Κυρίες και κύριοι,

Ευχαριστώ για την πρόσκληση για να απευθυνθώ στο Συνέδριό σας. Θα αξιοποιήσω την ευκαιρία αυτή για να διατυπώσω ορισμένες σκέψεις για τη νέα αναπτυξιακή στρατηγική της χώρας και το ρόλο του τουρισμού σε αυτήν.

Τουρισμός: Ισχυρές αντοχές και απάντηση στις νέες προκλήσεις

Οι εξελίξεις των τελευταίων ετών επιβεβαιώνουν τις μεγάλες αντοχές που έχει ο τουρισμός και τα ισχυρά συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας μας. Σε μια περίοδο καταστροφική για τους περισσότερους τομείς της οικονομίας, ο τομέας του τουρισμού όχι μόνο άντεξε αλλά συνέχισε να μεγεθύνεται και αποτέλεσε στήριγμα στην απασχόληση, στην οικονομία και στη χώρα συνολικά.

Αυτό ασφαλώς, πέραν των φυσικών πλεονεκτημάτων της χώρας, δείχνει ότι υπάρχουν ισχυρές βάσεις για την ανάπτυξη του τουρισμού, υπάρχει η τεχνογνωσία που έχει κατακτηθεί και βεβαίως δεν μπορεί να μην σημειώσει κανείς τη συνεισφορά των εργαζομένων, των επιχειρηματιών και όλων των φορέων και παραγόντων που εμπλέκονται στο τουριστικό σύμπλεγμα.

Ταυτόχρονα όμως, νομίζω όλοι συμφωνούμε, ότι δεν πρέπει να υπάρξει κανένας εφησυχασμός, διότι υπάρχουν αδυναμίες και προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν, στόχοι που έχουν τεθεί αλλά πρέπει να προωθηθούν με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα, και νέα δεδομένα, εσωτερικά και διεθνή, που πρέπει να αξιολογήσουμε και να ενσωματώσουμε στη νέα αναπτυξιακή στρατηγική.

Αναφέρομαι σε στόχους όπως η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, η αύξηση των εσόδων ανά επισκέπτη, το άνοιγμα νέων αγορών, η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, η αναβάθμιση υποδομών, ο περαιτέρω εμπλουτισμός και η ποιοτική αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος, η βιώσιμη σχέση με το περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες. Τα θέματα αυτά έχουν συζητηθεί επί μακρόν και το θετικό είναι ότι έχει συνειδητοποιηθεί η σημασία τους και αποτελούν κοινούς στόχους του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.

Ο τουρισμός ως μοχλός για την ανασυγκρότηση της οικονομίας

Επίσης, σε πολλούς από τους στόχους αυτούς έχουν γίνει και γίνονται βήματα, χρειάζεται όμως, τα επιμέρους βήματα, τα επιμέρους μέτρα να συνδεθούν μεταξύ τους και να μετουσιωθούν σε μια συνεκτική στρατηγική συνδυασμένης ανάπτυξης. Μια ανάπτυξη που θα υπερβαίνει την αποσπασματικότητα, τις εσωτερικές αντιφάσεις και τις μονομέρειες του παρελθόντος.

Μια δεύτερη κατεύθυνση στρατηγικού χαρακτήρα για τα επόμενα χρόνια αποτελεί η αξιοποίηση του τουρισμού ως μοχλού για την ανάπτυξη της οικονομίας. Το μέγεθος του τουρισμού, η συμβολή του στο ΑΕΠ και στην απασχόληση, οι ισχυρές προοπτικές του κρύβουν δυνατότητες που δεν τις έχουμε ακόμη αξιοποιήσει πλήρως, ας το πω σχηματικά, έχουμε «διαφυγόντα κέρδη». Η ιδέα εδώ είναι ότι ο τουρισμός μαζί με το αγροτοδιατροφικό σύμπλεγμα και μαζί με τις τεχνολογίες επικοινωνιών και ψηφιακής οικονομίας, μπορεί να παίξει το ρόλο που διαδραμάτισε στο παρελθόν η οικοδομή.

Θυμούνται οι παλιότεροι ότι όποτε υπήρχε κρίση, ενεργοποιούσαμε την οικοδομή και μέσω αυτής υποβοηθούταν η ανάπτυξη της οικονομίας. Το ρόλο αυτόν, για πολλούς λόγους και επί του παρόντος τουλάχιστον, δεν μπορεί και ίσως δεν πρέπει στον βαθμό που τον έπαιζε παλιά, να τον παίξει η οικοδομή. Άρα ο ρόλος αυτός μπορεί να τεθεί σε αυτό το σύμπλεγμα των δραστηριοτήτων, που ανέφερα πιο πριν, με τον τουρισμό στον πυρήνα του.

Πρώτον, διότι ο τουρισμός, όπως δείχνει και η μεγάλη διείσδυση του Ιnternet, αποτελεί ήδη -και η τάση αυτή θα ενδυναμωθεί στο μέλλον- πεδίο εφαρμογής τεχνολογικών, οργανωτικών και άλλων καινοτομιών. Δεύτερον, διότι η τουριστική κατανάλωση μπορεί να καταστεί τεράστια παραγωγική δύναμη, αν συνδεθεί με την εγχώρια παραγωγή και επιτευχθεί μερική έστω υποκατάσταση των εισαγωγών. Τα μεγέθη είναι συντριπτικά, η Ελλάδα των 10 εκατομμυρίων κατοίκων για μεγάλο μέρος του χρόνου γίνεται μια Ελλάδα των 20-25 εκατομμυρίων. Και τρίτον, διότι με τη συνδυασμένη αξιοποίηση αυτών των δυνατοτήτων θα μπορέσουμε να επιτύχουμε και μια διαφοροποίηση της απασχόλησης και της οικονομικής δραστηριότητας ιδίως σε κλειστά οικονομικά συστήματα, όπως στα νησιά, άρα να αποτρέψουμε και μια μονομερή εξάρτηση από την τουριστική μονοκαλλιέργεια.

Δίκαιη και Βιώσιμη Ανάπτυξη: Η στρατηγική για τον τουρισμό

Καθιστώντας τον τουρισμό μοχλό ανάταξης και ανασυγκρότησης της ευρύτερης οικονομίας, ενισχύοντας τους δεσμούς και τις διακλαδικές σχέσεις του τουρισμού με την υπόλοιπη οικονομία, πρώτον, βοηθούμε τη συνολικότερη οικονομική ανάπτυξη, δεύτερον, ενισχύουμε την εσωτερική βιωσιμότητα και τις αντοχές της ίδιας της τουριστικής οικονομίας.

Τα παραπάνω, βεβαίως, απαιτούν σχεδιασμό, στενή και παραγωγική συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες, κίνητρα, εκπαίδευση, υποστηρικτική υποδομή, υγιές τραπεζικό σύστημα, αλλά και ευέλικτα χρηματοδοτικά εργαλεία. Κυρίως, όμως, απαιτούν αυτενέργεια, πρωτοβουλία αλλά και ένα κράτος συνεργατικό. Νομίζω ότι πρέπει να ξεφύγουμε από την περιβόητη συζήτηση για «μεγάλο και μικρό κράτος» και να δούμε ότι αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένα κράτος, το οποίο να υποβοηθά τις συνέργειες και τις συνεργασίες που είναι απαραίτητες. Και προς αυτές τις κατευθύνσεις μπορούμε και πρέπει από κοινού να εργαστούμε.

Οι εξελίξεις, όμως, των τελευταίων ετών, αποκαλύπτουν και την άλλη όψη του νομίσματος, τη μεγάλη ευπάθεια του τουρισμού ως οικονομική δραστηριότητα, λόγω της μεγάλης εξάρτησής του από τις ευρύτερες κοινωνικές συνθήκες, από το μακροοικονομικό πλαίσιο, αλλά και από το διεθνές περιβάλλον.

Το γνωρίζαμε, αλλά υπήρχαν και ενδεχομένως ακόμη υπάρχουν αυταπάτες! Αυταπάτη πρώτη, ότι μπορεί το περιβάλλον να υποβαθμίζεται, αλλά ο τουρισμός να αναπτύσσεται μέσα σε πανάκριβους, γκετοποιημένους τουριστικούς παραδείσους. Αυταπάτη δεύτερη, ότι η λιτότητα και τα μνημόνια, επειδή συνθλίβουν τα εργασιακά και τα κοινωνικά δικαιώματα, μπορούν να στηρίζουν την κερδοφορία του κεφαλαίου και να λύσουν το πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας. Τεράστια αυταπάτη, διότι, ειδικά στον τουρισμό, η ανταγωνιστικότητα εξαρτάται από πάρα πολλούς και ευρύτερους παράγοντες. Αυταπάτη τρίτη, ότι η χώρα μας μπορεί να επωφεληθεί από την ανασφάλεια των γειτονικών χωρών. Πρόσκαιρα μπορεί, αλλά μακροπρόθεσμα κατανοούμε ότι μπορεί αυτά να γίνουν επικίνδυνα.

Αυτές οι αυταπάτες, όμως, αποδεικνύονται αυτοκαταστροφικές διότι καταστρέφουν τις βάσεις και τις προϋποθέσεις της τουριστικής ανάπτυξης, διότι ο τουρισμός δεν έχει μέλλον σε συνθήκες κοινωνικής εξαθλίωσης, ούτε μπορεί να συνυπάρξει επί μακρόν με υποβάθμιση του περιβάλλοντος είτε στις πόλεις είτε στην ύπαιθρο. Η ίδια λογική, που οδηγεί στη σύνθλιψη των μισθών, οδηγεί τελικά και στην υπερφορολόγηση ως μέσο για την εξυπηρέτηση του χρέους, αντί της δημιουργίας νέου πλούτου. Ο νέος πλούτος είναι αυτός ο οποίος θα επιτρέψει να ανταπεξέλθουμε στα πολλά συσσωρευμένα προβλήματα και όχι η σύνθλιψη των μισθών ή η ισοπεδωτική υπερφορολόγηση, στην οποία πολλές φορές υποχρεωνόμαστε, όχι λόγω βούλησης αλλά λόγω καταναγκασμού. Τέλος, δεν θα μπορούμε να αξιοποιούμε πλήρως τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα, ακόμη κι αν είμαστε μια νησίδα ασφάλειας, αν δίπλα μας γίνονται πόλεμοι, βίαιες μετακινήσεις πληθυσμών και κυριαρχούν ο φόβος και η ανασφάλεια.

Στο περιεχόμενο, λοιπόν, της νέας εθνικής στρατηγικής για τον τουρισμό πρέπει να εντάξουμε και όλους εκείνους τους παράγοντες που επηρεάζουν τα εξωτερικά όρια και τις προϋποθέσεις για μια οικολογικά και κοινωνικά βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη του τουρισμού, και όχι μόνο εκείνους τους παράγοντες που επηρεάζουν στατικά και βραχυπρόθεσμα την κερδοφορία του κεφαλαίου.

Αυτά είναι μια καλή βάση για να κάνουμε ακόμα πιο ισχυρή την ήδη καλή συνεργασία ανάμεσα στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα.

Μετάβαση στην ανάπτυξη – Αναζητώντας επιταχυντές

Χθες, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος αναφέρθηκε αναλυτικά στην πορεία και στις προοπτικές της οικονομίας. Σε αντίθεση με τις «Κασσάνδρες» και τους καταστροφολόγους, που στη χώρα μας ανθούν, η Τράπεζα της Ελλάδος, όπως και το Υπουργείο Οικονομικών, διαβεβαιώνουν πρώτον ότι η οικονομία βρίσκεται σε μια φάση μετάβασης από τη μακρόχρονη ύφεση στη σταθεροποίηση και στην ανάκαμψη. Δεύτερο, ότι αυτή η ανάκαμψη αναμένεται να επιταχυνθεί τα επόμενα έτη και να κινηθεί με ρυθμούς 2,5% έως 3%, ρυθμοί καθόλου ευκαταφρόνητοι μετά από 9 χρόνια ύφεσης.

Επιτρέψτε μου στο σημείο αυτό να κάνω δύο επισημάνσεις. Η πρώτη επισήμανση είναι ότι αυτοί οι αριθμοί συνιστούν εφικτούς στόχους προς επίτευξη. Πρέπει, συνεπώς να κάνουμε όλοι μας ό,τι μπορούμε για να τους πετύχουμε. Η δεύτερη επισήμανση, είναι ότι οι στόχοι αυτοί και η επίτευξη τους είναι αναγκαία αλλά όχι επαρκής συνθήκη για να βγούμε από την κρίση. Η κρίση που ζούμε δεν είναι κυκλικού χαρακτήρα ώστε με μία ανάκαμψη της οικονομίας να προεξοφλήσουμε την έξοδο από αυτήν. Διότι, έξοδος από την κρίση σημαίνει διαμόρφωση ενός νέου παραγωγικού υποδείγματος με ισχυρή και σύγχρονη παραγωγική βάση, δραστική μείωση της ανεργίας, ριζική αλλαγή στη λειτουργία του κράτους, μείωση και δικαιότερη κατανομή των φορολογικών βαρών. Ένα υπόδειγμα ανάπτυξης που θα στηριχθεί περισσότερο στη γνώση, στις καινοτομίες, στην εξωστρέφεια και όχι στη διατήρηση των παραγόντων της παραγωγής όπως είναι σήμερα.

Επομένως είναι προφανές ότι πρέπει να αναζητήσουμε «επιταχυντές», παράγοντες δηλαδή που επιταχύνουν την ανάκαμψη και την προσανατολίζουν σε νέες παραγωγικές κατευθύνσεις, που θα οδηγούν σε μια βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη.

Η μείωση του χρέους προϋπόθεση για φορολογική ελάφρυνση και βιώσιμη ανάπτυξη

Ένας τέτοιος παράγοντας είναι το ζήτημα του χρέους. Είναι αναγκαίο να υπάρξει μια ρύθμιση του χρέους, διότι αυτό, όπως είπε χτες ο διοικητής της ΤτΕ, είναι προϋπόθεση για να ενταχθούμε στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης και είναι προϋπόθεση για να μπορούμε να δανειστούμε από τις αγορές με ανεκτά επιτόκια εντός του 2017, ούτως ώστε το 2018 να έχει ωριμάσει αυτή η διαδικασία.

Στη βάση αυτή μπορεί να διεκδικηθεί και η μείωση των πλεονασμάτων από το 2018 και μετά. Διότι μέχρι και το 2018 μπορούμε να πιάσουμε τους στόχους που έχουμε βάλει, δε θα χρειαστεί ούτε «κόφτης» ούτε άλλα μέτρα, αλλά μετά το 2018 όχι μόνο θα είναι δύσκολη η επίτευξη αυτών των στόχων, αλλά θα πρέπει να εξασφαλιστεί και δημοσιονομικός χώρος για να μειώσουμε φορολογικούς συντελεστές, για να ενισχύουμε το κοινωνικό κράτος και αυτό ακριβώς είναι κάτι το εφικτό, εφόσον υπάρξει μία μείωση των πλεονασμάτων.

Αυτός είναι ο άμεσος και ελάχιστος στόχος που πρέπει να επιτύχουμε. Όχι μόνο διότι αποτελεί μέρος της συμφωνίας, αλλά και γιατί αποτελεί και προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων του προγράμματος. Γι’ αυτό και κάνουν εντύπωση απόψεις που αμφισβητούν αυτό το γεγονός.

Και μας κάνουν μαθήματα ότι «δεν είναι το χρέος το πρόβλημά μας, αλλά άλλα προβλήματα κλπ» ή ότι «το χρέος δεν είναι πρόβλημα για 10 χρόνια». Μα όταν αιωρείται μια τέτοια αβεβαιότητα πάνω από τη χώρα, ότι αν αυξηθούν αύριο τα επιτόκια το χρέος θα ξαναγίνει μη βιώσιμο, ακόμη κι αν θεωρούσε κάποιος λανθασμένα ότι ήταν βιώσιμο, αυτό σημαίνει ότι η χώρα δεν μπορεί να προσελκύσει μακροπρόθεσμους επενδυτές. Διότι ο μακροπρόθεσμος επενδυτής κοιτάει όχι μόνο το παρόν, αλλά και το μέλλον.

Ευτυχώς, όμως, αυτές οι απόψεις δεν είναι οι μόνες που υπάρχουν στην Ευρώπη, δεν είναι καν πλειοψηφικές. Ζούμε, λοιπόν, μία στιγμή όπου διατυπώνονται διάφορες απόψεις, υπάρχουν διάφορα στρατόπεδα και επομένως αυτό που πρέπει και εσωτερικά ως χώρα να κάνουμε, είναι να ενισχύουμε εκείνες τις απόψεις οι οποίες θέλουν να υπάρξει ρύθμιση του χρέους, ότι πρέπει να τελειώνουμε με τα μνημόνια και με την ισχυρή εποπτεία που έχουμε και να μην ενισχύουμε, άθελά μας, απόψεις οι οποίες κατά βάθος αυτό που θέλουν είναι να μην υπάρχει πολιτική αυτονομία, να έχουν διαρκώς τη χώρα δεμένη στο λουρί της επιτροπείας και της υποταγής.

Η κυβέρνηση θα κάνει ό,τι περνά από το χέρι της για την τήρηση της συμφωνίας, οργανικό τμήμα της οποίας είναι και οι σχετικές για το χρέος ρυθμίσεις και αναφορές.

Ρύθμιση «κόκκινων» δανείων – Ώθηση στην οικονομία

Ένας άλλος παράγοντας που μπορεί να δράσει επιταχυντικά, σχετικά με τις θετικές εξελίξεις, που όπως είπα ήδη υπάρχουν ή προετοιμάζονται, είναι η ταχεία ρύθμιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Πρόκειται για μία θηλιά, για έναν παράγοντα που ακυρώνει και τις τράπεζες, οι οποίες δεν μπορούν να λειτουργήσουν ως τράπεζες, όταν υπάρχει όλο αυτό το «βουνό» των μη εξυπηρετούμενων δανείων, αλλά ακυρώνει και μεγάλο μέρος της οικονομίας, η οποία είναι παγιδευμένη με χρέη προς τις τράπεζες, προς το Δημόσιο, προς τα ασφαλιστικά ταμεία

Στόχος της κυβέρνησης είναι να αντιμετωπιστεί αυτό το χρόνιο πρόβλημα, γεγονός που θα απελευθερώσει και τις τράπεζες για να χρηματοδοτήσουν την οικονομία, αλλά θα δημιουργήσει και δεύτερες ευκαιρίες και θα απελευθερώσει δυνάμεις οι οποίες, όπως είπα, σήμερα είναι αδρανείς.

Για πρώτη φορά έχει διαμορφωθεί ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο ρύθμισης των «κόκκινων» δανείων, και των στεγαστικών και των καταναλωτικών και των επιχειρηματικών, αυτό όμως που θα επιδράσει καταλυτικά, είναι ο εξωδικαστικός διακανονισμός των δανείων, σχετικό νομοσχέδιο το οποίο είναι ήδη έτοιμο και θα συζητηθεί σύντομα στη Βουλή. Και αυτό γιατί με τον εξωδικαστικό διακανονισμό, πρώτον, συνδυάζουμε τη ρύθμιση των τραπεζικών δανείων με τα δάνεια προς το Δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία. Και δεύτερον θα επιτρέπει ευελιξίες, θα επιτρέπει η ρύθμιση των δανείων να γίνει είτε από παλιούς μετόχους, αν το επιθυμούν, αλλά θα δίνει και δυνατότητα αλλαγής της μετοχικής σύνθεσης και του μάνατζμεντ, όπου αυτό είναι αναγκαίο, για να διασωθούν –και αυτό είναι το τελικό ζητούμενο- θέσεις εργασίας και παραγωγικό δυναμικό. Θέλουμε, δηλαδή, μια ρύθμιση των «κόκκινων» δανείων με αναπτυξιακά και κοινωνικά κριτήρια.

Μείωση φορολογίας με ανακατανομή βαρών

Η μείωση του φορολογικού βάρους και η δίκαιη κατανομή του, ασφαλώς, είναι μεταξύ των παραγόντων που μπορούν να επιταχύνουν τις εξελίξεις και να στηρίξουν την ανάπτυξη. Οι προοπτικές και των δύο αυτών στόχων από την άποψη της χρηματοδότησής τους στηρίζονται και εξαρτώνται από την ανάκαμψη της οικονομίας, η οποία θα δώσει αύξηση εσόδων χωρίς την ανάγκη νέων φορολογικών επιβαρύνσεων. Στηρίζονται και εξαρτώνται ακόμα από τη δραστική περιστολή της φοροδιαφυγής, που ήδη συντελείται, φέτος μάλιστα έχουμε μία υπέρβαση στόχων η οποία ως ένα βαθμό οφείλεται και στο ότι αρχίζει να λειτουργεί η συλλογή των φόρων από την επέκταση των ηλεκτρονικών συναλλαγών, κάτι το οποίο θα ενταθεί στο μέλλον. Τέλος στηρίζονται και εξαρτώνται από τη μείωση του στόχου για τα πρωτογενή πλεονάσματα. Οι παράγοντες αυτοί και οι τρεις είναι θετικοί και μετρήσιμοι, άρα μπορούμε να προβλέψουμε ότι στα επόμενα 1-2 χρόνια μπορούμε να προχωρήσουμε σε σημαντικές αναπροσαρμογές του φορολογικού βάρους και με την έννοια της μείωσής του, εκεί που υπάρχει όντως υπερφορολόγηση, αλλά και με τη δικαιότερη κατανομή του.

Έξοδος από την κρίση με νέο παραγωγικό υπόδειγμα

Το σχέδιο, όμως, της κυβέρνησης δεν εξαντλείται στην πρόσκαιρη ανάκαμψη, αλλά έχει στον πυρήνα του τη δημιουργία των προϋποθέσεων για ένα νέο παραγωγικό υπόδειγμα, το οποίο θα ανατρέπει τις παθογένειες που χαρακτήριζαν το παλιό παραγωγικό σύστημα, το οποίο ήταν σε κρίση –και μερικοί το έλεγαν- και πριν από το 2009. Το παραγωγικό υπόδειγμα των προηγούμενων δεκαετιών αποτέλεσε υπόβαθρο της κρίσης και επομένως, δεν μπορούμε να μιλάμε για έξοδο από την κρίση, χωρίς να εντάξουμε σε αυτήν την προοπτική την αλλαγή της βάσης αυτού του υποδείγματος.

Και εδώ σημαντικό ρόλο έχουν οι μορφές της επιχειρηματικότητας. Βεβαίως, στον δικό σας χώρο η εξωστρέφεια είναι κάτι το κεκτημένο, σε μεγάλο βαθμό. Μιλώντας, όμως γενικότερα, ως χώρα έχουμε ακόμα το πρόβλημα ότι πρέπει να περάσουμε από μία εσωστρεφή και κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα σε μία εξωστρεφή και καινοτόμα. Είναι ένας βασικός όρος αυτής της μετάβασης προς ένα νέο υπόδειγμα ανάπτυξης. Μία επιχειρηματικότητα που διοχετεύει τα κέρδη της στο εξωτερικό και στηρίζει την ανάπτυξή της σε δάνεια και πολλές φορές δάνεια μη εξυπηρετούμενα, θα πρέπει να θεωρηθεί ότι ανήκει στο παρελθόν, δεν έχει μέλλον. Πρέπει να περάσουμε σε μία επιχειρηματικότητα που επανεπενδύει τα κέρδη της ή μεγάλο μέρος από αυτά, η οποία σέβεται τους εργαζόμενους και το περιβάλλον, δηλαδή σέβεται τις προοπτικές της δικής της ανάπτυξης και συμβάλλει στη δημιουργία θέσεων εργασίας.

Τέλος, πρέπει να υπερβούμε, όπως ανέφερα, την παραπλανητική διάκριση μεγάλου ή μικρού κράτους. Και είναι παραπλανητική διότι μας κρύβει τα ποιοτικά στοιχεία που πρέπει να δούμε, ότι το κράτος μπορεί να είναι μικρό, αλλά γραφειοκρατικό και να παρεμποδίζει την ανάπτυξη.

Το νέο παραγωγικό υπόδειγμα δεν θα προέλθει από μία ανταγωνιστική σχέση του κράτους με την αγορά και την κοινωνία, αλλά θα προέλθει από τη συνεργασία όλων των παραγόντων και των φορέων που επηρεάζουν την ανάπτυξη και τη λειτουργία της οικονομίας.

Ο τουρισμός κατέχει κεντρική θέση στο νέο παραγωγικό πρότυπο, όχι απλά ως μία αυτόνομη δραστηριότητα, αλλά ως μοχλός ευρύτερης ανάπτυξης. Μάλιστα, ο Αναπτυξιακός Νόμος διευκολύνει τις δράσεις διασύνδεσης και συνέργειας ανάμεσα στον τουρισμό και στους άλλους κλάδους της οικονομίας, ευνοώντας τη δημιουργία σύνθετων παραγωγικών συμπλεγμάτων. Έτσι, ο τουρισμός μπορεί να αποτελέσει τον κινητήρα για μια ευρύτερη μεταμόρφωση της οικονομίας.

Σε αυτό το μεγάλο, γεμάτο προκλήσεις, αλλά φιλόδοξο εγχείρημα της συνολικής μετάβασης από το παλιό στο νέο, όλοι καλούμαστε να αναλάβουμε θέση και ευθύνη. Διότι πολλές φορές αυτή η μετάβαση δεν γίνεται ομαλά, δεν γίνεται χωρίς ρήξεις και συγκρούσεις για τον απλό λόγο ότι υπάρχουν κατεστημένα συμφέροντα, τα οποία δεν θέλουν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα.

Ο τουρισμός αποτελεί, από κάθε άποψη, μια μακροπρόθεσμη επένδυση. Προϋποθέτει μακροπρόθεσμες αποφάσεις και δεσμεύσεις. Αλλά και η αποτελεσματική λειτουργία των αγορών προϋποθέτει Κράτος Δικαίου, θεσμούς που να τους εμπιστεύονται οι πολίτες ώστε να μπορούν να κάνουν σχέδια για το μέλλον, προϋποθέτει δηλαδή την κοινωνία όρθια.

Αυτή είναι πιστεύω μια καλή βάση για να συνεννοηθούμε αλλά και για να συνεργαστούμε κράτος, αγορές και κοινωνία.

 

*Ομιλία στο 15ο Συνέδριο του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ)