περιεχόμενο ο συζητούμενος μετασχηματισμός του ΣΥΡΙΖΑ, χρειαζόμαστε τη σκιαγράφηση ενός νέου μοντέλου κόμματος που θα προσδιορίζει το ρόλο  και τα  καθήκοντά του στις νέες συνθήκες. Ένα μοντέλο κόμματος το οποίο θα απαντά με όρους δημοκρατίας και συλλογικότητας όχι μόνο στα ελλείμματα του ΣΥΡΙΖΑ αλλά ευρύτερα στην κρίση του κομματικού θεσμού και της συλλογικής δράσης.

Τέλος, τρίτο καθήκον αυτής της επιτροπής που είπαμε ότι πρέπει να γίνει για τον απολογισμό του κόμματος είναι να διαμορφώσει  ένα συγκεκριμένο σχέδιο για τη μετάβαση στο νέο μοντέλο κόμματος. Από το Συνέδριο δηλαδή πρέπει να βγούμε τόσο με ένα σχέδιο για  τη χώρα όσο  και με ένα σχέδιο για ίδιο το  κόμμα, το υποκείμενο, δηλαδή, που θα κληθεί να υλοποιήσει  τη στρατηγική μας.

Το νόημα της συζήτησης και της έγκρισης

Ο απολογισμός στην αρχική του μορφή συντάχθηκε από τριμελή ομάδα, που όρισε η ΠΓ, αποτελούμενη από τον Αριστείδη Μπαλτά, τον Θοδωρή Δρίτσα κι εμένα. Η ομάδα εργάσθηκε με τρόπο συλλογικό. Λαμβάνοντας υπόψη  ερωτήματα και απόψεις  που έχουν τεθεί στον εσωκομματικό και το δημόσιο διάλογο.  Διαμορφώθηκε δηλαδή όχι  με βάση τις προσωπικές μας απόψεις αλλά ως ένα  κείμενο προορισμένο από την αρχή  να διευκολύνει το διάλογο και τη σύνθεση. Κατά τη συζήτηση στην Πολιτική Γραμματεία διατυπώθηκαν παρατηρήσεις που λήφθηκαν υπόψη στο μέτρο του δυνατού και εγκρίθηκε ως βάση για συζήτηση.  Το ίδιο νόημα έχει και η σημερινή συζήτηση. Στόχος είναι η έγκριση του κειμένου με τις όποιες παρατηρήσεις,  για να αποτελέσει  βάση για  τη συζήτηση στην πορεία προς το Συνέδριο. Με άλλα λόγια το κείμενο στην παρούσα του μορφή είναι ανοιχτό σε προσθήκες και αλλαγές.

Επίλογος

Με αυτοπεποίθηση ειλικρίνεια και αισιοδοξία προχωρούμε στη διεύρυνση, την ανασυγκρότηση και το μετασχηματισμό του ΣΥΡΙΖΑ σε ένα σύγχρονο μαζικό κόμμα της Αριστεράς.

Ας σχεδιάζουμε λοιπόν σε βάθος χρόνου, όπως επιτάσσουν οι προκλήσεις της εποχή μας, αλλά ας είμαστε έτοιμοι να ανταποκριθούμε στις ευθύνες μας ανά πάσα στιγμή, καθώς οι πολιτικές εξελίξεις μπορεί να επιταχυνθούν  και να πυκνώσουν ανά πάσα στιγμή και για ποικίλες αιτίες. Και στα δυο αυτά επίπεδα, και εκείνο του μακροπρόθεσμου σχεδιασμού και εκείνο της άμεσης παρέμβασης στη συγκυρία, ο απολογισμός μπορεί να αποδειχθεί ένα πολύτιμο εφόδιο.