Ο Νέος Νόμος για το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος:

ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥΠρόσφατα ήρθε προς συζήτηση στη Βουλή το νομοσχέδιο για το «ξέπλυμα» βρώμικου χρήματος. Με το εν λόγω νομοσχέδιο ενσωματώνεται στο εθνικό δίκαιο, με σημαντική καθυστέρηση, η σχετική Οδηγία της Ε.Ε. του 2001. Η κυβέρνηση, επιχειρώντας να «αντισταθμίσει» αυτή τη βραδυπορία, πέρασε διατάξεις κατά πολύ αυστηρότερες από όσα προβλέπονται στην Οδηγία.

Εντούτοις, ατυχώς, κατά τη γνώμη μου, δε διεξήχθη στη Βουλή ουσιαστική συζήτηση για τις αιτίες και τις πηγές του βρώμικου χρήματος. Αν δεν αναλυθούν όμως τα αίτια και δεν ανιχνευτούν οι ρίζες του, είναι αδύνατο να εξευρεθούν τρόποι ελέγχου και εκρίζωσης του προβλήματος.

Το βρώμικο χρήμα δημιουργείται, κυρίως, από το εμπόριο ναρκωτικών, το παράνομο ή νόμιμο εμπόριο όπλων και τις μίζες που το συνοδεύουν συνήθως, τη σεξουαλική εκμετάλλευση γυναικών και παιδιών, το σύγχρονο δουλεμπόριο, την αρχαιοκαπηλία κλπ. Στο πλαίσιο της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης αυτά τα εγκλήματα έχουν σήμερα μετατραπεί σε “πολυεθνικές επιχειρήσεις”.

Ο βασικός μηχανισμός διακίνησης, φύλαξης και προστασίας του βρώμικου χρήματος δεν είναι σε σεντούκια ή σκοτεινές αποθήκες. Αντιθέτως, ασύλληπτα ποσά φυλάσσονται πριν διοχετευτούν στην αγορά, σε υπεράκτιες (off shore) εταιρίες με έδρα κράτη – πλυντήρια, ελεγχόμενα από τις ΗΠΑ, τη Βρετανία και την Ολλανδία τα περισσότερα, όπως τα νησιά της Καραϊβικής, τα Στενά της Μάγχης κ.α.

Μέχρι το 2001, οι ΗΠΑ αντιδρούσαν σε κάθε πρωτοβουλία διεθνών οργανισμών για έλεγχο των φορολογικών αυτών παραδείσων. Μετά το χτύπημα της 11η Σεπτεμβρίου, άλλαξαν μεν στάση, αλλά αντί να προχωρήσουν σε μέτρα διαφάνειας των συναλλαγών, συνέδεσαν το πρόβλημα αποκλειστικά με τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Ωστόσο δεν αποτελεί το χρήμα το κύριο στοιχείο στην τρομοκρατία, όπως κι αν την ορίσουμε. 

Η εμπειρία από την εφαρμογή της Οδηγίας σε άλλες χώρες, π.χ. στη Βρετανία, καταδεικνύει ότι έχουμε να κάνουμε με ένα σύστημα γραφειοκρατικό, πολυδάπανο και τελικά αναποτελεσματικό. Εκεί, ο όγκος των αναφορών των τραπεζών προς τις αρχές για δοσοληψίες “υπόπτων” οδήγησε σε μπλοκάρισμα του συστήματος. Αντιστοίχως, στις ΗΠΑ αναφέρονται 13 εκατομμύρια ύποπτες συναλλαγές την ημέρα! Τα αποτελέσματα του ελέγχου στην Ευρώπη είναι αποκαρδιωτικά για τους εμπνευστές του. Ουδείς τρομοκράτης, με ή χωρίς εισαγωγικά, συνελήφθη, παρά μόνο «μικρά ψάρια». Και όμως αυτό το “αντιτρομοκρατικό” πνεύμα διέπει και το υπό συζήτηση νομοσχέδιο και ενισχύει μια τάση για μια κοινωνία του φόβου και της γενικευμένης καχυποψίας.

Ο Συνασπισμός χωρίς να αμφισβητεί την αναγκαιότητα λήψης μέτρων για την αντιμετώπιση και τον έλεγχο του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος, έδωσε αρνητική ψήφο επί της αρχής στο συγκεκριμένο νομοσχέδιο. Θα αναφερθώ συνοπτικά στους κυριότερους λόγους:

1) Το παρόν ν/σ εναρμονισμένο στο “αντιτρομοκρατικό” πνεύμα των καιρών, καθιστά, κατ’ αρχήν, ύποπτα μη κερδοσκοπικά σωματεία, μη κυβερνητικές οργανώσεις, εργατικά, φιλανθρωπικά, περιβαλλοντικά σωματεία, συλλόγους αλληλεγγύης κλπ (άρθρο4, παρ. 4), θέτοντάς τα υπό κάποιο, προς το παρόν, αόριστο σύστημα ελέγχου και εποπτείας, το οποίο θα προσδιορισθεί αργότερα με υπουργική απόφαση. Δεν είναι κατανοητό για ποιο λόγο η κυβέρνηση προτρέχει και πάει πιο πέρα από την Οδηγία, ενώ ειδικά γι’ αυτό το θέμα, σύμφωνα με πληροφορίες, η Ε.Ε. συζητάει την ύπαρξη νέας ειδικής Οδηγίας.

2) Ο κίνδυνος κατάχρησης σε βάρος του νομικού μας πολιτισμού και των δικαιωμάτων είναι σοβαρός. Μια σειρά από επαγγέλματα όπως τραπεζοϋπάλληλοι, χρηματιστές, δικηγόροι, συμβολαιογράφοι, κτηματομεσίτες κλπ, υποχρεώνονται να αναφέρουν ύποπτες συναλλαγές, χωρίς να προσδιορίζεται με σαφήνεια τι ακριβώς λογίζεται ως «ύποπτη συναλλαγή».  Είναι συνεπώς απολύτως βάσιμες οι επιφυλάξεις του νομικού κόσμου σε όλη την Ευρώπη, αλλά και του ΔΣΑ, ο οποίος εκφράζει το φόβο ότι το παρόν ν/σ μπορεί μέσα από μια ανεξέλεγκτη κατάσταση να οδηγήσει σε έναν απέραντο «χαφιεδισμό». (ανακοίνωση 25.10.2005)

3) Το όλο εγχείρημα είναι, κατά βάθος, υποκριτικό, αφού δεν αντιμετωπίζει τις αιτίες, γραφειοκρατικό, δαπανηρό και αναποτελεσματικό, αλλά και επικίνδυνο, αν γίνει καταχρηστική εφαρμογή του νέου νομοθετικού πλαισίου.

Για τους παραπάνω, αλλά και άλλους λόγους, κατά τη γνώμη μου, αυτό το νομοθετικό κατασκεύασμα θα παρουσιάσει πολλά προβλήματα στο πεδίο της πρακτικής εφαρμογής του. Για την άμβλυνση αυτών των προβλημάτων και την αποτροπή καταχρηστικής εφαρμογής του, προτείναμε όπως η “Ανεξάρτητη Αρχή”, που θα έχει την ευθύνη για την υλοποίησή του, να υποβοηθείται στο έργο της από ένα γνωμοδοτικό συμβούλιο στο οποίο να συμμετέχουν εποπτευόμενοι φορείς ή “υπόλογα” επαγγέλματα, όπως τραπεζοϋπάλληλοι, δικηγόροι, συμβολαιογράφοι, χρηματιστές, κτηματομεσίτες κλπ. Έστω και εκ των υστέρων, η συγκρότηση ενός τέτοιου οργάνου ή η διεύρυνση της ανεξάρτητης αρχής με τη συμμετοχή εκπροσώπων των ως άνω φορέων, θα μπορούσε να συμβάλλει στην αποτροπή καταχρηστικής εφαρμογής αυτού του αμφιλεγόμενου νομοθετικού οπλοστασίου.