Ομιλία στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης στην ημερίδα Παρουσίασης της Μελέτης για την Ανάπτυξη της Εγχώριας Φαρμακοβιομηχανίας.

Όταν  πρωτοήρθε το θέμα του φαρμάκου με διάφορες ευκαιρίες στο Κυβερνητικό Συμβούλιο Οικονομικής Πολιτικής, το πρώτο ερώτημα που θέσαμε ήταν: «Πού χαράσσεται η πολιτική για το φάρμακο; Ποιος φορέας, ποιο υπουργείο έχει αυτήν την ευθύνη;».

Διαπιστώσαμε ότι για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση του θέματος απαιτείται η εμπλοκή πολλών υπουργείων και φορέων. Το δεύτερο ερώτημα με το οποίο ήρθαμε αντιμέτωποι ήταν το πώς και σε ποια βάση γίνεται η χάραξη της πολιτικής. Έχουμε τα δεδομένα; Έχουμε σχετικές μελέτες; Ξέρουμε τις ευρωπαϊκές και τις παγκόσμιες τάσεις; Έχουμε μια χαρτογράφηση των ελληνικών δυνατοτήτων; Και αν υποθέσουμε πως έχουμε μια πολιτική, πώς υλοποιείται; Πώς συντονίζονται ο δημόσιος με τον ιδιωτικό τομέα και την κοινωνία;

Μέσα από αυτά τα ερωτήματα λοιπόν καταλήξαμε στο ότι πρέπει να κάνουμε κάποια πράγματα από την αρχή. Να ξανασκεφτούμε δηλαδή όχι απλώς την πολιτική αλλά και τους όρους με τους οποίους διαμορφώνεται και υλοποιείται η πολιτική στη χώρα μας. Με αυτή την έννοια αυτό που κάνουμε σήμερα έχει έναν πιλοτικό χαρακτήρα.

Θα ήθελα, λοιπόν, να εντάξω αυτή την προσπάθεια σε ένα ευρύτερο πρόβλημα το οποίο αντιμετωπίζουμε ως χώρα και το οποίο συνίσταται στο πώς ανακτούμε ως χώρα την πολιτική μας αυτονομία.

Πώς θα μπορέσουμε ως χώρα, ως πολιτικό σύστημα και ως κοινωνία να αποφασίζουμε για τα προβλήματά μας με μεγαλύτερους βαθμούς αυτονομίας, σε σχέση τουλάχιστον με αυτό το οποίο έχουμε σήμερα;

Μπορούμε να το πετύχουμε αυτό, όπως πιστεύουν ορισμένοι, απλά τηρώντας με ευλάβεια τις μνημονιακές δεσμεύσεις; Ή θα πρέπει να εντάξουμε τις όποιες δεσμεύσεις σε ευρύτερα πλαίσια και σχέδια πολιτικής, που θα διασφαλίζουν την υλοποίησή τους με όρους όσο γίνεται καλύτερους αλλά και θα εντάσσεται αυτή διαδικασία σε ένα πλαίσιο που θα υπερβαίνει και τα μνημόνια και κυρίως θα θέτει τις βάσεις για μια μεταμνημονιακή Ελλάδα, μια μεταμνημονιακή εποχή;

Αυτό ακριβώς επιχειρούμε σήμερα. Δεν πρόκειται για μια στενά κλαδική μελέτη αλλά για μια προσπάθεια να απαντήσουμε σε ένα κεντρικό πολιτικό πρόβλημα που έχουμε ως χώρα και ως κοινωνία στο παρόν στάδιο. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι αυτό καθυστέρησε.

Η στιγμή όμως σήμερα είναι κατάλληλη για τον εξής λόγο: ότι μετά από μια βαθιά ύφεση και κρίση, η ελληνική οικονομία έχει μπει σε φάση σταθεροποίησης. Και συντρέχουν πάρα πολλές προϋποθέσεις για να περάσουμε από την ύφεση στην ανάκαμψη. Αυτή όμως η μετάβαση –το 2016 φαίνεται ότι θα είναι το έτος κατά το οποίο θα κλείσει ο κύκλος της ύφεσης– δεν είναι μια τεχνική ή αυτόματη διαδικασία. Πρόκειται αντίθετα για έναν βαθύ μετασχηματισμό, η έκβαση του οποίου θα εξαρτηθεί από την ενεργητική συμμετοχή της κοινωνίας, από τη δυνατότητα της δημόσιας διοίκησης να υπερβεί τον χαοτικό αποσυντονισμό και κατακερματισμό του παρελθόντος και από τη δυνατότητα του επιχειρηματικού τομέα να κατακτήσει ένα νέο επίπεδο κοινωνικά υπεύθυνης επιχειρηματικότητας, μιας επιχειρηματικότητας που αναφέρεται όχι μόνο στους μετόχους της αλλά και στους εργαζομένους και στην κοινωνία.

Αυτό το καθήκον μάς φέρνει αντιμέτωπους με παθογένειες του παρελθόντος που πρέπει να υπερβούμε, με συσσωρευμένες δυσπιστίες, με κατεστημένα πελατειακά δίκτυα και συμφέροντα, με τα οποία θα πρέπει, εφόσον είναι αναγκαίο, να συγκρουστούμε Τέλος, αυτή η διαδικασία μάς φέρνει αντιμέτωπους με την ανάγκη να διαμορφώσουμε νέα πλαίσια, να ανακαλύψουμε νέα εργαλεία και νέες μεθόδους χάραξης και υλοποίησης πολιτικής, που να στηρίζονται σε κοινά αποδεκτά δεδομένα, σε επιστημονικά τεκμηριωμένες παραδοχές, στο διάλογο και τη συνεργασία, καθώς και την αμοιβαία δέσμευση των εμπλεκόμενων φορέων και παραγόντων για την επίτευξη κοινών στόχων προς όφελος της κοινωνίας.

Η σημερινή ημερίδα δεν αποσκοπεί μόνο στην παρουσίαση  μιας επιστημονικής μελέτης. Στόχος είναι στη βάση αυτής της μελέτης και άλλων δεδομένων και εμπειριών που όλοι έχουμε να συγκροτήσουμε το νέο υπόδειγμα για μια νέα μεθοδολογία σε ό, τι αφορά τη διαμόρφωση και την υλοποίηση της πολιτικής. Και η προσπάθεια αυτή έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί αρχίζει και γίνεται γύρω από ένα αντικείμενο ευαίσθητο, όπως είναι το φάρμακο, το οποίο δεν είναι μόνο εμπόρευμα αλλά ένα αγαθό κρίσιμο για τη ζωή των ανθρώπων και για τη συνοχή της κοινωνίας μας.

Αυτό μας επιβάλλει να υπερβούμε ένα παρελθόν που χαρακτηρίζεται από αδιέξοδες, όπως αποδείχθηκε, πολιτικές. Μπορούμε να ξεχωρίσουμε δύο πρότυπα του παρελθόντος.

Πριν από την κρίση και τη χρεοκοπία της χώρας, είχε διαμορφωθεί ένα προστατευτικό καθεστώς που ευνοούσε την κερδοσκοπία και την ανεξέλεγκτη αύξηση της φαρμακευτικής δαπάνης και καθιστούσε το φάρμακο δυσπρόσιτο αγαθό στους ασθενείς και πηγή αιμορραγίας για τα ασφαλιστικά ταμεία και το δημόσιο. Το μοντέλο αυτό χρεοκόπησε, ήταν μέρος της χρεοκοπίας της χώρας μας.

Αυτό το μοντέλο το διαδέχθηκε μια άλλη, μονόπλευρη πολιτική μείωσης των τιμών και της φαρμακευτικής δαπάνης ερήμην των ζωτικών αναγκών της κοινωνίας και ερήμην της δυνατότητας και της ανάγκης να έχει η χώρα μια παραγωγική βάση. Η συνέχιση αυτής της πολιτικής, αν δεν μπορέσουμε να αντιδράσουμε έγκαιρα, θα μας οδηγήσει σε αδιέξοδο.

Όπως θα αποδειχθεί όμως από τη μελέτη και από τις συμβολές των ομιλητών, έχουμε βάσιμα στοιχεία να θεωρήσουμε ότι τόσο οι εγχώριες δυνατότητες όσο και οι παγκόσμιες τάσεις που αναπτύσσονται δημιουργούν μεγάλες ευκαιρίες, έτσι ώστε η έρευνα και παραγωγή φαρμάκων όχι μόνο να στηριχθούν αλλά και να αποτελέσουν συστατικό της νέας παραγωγικής ταυτότητας της χώρας.

Από αυτήν ακριβώς τη σκοπιά προσεγγίζουμε το θέμα. Δεν αναφέρομαι επομένως με μια στενή έννοια κλάδου οικονομίας αλλά σε ένα σύμπλεγμα δραστηριοτήτων που περιλαμβάνει την εφαρμοσμένη έρευνα, την παραγωγική διαδικασία, την κυκλοφορία και διακίνηση των φαρμάκων, τις εξαγωγές και όλα τα συναφή επαγγέλματα που συνδέονται με αυτές τις δραστηριότητες. Όλο αυτό το σύμπλεγμα δραστηριοτήτων μπορούμε να το φανταστούμε ως έναν πόλο απασχόλησης, επιστημονικής έρευνας και ανάπτυξης. Αναφέρομαι σε ένα σχέδιο το οποίο ξεκινάει  στο παρόν και εκτείνεται σε βάθος χρόνου.

Διευκρινίζω τα αυτονόητα: Στόχος μας δεν είναι να δημιουργήσουμε ένα παλαιού τύπου προστατευτικό καθεστώς αλλά ένα σύγχρονο πλαίσιο βιωσιμότητας που θα είναι ανοικτό και θα αξιοποιεί τις μεγάλες δυνατότητες πολυδιάστατης διεθνούς συνεργασίας με ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς, με ερευνητικά κέντρα και επιχειρήσεις. Ένα πλαίσιο που θα στηρίζεται στην επένδυση στη γνώση, στην έρευνα και στη διαρκή σύνδεση έρευνας και παραγωγής, καθώς και στην εξωστρέφεια.

Στις βάσεις αυτές διαμορφώνουμε ένα νέο υπόδειγμα, που στόχο έχει να εξασφαλίζει φθηνά και ασφαλή φάρμακα με όρους βιωσιμότητας, που θα επιτρέπει την αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας μας και θα την καθιστά χώρο παραγωγής και έρευνας.

Στη βάση αυτή, μπορούμε να υπερβούμε ορισμένα παγιδευτικά διλήμματα του παρελθόντος. Για παράδειγμα, ορισμένοι πίστεψαν ότι μπορούμε να στηρίξουμε το κοινωνικό κράτος διαλύοντας την παραγωγική βάση της χώρας. Όμως η βίαιη μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης ερήμην των αναγκών και των δυνατοτήτων οδηγεί στο αντίθετο αποτέλεσμα: καταστρέφει και το κοινωνικό κράτος και την παραγωγική βάση.

Αντίθετα, στη βάση της προσέγγισης που εισηγούμαστε, μπορούμε να δούμε μια δυνατότητα όχι απλώς παράλληλης εξέλιξης αλλά και συνδυασμένης πραγματοποίησης τόσο της παραγωγικής ανασυγκρότησης όσο και της στήριξης για την ανασυγκρότηση του κοινωνικού κράτους. Δεν χρειάζεται να περιμένουμε να γίνει πρώτα η παραγωγική ανασυγκρότηση, να έχουμε πρώτα ανάπτυξη και μετά να δούμε πώς θα στηρίξουμε το κοινωνικό κράτος. Αντίθετα, η στήριξη του κοινωνικού κράτους και η αύξηση, στο μέτρο του δυνατού, των κοινωνικών  δαπανών θα μπορέσει να ενισχύσει τη διαδικασία της παραγωγικής ανασυγκρότησης.

Δεύτερο δίλημμα του παρελθόντος: δημόσιο ή ιδιωτικό; Πολλά έχουν γραφτεί – κυρίως όμως πολλά έχουν γίνει. Υπάρχουν χώρες όπου εφαρμόστηκε η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία της παντοδυναμίας του ιδιωτικού. Αλλά εκεί υπήρχε συγκροτημένη δημόσια διοίκηση, υπήρχαν μεγάλες επιχειρήσεις που έπαιζαν ρόλο και αναλάμβαναν το σχεδιασμό. Επομένως, οι συνέπειες ήταν μεν βαριές αλλά διαφορετικής τάξης από ό,τι σε μας. Σε μας αυτές οι ιδέες οδήγησαν στη διάλυση του κράτους και στην καθήλωση του ιδιωτικού τομέα. Διότι δεν μπορεί ο ιδιωτικός τομέας, το κράτος και η κοινωνία να λειτουργούν αυτόνομα. Εμείς ξεκινούμε αφετηριακά από την ιδέα ότι πρέπει να περάσουμε σε μια συνεργατική λογική: να συνεργαστούν δημόσιος και ιδιωτικός τομέας με όρους κοινωνίας. Και πρέπει να βρούμε νέους τρόπους συνέργειας και συνεργασίας ούτως ώστε να διασφαλίσουμε ακριβώς ότι θα μεγιστοποιήσουμε το δημόσιο, το κοινωνικό  συμφέρον.

Ένα τρίτο δίλημμα: Ντόπιο ή ξένο; Εγχώριες ή ξένες επιχειρήσεις; Αν μια επιχείρηση δρα ληστρικά προς το περιβάλλον, προς τους εργαζομένους και την κοινωνία, το κρίσιμο στοιχείο είναι η «ληστρικότητα», δεν είναι η εθνικότητα του ληστή. Αν μια επιχείρηση δρα με κοινωνική υπευθυνότητα, το πρωτεύον στοιχείο και εδώ είναι η κοινωνική υπευθυνότητα και όχι η εθνικότητα των μετόχων της.

Στην εποχή μας, νομίζω, το κοινωνικό κριτήριο είναι αυτό που υπερτερεί. Άρα, θεωρώ ότι έχουμε σήμερα μια ευκαιρία να δούμε κατά πόσον πράγματι είναι εφικτό ένα νέο υπόδειγμα πολιτικής το οποίο θα μας επιτρέψει όχι μόνο να επιλύσουμε προβλήματα του συγκεκριμένου χώρου αλλά και να κάνουμε ένα βήμα στη διαμόρφωση μιας νέας κουλτούρας και μιας νέας πολιτικής.

Αντί επιλόγου θα απαντήσω σε ένα ακόμη ερώτημα: Μήπως αυτή η μελέτη θα είναι μία ακόμη μελέτη που θα μπει στο συρτάρι; Πιστεύω ότι οι ομιλίες που θα ακολουθήσουν θα δείξουν στο τέλος αυτής της διαδικασίας ότι δεν μιλούμε πια για μελέτη. Μιλούμε για ένα σχέδιο δράσης το οποίο έχει ήδη αρχίσει να υλοποιείται.

Σας ευχαριστώ.