ΤΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΛΟΥΜΕ – ΠΩΣ ΘΑ ΕΡΓΑΣΘΟΥΜΕ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΦΤΙΑΞΟΥΜΕ

 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

 

Η εισήγηση αυτή στηρίζεται στις πρόσφατες αποφάσεις της ΚΠΕ και της πανελλαδικής σύσκεψης του ΣΥΡΙΖΑ, τις οποίες και εξειδικεύει σε ό,τι αφορά τις προγραμματικές πρωτοβουλίες του ΣΥΡΙΖΑ και τη συμβολή του Συνασπισμού σ’ αυτές.

 

Αν και έχουμε κατακτήσει ήδη ένα υψηλό επίπεδο συναντίληψης και στο ΣΥΝ και στο ΣΥΡΙΖΑ, στόχος της σημερινής συζήτησης είναι να αποσαφηνίσουμε ακόμη περισσότερο τί θέλουμε να κάνουμε και πώς θα το κάνουμε.

 

Καλούμαστε επίσης να βρούμε απλά σχήματα εργασίας, που δεν θα μπλοκάρουν πρωτοβουλίες, αλλά θα τις ενθαρρύνουν και θα τις εντάσσουν σ’ ένα συνολικό σχέδιο, την πολιτική ευθύνη για το οποίο προτείνω να έχουν τα πολιτικά όργανα του ΣΥΡΙΖΑ και του ΣΥΝ. Οι όποιες επιτροπές να έχουν εισηγητικό ρόλο και να είναι κυρίως ομάδες δουλειάς.

 

Εννοείται πως θα προχωρήσουμε αξιοποιώντας το προγραμματικό κεκτημένο, το οποίο ήδη διαθέτουμε, με στόχο να το εμπλουτίσουμε και να το εξειδικεύσουμε.

 

1. ΓΙΑΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΣΧΟΛΗΘΟΥΜΕ ΞΑΝΑ ΜΕ ΤΙΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΜΑΣ ΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ.

 

Γιατί για μας η διαρκής προγραμματική ανανέωση είναι ένα στοιχείο της ταυτότητάς μας. Το κάναμε και όταν ήμασταν στο 3%. Θυμίζω το προγραμματικό μας συνέδριο του 2003. Θα το κάνουμε και σήμερα, διότι υπάρχουν νέα προβλήματα στα οποία πρέπει να δώσουμε απαντήσεις. Διότι υπάρχει ανάγκη για εμβάθυνση, εξειδίκευση, τεκμηρίωση του προγράμματός  μας.

 

Αυτό δεν ισχύει μόνο για μας στο Συνασπισμό. Το ίδιο κλίμα υπάρχει και στο ΣΥΡΙΖΑ. Σε όλες τις συγκεντρώσεις που πήγα τελευταία είναι κεντρικό αίτημα.

 

Υπάρχουν όμως και λόγοι εξωγενείς:

 

Ο ένας έχει να κάνει με τη δυναμική του ΣΥΡΙΖΑ. Υπάρχει μια διάχυτη κοινωνική διαμαρτυρία και ένα αίτημα για πολιτική αλλαγή. Στο αίτημα αυτό πρέπει να δώσουμε προγραμματικό περιεχόμενο και πολιτική κατεύθυνση.

 

Δεύτερον, είμαστε αντιμέτωποι με μια ασυνήθιστη και σύνθετη διεθνή κρίση που δημιουργεί μεγάλα προβλήματα ακόμη και κινδύνους.

 

Στην κρίση αυτή, δε μπορούμε να απαντήσουμε μόνο αμυντικά, με κάποια αποσπασματικά αιτήματα. Πρέπει να απαντήσουμε και πολιτικά με ένα συνολικό σχέδιο και με εναλλακτικές πολιτικές στον αντίποδα της πολιτικής, που ασκείται σήμερα.

 

Οι ανάγκες, συνεπώς, είναι σαφείς και συγκεκριμένες. Δεν μας ενδιαφέρει να κάνουμε κάτι για λόγους επικοινωνιακούς. Μας ενδιαφέρει το ουσιαστικό αποτέλεσμα.

 

Δεν αρχίζουμε από το μηδέν. Όμως η δυναμική του ΣΥΡΙΖΑ, ο νέος του ρόλος, οι απαιτήσεις του κόσμου, οι νέες συνθήκες που ωριμάζουν, μας επιβάλλουν την ένταση και την έκταση της προσπάθειας. Πρέπει να βάλλουμε τον πήχη ψηλότερα.

 

2. ΤΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΛΟΥΜΕ

 

2.Α  Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

 

Δεν υπάρχει κάποια κλειστή τυπολογία προγραμμάτων της Αριστεράς. Διαρκώς προκύπτουν νέες εμπειρίες, και άρα νέοι τύποι προγραμμάτων. Διότι τα προγράμματα δεν είναι αυτοσκοπός. Υπηρετούν πολιτικά σχέδια, πολιτικούς στόχους.

 

Από την άποψη αυτή, υπάρχει μια ευρεία συναντίληψη και σε μας και στο ΣΥΡΙΖΑ, ότι εκείνο που χρειαζόμαστε σήμερα δεν είναι ένα πρόγραμμα τελικού σκοπού, δηλαδή ένα πρόγραμμα για το σοσιαλισμό ούτε ένα πρόγραμμα κυβερνητικό με την τρέχουσα αντίληψη του όρου που θα μας παγιδεύει στους υφιστάμενους συσχετισμούς. Θέλουμε ένα πρόγραμμα ανοιχτό στις εξελίξεις που να υπηρετεί τον άμεσο πολιτικό μας στόχο. Κι αυτός περιλαμβάνει τη συσπείρωση και διεύρυνση του ΣΥΡΙΖΑ, τη διαμόρφωση μιας νέας κοινωνικής και πολιτικής πλειοψηφίας, το κτίσιμο δεσμών εμπιστοσύνης με τον κόσμο της εργασίας, τη νεολαία, τους ενεργούς πολίτες, την κοινωνία συνολικά.

 

Το πρόγραμμά μας πρέπει να υπηρετεί αυτούς τους στόχους κατά προτεραιότητα. Άρα, πρέπει να είναι ένα πρόγραμμα ώριμων αλλαγών, ριζοσπαστικών μεταρρυθμίσεων και μετασχηματισμών, που να απαντούν σε συγκεκριμένα προβλήματα, να δίνουν σ’ αυτά εναλλακτικές, αξιόπιστες και άμεσα διεκδικήσιμες πολιτικές λύσεις και ταυτόχρονα να ανοίγουν δρόμους, να σηματοδοτούν συνολικότερες ρήξεις και προοπτικές. Ακριβώς γι’ αυτό, δε θα είναι ένα άθροισμα αιτημάτων, αλλά, στο μέτρο του δυνατού, εναλλακτικές και διεκδικήσιμες πολιτικές.

 

Με το πρόγραμμά μας θέλουμε να δώσουμε πολιτική δυναμική στα κινήματα και να κάνουμε πιο έντονη την παρουσία τους στους τομείς της εργασίας, του περιβάλλοντος, του εισοδήματος, του κοινωνικού κράτους, του παραγωγικού ιστού και της απασχόλησης, της υπεράσπισης και της διεύρυνσης των δικαιωμάτων, των δημόσιων χώρων, του πολιτισμού.

 

Θέλουμε να ευαισθητοποιήσουμε την κοινωνία και ιδιαίτερα τους νέους και τις νέες για τους νέους κινδύνους που φέρνει η καπιταλιστική κρίση και η κλιματική αλλαγή, η ιμπεριαλιστική πολιτική στη Μέση Ανατολή, στα Βαλκάνια και τη Μεσόγειο και την ανάγκη διεύρυνσης της πάλης για την ειρήνη και το περιβάλλον.

 

Με τις προτάσεις μας και τους αγώνες μας θέλουμε να επηρεάζουμε την κυβερνητική πολιτική ακόμα και σήμερα. Γνωρίζοντας όμως τα όρια της σημερινής εξουσίας, είναι προφανές ότι οι προτάσεις μας, για να εφαρμοσθούν στο σύνολό τους, απαιτούν μια άλλη κοινωνική και πολιτική πλειοψηφία, έναν άλλο κοινωνικό και πολιτικό συνασπισμό εξουσίας και, με αυτήν την έννοια, συνιστούν μια συμβολή και στο πρόγραμμα ενός τέτοιου συνασπισμού.

 

Από την άλλη πλευρά, ακόμη και οι πιο άμεσες προτάσεις μας, δεν είναι αποκομμένες από το αξιακό μας πλαίσιο και το όραμά μας για ένα σοσιαλισμό με ελευθερία και δημοκρατία. Πέρα από την επιδίωξη άμεσων λύσεων, με τις προτάσεις μας και τους αγώνες μας επιδιώκουμε την αλλαγή των συνειδήσεων, του συσχετισμού των δυνάμεων και τη μετατόπιση γενικότερα του αξιακού και του πολιτικού άξονα της κοινωνίας προς τα αριστερά.

 

2.Β ΜΕ ΠΟΙΑ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΑΤΖΕΝΤΑ;

 

Οι ευρωεκλογές θα επηρεάσουν την ατζέντα των προγραμματικών μας επεξεργασιών, αλλά δε θα την καθορίσουν.

 

Πρώτον, διότι το ενδεχόμενο και εθνικών εκλογών, αν και δεν είναι πολύ πιθανό, δε μπορεί να αποκλειστεί.

 

Δεύτερο, γιατί και οι ευρωεκλογές δε θα επικεντρωθούν μόνο στα ευρωπαϊκά θέματα, αλλά θα γίνουν αφορμή για την ανάδειξη όλων των θεμάτων.

 

Εκείνο που πρέπει να επιδιώξουμε είναι η ευρωπαϊκή και η διεθνής διάσταση να υπάρχει σε όλα τα θέματα.

 

Στον καθορισμό της θεματικής ατζέντας θα λάβουμε υπόψη μας τα προβλήματα που προκύπτουν από τη διεθνή θέση της χώρας και τις νέες εστίες κινδύνων και ανασφάλειας που δημιουργούνται στη Μέση Ανατολή, τα Βαλκάνια και τη Νότια Ευρώπη. Την εξάντληση της δυναμικής του μοντέλου ανάπτυξης και την είσοδο σε μια νέα φάση, με ισχυρό τον κίνδυνο σοβαρής επιβράδυνσης των ρυθμών ανάπτυξης, αύξησης της ανεργίας και μείωσης των πραγματικών εισοδημάτων. Τη διεθνή κρίση, την απονομιμοποίηση του νεοφιλελευθερισμού και την απαξίωση του δικομματισμού. Με τη θεματολογία και τις επεξεργασίες μας πρέπει, όχι απλώς να σταματήσουμε το νεοφιλελευθερισμό, αλλά και να ανατρέψουμε τις συνέπειές του. Απαιτούνται έτσι ισχυρές παρεμβάσεις, τολμηρές αλλαγές και βαθιοί  επαναπροσδιορισμοί στη σχέση ανάπτυξης – περιβάλλοντος, στη σχέση δημόσιου – ιδιωτικού, στη σχέση κράτους – πολίτη, στους θεσμούς, στα δικαιώματα, στο κοινωνικό κράτος και τις κοινωνικές υποδομές.

 

Ασφαλώς, η επιτροπή προγράμματος, σε συνεργασία με τα όργανα του ΣΥΡΙΖΑ, θα καταρτίσουν μια πιο συγκεκριμένη και ιεραρχημένη θεματολογία.

 

Σε κάθε περίπτωση, όμως, πρέπει να είμαστε ανοιχτοί σε προτάσεις, ιδίως όταν οι προτείνοντες μπορούν να αναλάβουν και την επεξεργασία τους. Ιδιαίτερα πρέπει να είμαστε ανοιχτοί σε πρωτοβουλίες ή προτάσεις οργανώσεων και κινήσεων αν μπορούν να φέρουν σε πέρας τις ιδέες τους.

 

Τέλος, βασικό κριτήριο στην επιλογή των θεμάτων πρέπει να είναι και οι κατευθύνσεις προς τις οποίες θέλουμε να ενισχυθεί ή διευρυνθεί ο ΣΥΡΙΖΑ. Τα προβλήματα ή τα ενδιαφέροντα των αντίστοιχων ομάδων, στρωμάτων, κλάδων ή περιοχών πρέπει να μας απασχολήσουν.

                                                

3. ΠΩΣ ΘΑ ΔΟΥΛΕΨΟΥΜΕ

 

3.1 ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΝΩ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΤΩ

 

Δε θα ακολουθήσουμε τη συνήθη λογική της «ανάθεσης» της συγγραφής του προγράμματος σε κάποιο άτομο ή κάποια επιτροπή. Ασφαλώς μια τέτοια εργασία θα χρειαστεί σε κάποιο στάδιο, αλλά αφού θα έχουν προηγηθεί οι επεξεργασίες σε προχωρημένο στάδιο.

 

Η ευθύνη της όλης πορείας, από την αρχή ως το τέλος, θα ανήκει στα πολιτικά όργανα του ΣΥΡΙΖΑ. Τα θέματα θα συζητούνται ανοιχτά με πολιτική ωριμότητα και εποικοδομητικό τρόπο. Οι όποιες επιτροπές, θα είναι επιτροπές εργασίας και όχι ατέρμονων συζητήσεων.

 

Στόχος είναι όλη η δουλειά να γίνει μέσω του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά η κάθε συνιστώσα μπορεί να έχει τη δική της αυτοτελή δραστηριότητα με στόχο τη συμβολή της στη συλλογική προσπάθεια.

 

Μετά την ολοκλήρωση του σχεδιασμού, θα πρέπει να έχουν ορισθεί ομάδες εργασίας για συγκεκριμένα θέματα, να έχουν καθοριστεί προσυνέδρια ή άλλες δραστηριότητες που θα οργανωθούν και θα παρακολουθούνται κεντρικά.

 

3.2  ΑΜΕΣΗ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ

 

Παρόλο που  η χρονική περίοδος έχει δυσκολίες (λόγω αδειών κλπ), πρέπει τα όργανα του κόμματος να ενεργήσουν ώστε τουλάχιστον να τεθούν άμεσα σε κίνηση κάποιες διαδικασίες.

 

Ενδεικτικά:

 

α) Ερωτηματολόγιο:

 

Να ζητηθεί τουλάχιστον από τις νομαρχιακές οργανώσεις να συμπληρώσουν ερωτηματολόγιο με το οποίο να εκθέτουν

 

• τις απόψεις τους – κωδικοποιημένα – για το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ και τις προτάσεις τους γι’ αυτό

 

• τα κύρια τοπικά προβλήματά που τις απασχολούν και για τα οποία έχουν ή πρέπει να διατυπώσουν προτάσεις.

 

• Δυσκολίες που συναντούν, προγραμματικές ανεπάρκειες

 

• πρώτες σκέψεις για δραστηριότητες που σκέφτονται 

 

β) Τα τμήματα της ΚΠΕ του ΣΥΝ

 

Τα τμήματα της ΚΠΕ του ΣΥΝ μπορούν να συμβάλλουν αποφασιστικά στην προγραμματική προσπάθεια, έχουν πείρα και πολλά έχουν ήδη επεξεργασίες. Πρέπει όμως να προχωρήσουν και σε εμβάθυνση και εξειδίκευση. Οι προτάσεις  μας π.χ. για την υγεία δεν πρέπει να εξαντλούνται στην αύξηση της χρηματοδότησης, αλλά να αναδεικνύουν άλλο μοντέλο οργάνωσης της παροχής υπηρεσιών, της οργάνωσης των νοσοκομείων κλπ. Οι προτάσεις μας για το δημόσιο τομέα δεν πρέπει να περιορίζονται στο δημόσιο χαρακτήρα της ιδιοκτησίας, αλλά τον επί της ουσίας δημόσιο χαρακτήρα της λειτουργίας του. Δεν πρέπει, επομένως, απλώς να ξαναζεστάνουμε έτοιμο φαγητό, αλλά να αναζητήσουμε φρέσκιες ιδέες, ριζοσπαστικές, εναλλακτικές.

 

Για το λόγο αυτό, πρέπει τα τμήματα να δουν τι μπορούν να κάνουν μόνα τους, πού θα χρειαστεί να γίνουν ομάδες εργασίας και με διατμηματική και με ευρύτερη σύνθεση.

 

γ) Περιφερειακά ή τοπικά συνέδρια, ημερίδες, συσκέψεις μπορούν να προγραμματιστούν με στόχο τη διαμόρφωση περιφερειακών ή τοπικών προγραμμάτων του ΣΥΡΙΖΑ σε κλίμακα περιφέρειας, νομού ή και τοπικής, κλαδικής ενότητας (π.χ. νησί, κλάδος κλπ).

 

δ) Ηλεκτρονικός χώρος διαλόγου

 

Τα κεντρικά όργανα πρέπει να φροντίσουν ώστε να οργανωθεί άμεσα ένας ανοιχτός ηλεκτρονικός χώρος προγραμματικού διαλόγου στον οποίο θα κατατίθενται προτάσεις, απόψεις, υλικά από οργανώσεις ή άτομα.

 

3.3 ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΕΥΡΥΤΕΡΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ

 

Στον όλο σχεδιασμό μας πρέπει να λάβουμε υπόψη την ανάγκη αξιοποίησης δυνάμεων και πέρα από το ΣΥΡΙΖΑ, ιδίως σε τομείς που απαιτείται και εξειδικευμένη γνώση.

 

Μπορούν π.χ. να προβλεφθούν και συζητήσεις για την οικονομική κρίση, την κλιματική αλλαγή κλπ. Να εξεταστεί η σκοπιμότητα πρόσκλησης ειδικών και από το εξωτερικό.

 

3.4 ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ

 

• Να μελετηθούν συστηματικά προγράμματα άλλων κομμάτων, προτάσεις διάφορων Ινστιτούτων, κινημάτων, πρωτοβουλιών, οργανώσεων κλπ. Αξιοποίηση σε αυτή την κατεύθυνση και του Ινστιτούτου Πουλαντζά.

 

4. ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

 

Σε ό,τι αφορά το ΣΥΝ: Έχουμε αναλάβει την υποχρέωση σύγκλισης της ΚΠΕ ή άλλου ευρύτερου σχήματος. Να γίνει σύντομα, στις αρχές Σεπτέμβρη και αν χρειαστεί να επαναληφθεί. Να δοθεί η δυνατότητα σε τμήματα και οργανώσεις να πουν τι σκέφτονται, τι σχεδιάζουν, τι έχουν κάνει ή θα κάνουν.

 

Γενικά, μέσα στο Σεπτέμβριο πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί οι προγραμματισμοί, οι σχεδιασμοί, οι διαδικασίες και να έχει αρχίσει η πρακτική δουλειά.

 

Τέλος του 2008, να έχουν ολοκληρωθεί οι διάφορες δραστηριότητες (ημερίδες, θεματικά συνέδρια κλπ).

 

Αρχές του 2009 η τελική φάση. Όσο πιο έγκαιρα σε σχέση με το Μάρτιο του 2009 τελειώσουμε τόσο καλύτερα.

 

Βέβαια, και μετά από αυτό το «τέλος», η δουλειά θα συνεχισθεί αλλά με άλλους ρυθμούς και μέσα από μονιμότερες δομές που ως τότε θα πρέπει να έχουν διαμορφωθεί.

 

5. ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ

 

Πρόγραμμα για μας δεν είναι μόνον η τελική πρόταση. Είναι η γνώση των προβλημάτων που θα αποκτηθεί, η συνειδητοποίηση των πολιτικών όρων επίλυσής τους, του ρόλου των πολιτών και των κοινωνικών συσχετισμών, της σημασίας των κοινωνικών κινημάτων, της πάλης από τα κάτω και από τα πάνω. Στόχος της προσπάθειάς μας τελικά δεν είναι μόνο ένα «ντοσιέ» προτάσεων, αλλά ένας ΣΥΡΙΖΑ πιο ώριμος πολιτικά, με μεγαλύτερη αυτογνωσία των προβλημάτων και συνειδητοποίηση των όρων αντιμετώπισής τους.

 

Πέρα από τη δουλειά σε πλάτος, πρέπει, επομένως, να δουλέψουμε σε βάθος τουλάχιστον σε κάποια από τα προβλήματα της θεματολογίας μας. Πρέπει να προσπαθήσουμε να ανταποκριθούμε, όσο αυτό είναι δυνατό, σε ορισμένα ποιοτικά κριτήρια.

 

1. Να εξασφαλίσουμε, όπως ήδη είπαμε, την ενεργοποίηση των δυνάμεων του ΣΥΡΙΖΑ και ευρύτερων δυνάμεων της Αριστεράς  και της οικολογίας. Να κάνουμε τη δραστηριότητά μας υπόθεση των τοπικών κοινωνιών, των εργαζομένων, των κινημάτων των πολιτών και των φορέων τους.

 

2. Να επιδιώξουμε την  ενσωμάτωση στις αναλύσεις και τις προτάσεις μας των βιωματικών εμπειριών, του κόσμου, των κινημάτων, των αγώνων.

 

3. Να επιδιώξουμε την επιστημονική τεκμηρίωση τόσο των διαπιστώσεων όσο και των προτάσεών μας. Να ανοιχτούμε σε επιστήμονες, ακόμη και πέρα από το ΣΥΡΙΖΑ, σε θέματα που μπορούν να μας βοηθήσουν. Να λάβουμε υπόψη επίσης διεθνείς εμπειρίες, θετικές πρακτικές, επιτυχημένες προοδευτικές λύσεις.

 

4. Να επιμείνουμε στην εναλλακτικότητα των προτάσεών μας, αποφεύγοντας τις κοινοτοπίες π.χ. δε μπορούμε να αναφερόμαστε στο κράτος ουδέτερα, θεωρώντας a priori θετική κάθε παρέμβασή του, χωρίς να κάνουμε σαφή διάκριση ανάμεσα στο τυπικά (ιδιοκτησιακό) δημόσιο και το ουσιαστικά και λειτουργικά δημόσιο.

 

5. Να μη διστάσουμε να αναφέρουμε τους περιορισμούς, τις δυσκολίες, τα εμπόδια, τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για να εφαρμοστούν οι λύσεις που προτείνουμε. Να γίνει εμφανές υπέρ ποιων και ενάντια σε ποιους είναι, εξ  αντικειμένου, οι λύσεις που προτείνουμε. Να είναι σαφές το αριστερό πολιτικό τους στίγμα.

 

6. Να αποφύγουμε τα τετριμμένα . Να αναζητήσουμε ριζοσπαστικές ιδέες και να κάνουμε τις προτάσεις μας πιο κρουστικές. Αφού επεξεργαστούμε την επιστημονική τους θεμελίωση, την πολιτική τους συνεκτικότητα, πρέπει να επεξεργαστούμε και την επικοινωνιακή τους αποτελεσματικότητα, πώς φθάνουν στον κόσμο, πόσο κατανοητές είναι κλπ.

 

7. Να έχουμε συνείδηση ότι δεν ξεκινάμε από το μηδέν ούτε ότι θα τα κάνουμε όλα τώρα. Ας αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες που έχουμε και ως προωθητική δύναμη το θετικό κλίμα που υπάρχει στην κοινωνία για να πετύχουμε το καλύτερο.

 

6. ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΩΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ

 

Επιχειρούμε ένα δύσκολο εγχείρημα με έναν απαιτητικό τρόπο. Σε μια κοινωνία που κυριαρχείται από τα σκάνδαλα, την απαξίωση της πολιτικής και την απογοήτευση, εμείς θα επιχειρήσουμε έναν προγραμματικό διάλογο, ανοιχτό μέσα στην κοινωνία σπάζοντας στερεότυπα, ταμπού, κώδικες και πυραμίδες της γνώσης. Μπορούμε να πετύχουμε αν μείνουμε σταθεροί στους πολιτικούς μας στόχους.

 

Με μια τελική παρατήρηση: Θέλουμε προτάσεις πολιτικές και όχι μια τεχνοκρατική προτασιολογία, ερήμην της πολιτικής, των συσχετισμών και των κινημάτων.

 

Το πρόγραμμα απαιτεί και τεχνικές γνώσεις, αλλά δεν είναι μια άσκηση τεχνικών γνώσεων. Είναι μια σχέση ανταγωνιστική, μια αντιπαράθεση στο πεδίο των ιδεών, των αξιών, των κοινωνικών συμφερόντων, των εναλλακτικών προτάσεων, σχεδίων και προοπτικών. Αυτούς τους ανταγωνισμούς θέλουμε να κάνουμε ορατούς, αυτές τις «ανταγωνιστικές σχέσεις» θέλουμε να καταστήσουμε συγκεκριμένες, με τους πολίτες στο εσωτερικό των σχέσεων αυτών ως ενεργά υποκείμενα για την επίλυσή τους και όχι έξω απ’ αυτές ως παθητικοί θεατές των δρώμενων.