Συνέντευξη στην εφημερίδα «Το Βήμα της Κυριακής» και στον δημοσιογράφο Άρη Ραβανό.

Τι σηματοδοτεί ο απολογισμός που κάνατε; Είναι ένα είδος πολιτικού εξαγνισμού του ΣΥΡΙΖΑ που κυβέρνησε σε μνημονιακό περιβάλλον;

Κάθε άλλο. Ό,τι κάναμε και ό,τι δεν κάναμε, τα σωστά και τα λάθη, όλα λογίζονται ως εμπειρία μας και είναι αντικείμενο αξιολόγησης και απολογισμού. Μέσα από τον απολογισμό διερευνώνται οι όροι και τα όρια μιας προοδευτικής διακυβέρνησης του αύριο. Θα έλεγα ότι το πολιτικό «δια ταύτα» συμπυκνώνεται στη διαπίστωση ότι δεν αρκεί να κερδίσεις την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, πρέπει να διαμορφώνεις και τις ευρύτερες προϋποθέσεις για να μπορείς να ασκείς πολιτικές υπέρ της κοινωνικής πλειοψηφίας. Και μεταξύ αυτών αναδεικνύονται σαφώς ο ρόλος του κόμματος, των συμμαχιών, των συσχετισμών -εκτός και εντός της χώρας, εκτός και εντός του κράτους- μια σαφής αντίληψη για το κράτος και το μετασχηματισμό του, όλα όσα περιλαμβάνονται, δηλαδή, στην πυκνή έννοια της ηγεμονίας.

Τι μένει ως παρακαταθήκη για το μέλλον από την κυβερνητική θητεία;

Πρώτον, μια Ελλάδα εκτός επιτροπείας, με την κοινωνία όρθια στο μέτρο που οι συνθήκες το επέτρεψαν, με ισχυρά αποθέματα στα δημόσια ταμεία, που αν δεν καταναλωθούν είναι ικανά να μας θωρακίσουν από δυσάρεστους εξωγενείς αιφνιδιασμούς, με την ανεργία, τη φτώχεια και τις ανισότητες σε υποχώρηση και τη χώρα πόλο σταθερότητας στα Βαλκάνια και την ευρύτερη περιοχή.

Δεύτερον, μια νίκη του ελληνικού λαού και της δημοκρατίας. Διότι ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν η δημοκρατική επιλογή του λαού σε μια φάση οριακή, μεγάλων κινδύνων και σκοτεινών αδιεξόδων. Η ήττα της φασιστικής Χρυσής Αυγής εγγράφεται και αυτή σε αυτό το πλαίσιο.

Τρίτον, μια Αριστερά με ρόλο πρωταγωνιστικό στην κοινωνία, σημείο αναφοράς στην Ευρώπη, με κινηματική και κυβερνητική πλέον εμπειρία, ικανή να ανασυγκροτήσει και να εκφράσει την ευρύτερη προοδευτική παράταξη.

Εάν γυρίζατε το χρόνο πίσω, τι θα έπρεπε να αλλάξει ο ΣΥΡΙΖΑ στο πεδίο της κυβερνητικής πολιτικής;

Στόχος του απολογισμού δεν είναι να ξαναγράψει την ιστορία, ούτε να κάνει εκ των υστέρων εξωραϊσμούς, αλλά να αντλήσει μαθήματα για το μέλλον. Θετικές εμπειρίες αλλά και αποτυχίες, όλα, αποτελούν πολύτιμη «πρώτη ύλη» που πρέπει να γονιμοποιηθεί κατά το σχεδιασμό του μέλλοντος, στο επίπεδο του νέου  κυβερνητικού προγράμματος, της συγκρότησης και λειτουργίας του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς και του τρόπου διακυβέρνησης.

Είχατε αυταπάτες το πρώτο εξάμηνο;

Είχαμε εύλογες προσδοκίες ότι η Ευρώπη θα αναγνώριζε πως η ελληνική  κρίση ήταν και ευρωπαϊκή και πως η δική της ανετοιμότητα έφερε το Δ.Ν.Τ κι επιδείνωσε πλευρές της κρίσης. Ήταν και εύλογο και θεμιτό λοιπόν να προσδοκά κάποιος ότι η Ευρώπη θα λειτουργούσε ως μια δημοκρατική ένωση ισότιμων εταίρων και όχι ως ένα κλαμπ –τιμωρών- δανειστών. Άλλωστε, μόλις πρόσφατα ο κ. Γιούνκερ μας υπενθύμισε ότι και ο ίδιος ήταν κατά της ιδέας της τρόικα και ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχε εκφραστεί αρνητικά για το καθεστώς της μνημονιακής επιτροπείας. Συνεπώς η πολιτική μας δεν ήταν «στον αέρα» όπως κάποιοι θέλουν εκ των υστέρων να την εμφανίζουν. Στηριζόταν σε συγκεκριμένα δεδομένα ακριβώς γι’ αυτό χρειάστηκε να ασκηθούν πρωτοφανείς πιέσεις ακόμη και εκβιασμοί για να αποτραπεί μια λύση στο πρόβλημα του ελληνικού χρέους που θα λειτουργούσε ως παράδειγμα και για άλλες χώρες της Ευρώπης.

Εξακολουθεί να συνιστά πρόβλημα ο Γ. Βαρουφάκης για τον ΣΥΡΙΖΑ, για τον οποίο στον απολογισμό σας αναφερθήκατε στην ιδιάζουσα ευθύνη του;

Ο κ. Βαρουφάκης είπε και έγραψε πολλά, κατασκεύασε μύθους και σενάρια, τα οποία στη συνέχεια ανασκεύασε ο ίδιος πολλές φορές, θυσία όλα στο βωμό ενός αδηφάγου διαρκούς θεάματος. Στο δικό μας απολογισμό γίνεται μια λιτή και κατά τη γνώμη μας νηφάλια αναφορά στις ευθύνες του. Για εμάς το «κεφάλαιο Βαρουφάκης» έχει κλείσει. Πλέον κρίνεται ως επικεφαλής ενός άλλου κόμματος.

Η κυβέρνηση αρχίζει να καταγράφει φθορά. Αντίθετα ο ΣΥΡΙΖΑ δεν κερδίζει. Πού οφείλεται αυτό;

Πράγματι, πολύ πιο γρήγορα απ’ ότι πολλοί περίμεναν, οι πολίτες αντιλαμβάνονται την διάψευση των προσδοκιών τους, την ανεπάρκεια των νέων κυβερνώντων, την εξόφθαλμη ικανοποίηση ιδιοτελών συμφερόντων, τους κινδύνους που εγκυμονεί η διολίσθηση στην αυταρχισμό και σε πρακτικές του παρελθόντος.

Ακριβώς γι’ αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ στην παρούσα φάση, δεν αρκείται «στα έτοιμα» αλλά, χωρίς να εγκαταλείπει τα αντιπολιτευτικά του καθήκοντα, μαζί μ’ αυτά, δημιουργεί τις προϋποθέσεις μιας νέας νίκης με ορίζοντα και προοπτική. Δημιουργεί τον νέο ΣΥΡΙΖΑ και την προοδευτική παράταξη που θα οδηγήσουν όχι μόνο στην εκλογική ήττα του κ. Μητσοτάκη, αλλά, και στις ριζικές αλλαγές που έχει ανάγκη η κοινωνία.

Μήπως η εσωστρεφής συζήτηση στο ΣΥΡΙΖΑ για το μετασχηματισμό αποτελεί τροχοπέδη στην πορεία ανάταξης; 

Δεν πρόκειται για εσωστρέφεια, αλλά για μια διαδικασία «ναυπήγησης» του νέου ΣΥΡΙΖΑ, που γίνεται «εν πλω», εν κινήσει, και σε κοινή θέα. Με εσωτερικές διαδικασίες βεβαίως αλλά και πολλές εξωστρεφείς δράσεις. Και πρέπει να σας πω ότι ήδη έχει υπερδιπλασιαστεί ο αριθμός των νέων μελών, που δεν εγγράφονται απλώς, αλλά θέλουν να έχουν λόγο και ρόλο. Και μάλιστα, αν κρίνω από εκδηλώσεις στις οποίες έχω και προσωπικά παραβρεθεί, τα νέα μέλη αναζητούν την Αριστερά και όχι ένα «νέο ΠΑΣΟΚ», επιζητούν ένα κόμμα που θα λειτουργεί δημοκρατικά και αποτελεσματικά και θα υπολογίζει τη γνώμη τους. Δεν γνωρίζω πολλά κόμματα που να έχουν επιτύχει κάτι τέτοιο έπειτα από μια εκλογική ήττα και απώλεια της κυβερνητικής εξουσίας.

Τι περιμένουμε από το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ;

Εργάζονται γι’ αυτό δοκιμασμένα και νεότερα στελέχη του κόμματος. Εκείνο που προσωπικά αναμένω είναι ότι η διαμόρφωση του νέου προγράμματος δεν θα είναι ένα μονόπρακτο έργο αλλά μόνιμη φροντίδα και διαδικασία διαρκής. Σε πρώτη φάση αναμένω να προσδιορίσουμε τη μεγάλη εικόνα, τις μεγάλες προκλήσεις της εποχής μας και τις συνέπειες τους στον κόσμο της εργασίας, τη νεολαία, και γενικά στην κοινωνία και το περιβάλλον, στη χώρα μας αλλά και στην Ευρώπη. Εδώ βεβαίως ξεχωρίζει το τρίπτυχο: κλιματική αλλαγή, 4^η βιομηχανική επανάσταση, διευρυνόμενες ανισότητες. Και βέβαια να χαράξουμε την αριστερή προοδευτική προσέγγιση και στρατηγική για την αντιμετώπιση των συνεπειών τους με τρόπο δίκαιο, ν’ αξιοποιήσουμε δυνατότητες και ευκαιρίες που διανοίγονται προς όφελος όλων, αλλά και να επαναπροσδιορίσουμε τις γενικότερες αντιλήψεις μας για τη βιωσιμότητα, τη δικαιοσύνη, την ισότητα, για τους τρόπους οργάνωσης του κράτους και της κοινωνίας στο φως των νέων επιστημονικών και κλιματικών δεδομένων.

Αυτές οι «μέγα-τάσεις», είναι αναγκαίο να αποσαφηνιστούν πριν αρχίσουμε να μιλάμε για τα επιμέρους. Θα ακολουθήσουν βεβαίως, στη συνέχεια οι εξειδικεύσεις και οι συγκεκριμενοποιήσεις ανά τομέα, πρόβλημα ή κοινωνικό υποκείμενο.

Τι περιεχόμενο πρέπει να έχει η διεύρυνση;

Στη δημόσια συζήτηση λέγονται πολλά που δεν αντιστοιχούν στη πραγματικότητα. Ορισμένοι μιλούν για «πασοκοποίηση» του ΣΥΡΙΖΑ, άλλοι λένε θα γίνει ένα δεξιό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα ή μια άμορφη κεντροαριστερή «παράταξη». Προσωπικά τ’ ακούω όλα αυτά ή άλλα παρόμοια από τότε που δημιουργούσαμε τον ενιαίο Συνασπισμό, πριν από τριάντα χρόνια. Τα ίδια λέγονταν μετά, όταν δημιουργούσαμε τον ΣΥΡΙΖΑ και ιδίως όταν σημαντικά στελέχη από το ΠΑΣΟΚ και άλλους χώρους εντάσσονταν σ’ αυτόν. Στη δική μου αντίληψη, η δημιουργία του ενιαίου Συνασπισμού, η δημιουργία και οι συνεχείς διευρύνσεις του ΣΥΡΙΖΑ, το εγχείρημα που βρίσκεται σε εξέλιξη σήμερα, όλα αυτά είναι «συνέχειες και τομές» μιας διαδικασίας ενιαίας που στόχο έχει τη διαμόρφωση της Αριστεράς του 21ου αιώνα, της Αριστεράς της εποχής μας, της Αριστεράς των κοινωνικών αγώνων και της προοδευτικής διακυβέρνησης.

Περιμένετε πολιτικές εξελίξεις άμεσα; Στην Κ.Ε. είπατε ότι αυτές μπορεί να επιταχυνθούν και να πυκνώσουν ανά πάσα στιγμή και για ποικίλες αιτίες.

Ως γνωστόν, η πολιτική παραμένει η σφαίρα του αστάθμητου, ειδικά στην εποχή μας, ιδιαίτερα στην περιοχή μας. Υπό το πρίσμα αυτό, η κυβέρνηση ενεργεί ως να έχει άγνοια κινδύνων, ως να πρόκειται όλες οι εξελίξεις, εσωτερικές και εξωτερικές, να είναι ευθύγραμμα και μόνιμα θετικές. Δεν φαίνεται να έχει εντάξει στο σχεδιασμό της τις νέες απαιτήσεις της βιωσιμότητας. Αδιαφορεί για τις κοινωνικές και περιφερειακές ανισότητες. Δεν αναφέρεται καν σε αυτές. Μιλά για «ανάπτυξη» και εννοεί την εξυπηρέτηση ημέτερων, ή την αποσπασματική, σε βάρος της εργασίας, όπως-όπως μεγέθυνση, όπως στις παλιές εποχές. Διολισθαίνει μ’ ευκολία σε πρακτικές του παρελθόντος και στο περιεχόμενο της πολιτικής και στις μεθόδους διακυβέρνησης. Δείχνει σαν να μην έμαθε τίποτα από την κρίση. Η χώρα υπό αυτή τη διακυβέρνηση δείχνει να κινείται σε ρυθμούς  μιας δεξιάς παλινόρθωσης παρά με ορούς υπέρβασης  «αμαρτιών»  του παρελθόντος. Όλα αυτά είναι οι «ποικίλες αιτίες»,  εστίες αβεβαιότητας, που εντελώς ξαφνικά μπορούν να αποδειχθούν πηγές κινδύνων και απειλών.