Οι ιστορικοί μας έχουν διδάξει ότι τα ιστορικά γεγονότα από τη στιγμή που συντελούνται παύουν να είναι μόνα τους. Περιβάλλονται από ερμηνείες, αφηγήσεις, ατελείωτα υποθετικά ερωτήματα του τύπου «τι θα γινόταν αν…». Η δημόσια συζήτηση με αφορμή τα δέκα χρόνια από τις εκλογές της 25 Ιανουαρίου 2015 και τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ έδωσε την ευκαιρία να διαπιστώσουμε ότι δεν υπάρχει ένα «2015», αλλά υπάρχουν τόσα όσα και τα αφηγήματα γι’ αυτό.

Τα αφηγήματα της Δεξιάς, σε ποικίλες παραλλαγές, περιγράφουν το 2015 ως μια μαύρη παρένθεση, με μεγάλο κόστος για την κοινωνία, που παραλίγο να εξελιχθεί σε εθνική καταστροφή. Επιδιώκουν να κάνουν το λαό «να συνειδητοποιήσει το λάθος του» και να μην ψηφίσει ξανά Αριστερά. Τελευταία το αφήγημα προσφέρεται και σε νέα εκδοχή σύμφωνα με την οποία η «Πρώτη φορά Αριστερά» δεν υπήρξε «ούτε πρώτη ούτε αριστερά». Που σημαίνει ότι κάποια άλλη Αριστερά, χρήσιμη στο σύστημα, μπορεί να υπάρχει ως εξαίρεση από το ισοπεδωτικό «πότε ξανά Αριστερά».

Τα αφηγήματα, με άξονα τη δήθεν «προδοσία» του ΣΥΡΙΖΑ, αποτελούν επίσης μια μεγάλη κατηγορία από μόνα τους, με δεξιές, ακροδεξιές και αριστερές παραλλαγές. Κοινός παρονομαστής είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ «πρόδωσε» το λαό. Όμως το πρωτότυπο του αφηγήματος για την Αριστερά που «προδίδει το λαό και έθνος» προέρχεται από το οπλοστάσιο του εθνικισμού και της Ακροδεξιάς. Το εθνικό μας στερεότυπο του «πάντα ευκολόπιστου και πάντα προδομένου λαού» όπως λέει ο εθνικός μας ποιητής, λειτουργεί εδώ ως κοινό υπόβαθρο των πιο ετερόκλητων αφηγήσεων. Το δράμα για τις δυνάμεις της Αριστεράς που στηρίζουν την ύπαρξη τους στη δήθεν «προδοσία» του ΣΥΡΙΖΑ είναι ότι με το τρόπο αυτό δεν εμπνέουν κάποιο αριστερό ριζοσπαστισμό, αλλά τροφοδοτούν άθελά τους τις πιο αντιαριστερές τάσεις στην ελληνική κοινωνία.

Αυτή είναι η πραγματικότητα. Ο πολιτικός και κομματικός ανταγωνισμός είναι σε μεγάλο βαθμό ένας ανταγωνισμός ανάμεσα σε διαφορετικές αφηγήσεις για το τι έγινε και τι πρέπει να γίνει. Ερμηνείες του παρελθόντος ορίζουν τις διαχωριστικές γραμμές μέλλοντος. Όμως πώς οργάνωσε και πώς έδωσε τη δική του μάχη ο ΣΥΡΙΖΑ στο ανταγωνιστικό πεδίο των γεγονότων, των ερμηνειών και των αφηγήσεων για τη δική του ιστορία; Πώς υπερασπίστηκε και πώς υπερασπίζεται τις επιλογές του;

Ο ΣΥΡΙΖΑ στα πεδία αυτά παρουσίασε ένα πρωτοφανές έλλειμμα πολιτικής ενσυναίσθησης, αυτοπροστασίας και ευθύνης απέναντι στον κόσμο του, τους αγώνες και την ιστορία του. Δεν συγκρότησε κάποιες δομές για την οργανωμένη καταγραφή, μελέτη και συλλογική αποτίμηση του έργου του. Δεν αξιοποίησε οργανωμένα ούτε τον απολογισμό του, που φίλοι και εχθροί αναγνώρισαν ως ένα καινοτόμο και τολμηρό βήμα. Δεν έγιναν θεματικές ομάδες για την εξαγωγή κοινών κομματικών συμπερασμάτων σε επίδικα θέματα όπως το «μαξιλάρι», οι τράπεζες, η φορολογική πολιτική κ.λπ. Αντίθετα, διαφορετικές προσωπικές εκτιμήσεις περιφέρονται στις τηλεοράσεις είτε χρησιμοποιούνται, ακόμη και τώρα, ως προσωπικές «πλατφόρμες» σε έναν εσωκομματικό πόλεμο χωρίς αρχές. Επικράτησε η ανιστόρητη άποψη, ότι το παρελθόν προκαλεί διαφωνίες και άρα ας μην ασχοληθούμε με αυτό. Και άφησαν τις διαφωνίες να κυριαρχήσουν και τους αντιπάλους να αλωνίζουν χωρίς αντίλογο.

Αυτή η αδιαφορία προς την ιστορία του ΣΥΡΙΖΑ, δηλαδή αδιαφορία προς τον κόσμο που πίστεψε και αγωνίστηκε με τις σημαίες του ΣΥΡΙΖΑ, ίσως δίνει μια κάποια εξήγηση όχι για όσα εκφυλιστικά συνέβησαν, αλλά για την ευκολία με την οποία συνέβησαν. Ως να μην υπήρχε τίποτα για υπεράσπιση, ούτε ιδέες, ούτε ταυτότητα ούτε ιστορία.

Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, με νέο πρόεδρο, πορεύεται προς ένα κρίσιμο Συνέδριο, με μειωμένες δυνάμεις και με πολλές παθογένειες να παραμένουν εμπόδιο σε κάθε προσπάθεια ανάκαμψης της αξιοπιστίας του. Θα αναγνωρίσει έστω και τώρα τα λάθη του; Θέλει να ασχοληθεί με την ιστορία του όλου ΣΥΡΙΖΑ και αν ναι, πώς;

Το ερώτημα δεν αφορά μόνο τον σημερινό ΣΥΡΙΖΑ, αλλά όλον εκείνο τον κόσμο ο οποίος, ανεξάρτητα από το πού βρίσκεται σήμερα κομματικά, αποτελεί τη ζωντανή ιστορία του ΣΥΡΙΖΑ. Και η απάντηση που θα δώσει σε αυτό το ερώτημα, θα αποτελέσει κριτήριο για τον αριστερό κόσμο, για το αν ο σημερινός ΣΥΡΙΖΑ τον αφορά κατά τον οποιοδήποτε τρόπο.

Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να συζητήσει και με άλλες δυνάμεις που έχουν αποχωρήσει, για μια κοινή πρωτοβουλία για την κοινή ιστορία του χώρου του ΣΥΡΙΖΑ; Θα μπορούσε το Ινστιτούτο Ν. Πουλαντζάς να επανιδρυθεί, με ευθύνη του ΣΥΡΙΖΑ, ως ένας χώρος συνάντησης ευρύτερων αριστερών δυνάμεων, που μεταξύ άλλων θα μπορούσε να γίνει και ο φορέας για τη μελέτη της ιστορίας του ΣΥΡΙΖΑ, σε συνεργασία και με ιστορικούς επιστήμονες; Ασφαλώς, μπορούν να υπάρξουν και άλλες ιδέες αλλά το ερώτημα είναι τι θέλει να κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ. Αν υπάρχει θέληση θα βρεθεί ο τρόπος.

* Άρθρο στην Αυγή της Κυριακής