Κύκλοι της κυβέρνησης, της αξιωματικής αντιπολίτευσης και μερίδα των μέσων ενημέρωσης, διαμορφώνουν ενα σκηνικό «δημοσιονομικής τρομοκρατίας», κρίσης ακόμη και δημοσιονομικής κατάρευσης. Για  για την αντιμετώπισή προβάλλουν την ανάγκη λήψης εκτάκτων φορολογικών ή άλλων μέτρων.

Τα υλικά για να στηθεί το σκηνικό αυτό δεν λείπουν.  Η πορεία των εσόδων είναι απογοητευτική.  Οι βασικές παραδοχές του προϋπολογισμού εχουν ανατραπεί.  Το δημόσιο έλλειμμα  είναι υψηλότερο απ’ οτι αρχικά ειχε ανακοινωθεί και ο προσδοκόμενος ρυθμός ανάπτυξης είναι χαμηλότερος απ’ οτι είχε εκτιμηθεί. 

Παρ’ ολα αυτά, η οικονομία συνεχίζει να διανύει ενα κύκλο ανάπτυξης με ρυθμούς ταχύτερους εκείνων της ευρωζώνης.  Το πρόβλημα βεβαίως είναι οτι αυτή η ανάπτυξη είναι ενδογενώς άνιση και άδικη.  Συνοδεύεται απο μαζική ανεργία, διεύρυνση των ανισοτήτων, υποβάθμιση του περιβάλλοντος, δημοσιονομικά και κοινωνικά ελλείμματα.  Το χειρότερο είναι οτι αυτή η ανάπτυξη δεν είναι διατηρήσιμη.  Παράγοντες που συνέβαλλαν σ’ αυτήν, οπως η μείωση των επιτοκίων, η επέκταση της στεγαστικής και καταναλωτικής πίστης, τα ολυμπιακά έργα, οι ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις, εξαντλήθηκαν ή αποδυναμώνονται .

Η αποδυνάμωση της αναπτυξιακής δυναμικής είναι ήδη αισθητή.  Αλλά αυτό ήταν αναμενόμενο.  Οι μακροχρόνιες προβλέψεις του ΟΟΣΑ, αλλά και πολλοί άναλυτές προέβλεπαν, εδώ και χρόνια, κάμψη των ρυθμών ανάπτυξης μετά τους Ολυμπιακούς αγώνες.  Πολλόι τόνιζαν την ανάγκη για έγκαιρη προετοιμασία για την αντιμετώπιση της δυσμενέστερης προοπτικής.  Αντί για αυτό, οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ καλλιεργούσαν αυταπάτες περί «ισχυρής οικονομίας» και περί «σύγκλισης» δήθεν πραγματικής.  Η δε ΝΔ καλλιεργούσε προεκλογικά προσδοκίες αβάσιμες, για ρυθμούς αύξησης μεγαλύτερους του 5%.

Βεβαίως υπάρχει κρίση, αλλά αυτή πρωτίστως αφορά, στο μοντέλο ανάπτυξης και στις ασκούμενες πολιτικές.  Ακριβώς γι’ αυτό,  η ελληνική κοινωνία τη βιώνει, εκτός των άλλων, και ως μια κρίση προσδοκιών και προοπτικών.

Αν ομως αυτό είναι το πρόβλημα, σε τι θα βοηθήσουν τα όποια έκτακτα μέτρα για την αντιμετώπισή του;  Θα βελτίωνε π.χ. τις προσδοκίες των ανέργων, των χαμηλόμισθων ή των υπερχρεωμένων νοικοκυριών, μια αύξηση των έμμεσων φόρων; Ή μήπως θα βελτίωνε τις προοπτικές για επενδύσεις και απασχόληση; Ασφαλώς το δημοσιονομικό πρόβλημα είναι υπαρκτό.  Αλλά η κύρια συνιστώσα του είναι οχι το έλλειμμα αλλά το χρέος.  Αυτό ομως δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί με έκτακτα εισπρακτικά μέτρα. Αντίθετα θα εκπιδεινωθεί άν τέτοια μέτρα επιτείνουν την αναπτυξιακή ύφεση που ήδη παρατηρείται.

Ακριβώς γι’ αυτό, η προσπάθεια να δραματοποιηθούν υπαρκτά προβλήματα, να καλλιεργηθεί ενα κλίμα έκτακτης ανάγκης, για να μπορέσουν τελικά να  γίνουν αποδεκτά εισπρακτικά μέτρα, μπορεί να υπηρετεί πολιτικούς σχεδιασμούς και σκοπιμότητες, ενέχει όμως σοβαρούς κινδύνους για την κοινωνία, και τις γενικότερες προοπτικές.

Φυσικά με τα σημερινά δεδομένα, η δημοσιονομική προσαρμογή δεν είναι εφικτή στις διαστάσεις και στο χρόνο μέσα στον οποίο έχει δεσμευτεί η κυβέρνηση να την πραγματοποιήσει.  Με την προσφυγή ομως σε έκτακτα εισπρακτικά μέτρα το πρόβλημα δε θα ξεπεραστεί.  Νέα έκτακτα μέτρα και νέες δόσεις πιο σκληρής λιτότητας θα απαιτηθούν ξανά και ξανά.  Έτσι η λιτότητα, και η αναπτυξιακή ύφεση, απο παρένθεση υπάρχει κίνδυνος να αποδειχθούν μια μακροχρόνια, χωρίς ημερομηνία λήξης, παγίδευση.  Το φάρμακο, μπορεί να αποδειχθεί χειρότερο απο την αρρώστια που θέλει να θεραπεύσει.

Ακριβώς γι’ αυτό πρέπει πρώτον να αξιολογθούν και να αξιοποιηθούν τα νέα περιθώρια που δίνει το Σύμφωνο Σταθερότητας μετά την χαλάρωσή του, ώστε η δημοσιονομική προσαρμογή να μην υπονομεύσει την αναγκαία ενδυνάμωση της ανάπτυξης και της απασχόλησης.

Δεύτερον, πρέπει να αντιμετωπισθούν οχι μόνο τα ελλείμματα αλλά και οι αιτίες τους. Ορισμένες απ’ αυτές βρίσκονται στον αδιαφανή τρόπο διαχείρησης του δημοσίου χρήματος, στην προβληματική κοινωνική αποτελεσματικότητα των δαπανών, στην ανυπαρξία προγραμματισμού, ελέγχου και δημόσιας λογοδοσίας της εκτελεστικής εξουσίας και των φορέων της.

Τέλος υπάρχουν οι γενικότερες προκλήσεις. Η αγιογραφία της «ελεύθερης αγοράς» και οι λιτανείες στον «ελεύθερο ανταγωνισμό» δεν αναιρούν το πραγματικό γεγονός ότι η επιχειρηματικότητα ή η προσέγγιση ξένων παραγωγικών επενδύσεων προϋποθέτουν στρατηγικό σχέδιο, παραγωγική εξειδίκευση, σαφή προσανατολισμό, ενεργοποίηση ολων των φορέων της οικονομίας περιλαμβανομένων και του δημόσιου σε νέες βάσεις.

Οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ, χρόνια πρίν, εγκατέληψαν κάθε ιδέα σχεδιασμού, κάθε πρακτική δημοκρατικού προγραμματισμού.  Τα ίδια κάνει τώρα και η ΝΔ.

Επίσης, παρατηρούμε ότι οι εργαζόμενοι, οι φορείς της κοινωνίας, ακόμη και η βουλή, η αυτοδιοίκηση, οι περιφέρειες, είναι στο περιθώριο ή σε ρόλους διακοσμητικούς. Η ανάπτυξη κατανοείται ως μια υπόθεση που αφορά τους λίγους και τους ισχυρούς.

 Έτσι, η αναπτυξιακή διαδικασία έχει εκφυλισθεί σε μια ολιγαρχική υπόθεση.  Ολοένα και πιο λίγοι αποφασίζουν γι’ αυτήν, ολοένα και πιο λίγοι ωφελούνται απ’ αυτήν. Χρόνια τώρα ζουν διαδοχικούς κύκλους λιτότητας, με μικρές διακοπές συνήθως κατά τις προεκλογικές περιόδους.

Για να αποκτήσουν συνεπώς νόημα όσα ο πρωθυπουργός λέει κατά της διαπλοκής και της διαφθοράς, χρειάζεται μια νέα σχέση οικονομίας και δημοκρατίας κι ένα νέο μοντέλο κατανομής του πλούτου και των εξουσιών.

Οι εξελίξεις αυτές καθιστούν αναγκαία την ενεργοποίηση της κοινωνίας, την αντίσταση σε μέτρα, έκτακτα ή μή, που διευρύνουν τις ανισότητες και υποσκάπτουν τις αναπτυξιακές πτοοπτικές.  Καθιστούν όμως αναγκαίο και ενα δημόσιο διάλογο ουσίας για τα υπαρκτά και πραγματικά προβλήματα πέρα και σε αντίθεση προς τις επικοινωνιακές διαμάχες των δυνάμεων του δικομματισμού.