Αγαπητές και αγαπητοί συνάδελφοι,

Θα ήθελα να σας καλωσορίσω σε αυτήν την πρώτη συνεδρίαση του Κυβερνητικού Συμβουλίου Κοινωνικής Πολιτικής, εναρκτήρια για το 2017 και πρώτη στο πλαίσιο του σχεδιασμού που έχουμε κάνει για το πρώτο ήμισυ του έτους.

Τοπικές και περιφερειακές δομές στην υπηρεσία του πολίτη

Σήμερα, το θέμα που καλούμαστε να εξετάσουμε είναι εξαιρετικά κρίσιμο και σημαντικό, το έχουμε προετοιμάσει από καιρό. Όπως γνωρίζετε, σήμερα θέλουμε να εγκρίνουμε τα σχέδια δράσης και τα χρονοδιαγράμματα υλοποίησης για την αναδιοργάνωση δομών και υπηρεσιών του Κοινωνικού Κράτους, καθώς για τη δημιουργία νέων που ανταποκρίνονται στις ανάγκες της κοινωνίας, που αφορούν άμεσα τον πολίτη. Πρόκειται για τις δομές και τις υπηρεσίες του Υπουργείου Εργασίας και του Σ.ΕΠ.Ε., τις δομές και τις υπηρεσίες που έχουν να κάνουν με τον Ενιαίο Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης, τα Κέντρα Προώθησης Απασχόλησης, τις Τοπικές Μονάδες Υγείας, τα Κέντρα Κοινότητας για την κοινωνική πρόνοια, όπως και τα Κέντρα Υποστήριξης Δανειοληπτών.

Ζητούμενο, λοιπόν, είναι να προσδιορίσουμε με ακρίβεια πότε και πώς ο πολίτης θα έχει πρόσβαση σε αυτές τις δομές και τις υπηρεσίες, πώς και πότε «χειροπιαστά» θα αντιληφθεί τα οφέλη από το σχεδιασμό αυτό. Γιατί εδώ σχεδιάζουμε και υλοποιούμε διαδικασίες με ένα μόνο σκοπό, αυτές να είναι στην υπηρεσία της κοινωνίας, να είναι προσιτές στον πολίτη, να τον διευκολύνουν στις καθημερινές ανάγκες και υποθέσεις του.

 «Όχι άλλη μία μεταρρύθμιση», αλλά προοδευτικές μεταρρυθμίσεις για την κοινωνία

Εκείνο που θα ήθελα να πω, εισαγωγικά, είναι ότι η δουλειά μας ξεκινά από μία διαπίστωση που μας είναι γνωστή. Με ευθύνες δεκαετιών, αλλά και εξαιτίας της εκδήλωσης της κρίσης και της επιβολής των πολιτικών σκληρής λιτότητας τα προηγούμενα χρόνια, η Ελλάδα βρέθηκε σε θέση υστέρησης έναντι σχεδόν όλων των υπόλοιπων ευρωπαϊκών κρατών, ακόμη και σε σχέση με χώρες με κοινά χαρακτηριστικά, όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία, σε ό,τι αφορά γενικά την ποιότητα των δημόσιων δομών και υπηρεσιών, αλλά και πιο ειδικά των αντίστοιχων του κράτους πρόνοιας.

Ένα σημαντικό, επίσης, εύρημα διάφορων μελετών, είναι ότι οι μεταρρυθμίσεις που γίνονταν, είτε διότι ήταν μεταρρυθμίσεις απορρύθμισης είτε διότι δεν επέφεραν ωφέλιμα αποτελέσματα για τον πολίτη, κούρασαν ή και απογοήτευσαν. Άρα δεν αρκεί να λέμε «κάνουμε αλλαγές, θα κάνουμε αλλαγές, θα κάνουμε μεταρρυθμίσεις». Η κοινωνία σήμερα θέλει να δει αποτελέσματα, αποτελέσματα προς όφελός της, προωθητικές αλλαγές υπέρ του συλλογικού και του ατομικού συμφέροντος. Όλα τα άλλα την αφήνουν αδιάφορη.

Για τις αιτίες αυτής της κατάστασης είναι προφανές ότι δεν ευθύνεται η παρούσα κυβέρνηση. Γενικά, η κοινωνία έχει συνείδηση ότι τα προβλήματα αυτά έρχονται από μακριά, όμως, ενώ δείχνει αυτή την κατανόηση, ταυτόχρονα δείχνει και μια αδημονία. Παρόλο που αναγνωρίζει ότι έχουμε κάνει ορισμένες εμβληματικές κινήσεις και πολλές άλλες λιγότερο εμφανείς, αλλά ουσιαστικές παρεμβάσεις. Ζητεί περισσότερα γιατί οι ανάγκες είναι περισσότερες. Δεν έχουμε, λοιπόν, περιθώριο για αδράνεια ή αναποτελεσματικότητα.

Αλλιώς είναι ενεργός ο κίνδυνος περαιτέρω συρρίκνωσης της εμπιστοσύνης του κόσμου στην πολιτική, στους θεσμούς κι όχι στενά μόνο στην κυβέρνηση, κρίσης εμπιστοσύνης προς το ίδιο το κοινωνικό κράτος, κι αυτό πρέπει να το αποτρέψουμε.

Ανασυγκροτούμε το Κοινωνικό Κράτος μέσα στην κρίση

Είμαι βέβαιος λοιπόν, ότι όπως και μέχρι τώρα, θα επιδείξουμε προσήλωση στα καθήκοντά μας, συνέπεια κι εγκυρότητα στο σχεδιασμό μας, με έγκαιρη παράδοση των εγχειρημάτων που αναλαμβάνουμε να φέρουμε εις πέρας. Γιατί η προσπάθειά μας αυτή εντάσσεται σε ένα συνολικότερο σχεδιασμό που είναι φιλόδοξος και απαιτητικός, αλλά απόλυτα αναγκαίος και αυτός δεν είναι άλλος από την ανασυγκρότηση του Κοινωνικού Κράτους εν μέσω συνθηκών δημοσιονομικών περιορισμών, υλοποιώντας προοδευτικές τομές, αλλαγές και μεταρρυθμίσεις που το πελατειακό κράτος του νεοφιλελεύθερου δικομματισμού δεν αποτόλμησε στα χρόνια που υπήρχαν θετικές δημοσιονομικές συνθήκες.

Δημιουργούμε, λοιπόν, νέους θεσμούς, νέες δομές και νέες υπηρεσίες που θα έπρεπε να είχαν γίνει όταν αυτό ήταν οικονομικά εφικτό στο παρελθόν, κι όμως αυτή η κυβέρνηση τις υλοποιεί ακόμη και σε αυτές τις εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες με χαρακτηριστικά παραδείγματα το Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης και τη δωρεάν πρόσβαση των ανασφάλιστων στην Υγεία.

Για αυτό η προσπάθειά μας είναι συμβολή στον αγώνα να μην επικρατήσουν άλλες αντιλήψεις, οι οποίες αναζητούν λύσεις στην ιδιωτικοποίηση, στην παράκαμψη του κοινωνικού κράτους και σε άλλα συναφή. Σε αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, η δουλειά που έχει γίνει από τα Υπουργεία και από το συλλογικό αυτό όργανο πρέπει να γίνει ακόμη πιο προσιτή και κατανοητή στους πολίτες και στην καθημερινή ζωή τους.

Χάρτης κοινών αρχών και αξιών για δομές και υπηρεσίες

Τώρα, από τις εργασίες που έχουν γίνει και είχαμε την ευκαιρία να τις δούμε, προκύπτουν σημαντικά κοινά χαρακτηριστικά των δράσεων που σήμερα καλούμαστε να εγκρίνουμε.

• Πρώτον, σε όλες τις δομές και υπηρεσίες που θα συζητήσουμε υπάρχει η διάσταση της τοπικότητας, προσπαθούμε δηλαδή οι δομές να έχουν έναν τοπικό χαρακτήρα, να είναι παρούσες οι δομές εκεί που ζει ο κόσμος.
• Ένα δεύτερο κοινό χαρακτηριστικό είναι ότι γίνεται μία προσπάθεια και δίνεται έμφαση στην εξατομίκευση των υπηρεσιών ούτως ώστε αυτός που έχει τη συγκεκριμένη ανάγκη να μπορεί να εξυπηρετηθεί στοχευμένα στις δομές.
• Τρίτον, δημιουργούνται σημεία πρώτης υποδοχής, κάτι το οποίο λείπει από τη Διοίκηση, εν γένει. Συνήθως, ο πολίτης αντιμετωπίζει μια κατάσταση χαοτική, στο πλαίσιο της οποίας «ο ένας τον στέλνει στον άλλο».
• Το τέταρτο είναι ότι η χρήση των νέων τεχνολογιών, η ψηφιακή και τηλεφωνική εξυπηρέτηση των πολιτών ορθά αξιοποιημένες μπορούν να λειτουργήσουν υποβοηθητικά, καθώς η αυτοματοποίηση πολλών υπηρεσιών προσδίδει αμεσότητα και ταχύτητα.
• Πέμπτον, τέλος, η διαφάνεια και η αποτροπή προσωπικών παρεμβάσεων, διαμεσολαβήσεων είναι βασικός στόχος, διότι είναι τόσο διαποτισμένο από την πελατειακή λογική και πρακτική το σύστημα σχέσεων που δεν πρέπει να θεωρούμε αυτονόητη την επίτευξή τους, αλλά καθημερινά να εργαζόμαστε σε αυτή την κατεύθυνση. Πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι οι δομές και οι υπηρεσίες λειτουργούν έτσι ώστε να μη χρειάζονται παρεμβάσεις.

Δεν χρειάζονται ωραιοποιήσεις, αλλά επίγνωση των προκλήσεων και σκληρή δουλειά

Προφανώς, υπάρχουν και προβλήματα και δυσκολίες. Σημειώνουμε τις καθυστερήσεις όταν προκύπτουν πιεστικές ανάγκες για νέο προσωπικό, τις γραφειοκρατικές διαδικασίες και προβλήματα της δημόσιας διοίκησης, το πρόβλημα ότι οι δομές και οι υπηρεσίες κατά κανόνα εξαρτώνται χρηματοδοτικά από το ΕΣΠΑ και θα πρέπει προοπτικά να βρίσκουμε όσο γίνεται πιο μόνιμες πηγές χρηματοδότησης.

Είναι αναπόφευκτες δυσκολίες προσαρμογής του προσωπικού σε νέα καθήκοντα και υποχρεώσεις, είναι και η απουσία μέχρι σήμερα διοικητικής κουλτούρας, συνεργασίας με τον πολίτη. Και αντίθετα υπάρχει ένα κλίμα δυσπιστίας πολλές φορές το οποίο συναντάμε μπροστά μας.

Όλα αυτά όμως δεν είναι αιτίες παραίτησης, αλλά, αντίθετα, κίνητρα για περαιτέρω προσπάθεια και παραγωγή έργου.

Τελειώνοντας, όμως, θα ήθελα να υπογραμμίσω μερικούς από τους στόχους στους οποίους πρέπει να επιμείνουμε:

• Ο πρώτος είναι η επίσπευση της υλοποίησης και κυρίως ο ακριβής προσδιορισμός του χρονοδιαγράμματος.
• Ο δεύτερος είναι η διασφάλιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.
• Ο τρίτος είναι η αξιοποίηση των συνεργειών, καθώς σε πολλές περιπτώσεις η χωροθέτηση μπορεί να είναι κοινή, όπως και η συστέγαση, αλλά και η διασύνδεση, η διάχυση της γνώσης και της πληροφορίας μπορούν να αλληλοσυμπληρώνονται. Πολλά από αυτά θα τα δούμε και στην πορεία, αλλά από τώρα πρέπει να δημιουργήσουμε το αντίστοιχο κλίμα συνεργασίας.
• Ο τέταρτος είναι η εδραίωση μιας νέας εργασιακής κουλτούρας στο πλαίσιο της οποίας ο στόχος της εξυπηρέτησης του πολίτη είναι προτεραιότητα. Αυτό το μεγάλο πρόβλημα, που ο δημόσιος υπάλληλος κουρασμένος, ταλαιπωρημένος πολλές φορές, εξαιτίας και της κακής οργάνωσης, με το αίσθημα της αδικίας που νιώθει για τον εαυτό του, κοιτά τον πολίτη ως «ένοχο μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου» και αντιστρόφως, πρέπει να το αντιπαλέψουμε, να το υπερβούμε.
• Πέμπτον, πρέπει να προβλέψουμε κάτι το οποίο, επίσης, λείπει συνήθως από τη Διοίκηση, συστήματα αξιολόγησης και έγκαιρης επιδιορθωτικής παρέμβασης. Δηλαδή πρέπει να δούμε πώς θα εισάγουμε κάποιο σύστημα με το οποίο οι πολίτες, οι εξυπηρετούμενοι, να καταθέτουν τη γνώμη τους, όχι απλώς ένα «κυτίο παραπόνων». Χρειαζόμαστε συστήματα ενεργά.

Τέλος, χρειαζόμαστε όμως και συντονισμένο άνοιγμα στην κοινωνία, ενημέρωση και πληροφόρησή της για όλα όσα γίνονται και την αφορούν είτε ως ομάδες ενδιαφερομένων είτε ως γενικό πληθυσμό.

Με αυτές τις σκέψεις, ας ξεκινήσουμε.

*Εισήγηση στη συνεδρίαση του Κυβερνητικού Συμβουλίου Κοινωνικής Πολιτικής