Ομιλία στη Βουλή των Ελλήνων κατά τη συζήτηση του Σ/Ν «Για το πλαίσιο ανακεφαλαιοποίησης των πιστωτικών ιδρυμάτων και άλλες διατάξεις του Υπουργείου Οικονομικών».

Κυρίες και κύριοι βουλευτές,

Η κρίση που ζούμε δεν άρχισε τον Ιανουάριο του 2015. Εκκολάφθηκε μέσα στα χρόνια της διακυβέρνησης της χώρας από τις δυνάμεις του δικομματισμού και άρχισε να εκδηλώνεται το 2008, το 2009, με αποκορύφωμα βεβαίως το 2010.

Στο πλαίσιο αυτής της κρίσης έχει δημιουργηθεί ένας μεγάλος φαύλος κύκλος, ένας καταστροφικός φαύλος κύκλος, ανάμεσα στις τράπεζες και την πραγματική οικονομία. Αν δεν τον σπάσουμε αυτόν το φαύλο κύκλο, δεν μπορούμε να βγούμε από την κρίση. Θα βουλιάζουμε διαρκώς. Η δική μας κυβέρνηση έχει ακριβώς τη μεγάλη ευθύνη να ανοίξει το δρόμο τουλάχιστον προς την έξοδο από την κρίση αυτή.

Έχουμε ένα φαινόμενο που πολλοί το ονομάζουν «οικονομικό κανιβαλισμό», με την έννοια ότι στην αρχή της κρίσης οι τράπεζες ήταν σε πολύ καλή κατάσταση. Μετά όμως ήρθε η ύφεση, η ανεργία, τα απλήρωτα δάνεια, οι κυβερνήσεις της περιόδου εκείνης φόρτωναν τις τράπεζες με κρατικά ομόλογα, όταν τα πουλούσαν οι Ευρωπαίοι, και μετά ήρθε το PSI και «κούρεψε» αυτά τα ομόλογα και εκεί επήλθε ηχρεοκοπία στην ουσία του τραπεζικού συστήματος.

Από τη μεριά των τραπεζών έχουμε την απώλεια 120 δισεκατομμυρίων ευρώ καταθέσεων, και ορθά ένας συνάδελφος υπενθύμισε μία από τις αιτίες αυτής της εκροής καταθέσεων τους τελευταίους μήνες. Αλλά το φαινόμενο είναι κι αυτό από παλιά. Στα «κόκκινα δάνεια» έχουμε παγκόσμιο ρεκόρ.

Από την άλλη μεριά, οι τράπεζες απορροφούν την κοινωνία και το κράτος, αφού χρειάστηκε ως τώρα να διατεθούν 48 δισεκατομμύρια ευρώ για ποικίλες χρήσεις. Και με τη νέα αιμοδοσία θα ξεπεράσουμε τα 60 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ δόθηκαν και εγγυήσεις του κράτους με ποικίλες μορφές, ύψους 130 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Το θέμα λοιπόν είναι πάρα πολύ σοβαρό και πάρα πολύ μεγάλο, και δεν πρέπει να το απλουστεύουμε. Αντίθετα, πρέπει να συμφωνήσουμε ότι το νομοσχέδιο που συζητούμε σήμερα είναι ένα βήμα προς την κατεύθυνση που μπορεί να οδηγήσει σε μια, όπως είπα, συνολική και οριστική έξοδο.

Το δεύτερο ερώτημα στο οποίο θα ήθελα να απαντήσω είναι γιατί πρέπει να γίνει και να έχει ολοκληρωθεί η ανακεφαλαιοποίηση εντός του ʼ15. Οι υπουργοί το έχουν αναλύσει, ο κ. Τσακαλώτος και ο κ. Σταθάκης. Χρειάζεται να το έχουμε συνείδηση αυτό. Πρέπει να τελειώσουμε το ʼ15. Πρώτον,διότι το ʼ16 θα μπει σε εφαρμογή μια ευρωπαϊκή Οδηγία η οποία θα δημιουργήσει κινδύνους για τις καταθέσεις. Και αυτή η κυβέρνηση από την αρχή έθεσε ως προτεραιότητά της να μην πειραχτούν οι καταθέσεις.

Ο δεύτερος λόγος είναι πολιτικός: Δεν πρέπει να δώσουμε το δικαίωμα σε νέους εκβιασμούς. Αν μείνει ανοικτό το θέμα τωντραπεζών, τότε δεν αποκλείεται να εκδηλωθούν πάλι δυνάμεις του grexit, δυνάμεις οι οποίες δεν είναι ευτυχείς με το γεγονός ότι καταλήξαμε στη συμφωνία.

Για όλους αυτούς τους λόγους λοιπόν, ορθά, νομίζω, υπάρχει μια συναίνεση να ψηφιστεί το νομοσχέδιο, τουλάχιστον επί της αρχής, και να προχωρήσουμε γρήγορα.

Τρίτο ερώτημα: Γιατί κατέστη αναγκαία αυτή η ανακεφαλαιοποίηση; Άκουσα διάφορα κατά της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ για το προηγούμενο επτάμηνο. Θα ήθελα να πω μία φράση μόνο: Κάνουν λάθος οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας μας που δεν βλέπουν ότι το επτάμηνο αυτό διεξήχθη ένας πόλεμος. Η κυβέρνηση μπορεί να κάνει και σφάλματα, να έχει και ολιγωρίες, αλλά υπήρξε πόλεμος ενάντια στη χώρα – όχι μόνο ενάντια στην κυβέρνηση. Και έχει σημασία αυτό να το έχουμε κατά νου, διότι κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει –αν και κανείς δεν το θέλει– ότι και στο μέλλον δεν θα υπάρξουν ανάλογες καταστάσεις. Πρέπει λοιπόν να αντλούμε μαθήματα και όχι απλώς να καταγγέλλουμε ο ένας τον άλλο.

Η νέα ανακεφαλαιοποίηση κατέστη λοιπόν αναγκαία διότιη προηγούμενη δεν έλυσε το πρόβλημα. Όχι μόνο δεν επέβαλε ή δεν οδήγησε στηλύση του προβλήματος των «κόκκινων δανείων», αλλά δεν ανέκοψε καν την αύξησή τους. Αν δείτε την εξέλιξη των «κόκκινων δανείων» από το ʼ12, το ʼ13, το ʼ14, θα το διαπιστώσετε.

Δεύτερον, δεν έθιξε τη λειτουργία των τραπεζών. Είμαστε η μόνη χώρα στον κόσμο όπου οι ίδιες δομές που έδωσαν τα «κόκκινα δάνεια», που διαχειρίστηκαν τις τράπεζες την περίοδο της ανόδου, οι ίδιες δομές καλούνται να λύσουν το πρόβλημα. Αυτό για πολλούς λόγους, που δεν είναι του παρόντος, δεν είναι κάτι συνηθισμένο διεθνώς. Έπρεπε –κι αυτό γίνεται τώρα– να ανοίξει ο δρόμος και για  μια αξιολόγησηκαι για μια αλλαγή των δομών και των διοικήσεων των τραπεζών.

Ο Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας αναφέρθηκε σε μένα θυμίζοντας μια παλιά μου δήλωση, με την οποίαχαρακτήρισα την προηγούμενη ανακεφαλαιοποίηση ως «σκανδαλώδη». Επιμένω στο χαρακτηρισμό.

Το τέταρτο ερώτημα που θα ήθελα να απαντήσω είναι ακριβώς γιατί η τότε ανακεφαλαιοποίηση ήταν προβληματική και σκανδαλώδης και γιατί η σημερινή έχει τις προϋποθέσεις να επιτύχει. Υπάρχουν τρεις λόγοι:

Στην προηγούμενη ανακεφαλαιοποίηση οι μετοχές που κατείχε το Δημόσιο δεν είχαν δικαίωμα ψήφου. Πρωτοφανές παγκοσμίως! Είχαμε την πλειοψηφία στις τράπεζες, είχαμε μετοχές, αλλά δεν είχαμε δικαίωμα ψήφου.Δεν μπορούσαμε να παρέμβουμε.

Και αυτές οι μικροαλλαγές στις διοικήσεις που κάναμε έγιναν με συνεννοήσεις και όχι με άσκηση δικαιώματος. Διότι δεν το είχαμε αυτό το δικαίωμα. Τώρα οι μετοχές, όσες θα έχουμε, θα έχουν δικαίωμα ψήφου.

Επίσης, όσον αφορά στις παλαιές διοικήσεις, όχι μόνο δεν υπήρξε κάποια διαδικασία αξιολόγησης, αλλά προστατεύθηκαν με νόμο. Δηλαδή ο νόμος προέβλεπε ότι το management, η διοίκηση των τραπεζών, ανήκει σε αυτούς που είχαν και πριν τη διοίκηση.

Τέλος, είναι αυτό που είπα ήδη για τα «κόκκινα δάνεια», που δεν αντιμετωπίστηκαν.

Άρα, οι αιτίες της σημερινής ανακεφαλαιοποίησης βρίσκονται στο πώς έγιναν οιπροηγούμενες ανακεφαλαιοποιήσεις.

Πέμπτο ερώτημα: Τα δίνουμε όλα στους ξένους ή θέλουμε να κάνουμε τις τράπεζες κομματικά φέουδα του ΣΥΡΙΖΑ; Ή το ένα ισχύει ή το άλλο. Μάλλον, στη προκειμένη περίπτωση, δεν ισχύει ούτε το ένα ούτε το άλλο. Αυτό το οποίο συμβαίνει είναι ότι με το νόμο αυτό δημιουργείται ένα σύστημα δημοσίου ελέγχου των τραπεζών, στο οποίο ρόλο έχει το κράτος, οι θεσμοί, οι εποπτικοί θεσμοί, καθώς και οι ιδιώτες μέτοχοι όπου υπάρχουν.

Το κράτος ασκεί το ρόλο του, πρώτον, με τη μετοχική του παρουσία –όση θα είναι αυτή– και, δεύτερον, με τον θεσμικό του ρόλο. Ο υπουργός Οικονομικών διατηρεί τον τελικό λόγο, ακόμα και εκεί όπου οι θεσμοί έχουν μέσω διαφόρων οργάνων μια επιρροή.

Επίσης, εμείς μελετούμε το καθεστώς που υπάρχει σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες.  Προσπαθούμε να δούμε πώς λειτουργεί το κράτοςστις άλλες χώρες σε σχέση με τις τράπεζες. Πρέπει να σας πω ότι αυτό που ζήσαμε στην Ελλάδα –και είδαμε πιο άμεσα όταν αναλάβαμε την κυβέρνηση– δεν υπάρχει αλλού. Εδώ στην ουσία το κράτος είναι ανύπαρκτο. Δεν έχει ούτε δομές ούτε ανθρώπους ούτε συσσωρευμένη γνώση ούτε θεσμική μνήμη. Δεν έχει εργαλεία παρέμβασης, δεν έχει εργαλεία να ασκήσει ακόμα και αυτές τις δυνατότητες που έχει.

Μελετώντας λοιπόν, διαπιστώνουμε ότι σε πολλές χώρες το υπουργείο Οικονομικών έχει μια δομή. Στη Γερμανία είναι μια πολύ ισχυρή δομή, η λεγόμενη BAFIN. Μελετούμε όμως κι άλλα μοντέλα, ούτως ώστε να διαμορφώσουμε κι εδώ τις αντίστοιχες δομές μέσω των οποίων το κράτος θα ασκεί το ρόλο του όχι παρεμβαίνοντας στη λειτουργία των τραπεζών αλλά διασφαλίζοντας τη σωστή διακυβέρνηση των τραπεζών, αποτρέποντας φαινόμενα διαπλοκήςπου είχαμε στο παρελθόν – ακόμη και διαφθοράς. Υπάρχουν αρκετά στελέχη τραπεζών στις φυλακές –μην το ξεχνάμε– και αρκετές υποθέσεις υπό έλεγχο. Άρα, ούτε κομματικά φέουδα δημιουργούμε ούτε παραχωρούμε τις τράπεζες αυθαίρετα σε άλλα συμφέροντα και δυνάμεις.

Θα ήθελα να αναφερθώ σε ένα ακόμα ερώτημα. Αναφέρθηκε ότι δεν υπάρχει σχέδιο γιατα «κόκκινα δάνεια». Δεν είναι ακριβές. Υπάρχει ολοκληρωμένο σχέδιο και υπάρχει κατανομή ρόλων. Πρώτον, η κυβέρνηση διαμορφώνει τη συνολική στρατηγική και τη νομοθεσία. Δεύτερον, οι θεσμοί έχουν τον δικό τους ρόλο, και μαζί τους θαδιαπραγματευτούμε τον τρόπο υλοποίησης της στρατηγικής. Τρίτον, η Τράπεζα τηςΕλλάδας αυτήν τη στιγμή κάνει κατηγοριοποίηση των δανείων και θα θέσει καιστόχους υποχρεωτικούς για τις τράπεζες σε ό,τι αφορά τη ρύθμιση των δανείων. Τέταρτον, το ΤΧΣ έχει τώρα το ρόλο τού να ελέγχει αν οι στόχοι αυτοί τηρούνται.

Από πολιτική άποψη εμείς έχουμε δύο στόχους. Πρώτον, δεν μπορεί να μην τηρηθεί το κοινωνικό κριτήριο σε ό,τι αφορά τα στεγαστικά δάνεια, που σημαίνει προστασία της πρώτης κατοικίας. Δεύτερον, το αναπτυξιακό κριτήριο. Πίσω από τα δάνεια υπάρχουν άνθρωποι, θέσεις εργασίας, παραγωγικές μονάδες. Αρνούμαστε κάθε έννοια αγοραπωλησίας δανείων. Αυτό το οποίο δεχόμαστε είναι αναδιαρθρώσεις δανείων, αναδιαρθρώσεις επιχειρήσεων, με στόχο τη διασφάλιση της απασχόλησης και της παραγωγικής ικανότητας, υπό τον όρο πάντα ότι θα μπαίνει νέο χρήμα, θα μπαίνουν κεφάλαια, είτε από σημερινούς είτε από άλλους μετόχους και επενδυτές.

Σε ό,τι αφορά τη σχέση δημόσιου-ιδιωτικού που αναφέρθηκε, αυτό θα καθοριστεί. Διότι έπρεπε να είχαμε όλα τα δεδομένα και τη γνώμη των θεσμικών παραγόντων της Τράπεζας της Ελλάδος και του ΤΧΣ για να το καθορίσουμε.

Εκείνο που θα επιδιώξουμε είναι μια ισορροπία ανάμεσα στον ένα στόχο, που είναι να έχουμε ισχυρή παρουσία ιδιωτών μετόχων, και στον δεύτερο στόχο, που είναι να έχουμε επίσης παρουσία του Δημοσίου όσο γίνεται πιο ισχυρή, έτσι ώστε να υπάρξει και μια ανάκτηση κάποιων από τα ποσά που έχουν διατεθεί.

Εκείνο για το οποίο θέλω να διαβεβαιώσω είναι ότι, ακόμα και αν κάπου η συμμετοχή τουΔημοσίου είναι χαμηλή, θα υπάρχουν προγραμματικές συμφωνίες με τις εν λόγω τράπεζες, ούτως ώστε να ασκηθεί ο αναγκαίος έλεγχος εκεί όπου πρέπει.

Το τελευταίο σημείο: H ανακεφαλαιοποίηση είναι αναγκαία, αλλά δεν είναι επαρκής. Πρέπει να σκεφτούμεμε όρους μιας νέας αρχιτεκτονικής του τραπεζικού μας συστήματος ευρύτερα. Πρέπει να συζητήσουμε για έναν νέο ρόλο τον τραπεζών σε σχέση με την κοινωνία, την ανάπτυξη κ.λπ. Αυτό δεν είναι θέμα αυτού του νόμου. Θα έχουμε την ευκαιρία νατο δούμε και αλλού.

Δεύτερον, πρέπει να δημιουργήσουμε ένα παράλληλο σύστημα τραπεζών που να μην είναι υπότην εποπτεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και που να μην κάνει το σύστημα τόσο συγκεντρωτικό όσο είναι σήμερα.

Από αυτή την άποψη, έχει σημασία η στήριξη των συνεταιριστικών τραπεζών και τηςΤράπεζας Αττικής, έχει σημασία η δημιουργία της Αναπτυξιακής Τράπεζας γρήγορα, αλλά και η ενθάρρυνση της δημιουργίας νέων τραπεζών και νέων χρηματοδοτικών εργαλείων.

Προσπάθησα να δείξω ότι σήμερα απλά βάζουμε τις βάσεις με την ανακεφαλαιοποίηση τωντραπεζών για μια πορεία αντιμετώπισης της κρίσης. Η πορεία αυτή έχει και άλλες προϋποθέσεις, ορισμένες από τις οποίες ανέφερα.

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ εγγυάται την έγκαιρη και επιτυχή ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, αλλά κυρίως την ευρύτερη, τη γενικότερη πορεία που πρέπει να ακολουθήσουμε για να βγούμε από την κρίση.

Σας ευχαριστώ.

Φωτογραφία: ΑΠΕ-ΜΠΕ