Oμιλία στην παρουσίαση της Ετήσιας Έκθεσης Ελληνικού Εμπορίου 2017 της Ελληνικής Συνομοσπονδίας Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας.

Έχουμε την ισχυρή πεποίθηση πως,  αν το 2017 ήταν μια χρονιά μετάβασης από την ύφεση στην ανάκαμψη, το 2018 μπορεί να αποδειχθεί ένα έτος-σταθμός που θα σηματοδοτήσει το τέλος των μνημονίων και της σκληρής επιτροπείας, την αρχή του οριστικού τέλους της κρίσης.

Πράγματι, η χώρα βγαίνει από τα μνημόνια και τη σκληρή επιτροπεία τον Αύγουστο του 2018. Η πορεία μας έχει ακόμη δυσκολίες και εμπόδια, όμως προχωρούμε με αποφασιστικότητα και σχεδιάζουμε τη μετάβαση από την εποχή των μνημονίων και της δημοσιονομικής σταθεροποίησης, σε εκείνη των μεγάλων εθνικών στόχων, της Δίκαιης και Βιώσιμης Ανάπτυξης, του παραγωγικού μετασχηματισμού, της διεθνούς αναβάθμισης του κύρους και του ρόλου της χώρας.

Ως κοινωνία βρισκόμαστε, λοιπόν, σε ένα κρίσιμο μεταίχμιο.

Διότι, παρότι προχωρούμε στην έξοδο από τα μνημόνια και την επιτροπεία, δεν βρισκόμαστε, ακόμη, στο τέρμα της διαδρομής, αλλά σε ένα σταθμό σημαντικό, σε ένα «ξέφωτο», που πρέπει να το αξιοποιήσουμε με φρόνηση, όχι για εφησυχασμό, αλλά για ανασύνταξη των δυνάμεών μας ως κοινωνία, αξιολόγηση της έως τώρα πορείας μας και σχεδιασμό της επόμενης φάσης. Για σχεδιασμό και υλοποίηση μιας νέας γενιάς αλλαγών, μεταρρυθμίσεων και μετασχηματισμών στο κράτος και την κοινωνία, που να θωρακίζουν τη δημοσιονομική βιωσιμότητα, να ενισχύουν την ανάπτυξη και την απασχόληση, να μειώνουν τις ανισότητες.

Έφοδος στο μέλλον

Όμως, οκτώ χρόνια έπειτα από την εκδήλωση της πρωτοφανούς κρίσης, εξακολουθούν να υπάρχουν ανοικτά ερωτήματα για τις αιτίες της και τους δρόμους εξόδου από αυτήν. Και συχνά πυροδοτούνται αντιπαραθέσεις για τις ευθύνες του ενός ή του άλλου κόμματος, του ενός ή του άλλου υπουργού. Το παρελθόν έχει ασφαλώς σημασία, όμως όχι για ανάλωση σε μια στείρα «παρελθοντολογία», αλλά για την άντληση χρήσιμων συμπερασμάτων για το μέλλον. Και ένα βασικό συμπέρασμα είναι ότι πέρα από τις ειδικότερες ευθύνες του ενός ή του άλλου κόμματος, συνολικά το δικομματικό  σύστημα που διαμορφώθηκε στην ύστερη φάση της μεταπολίτευσης, ως ένα κλειστό καρτέλ εξουσίας, η αποσπασματική, άνιση και χωρίς χωρίς σχέδιο ανάπτυξη, η πελατειακή λειτουργία του κράτους, οδήγησαν στην οικονομική αλλά και πολιτική χρεοκοπία. Από την κρίση επομένως πρέπει να βγούμε μέσα από σύγκρουση με πολιτικές, νοοτροπίες και πρακτικές του παρελθόντος, δημιουργώντας ταυτόχρονα τις βάσεις για ένα νέο υπόδειγμα αλληλέγγυας και χωρίς διακρίσεις κοινωνίας, ένα υπόδειγμα Βιώσιμης και Δίκαιης Ανάπτυξης.

Με ορίζοντα μάλιστα τη συμπλήρωση, σε λίγα χρόνια, 200 χρόνων από την ίδρυση του ελληνικού κράτους, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε, αποκτούν μια ευρύτερη ιστορική διάσταση, δημιουργούν την ανάγκη για μια νέα, ευρεία κοινωνική συμφωνία για το τι ανάπτυξη, τι κράτος, τι κοινωνία και τι χώρα θέλουμε. Θέλουμε μια Ελλάδα ανάπτυξης, ευημερίας, μείωσης των ανισοτήτων, μια Ελλάδα με ενεργό και προοδευτικό διεθνή ρόλο, που αισιόδοξα σχεδιάζει το μέλλον της ή μια χώρα παγιδευμένη στις συνέπειες της χρεοκοπίας, μια χώρα διαρκώς υστερούσα, με εκρηκτικές ανισότητες, χωρίς στίγμα στο διεθνή χώρο, με αίσθημα φόβου για τον περίγυρό της;

Τα ερωτήματα αυτά υποδηλώνουν ότι η κρίση και η έξοδος από αυτή δεν είναι ένα θέμα στενά οικονομικό. Είναι θέμα αποκατάστασης και ενίσχυσης της κοινωνικής δικαιοσύνης, ενίσχυσης της εμπιστοσύνης προς τους δημοκρατικούς θεσμούς, παραγωγικής ανασυγκρότησης και αναβάθμισης του διεθνούς ρόλου της χώρας. Για αυτό το λόγο πιστεύω ότι τo 2018 μπορεί και πρέπει να είναι έτος επίλυσης προβλημάτων, όχι μόνο όσων αφορούν στο Μνημόνιο, αλλά κι εκκρεμοτήτων που υπάρχουν επί δεκαετίες είτε αφορούν τα εσωτερικά μας πράγματα είτε τις διεθνείς μας σχέσεις. Εφόσον βεβαίως μπορούν να επιτευχθούν λύσεις βιώσιμες, λειτουργικές και αμοιβαία επωφελείς.

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι παρά την κρίση και τις συνέπειές της, η χώρα εξακολουθεί να είναι και να αναγνωρίζεται ως ο κύριος πόλος σταθερότητας στα Βαλκάνια, διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στον Ευρωπαϊκό Νότο, είναι ενεργά παρούσα στην  Ανατολική Μεσόγειο. Στόχος λοιπόν και ρόλος της χώρας δεν μπορεί να είναι ο ανταγωνισμός με εθνικισμούς και αλυτρωτισμούς των άλλων, αλλά η ακόμα πιο ενεργή ανάληψη  ηγετικού  ρόλου  για την περιφερειακή συνεργασία, την βαλκανική συνανάπτυξη και τη συλλογική ευημερία στη περιοχή μας.

Η ανάκαμψη είναι πραγματικότητα και αφορά την κοινωνία και τους πολίτες – Να της δώσουμε δυναμισμό και προοπτική

Κυρίες και κύριοι,

Τον τελευταίο καιρό γίνεται αισθητή μια ανάκαμψη της αγοράς. Την επισήμανε με δημόσιες παρεμβάσεις του και ο πρόεδρος της ΕΣΕΕ, ο κ. Κορκίδης. Παρόλο που η χορήγηση του κοινωνικού μερίσματος και άλλες σχετικές δράσεις είχαν τη συμβολή τους σε αυτή την ανάκαμψη, υπάρχουν μονιμότεροι παράγοντες που τη συντηρούν και οποίοι αναμένεται να ενισχυθούν το επόμενο διάστημα.

Τα τελευταία τρία χρόνια δημιουργούνται ετησίως 100 χιλιάδες θέσεις εργασίας, τάση που αναμένεται να συνεχιστεί και να ενισχυθεί.

Ενδεικτική είναι και η πτωτική τάση των επιτοκίων των κρατικών ομολόγων που έχουν υποχωρήσει στα επίπεδα που βρισκόταν πολύ πριν από την κρίση, ενώ εχθές η έκδοση τρίμηνων εντόκων γραμματίων υπερκαλύφθηκε με απόδοση κάτω της μονάδας, συγκεκριμένα 0,99% για πρώτη φορά από την αρχή της κρίσης. Αυτή η πτώση των επιτοκίων δεν έχει γίνει ακόμη αισθητή στη πραγματική οικονομία. Είναι όμως θέμα χρόνου αυτό να συμβεί, τουλάχιστον ως ένα βαθμό αρχικά. Και αυτός είναι ένας επόμενος στόχος που πρέπει να επιδιωχθεί.

Παράλληλα η μείωση των κόκκινων δανείων θα αυξήσει τις δυνατότητες χρηματοδότησης της οικονομίας. Ώθηση στην οικονομία θα δώσει και η βελτίωση των εισοδημάτων. Παρόλο που κάποιοι θα ήθελαν τους μισθούς να είναι αιωνίως «παγωμένοι», αυτό με τη παρούσα κυβέρνηση δεν πρόκειται να συμβεί.

Τέλος το μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό πλαίσιο προβλέπει ένα περιθώριο για στοχευμένες φορολογικές ελαφρύνσεις για τα επόμενα χρόνια. Η ανάκαμψη, επομένως, έχει προοπτική και μπορεί και θα αποκτήσει μεγαλύτερο δυναμισμό. Όλα αυτά και αρκετά αλλά σημαίνουν σαφή βελτίωση των προοπτικών. Η βελτίωση των προοπτικών, με τη σειρά της δημιουργεί τους όρους για την αντιμετώπιση των συσσωρευμένων προβλημάτων. Και δεν είναι λίγα αυτά τα συσσωρευμένα προβλήματα ειδικά στο χώρο του εμπορίου και της μικρής επιχειρηματικότητας.

Ο νεοφιλελευθερισμός καταστρέφει τη μεσαία τάξη

Οι εξαιρετικά δυσμενείς επιπτώσεις της κρίσης στη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα δεν ήταν τυχαίο γεγονός. Αντίθετα, αντανακλά λανθασμένες αντιλήψεις, προκαταλήψεις και μεροληπτικές πολιτικές, αλλά και μηχανισμούς που φέρνουν τη μικρή επιχειρηματικότητα σε δυσμενή θέση.

Για παράδειγμα, η πρόσβαση των μικρών επιχειρήσεων στο τραπεζικό σύστημα δεν ήταν εύκολη ούτε στα χρόνια πριν από την κρίση. Πολύ περισσότερο δεν είναι σήμερα. Χρειάζεται, συνεπώς, διαρκής πίεση από κάθε πλευρά, προς το τραπεζικό σύστημα για τη διασφάλιση συνθηκών ισότιμης πρόσβασης, αλλά χρειάζονται και ειδικά χρηματοδοτικά εργαλεία και προγράμματα, όπως ο θεσμός των μικροπιστώσεων, που ελπίζω ότι σύντομα θα μπορέσει να θεσμοθετηθεί, καθώς και αλλά, που η δημιουργία της αναπτυξιακής τράπεζας θα επιτρέψει τη διαμόρφωση τους.

Ανάλογα ισχύουν και στο τομέα της ρύθμισης των δανείων. Κατανοούμε το γεγονός ότι υπάρχουν πράγματι κάποιοι στρατηγικοί κακοπληρωτές, που ενώ έχουν, δεν πληρώνουν. Αυτό πράγματι είναι ένα σκάνδαλο σε βάρος του κοινωνικού συνόλου, ακόμη μεγαλύτερο για αυτούς που έχουν βγάλει τα χρήματα τους στο εξωτερικό. Όμως, δεν μπορούν να «μπαίνουν στην ίδια ζυγαριά» οι μικρομεσαίοι που δίνουν πραγματικό αγώνα επιβίωσης και έχουν να διαχειριστούν αντικειμενικές δυσχέρειες, με τους στρατηγικούς κακοπληρωτές που αποδεδειγμένα πλέον, όπως μπορούν να αποδείξουν οι τράπεζες, χρεοκοπούσαν τις επιχειρήσεις τους στο εσωτερικό και αποθησαύριζαν στο εξωτερικό. Δεν μπορεί ο κάθε οφειλέτης να αντιμετωπίζεται ως στρατηγικός κακοπληρωτής. Πρέπει να εξετάζονται οι πραγματικές δυνατότητες και να συνεκτιμάται η αλλαγή των συνθηκών. Άλλωστε η Τράπεζα της Ελλάδος έχει πλήρη στοιχεία για τα χρήματα που φυγαδεύθηκαν στο εξωτερικό. Πρέπει, επομένως, να συμβάλει και αυτή ώστε να εντοπιστούν και να υποστούν τις συνέπειες οι πραγματικοί συνειδητοί κακοπληρωτές και να ξεχωρίσει η «ήρα από το στάρι», όπως λέει ο λαός μας.

Υπάρχουν όμως και λογικές που θεωρούν την καταστροφή της μικρής επιχειρηματικότητας ως προϋπόθεση για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την έξοδο από την κρίση. Πρόκειται για μια λογική που οδηγεί σε έναν ιδιότυπο κοινωνικό δαρβινισμό που μάλιστα ορισμένοι αποκαλούν «δημιουργική καταστροφή». Μια λογική του «όποιος μπορεί να επιβιώσει, ας επιβιώσει και όλοι οι υπόλοιποι ας ριχθούν στον Καιάδα». Αυτή η λογική βρίσκεται πίσω από την καταστροφή της μεσαίας τάξης και όχι η σημερινή κυβέρνηση, όπως υποκριτικά λένε οι πραγματικοί υπεύθυνοι.

Για εμάς, το μικρό μέγεθος αποτελεί βασικό δομικό χαρακτηριστικό του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού, όρο συνοχής της κοινωνίας μας. Αποτελεί, επομένως, επικίνδυνη αυταπάτη η άποψη που θέτει σαν προϋπόθεση της ανάπτυξης τη βίαιη καταστροφή των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων.

Για εμάς, το κρίσιμο δεν είναι το μέγεθος αλλά η ποιότητα της επιχειρηματικότητας. Στόχος μας είναι η μικρή δομή, από παράγοντας υστέρησης να μετασχηματιστεί σε καταλύτη προόδου. Και το μέσο για να το πετύχουμε αυτό δεν είναι η τεχνητή συντήρηση αντιοικονομικών και μη βιώσιμων καταστάσεων, αλλά η προώθηση της συνεργασίας, της δικτύωσης και της διασύνδεσης. Και βέβαια η διαμόρφωση πολιτικών στήριξης πρωτοβουλιών που υπηρετούν αυτήν ακριβώς τη κατεύθυνση.

Με ενεργή συμμετοχή της κοινωνίας

Κυρίες και κύριοι,

Η έξοδος στις αγορές και ο τερματισμός των μνημονίων είναι πλέον ένα ορατός στόχος. Όμως η υπέρβαση της χρεοκοπίας και των συνεπειών της και η δημιουργία ενός νέου υποδείγματος ανάπτυξης, χωρίς τις παθογένειες του παρελθόντος, είναι ένα εγχείρημα μεγάλων απαιτήσεων, που απαιτεί συλλογική εγρήγορση, οργανωμένο σχέδιο και σαφείς στόχους. Απαιτεί  την ενεργοποίηση της κοινωνίας, την ανάπτυξη του κοινωνικού διαλόγου, τη διαμόρφωση  αξιόπιστων συλλογικών υποκείμενων, την οικοδόμηση προωθητικών συναινέσεων και κοινωνικών συμμαχιών στη βάση  συγκεκριμένων στόχων. Στο πλαίσιο αυτό είναι πολύ σημαντική η υπεύθυνη και συστηματική παρέμβαση της ΕΣΕΕ στα δημόσια πράγματα και η συμβολή της στον εν γένει κοινωνικό προβληματισμό και διάλογο. Πρόκειται για ένα ρόλο γόνιμο και εποικοδομητικό.

Με τις σκέψεις αυτές εύχομαι καλή και δημιουργική χρονιά σε όλες και όλους. Με επιτυχίες στα προσωπικά σας σχέδια και στους κοινούς, τους συλλογικούς μας στόχους.