Ομιλία στη διαδικτυακή εκδήλωση που διοργάνωσε η Νομαρχιακή Επιτροπή Καρδίτσας του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. με τίτλο «Συζητάμε για το Ταμείο Ανάκαμψης και την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία για την Οικονομία».

Το βίντεο της εκδήλωσης

 

Κύρια σημεία της ομιλίας

• Η ίδρυση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας είναι ένα θετικό, προοδευτικό βήμα, όμως η τελική του μορφή είναι αποτέλεσμα συμβιβασμών ανάμεσα στις συντηρητικές και  τις προοδευτικές τάσεις που συνυπάρχουν στην Ευρώπη.
• Όμως τα μέτρα που λαμβάνει η ΕΕ είναι εντελώς ανεπαρκή. Επίσης το Ταμείο αποσκοπεί σε μια εφάπαξ χρηματοδότηση. Όμως το πρόβλημα της απόκλισης και της διεύρυνσης των ανισοτήτων στο εσωτερικό της ΕΕ είναι διαρκές. Άρα το Ταμείο πρέπει να γίνει μόνιμος θεσμός και να αυξηθούν οι πόροι του, διαφορετικά οι αποκλίσεις και οι ανισότητες στο εσωτερικό της ΕΕ θα ενταθούν ενισχύοντας τις κεντρόφυγές δυνάμεις  που υποβόσκουν σε αυτήν.
• Το ελληνικό κυβερνητικό σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας χαρακτηρίζεται από απροκάλυπτη μονομέρεια υπέρ των μεγάλων επιχειρήσεων. Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, οι επαγγελματίες, οι αγρότες είτε αποκλείονται εντελώς είτε αποτελούν τον φτωχό συγγενή στην κατανομή των πόρων.
• Παρότι το Ταμείο Ανάκαμψης θεωρητικά μπορεί να περιλαμβάνει προοδευτικές μεταρρυθμίσεις που μειώνουν τις ανισότητες, άλλωστε η λέξη ανθεκτικότητα σε αυτό θα έπρεπε να παραπέμπει, η κυβέρνηση αξιοποιώντας την κρίση ως ευκαιρία κάνει το ακριβώς αντίθετο, δηλαδή περιλαμβάνει στο σχέδιο αυτό μέτρα και μεταρρυθμίσεις από την Έκθεση Πισσαρίδη που ως κεντρικό στόχο θέτει τη συρρίκνωση της μικρής επιχειρηματικότητας, την ευελιξία της εργασίας χωρίς ασφάλεια των εργαζομένων και την περαιτέρω αποδυνάμωση της  θέσης τους.
• Η κυβέρνηση του κ. Μητσοτάκη δίνει στο ελληνικό σχέδιο μνημονιακά χαρακτηριστικά με το περιεχόμενο των μεταρρυθμίσεων που εντάσσει σε αυτό, αλλά και διότι επιδιώκει να δεσμεύσει τις μελλοντικές κυβερνήσεις με τις επιλογές της. Πρόκειται για μια αντιδημοκρατική και πολιτικά ανήθικη πρακτική, όταν μάλιστα ούτε διαβούλευση έχει γίνει ούτε έχει επιδιωχθεί κάποια ευρύτερη πολιτική συναίνεση. Γι’ αυτό καλούμε όλες τις δυνάμεις της αντιπολίτευση σε κοινή και αποφασιστική στάση για να μην περάσουν αυτά τα αντιδημοκρατικά σχέδια, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ θα θέσει το θέμα και στην Ευρώπη, ώστε να αποτελεί δικαίωμα κάθε νέας κυβέρνησης ο επανασχεδιασμός του σχεδίου ανάκαμψης, όταν αυτό έχει καταρτιστεί χωρίς ευρύτερη πολιτική συναίνεση.
• Οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης δεν συνδυάστηκαν με μια αναπτυξιακή στρατηγική, εκτός κι αν θεωρήσουμε ως τέτοια τον παρωχημένο νεοφιλελευθερισμό που αποτελεί την πυξίδα της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Σε κάθε περίπτωση, οι πόροι του Ταμείου θα έπρεπε να συσχετιστούν με τους πόρους του ΕΣΠΑ,  του ΠΔΕ, τα δάνεια της ΕΤΕΠ κ.λπ, και όλα αυτά συνδυαστικά να συγκροτούν έναν ενιαίο σχεδιασμό. Αυτό δεν έγινε. Θα υπάρξουν λοιπόν αρνητικές συνέπειες.
• Όπως έχει ανακοινωθεί, το μεγαλύτερο μέρος των πόρων θα διατεθεί μέσω των τραπεζών. Αλλά με ποια κριτήρια θα γίνει αυτό; Το θέμα αυτό είναι πολύ κρίσιμο. Αν, όπως όλα δείχνουν, αυτό γίνει με στενά «τραπεζικά κριτήρια» χωρίς ρήτρες απασχόλησης, χωρίς κλαδικές παραγωγικές εξειδικεύσεις, χωρίς περιφερειακή διάσταση, χωρίς πρόνοια για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις το αποτέλεσμα θα είναι τα κονδύλια να κατευθυνθούν κυρίως στους μεγάλους πελάτες των τραπεζών, ενώ η μεγάλη μάζα της εγχώριας επιχειρηματικότητας θα μείνει εκτός.
• Η Αναπτυξιακή Τράπεζα έμεινε ουσιαστικά εκτός ενώ θα μπορούσε να αναβαθμιστεί και να λειτουργήσει ως ο βασικός διαχειριστής των πόρων, όπως έγινε στην Πορτογαλία και σε άλλες χώρες.
• Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η εφαρμογή του Σχεδίου Ανάκαμψης θα επιτρέψει τη δημιουργία 180.000 εργασίας σε ορίζοντα εξαετίας, όταν επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και υπό τις γνωστές δύσκολες συνθήκες δημιουργήθηκαν 370.000 νέες θέσεις εργασίας.
• Ένα εναλλακτικό προοδευτικό σχέδιο θα ήταν κοινωνικά «συμπεριληπτικό», δηλαδή θα έδινε στήριξη, διέξοδο και προοπτική σε ευρύτερα τμήματα της κοινωνίας και όχι μόνο σε λίγες μεγάλες επιχειρήσεις.
• Το εναλλακτικό προοδευτικό σχέδιο εντάσσεται σε μια ολοκληρωμένη εθνική αναπτυξιακή στρατηγική με συγκεκριμένους στόχους. Τόσο η κατανομή των πόρων όσο και τα επιμέρους έργα και μεταρρυθμίσεις πρέπει να συμβάλουν κατά προτεραιότητα: α) στη δραστική μείωση της ανεργίας, β) στην παραγωγική ανασυγκρότηση, με ενίσχυση και αναβάθμιση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας και γ) στην ενίσχυση του κοινωνικού κράτους, στην άρση των αποκλεισμών και στη μείωση των ανισοτήτων.
• Οι ευρωπαϊκοί πόροι είναι σημαντικοί. Όμως πηγή ελπίδας δεν είναι οι πόροι αλλά ένα σχέδιο κινητοποίησης των ενδογενών δυνάμεων της κοινωνίας, τους οποίους οι εξωτερικοί πόροι μπορούν να ενισχύσουν. Το αντίστροφο, η επένδυση δηλαδή αποκλειστικά σε εισαγόμενους πόρους, το μόνο που μπορεί να υποσχεθεί είναι μια πρόσκαιρη, αποσπασματική και άνιση ανάκαμψη. Δεν πρέπει να ξεχνάμε τι έγινε τη δεκαετία του 2000. Τεράστιοι πόροι εισέρευσαν στη χώρα αλλά αντί βιώσιμης ανάκαμψης το αποτέλεσμα ήταν η οδυνηρή χρεοκοπία.

 

Όλη η ομιλία

Το θέμα της σημερινής συζήτησης αφορά στην αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Το θέμα αυτό έχει μια ιδιαιτερότητα.

Από τη μια πλευρά είναι προφανής η σημασία του καθώς αποτελεί τόσο μια ευκαιρία να καλύψουμε το τεράστιο επενδυτικό έλλειμμα που δημιούργησε η μακρόχρονη κρίση αλλά και η πανδημία όσο και παράλληλα να ενισχύσουμε το κοινωνικό κράτος, να αλλάξουμε το παραγωγικό μοντέλο της χώρας στην κατεύθυνση της ανθεκτικότητας, της βιωσιμότητας και της δικαιοσύνης.

Κανονικά θα έπρεπε λοιπόν  οι φορείς της κοινωνίας, οι Περιφέρειες, η Αυτοδιοίκηση, οι δημόσιοι φορείς κ.ά. να είναι σε μια ζωντανή συζήτηση, για τις προτεραιότητες, τα σχέδια που θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν, τις συνεργασίες που πρέπει να δημιουργηθούν για την καλύτερη αξιοποίηση των πόρων.

Δυστυχώς αυτό δεν συμβαίνει. Και δεν συμβαίνει γιατί αν και το θέμα είναι τόσο σημαντικό, η κυβέρνηση δεν επεδίωξε κανένα διάλογο, καμία ουσιαστική διαβούλευση. Τα πάντα καλύπτονται από αδιαφάνεια και το ίδιο το κυβερνητικό σχέδιο δεν είναι καν γνωστό ως προς το αναλυτικό περιεχόμενο του. Στη δε Βουλή θα έρθει εκ των υστέρων, αφού πρώτα εγκριθεί από την ΕΕ. Δηλαδή θα έρθει απλώς για επικύρωση και όχι για τη συνδιαμόρφωσή του ή για την επιδίωξη κάποιων κοινωνικών και πολιτικών συναινέσεων. Σημειώνω ότι εμείς προτείναμε ήδη από τον περασμένο Δεκέμβριο να υπάρξει μια διακομματική Επιτροπή στη Βουλή η οποία θα μπορούσε να οργανώσει ένα τέτοιο διάλογο με την κοινωνία και με τις πολιτικές δυνάμεις. Όμως τίποτα δεν έγινε.

Η σημερινή συζήτηση λοιπόν θέλουμε να έχει εισαγωγικό χαρακτήρα. Με την εισήγηση μου θα προσπαθήσω να παρουσιάσω, όσο μπορώ πιο σύντομα κι απλά, τα τεχνικά χαρακτηριστικά και τις πολιτικές διαστάσεις το θέματος.

Τι είναι το ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας;

Το Ταμείο είναι ένα καινούριο ευρωπαϊκό χρηματοδοτικό εργαλείο που έχει ως στόχο τη χρηματοδότηση δράσεων που συμβάλουν στην πράσινη μετάβαση, τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την κοινωνική συνοχή. Με τον τρόπο αυτό η ΕΕ υποτίθεται θέλει να βοηθήσει τις χώρες που είναι σε απόκλιση, όπως η Ελλάδα, να συγκλίνουν και να υπάρξει μεγαλύτερη συνοχή στο εσωτερικό της ΕΕ. Θα επανέλθω σ’ αυτό παρακάτω.

Οι πόροι του Ταμείου ανέρχονται στα 750 δισ. ευρώ και η χρήση τους πρέπει να είναι εμπροσθοβαρής, δηλαδή τα έργα που θα ενταχθούν πρέπει να αρχίσουν άμεσα και να έχουν ολοκληρωθεί ως το 2026. Η χρηματοδότηση του ευρωπαϊκού Ταμείου θα γίνει εν μέρει με αύξηση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού και εν μέρει με την έκδοση ευρωομολόγων, δηλαδή με δανεισμό ο οποίος δεν θα βαρύνει την κάθε χώρα ξεχωριστά αλλά την ΕΕ ως ενιαία οντότητα. Είναι αυτό ακριβώς που προκαλεί αντιδράσεις στη Γερμανία από τις ακροδεξιές δυνάμεις.

Στην Ελλάδα αναλογούν 32 δισ. ευρώ, τα 12,5 δισ. ευρώ με τη μορφή χαμηλότοκων δανείων και τα 19,5 δισ. ευρώ ως επιχορηγήσεις. Τα 32 δισ. ευρώ δεν τα έφερε λοιπόν ο κ. Μητσοτάκης, όπως ισχυρίζεται η κυβερνητική προπαγάνδα, αλλά είναι το ποσό που αναλογεί στη χώρα μας από αυτό το ευρωπαϊκό Ταμείο.

Πώς προέκυψε το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας; Ποιες δυνάμεις ήταν πίσω από τη δημιουργία του;

Μετά το ξέσπασμα της πανδημίας και απέναντι στον κίνδυνο μιας ανεξέλεγκτης κρίσης η ΕΕ υποχρεώθηκε να αναστείλει το Σύμφωνο Σταθερότητας. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αποφάσισε να αγοράζει τα ομόλογα όλων των κρατών χωρίς προϋποθέσεις με αποτέλεσμα να πέσουν τα επιτόκια. Μέρος αυτού του οπλοστασίου είναι και το Ταμείο Ανάκαμψης. Χωρίς τα μέτρα αυτά οι οικονομίες και οι κοινωνίες θα είχαν καταρρεύσει.

Τα μέτρα αυτά αποτελούν για μας μια πικρή δικαίωση. Πικρή δικαίωση διότι αυτά ακριβώς τα μέτρα είχαμε προτείνει να ληφθούν και το 2010. Και εάν είχαν ληφθεί ούτε η Ελλάδα θα είχε χρεοκοπήσει ούτε θα υπήρχαν τα μνημόνια και η βάναυση λιτότητα. Δυστυχώς αυτό δεν έγινε και ίσως ούτε τώρα θα λαμβάνονταν τα μέτρα αυτά, αν δεν υπήρχε η πίεση που άσκησαν οι αριστερές προοδευτικές δυνάμεις της Ευρώπης, και οι χώρες του Νότου ιδιαίτερα.

Τελικά η ίδρυση του Ταμείου μπορούμε να πούμε είναι ένα θετικό, προοδευτικό βήμα, όμως η τελική του μορφή είναι αποτέλεσμα συμβιβασμών ανάμεσα στις συντηρητικές και τις προοδευτικές τάσεις που συνυπάρχουν στην Ευρώπη. Ενδεικτικό είναι ότι ακόμη και σήμερα το Ταμείο δεν μπορεί να ενεργοποιηθεί.

Τα βήματα αυτά της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να τα κρίνουμε στο πλαίσιο μιας ευρύτερης προοδευτικής τάσης που σηματοδότησε η εκλογή των Δημοκρατικών στις ΗΠΑ. Πρόκειται για μια τάση που θέλει να μεταφέρει τον παγκόσμιο οικονομικό ανταγωνισμό από το πεδίο της φορολογίας και της κατάργησης κάθε ρύθμισης -που οδηγεί όλους προς τον πάτο- όπως είπε η νέα υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, στο πεδίο των νέων τεχνολογιών και των υποδομών, πεδίο στο οποίο άλλωστε οι ΗΠΑ έχουν ισχυρό προβάδισμα αν και νοιώθουν την ανάσα της Κίνας. Αυτή η τάση, αντιφατική και εύθραυστη ακόμη, δεν παύει να σηματοδοτεί μια διαιρετική τομή ανάμεσα στις αριστερές προοδευτικές και τις συντηρητικές δυνάμεις. Ενδεικτικό είναι ότι την ώρα που ο Πρόεδρος Μπάιντεν στις ΗΠΑ εξαγγέλλει μεγάλη αύξηση της φορολογίας στα κέρδη και τα υψηλά εισοδήματα, ο κ. Μητσοτάκης στην Ελλάδα εξαγγέλλει την περαιτέρω μείωση της φορολογίας στα κέρδη και τα υψηλά εισοδήματα.

Από αυτή την ευρύτερη άποψη τα μέτρα που λαμβάνει η ΕΕ είναι εντελώς ανεπαρκή. Ούτε τη διεθνή θέση της Ευρώπης μπορούν να βελτιώσουν ούτε μπορούν να αποτρέψουν τη διεύρυνση των ανισοτήτων και των αποκλίσεων στο εσωτερικό της ΕΕ. Το ποσό με το οποίο θα προικοδοτηθεί το Ταμείο είναι ανεπαρκές σε σχέση με τον όγκο των αναγκών και εμφανώς πιο μικρό σε σχέση με τα αντίστοιχα ποσά που διαθέτουν οι ΗΠΑ για την αναθέρμανση της οικονομίας τους. [Πακέτο Biden: 2,8 τρισ. δολάρια  + 2 τρισ. δολάρια για υποδομές σε μια 8ετία]

Επίσης το Ταμείο αποσκοπεί σε μια εφάπαξ χρηματοδότηση. Όμως το πρόβλημα της απόκλισης και της διεύρυνσης των ανισοτήτων στο εσωτερικό της ΕΕ είναι διαρκές.

Άρα το Ταμείο πρέπει να γίνει μόνιμος θεσμός και να αυξηθούν οι πόροι του διαφορετικά οι αποκλίσεις και οι ανισότητες στο εσωτερικό της ΕΕ θα ενταθούν ενισχύοντας τις κεντρόφυγές δυνάμεις που υποβόσκουν σ αυτήν.

Ποιο είναι το βασικό χαρακτηριστικό του ελληνικού κυβερνητικού σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας;

Το ελληνικό κυβερνητικό σχέδιο είναι ένα αντιφατικό σχέδιο. Διότι ενώ, όπως είπαμε, το ευρωπαϊκό Ταμείο είναι ένα προοδευτικό βήμα, στα χέρια μιας δεξιάς κυβέρνησης το συγκεκριμένο κυβερνητικό σχέδιο κινδυνεύει να χάσει το προοδευτικό του πρόσημο και να λειτουργήσει ως ένα εργαλείο μεγαλύτερης συγκέντρωσης πλούτου και ελέγχου της οικονομίας σε λιγότερα χέρια. Με αλλά λόγια, η αξιοποίηση των πόρων ασφαλώς θα δώσει ώθηση στην οικονομία αλλά η ώθηση αυτή, από μόνη της, δεν θα είναι διατηρήσιμη, τα οφέλη θα είναι για λίγους και αντί να περιοριστούν θα δημιουργηθούν νέες ανισότητες και αποκλεισμοί.

Αυτό προκύπτει από τρία σημαντικά χαρακτηριστικά:

• Πρώτον, το ελληνικό κυβερνητικό σχέδιο χαρακτηρίζεται από απροκάλυπτη μονομέρεια υπέρ των μεγάλων επιχειρήσεων. Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, οι επαγγελματίες, οι αγρότες είτε αποκλείονται εντελώς είτε αποτελούν τον φτωχό συγγενή στην κατανομή των πόρων.
• Δεύτερον, παρότι το Ταμείο Ανάκαμψης θεωρητικά μπορεί να περιλαμβάνει προοδευτικές μεταρρυθμίσεις που μειώνουν τις ανισότητες, άλλωστε η λέξη ανθεκτικότητα σε αυτό θα έπρεπε να παραπέμπει, η κυβέρνηση αξιοποιώντας την κρίση ως ευκαιρία κάνει το ακριβώς αντίθετο, δηλαδή περιλαμβάνει στο σχέδιο αυτό μέτρα και μεταρρυθμίσεις από την Έκθεση Πισσαρίδη που ως κεντρικό στόχο θέτει τη συρρίκνωση της μικρής επιχειρηματικότητας, την ευελιξία της εργασίας χωρίς ασφάλεια των εργαζομένων και την περαιτέρω αποδυνάμωση της θέσης τους.
• Τρίτον, το ευρωπαϊκό Ταμείο δεν έχει σχέση με τα μνημόνια και κακώς ορισμένοι το ταυτίζουν με μνημόνιο. Όπως είπα ήδη το ίδιο το Ταμείο δεν απαγορεύει σε μια κυβέρνηση να εντάξει σ’ αυτό προοδευτικά μέτρα που μειώνουν τις ανισότητες. Ωστόσο είναι η κυβέρνηση του κ. Μητσοτάκη που δίνει στο ελληνικό σχέδιο, όπως θα εξηγήσω πιο κάτω, μνημονιακά χαρακτηριστικά με το περιεχόμενο των μεταρρυθμίσεων που εντάσσει σ αυτό αλλά και διότι επιδιώκει να δεσμεύσει τις μελλοντικές κυβερνήσεις με τις επιλογές της.

Με δυο λόγια, το κυβερνητικό σχέδιο έγινε από λίγους για λίγους.

Πώς διαμορφώθηκε το κυβερνητικό σχέδιο; Ποιοι και πως θα επιλέγουν τα έργα που θα χρηματοδοτούνται;

Πρώτο πρόβλημα: Το κυβερνητικό σχέδιο διαμορφώθηκε μέσα από αδιαφανείς διαδικασίες και σε κλειστά γραφεία. Δεν υπήρξε κανένας επιστημονικός ή κοινωνικός διάλογος. Εναλλακτικές προτάσεις που κατατέθηκαν από κοινωνικούς φορείς και οικολογικές οργανώσεις αγνοήθηκαν.

Δεν πρόκειται, λοιπόν, για συνεκτικό σχέδιο αλλά για λίστα έργων που σε πολλές περιπτώσεις έχουν προτείνει οι ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις και σύμβουλοι.

Δεύτερο πρόβλημα: Οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης δεν συνδυάστηκαν με μια αναπτυξιακή στρατηγική, εκτός κι αν θεωρήσουμε ως τέτοια τον παρωχημένο νεοφιλελευθερισμό που αποτελεί την πυξίδα της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Σε κάθε περίπτωση, οι πόροι του Ταμείου θα έπρεπε να συσχετιστούν με τους πόρους του ΕΣΠΑ, του ΠΔΕ, τα δάνεια της ΕΤΕΠ κλπ, και όλα αυτά συνδυαστικά να συγκροτούν έναν ενιαίο σχεδιασμό. Αυτό δεν έγινε. Θα υπάρξουν λοιπόν αρνητικές συνέπειες, ορισμένες από τις οποίες θα αναφέρω στη συνέχεια.

Τρίτο πρόβλημα: Όπως έχει ανακοινωθεί, το μεγαλύτερο μέρος των πόρων θα διατεθεί μέσω των τραπεζών. Αλλά με ποια κριτήρια θα γίνει αυτό; Το θέμα αυτό είναι πολύ κρίσιμο. Αν, όπως όλα δείχνουν, αυτό γίνει με στενά «τραπεζικά κριτήρια» χωρίς ρήτρες απασχόλησης, χωρίς κλαδικές παραγωγικές εξειδικεύσεις, χωρίς περιφερειακή διάσταση, χωρίς πρόνοια για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις το αποτέλεσμα θα είναι τα κονδύλια να κατευθυνθούν κυρίως στους μεγάλους πελάτες των τραπεζών, ενώ η μεγάλη μάζα της εγχώριας επιχειρηματικότητας θα μείνει εκτός.

Η Αναπτυξιακή Τράπεζα έμεινε ουσιαστικά εκτός ενώ θα μπορούσε να αναβαθμιστεί και να λειτουργήσει ως ο βασικός διαχειριστής των πόρων, όπως έγινε στην Πορτογαλία και σε άλλες χώρες.

Πώς θα γίνεται η εκταμίευση των πόρων; Ποιες οι προϋποθέσεις;

Δεν γνωρίζουμε ακόμη το τελικό κυβερνητικό σχέδιο. Όπως προκύπτει όμως από τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς, η εκταμίευση των πόρων θα γίνεται σε δόσεις με προαπαιτούμενα. Δηλαδή πριν από την κάθε εκταμίευση θα πρέπει να ικανοποιούνται κάποιοι όροι.

Η κυβέρνηση φαίνεται να επιδιώκει να δεσμεύσει μελλοντικές κυβερνήσεις με τις επιλογές της. Για παράδειγμα θα επιδιώξει να ψηφιστούν νόμοι, όπως το αντεργατικό νομοσχέδιο, και στη συνέχεια αυτοί να μην μπορούν να αλλάξουν από μια μελλοντική κυβέρνηση ή αν τους αλλάξει, να υπάρξουν συνέπειες στην εκταμίευση των πόρων. Με τον τρόπο αυτό η κυβέρνηση επιχειρεί, να προσδώσει στο σχέδιο ανάκαμψης μνημονιακά χαρακτηριστικά.

Πρόκειται για μια αντιδημοκρατική και πολιτικά ανήθικη πρακτική, όταν μάλιστα ούτε διαβούλευση έχει γίνει ούτε έχει επιδιωχθεί κάποια ευρύτερη πολιτική συναίνεση.

Γι’ αυτό καλούμε όλες τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης σε κοινή και αποφασιστική στάση για να μην περάσουν αυτά τα αντιδημοκρατικά σχέδια ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ θα θέσει το θέμα και στην Ευρώπη, ώστε να αποτελεί δικαίωμα κάθε νέας κυβέρνησης ο επανασχεδιασμός του σχεδίου ανάκαμψης, όταν αυτό έχει καταρτιστεί χωρίς ευρύτερη πολιτική συναίνεση.

Ποιους περιλαμβάνει και ποιους όχι το κυβερνητικό σχέδιο για το Ταμείο Ανάκαμψης;

Όπως ήδη έχει φανεί, το Ταμείο Ανάκαμψης δεν σχεδιάστηκε για να καλύψει όλες τις ανάγκες. Ήταν ευθύνη της κάθε κυβέρνησης να συνδυάσει τους πόρους αυτούς με άλλες πήγες, ώστε να μπορεί με ένα ενιαίο σχέδιο να καλύψει όλους τους τομείς. Από τη στιγμή που η ελληνική κυβέρνηση αυτό δεν το έκανε, πολλοί τομείς θα μείνουν εκτός και ακριβώς γι’ αυτό πολλοί προβλέπουν κύματα χρεοκοπιών και απολύσεων το επόμενο διάστημα. Η κυβέρνηση εμφανίζει το ευρωπαϊκό Ταμείο ως την απάντηση σε όλα τα προβλήματα. Γρήγορα λοιπόν θα φανεί, φαίνεται ήδη, πως οι κλάδοι που επλήγησαν περισσότερο, πρακτικά εξαιρούνται από το Ταμείο αυτό. Το σχέδιο της κυβέρνησης είναι λοιπόν, αναντίστοιχο με τις ανάγκες αλλά και τις προσδοκίες που επενδύει σε αυτό για επικοινωνιακούς λόγους.

Οι μεγάλοι αδικημένοι θα είναι η μικρή και μεσαία επιχειρηματικότητα, ειδικά σε τομείς όπως η εστίαση, το εμπόριο, ο πολιτισμός, οι μεταφορές, ο τουρισμός. Επίσης στους μεγάλους αδικημένους είναι το κοινωνικό κράτος, η δημόσια υγεία και παιδεία. Τέλος, σε ό,τι αφορά την αγροτική οικονομία, προβλέπονται λίγοι πόροι και υπάρχουν πολλά ερωτηματικά και γι’ αυτούς.

Γεωργία

Ο κ. Μητσοτάκης διαβεβαίωσε πρόσφατα ότι «μέσα από το Ταμείο Ανάκαμψης ο πρωτογενής τομέας μπορεί να γίνει ατμομηχανή της ανάπτυξης».

Όμως, με βάση τα μέχρι στιγμής δεδομένα, τα κονδύλια που πρόκειται να κατευθυνθούν σε παραγωγικές δράσεις στο ευρύτερο πεδίο που σχετίζεται με την αγροτική παραγωγή και το διατροφικό κλάδο υπολογίζονται σε 767 εκατ. ευρώ. Κάποια επιπλέον κονδύλια πρόκειται να κατευθυνθούν σε αναδασώσεις και έργα προστασίας του περιβάλλοντος. Τα υπεσχημένα αρδευτικά έργα του 1.2 δισ. ευρώ, έγιναν 200 εκατ. και μάλιστα η κατασκευή τους θα γίνει με ΣΔΙΤ, χωρίς κανείς, ούτε το ίδιο το υπουργείο, να γνωρίζει γιατί γίνεται αυτή η επιλογή και ποιες θα είναι οι συνέπειες.

Κοντολογίς, η κυβέρνηση αποδίδει στον αγροδιατροφικό τομέα το 1,8% των πόρων του ΤΑΑ, (ή το 2,5% αν συμπεριλάβουμε και τα αρδευτικά έργα), όταν η Ισπανία πλησιάζει το 8%, με έναν τομέα του οποίου η συμμετοχή στο ΑΕΠ και στην απασχόληση υπολείπεται αυτού της χώρας μας. Και μάλιστα επενδύει 10 δισ. ευρώ σε ένα όραμα πολιτικής για την ίδια την ενίσχυση και σύγκλιση των αγροτικών περιοχών, με όρους αξίας παραγωγής και κοινωνικής συνοχής.

Απασχόληση – Θέσεις εργασίας

Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η εφαρμογή του Σχεδίου Ανάκαμψης θα επιτρέψει τη δημιουργία 180.000 εργασίας σε ορίζοντα εξαετίας, όταν επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και υπό τις γνωστές δύσκολες συνθήκες δημιουργήθηκαν 370.000 νέες θέσεις εργασίας.

Ποια η εναλλακτική;

Μας ρωτούν, και είναι εύλογο το ερώτημα, τι θα κάνατε εσείς αν είχατε την ευθύνη για τον σχεδιασμό του Ταμείου, τι διαφορετικό θα είχε ένα προοδευτικό σχέδιο;

Πρώτον, ένα εναλλακτικό προοδευτικό σχέδιο θα ήταν κοινωνικά «συμπεριληπτικό», δηλαδή θα έδινε στήριξη, διέξοδο και προοπτική σε ευρύτερα τμήματα της κοινωνίας και όχι μόνο σε λίγες μεγάλες επιχειρήσεις. Και να κάνω στο σημείο αυτό τη διευκρίνηση ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις προφανώς έχουν καθοριστικό ρόλο να παίξουν στην πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό, αλλά με τη δομή της ελληνικής οικονομίας το στοίχημα της απασχόλησης και της βιώσιμης ανάπτυξης προϋποθέτει υποχρεωτικά τη μικρή και μεσαία επιχειρηματικότητα, όπως και τους αγρότες και τις αγροτικές επιχειρήσεις.

Δεύτερον, ένα τόσο σημαντικό σχέδιο για το μέλλον της χώρας πρέπει να είναι προϊόν σοβαρής διαβούλευσης και δημοκρατικού διαλόγου. Πόσο μάλλον από τη στιγμή που το σχέδιο αυτό περιλαμβάνει μεταρρυθμίσεις που μας αφορούν όλους και δεσμεύουν τη χώρα και όχι μόνο τη σημερινή κυβέρνηση. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, πριν καταλήξει στη δική της Αναπτυξιακή Στρατηγική το 2018, πραγματοποίησε 15 Περιφερειακά Αναπτυξιακά Συνέδρια. Ήταν μια πραγματικά θετική εμπειρία. Επέτρεψε να αναδειχθούν τα προβλήματα των τοπικών κοινωνιών και να ακουστούν οι απόψεις της κοινωνίας και των φορέων της.

Τρίτον, στο δικό μας σχεδιασμό το εναλλακτικό προοδευτικό σχέδιο εντάσσεται σε μια ολοκληρωμένη εθνική αναπτυξιακή στρατηγική με συγκεκριμένους στόχους. Τόσο η κατανομή των πόρων όσο και τα επιμέρους έργα και μεταρρυθμίσεις πρέπει να συμβάλουν κατά προτεραιότητα: α) στη δραστική μείωση της ανεργίας, β) στην παραγωγική ανασυγκρότηση, με ενίσχυση και αναβάθμιση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας και γ) στην ενίσχυση του κοινωνικού κράτους, στην άρση των αποκλεισμών και στη μείωση των ανισοτήτων.

Τέταρτον, ο δικός μας σχεδιασμός αποδίδει μεγάλη σημασία στην τομεακή, την περιφερειακή και την τοπική διάσταση του σχεδιασμού. Όσο είναι αναγκαίο το εθνικό σχέδιο και η κεντρική από τα πάνω κατεύθυνση, άλλο τόσο σημαντικό είναι η από τα κάτω συμμετοχή και σχεδιασμός. Γι’ αυτό ενθαρρύνουμε από τώρα τον τοπικό και περιφερειακό προγραμματισμό σε περιφερειακό και σε νομαρχιακό επίπεδο. Και ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ θέλουμε να έχει ως κόμμα το δικό του εξειδικευμένο πρόγραμμα σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και η ευρύτερη κοινωνία το ίδιο. Πάντα πίστευα ότι μια τοπική δομή πχ ένα μόνιμο φόρουμ διαλόγου και κοινής δράσης για τη βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη, με τη συμμετοχή τοπικών, επαγγελματικών, επιστημονικών και πολιτισμικών φορέων και απλών πολιτών  θα βοηθούσε στη διαμόρφωση κοινών στόχων, κοινών προτεραιοτήτων και κοινών διεκδικήσεων.

Επίλογος

Οι ευρωπαϊκοί πόροι είναι σημαντικοί. Όμως πηγή ελπίδας δεν είναι οι πόροι αλλά ένα σχέδιο κινητοποίησης των ενδογενών δυνάμεων της κοινωνίας, τους οποίους οι εξωτερικοί πόροι μπορούν να ενισχύσουν. Το αντίστροφο, η επένδυση δηλαδή αποκλειστικά σε εισαγόμενους πόρους, το μόνο που μπορεί να υποσχεθεί είναι μια πρόσκαιρη, αποσπασματική και άνιση ανάκαμψη. Δεν πρέπει να ξεχνάμε τι έγινε τη δεκαετία του 2000. Τεράστιοι πόροι εισέρευσαν στη χώρα αλλά αντί βιώσιμης ανάκαμψης το αποτέλεσμα ήταν η οδυνηρή χρεοκοπία.

Πηγή ελπίδας, λοιπόν, είναι ένα προοδευτικό αναπτυξιακό σχέδιο για ένα νέο μοντέλο βιώσιμης και δίκαιης ανάπτυξης και μια προοδευτική κυβέρνηση που θα το υλοποιήσει μαζί με την κοινωνία, σε όφελος της κοινωνίας. Αυτή είναι η στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, μια στρατηγική ανοιχτή σε όλον τον αριστερό προοδευτικό κόσμο, χωρίς ταμπέλες και αποκλεισμούς, μια στρατηγική ενότητας και ελπίδας.