Ομιλία κατά τη συζήτηση των Προγραμματικών Δηλώσεων της Κυβέρνησης.

Κυρίες και κύριοι Βουλευτές, πώς διαγράφονται οι εξελίξεις στη χώρα μας με βάση τη νέα συμφωνία; Μπορούμε να κάνουμε κάποιες εκτιμήσεις γιʼ αυτά τα οποία θα ακολουθήσουν το επόμενο διάστημα;

Βεβαίως, δεν μπορούμε να κάνουμε προβλέψεις. Οι εξελίξεις στον κόσμο σήμερα εξαρτώνται και επηρεάζονται από πάρα πολλούς παράγοντες, μερικές φορές και μη ελεγχόμενους. Μπορούμε όμως να εντοπίσουμε ορισμένα στοιχεία που συνιστούν αντικειμενικά γεγονότα, είτε με την έννοια ότι προβλέπονται από τη συμφωνία και την κυβερνητική πολιτική είτε με την έννοια ότι ακολουθούν με μια λογική συνέπεια αυτά τα γεγονότα.

Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι το αμέσως επόμενο διάστημα έχουμε δύο σημαντικούς σταθμούς: ο πρώτος είναι η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και ο δεύτερος είναι η ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης. Και οι δύο αυτές εξελίξεις πρέπει να γίνουν το επόμενο δίμηνο. Εφόσον γίνουν αυτά τα δύο γεγονότα, τότε ακολουθεί μια σειρά εξελίξεων με θετικό περιεχόμενο:

Πρώτον, αποδεσμεύονται πόροι για την αποπληρωμή των ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου που, σε συνδυασμό με την επιτάχυνση της εκταμίευσης των πόρων του ΕΣΠΑ, μπορούν να ενισχύσουν την πραγματική οικονομία.

Δεύτερον, ανοίγει ο δρόμος για τη συμμετοχή της χώρας στο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, γεγονός που μπορεί να περιορίσει το κόστος δανεισμού των τραπεζών και άρα να συμβάλει στη μείωση των επιτοκίων.

Τρίτον, στη βάση αυτών των εξελίξεων μπορούμε να προσδοκούμε βάσιμα την επιτάχυνση της επιστροφής των καταθέσεων –ή μέρους των καταθέσεων– που έχουν αποσυρθεί από τις τράπεζες.

Τέταρτον, μπορούμε, επίσης, εδώ να διαβλέψουμε την ταχύτερη χαλάρωση των κεφαλαιακών ελέγχων και πιθανώς την πλήρη άρση τους στις αρχές του 2016.

Πέμπτον, ακολουθεί βεβαίως η σημαντική διαπραγμάτευση για το δημόσιο χρέος, με στόχο τη μακροχρόνια βιωσιμότητα και εξυπηρετησιμότητά του.

Έκτον, οι παραπάνω εξελίξεις, σε συνδυασμό με τις αλλαγές που στο μεταξύ θα προχωρούν και θα υλοποιούνται, θα επιτρέψουν τον περιορισμό της ύφεσης και την ανάκαμψη της οικονομίας, ίσως και το δεύτερο ή το τρίτο τρίμηνο του έτους, όπως προβλέπουν οι περισσότεροι αναλυτές.

Έβδομο, μετά τα παραπάνω, ο δανεισμός της χώρας από τις αγορές με ανεκτό επιτόκιο θα καταστεί ένας ορατός στόχος που θα μπορέσει να υλοποιηθεί, ανάλογα και με τις διεθνείς εξελίξεις, στο τέλος του 2016 ή στις αρχές του 2017.

Αυτή η σειρά των γεγονότων βεβαίως δεν μας οδηγεί στο τέλος της κρίσης αλλά σε έναν σημαντικό σταθμό που θα μας επιτρέψει να προχωρήσουμε από εκεί και πέρα με πιο γρήγορα βήματα στις αναγκαίες αλλαγές και στους μετασχηματισμούς που πρέπει να προχωρήσουμε στο κράτος, την κοινωνία, την οικονομία και τους θεσμούς.

Όμως, ακριβώς γιʼ αυτό, θα πρέπει από σήμερα, παράλληλα με τα προβλεπόμενα από την συμφωνία μέτρα, να αρχίσει να υλοποιείται ένα παράλληλο πρόγραμμα, ένα πρόγραμμα το οποίο δεν είναι στατικό ή κλειστό αλλά δυναμικό και θα εμπλουτίζεται διαρκώς με νέα περιεχόμενα.

Το πρόγραμμα αυτό, βασικά στοιχεία του οποίου παρουσίασε ήδη ο Πρωθυπουργός και οι αρμόδιοι Υπουργοί, δεν θα προσπαθεί απλώς να μετριάζει τις κοινωνικές συνέπειες των μνημονιακών μέτρων αλλά θα επιδιώκει τρεις μεγάλους στρατηγικούς στόχους:

Ο πρώτος είναι η ανάκτηση της πολιτικής πρωτοβουλίας και του ελέγχου των εξελίξεων, που ουσιαστικά έχει χαθεί από τη χώρα μας σε μεγάλο βαθμό από το 2010 και μετά. Είναι η ανάκτηση της αξιοπιστίας των θεσμών της δημοκρατίας.

Εδώ εντάσσεται και η αλλαγή του εκλογικού νόμου, η οποία μπορεί να αξιοποιηθεί και να συμβάλει στην ανασύνθεση του πολιτικού μας συστήματος και στην υπέρβαση της κρίσης εκπροσώπησης που χαρακτηρίζει την ελληνική κοινωνία.

Εδώ βεβαίως είναι και οι μεγάλες αλλαγές, πολλές από τις οποίες εκκρεμούν από παλιά, στο κράτος, είναι η σύγκρουση με τις παθογένειες, τα συμφέροντα και τις λογικές που μας οδήγησαν και στην κρίση και στα μνημόνια και στους καταναγκασμούς με τους οποίους υποχρεούμαστε να ζούμε.

Ο δεύτερος μεγάλος στρατηγικός στόχος είναι η επανένταξη ή η ένταξη των εκατοντάδων χιλιάδων πατριωτών μας που έχουν εκτοπιστεί από την αγορά εργασίας και σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν αποκλειστεί και από την κοινωνική και την πολιτισμική ζωή. Δεν είναι απλό ούτε σύνηθες πρόβλημα να μιλάμε για ανεργία 30% και ανεργία των νέων πάνω από 50% σε καιρό ειρήνης. Αυτά μόνο σε καιρό πολέμου παρατηρούνται. Έτσι λοιπόν και η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος νομίζω ότι υπερβαίνει την τρέχουσα συζήτηση που γίνεται και περιορίζεται σε συμβατικά μέσα.

Η κυβέρνησή μας σχεδιάζει δύο μεγάλες ενέργειες εδώ, μία «από τα πάνω» –ας το πω έτσι σχηματικά– και μία «από τα κάτω». Από τα πάνω ο στόχος είναι η απελευθέρωση και η ενεργοποίηση των παραγωγικών δυνάμεων της χώρας, με αιχμή και μοχλό ένα ισχυρό επενδυτικό πρόγραμμα, το οποίο μπορεί να υπερβαίνει τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ για την επόμενη πενταετία και το οποίο μπορεί να αποτελέσει μέρος του αναπτυξιακού προγράμματος που έχουμε δεσμευτεί να επεξεργαστούμε και να καταθέσουμε μέχρι τον Μάρτιο του 2016.

Εδώ υπονοούμε ιδιωτικές επενδύσεις, οι οποίες θα ενεργοποιηθούν και με την ενεργοποίηση του αναπτυξιακού νόμου, εννοούμε ξένες επενδύσεις, η προσέλκυση των οποίων, όπως ήδη είπε ο Πρωθυπουργός, θα γίνει και αντικείμενο συγκεκριμένων διαδικασιών και θεσμών που θα δημιουργηθούν, και βεβαίως τις επενδύσεις που χρηματοδοτούνται από το ΕΣΠΑ, καθώς και άλλες δυνατότητες που στην πορεία μπορούν να αξιοποιηθούν.

Ταυτόχρονα όμως πρέπει, ας πούμε «από τα κάτω», να βρούμε τρόπους να ενεργοποιήσουμε την ίδια την κοινωνία, να κάνουμε δημόσιες πολιτικές οι οποίες θα στηρίξουν πρωτοβουλίες αυθεντικές, συλλογικές προσπάθειες εργαζομένων, ανέργων, αγροτών, νέων επιστημόνων, προσπάθειες οι οποίες θα συμβάλουν καταρχήν στην επανένταξη αλλά και στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας.

Ο τρίτος στόχος είναι η αναβάθμιση της διεθνούς θέσης της χώρας, η αναβάθμιση του κύρους, καταρχήν, αλλά και του ρόλου και της θέσης της χώρας μας στην Ευρώπη και τον κόσμο.

Νομίζω ότι κάθε αντικειμενικός παρατηρητής μπορεί να παρατηρήσει ότι, παρόλο που αυτοί οι στόχοι είναι μακροπρόθεσμοι, εντούτοις, στο σύντομο διάστημα που αυτή η κυβέρνηση μπόρεσε να λειτουργήσει, είχε τη συμβολή της, ειδικά στο τελευταίο θέμα στο οποίο αναφέρθηκα αλλά και σε όλους τους τομείς. Έδωσε δείγματα γραφής, τα οποία όμως στην πορεία πρέπει να μετατραπούν σε πιο αποφασιστικά βήματα, αν όχι και άλματα.

Πέρα λοιπόν από τις αναπροσαρμογές, τις μεταρρυθμίσεις που μας επιβάλλουν οι δανειστές μέσα από το πλαίσιο της δικής τους αντίληψης των πραγμάτων, πρέπει εμείς να σκεφτούμε, να σχεδιάσουμε και να υλοποιήσουμε μεταρρυθμίσεις και βαθύτερους μετασχηματισμούς που πρέπει να κάνουμε εμείς με δική μας απόφαση και πρωτοβουλία, σε συνάρτηση με τον τύπο και την ποιότητα της κοινωνίας στην οποία θέλουμε να ζούμε εμείς και οι επόμενες γενιές.

Αυτό είναι το πεδίο στο έδαφος του οποίου θα διαμορφωθούν –διαμορφώνονται ήδη– οι νέες διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στην Αριστερά και τη Δεξιά, ανάμεσα στις προοδευτικές και τις συντηρητικές δυνάμεις, αλλά και πεδία συγκλίσεων προγραμματικών και συνεργασίας, ιδίως με δυνάμεις που ενδιαφέρονται για νέους δρόμους πέρα από την ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, άκουσα με προσοχή την κριτική της αντιπολίτευσης. Άκουσα γόνιμες σκέψεις και ιδέες. Πρέπει όμως να παρατηρήσω ότι, ιδίως από την πλευρά της Νέας Δημοκρατίας, άκουσα μια αντιπολίτευση επιθετική και ταυτόχρονα ρηχή και επιφανειακή. Δεν επιτρέπει ο χρόνος να αναφερθώ αναλυτικά.

Επειδή όμως έγιναν κάποια σχόλια για τις τράπεζες και από τον κ. Βενιζέλο και από τον κ. Μεϊμαράκη για τις Διοικήσεις και επειδή ετέθησαν ερωτήματα όπως «τι έγιναν τα λεφτά που δόθηκαν στις τράπεζες;», πρέπει να σας πως ότι για την κυβέρνηση ο φάκελος των τραπεζών όχι μόνο παραμένει ανοιχτός, αλλά δεν έχει ανοίξει καν.

Κι αν υπάρχει ενδιαφέρον, πραγματικά θα χαρούμε να συνεργαστούμε στο να βρούμε τις κατάλληλες διαδικασίες για να δούμε τι έγινε ακριβώς με τις τράπεζες, πού πήγαν τα λεφτά που δόθηκαν, τι έγινε με τα δάνεια, με ποια κριτήρια δόθηκαν. Διότι ακόμη και σήμερα συνεχίζονται τέτοια φαινόμενα.

Βέβαια, μια και μιλάμε για δάνεια, ας μας πει και η αξιωματική αντιπολίτευση τι θα γίνει με το δικό της δάνειο, το οποίο δεν είναι ευκαταφρόνητο.

Η ουσία είναι ότι, για να απεμπλακούμε από τα μνημόνια οριστικά χωρίς παλινδρομήσεις, για να βγούμε από την κρίση, πρέπει να ανατρέψουμε ορισμένα από τα βάθρα στα οποία στηρίχθηκε ο δικομματισμός τις τελευταίες δεκαετίες.

Τα πράγματα είναι απλά και συγκεκριμένα: Από το πελατειακό κράτος, πρέπει να πάμε σε ένα κράτος αξιοκρατικό και συνεργατικό. Από μία κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα της «αρπαχτής», πρέπει να πάμε σε μια νέα επιχειρηματικότητα η οποία σέβεται τους εργαζόμενους και το περιβάλλον και η οποία αναζητά την κερδοφορία της μέσα από τις επενδύσεις, την απασχόληση και την καινοτομία. Από μια κοινωνική συμμαχία που ευνοεί την αναπαραγωγή της φοροδιαφυγής και της φοροκλοπής, πρέπει να πάμε σε μια νέα κοινωνική συμμαχία για την ανάπτυξη και το κοινωνικό κράτος. Από ένα αξιακό πλαίσιο που εκθειάζει τον ατομικισμό, τον καταναλωτισμό και τον δαρβινικό ανταγωνισμό, πρέπει να πάμε σε μια κοινωνία που στηρίζεται στη συνεργασία, στην αλληλεγγύη, στην ισονομία, στη δικαιοσύνη.

Ακριβώς για αυτό, η επόμενη τετραετία αναδεικνύεται σε μια κρίσιμη τετραετία –εγώ θα έλεγα στην πιο κρίσιμη τετραετία της μεταπολεμικής μας ιστορίας–, διότι είτε θα μπορέσουμε να βάλουμε τις βάσεις για την έξοδο από την κρίση, είτε διαφορετικά υπάρχει ο κίνδυνος μιας μακρόχρονης παγίδευσής μας σε ένα τέλμα στασιμότητας και περιθωριοποίησης. Είτε θα ξεφύγουμε από το καθεστώς ενός κρατικοδιαίτου και, όπως ορισμένοι τον αποκαλούν, «κλεπτοκρατικού» καπιταλισμού, είτε θα χάσουμε για πολλά χρόνια την επαφή μας με τις δυναμικές παγκόσμιες εξελίξεις. Είτε θα δημιουργήσουμε ένα νέο κοινωνικό ήθος που θα προτάσσει το κοινό συμφέρον, είτε διαφορετικά η λογική της «αρπαχτής» θα μολύνει ολόκληρη την κοινωνία.

Εγώ νομίζω ότι αυτά τα ερωτήματα με διάφορους τρόπους είναι αυτά πάνω στα οποία ψήφισε ο ελληνικός λαός.

Και έχει σημασία ότι επέλεξε ακριβώς εκείνη την πολιτική δύναμη που θεωρεί ότι, συγκριτικά τουλάχιστον, μπορεί να ελπίζει πως μπορεί να δώσει τον αγώνα γιʼ αυτή τη μεγάλη αλλαγή που πρέπει να γίνει.

Και το μόνο που θα ήθελα να πω είναι ότι εμείς αυτή την εμπιστοσύνη του λαού αλλά και τις προσδοκίες της ευρύτερης κοινωνίας, ακόμα και των ατόμων και των ομάδων που δεν μας ψήφισαν, θέλουμε να τις τιμήσουμε και να τις δικαιώσουμε. Είναι ο μοναδικός λόγος για τον οποίο βρισκόμαστε εδώ.

Σας ευχαριστώ.

Φωτογραφία: ΑΠΕ-ΜΠΕ