Ομιλία στη Βουλή των Ελλήνων για την «Διαύγεια» των τραπεζών.

Κυρίες και κύριοι βουλευτές,

Θα ήθελα να μιλήσω μόνο για το άρθρο 6, το οποίο εισάγει μια καινούρια πρακτική, μια καινούργια ρύθμιση, η οποία αφορά τις τράπεζες και τη δαπάνη τους για διαφημίσεις και χορηγίες. Η ρύθμιση προβλέπει ότι οι τράπεζες θα πρέπει να κοινοποιούν τις δαπάνες τους μέχρι τελικού αποδέκτη, είτε αυτό είναι έντυπο μέσο, όπως εφημερίδες, είτε τηλεοράσεις, ιστοσελίδες κ.λπ., είτε ιδρύματα  είτε οτιδήποτε.

Επίσης, με την τροπολογία που έχει κατατεθεί προβλέπονται ορισμένες διαδικασίες για την εποπτεία της εφαρμογής της ρύθμισης αυτής, καθώς και κάποιες ποινές από την Τράπεζα της Ελλάδος και την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς.

Το πρώτο σημείο στο οποίο θα ήθελα να αναφερθώ είναι η αναγκαιότητα. Τι μας ώθησε σε αυτήν τη ρύθμιση, η οποία ως θέμα μας μπορώ να πω ότι μας απασχόλησε από την πρώτη στιγμή; Ο μέχρι τώρα τρόπος λειτουργίας των τραπεζών έχει αναδείξει μια σειρά προβλημάτων και παθογενειών, πέρα από την τυπική νομιμότητα ή όχι. Το ιδιαίτερο εδώ είναι ότι η διαφημιστική δαπάνη των τραπεζών είναι μεγάλη και επομένως επηρεάζει, λόγω του όγκου της και της κατανομής της, όχι μόνο τις τράπεζες που διαφημίζονται αλλά και την αγορά των μέσων διαφήμισης και προβολής.

Οι τράπεζες μπορούν δηλαδή να επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά μια ολόκληρη αγορά, την αγορά των μέσων ενημέρωσης, κι επομένως να αλλοιώνουν και τον ανταγωνισμό σε αυτήν την αγορά.

Θα ήταν χρήσιμο να γίνει μια μελέτη από την Ένωση Τραπεζών, αν είναι δυνατόν, ή από την Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία να αναφερθεί στο παρελθόν –ιδίως στη δεκαετία του 2000, που ήταν και μια δεκαετία μεγάλης ανάπτυξης και των τραπεζών και των διαφημίσεων– και η μελέτη αυτή να βάλει σε μια στήλη τα δάνεια των τραπεζών προς εταιρείες ΜΜΕ, σε μια άλλη στήλη να βάλει τους τόκους των δανείων αυτών και σε μια άλλη στήλη να βάλει τις διαφημίσεις. Γιατί οι τράπεζες που έδωσαν τα δάνεια έδιναν και διαφημίσεις στα μέσα ενημέρωσης.

Πρέπει να γίνει μια τέτοια μελέτη, διότι με τα στοιχεία τα οποία εγώ είχα, από μία ενδεικτική προσεγγιστική προσπάθεια που έκανα για ένα μόνο έτος προκύπτει το εξής ενδιαφέρον εύρημα: σε πολλές περιπτώσεις η τράπεζα που έδινε τα δάνεια, για παράδειγμα, σε ένα συγκρότημα κάλυπτε με τη διαφημιστική δαπάνη και μεγάλο μέρος των τόκων του δανείου, σε ορισμένες περιπτώσεις και πλήρως. Σκεφτείτε λοιπόν τη σχέση που διαμορφώνεται: Μια τράπεζα δίνει δάνειο σε κάποιον. Ταυτόχρονα όμως έχει την ευθύνη της εξυπηρέτησης του δανείου, διότι, αν η διαφήμιση δεν επαρκεί, το μέσο δεν θα μπορεί να εξυπηρετεί το δάνειο. Άρα, δημιουργείται κίνητρο για την τράπεζα να δίνει διαφήμιση στο μέσο στο οποίο δάνεισε, για να μπορεί το μέσο αυτό να εξυπηρετεί το δάνειό του.

Καταλαβαίνουμε ότι αυτό δημιουργεί διπλή στρέβλωση. Πρώτον, στρέβλωση της τραπεζικής λειτουργίας, διότι δίπλα μπορεί να υπάρχει μια καινοτόμα επιχείρηση που να μην μπορεί να πάρει δάνειο και επίσης διότι δημιουργείται κι ένας μηχανισμός αθέμιτου πλουτισμού. Δεύτερον, στρέβλωση στην κατανομή της διαφημιστικής δαπάνης.

Δεν θα εκπλαγώ αν από τη μελέτη που είπα ότι πρέπει να γίνει δούμε ότι η διαφημιστική δαπάνη για κάποια χρόνια υπερέβαινε και τους τόκους. Δηλαδή κάποιος παίρνει δάνειο, κάνει μια εταιρεία μέσων ενημέρωσης με τα δάνεια, οι τόκοι των δανείων εξοφλούνται από τη διαφήμιση που δίνουν οι τράπεζες και ο ίδιος ως μέτοχος έχει και μια υπεραξία, η οποία αυξάνεται.

Ποιο είναι τώρα το επικίνδυνο σημείο αυτού του μηχανισμού που είχε στηθεί και που συχνά λέγεται «διαπλοκή»; Εγώ προτιμώ τον όρο ότι είναι μια μορφή καπιταλισμού, ο οποίος στηρίζεται σε διαμεσολαβήσεις είτε πολιτικής εξουσίας είτε σε άλλους τύπους διαμεσολαβήσεων. Το πρόβλημα που δημιουργείται είναι ότι, όταν μειώνεται η διαφημιστική δαπάνη λόγω της κρίσης, οι επιχειρήσεις που στήθηκαν με αυτό τον τρόπο δεν είναι βιώσιμες, οδηγούνται σε χρεοκοπία και τα δάνεια που δόθηκαν με αυτό τον τρόπο δεν είναι και αυτά εξυπηρετήσιμα. Έτσι λοιπόν συσσωρεύεται το πρόβλημα δάνεια να μην εξυπηρετούνται, εταιρείες να μην είναι βιώσιμες. Και αυτό όλο το σύστημα θέλει ρύθμιση, πρόληψη.

Η δική μας παρέμβαση εδώ είναι ένας κόκκος άμμου, θα έλεγε κανείς, σε όλο αυτόν το μηχανισμό. Δεν επιλύει από μόνη της το πρόβλημα. Δημιουργεί όμως μια συνθήκη διαφάνειας. Υποχρεώνει τις τράπεζες τα στοιχεία αυτά να είναι στη δημοσιότητα και από εκεί και πέρα ο καθένας θα μπορούσε και μπορεί να κρίνει την πολιτική της κάθε τράπεζας.

Ο δεύτερος λόγος που μας ώθησε ειδικά αυτήν τη στιγμή να πάρουμε αυτή την πρωτοβουλία –και χαίρομαι που αρκετοί Βουλευτές, απ’ ό,τι είδα, και από την αντιπολίτευση συνηγορούν– ήταν βέβαια και αυτά που αποκαλύφθηκαν με συμμορίες, εγκληματικές οργανώσεις, εκβιασμούς κ.λπ.

Επομένως, είναι ένα θετικό βήμα. Δεν μπορούμε να έχουμε αυταπάτες. Αν κάποιος θέλει να κάνει μια πράξη πέρα από τις διατάξεις αυτές, θα μπορεί να το κάνει, αλλά τουλάχιστον θα υπάρχει ο νόμος και θα μπορούν οι αρχές, με βάση το νόμο, αλλά και οι φορείς της οικονομίας, της αγοράς, της κοινωνίας να ασκούν έναν έλεγχο.

Ποια είναι η στάση τώρα των τραπεζών; Αν κρίνω από κάποια ανώνυμα δημοσιεύματα, ορισμένοι γκρινιάζουν ότι αυτό τους δημιουργεί κάποιο πρόβλημα και δυσκολεύει τον ανταγωνισμό. Γιατί δυσκολεύει τον ανταγωνισμό; Η αδιαφάνεια δυσκολεύει τον ανταγωνισμό.

Έχω εδώ τα συγκεντρωτικά στοιχεία της διαφημιστικής δαπάνης για ένα έτος, το 2014. Εδώ βλέπουμε ότι το ένα συγκρότημα πήρε 1.500.000 ευρώ, το άλλο 1.000.000, το άλλο 800.000 ευρώ, το άλλο δεν πήρε τίποτα. Με ποιο κριτήριο γίνονται αυτά;

Εμείς δεν παρεμβαίνουμε στην πολιτική των τραπεζών. Εάν μια τράπεζα θέλει όλη τη διαφημιστική δαπάνη να τη βάλει σε ένα έντυπο ή σε ένα μέσο, αυτό είναι δικαίωμά της. Αυτό που ζητούμε είναι να γίνει γνωστό. Και αν θέλει η τράπεζα, μπορεί να δώσει εξηγήσεις για την πολιτική της.

Νομίζω ότι το μέτρο που εισάγουμε διευκολύνει τον ανταγωνισμό –με τη σωστή έννοια του όρου– και τον μεταθέτει μάλιστα εκεί όπου πρέπει να πάει, δηλαδή στην ποιότητα των υπηρεσιών και στην εξυπηρέτηση του πελάτη και όχι σε υπόγεια και μυστικά κονδύλια.

Πάντως, θέλω να πω ότι η πλειοψηφία των στελεχών των τραπεζών, με βάση και την επικοινωνία που είχα, θεωρεί ότι αυτή η ρύθμιση είναι θετική. Μάλιστα, όπως μου είπε και ένας τραπεζίτης, τους απαλλάσσει και αυτούς από έναν μπελά, εννοώντας ότι τους απαλλάσσει από πιέσεις του τύπου «γιατί έδωσες εκεί και δεν δίνεις αλλού;».

Άρα, οι τράπεζες που θέλουν να κάνουν σωστά τη δουλειά τους είναι θετικές και αυτές. Επομένως, μπορώ να αξιολογήσω ότι όσοι γκρινιάζουν, μάλλον θέλουν να κάνουν άλλα πράγματα απ’ αυτά τα οποία λένε ότι θέλουν να κάνουν. Είναι λοιπόν μια ρύθμιση θετική για την κοινωνία, θετική για το τραπεζικό σύστημα με την ευρύτερη έννοια, θετική για τους μετόχους των τραπεζών, που και αυτοί θέλουν διαφάνεια.

Άκουσα ότι υπήρξε η παρατήρηση ότι θα μπορούσε το μέτρο να επεκταθεί και πέρα από τις τράπεζες. Πρέπει να δηλώσω –θα μιλήσουν και οι αρμόδιοι Υπουργοί– ότι πολιτικά ως Κυβέρνηση συμφωνούμε. Υπάρχουν και φορείς πέραν των τραπεζών που, λόγω του όγκου της διαφήμισής τους, μπορεί να μην έχουν αυτήν τη σχέση δανειστή – οφειλέτη, αλλά σίγουρα επηρεάζουν την αγορά και τον τομέα των μέσων ενημέρωσης. Για παράδειγμα, ο ΟΠΑΠ θα μπορούσε αυτό να το κάνει και με δική του πρωτοβουλία, λόγω του μεγάλου όγκου της διαφημιστικής δαπάνης ή οι επιχειρήσεις ιντερνετικών στοιχημάτων ή οι ΔΕΚΟ.

Επομένως, εάν μεν η Κυβέρνηση και οι αρμόδιοι Υπουργοί είναι έτοιμοι να διευρυνθεί το φάσμα εφαρμογής της συγκεκριμένης ρύθμισης και σε όλους τους άλλους τομείς, προσωπικά δεν έχω καμία αντίρρηση, και θα το θεωρούσα θετικό. Αν υπάρχουν όμως νομοτεχνικοί λόγοι για τους οποίους αυτό απαιτεί μια μελέτη, εγώ θα πρότεινα να υπάρξει η έκκληση από τώρα προς τις ΔΕΚΟ και προς άλλους φορείς με μεγάλη διαφημιστική δαπάνη να εφαρμόσουν οικειοθελώς αυτήν τη ρύθμιση, μέχρις ότου υπάρξει συγκεκριμένη νομοθετική παρέμβαση γι’ αυτό το θέμα.

Επομένως, μέσω αυτής της ρύθμισης επεκτείνουμε τη διαφάνεια και στον ευαίσθητο χώρο των τραπεζών. Είναι ευαίσθητος, διότι οι τράπεζες διαχειρίζονται τις αποταμιεύσεις μας. Επομένως, η φήμη, η εμπιστοσύνη, η εικόνα που έχει η κοινωνία για τις τράπεζες είναι κάτι σημαντικό και, από αυτή την άποψη, νομίζω ότι αυτή βοηθά. Είναι ένα στοιχείο λοιπόν δημοκρατίας. Και η δημοκρατία είναι μία από τις προϋποθέσεις για να βγούμε από αυτήν τη μεγάλη κρίση.

Με αυτές τις σκέψεις λοιπόν ελπίζω ότι η Βουλή, ει δυνατόν σύσσωμη, θα στηρίξει τη συγκεκριμένη ρύθμιση.