Τι προβλέπει και τι δεν προβλέπει το νομοσχέδιο της κυβέρνησης για τη νέα πτωχευτική διαδικασία

Το  νομοσχέδιο, που έγινε αφορμή για την πρόταση δυσπιστίας, τυπικά κατά του υπουργού Οικονομικών αλλά ουσιαστικά κατά της κυβέρνησης και της πολιτικής της, έχει βαρύτατες συνέπειες για την κοινωνία και για συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες: καταργεί κάθε προστασία της πρώτης κατοικίας, πλήττει τη μικρή ιδιοκτησία και τη μικρή επιχειρηματικότητα, καθώς οι προβλεπόμενες πτωχευτικές διαδικασίες δεν αφήνουν κανένα περιθώριο αντίδρασης ή υπεράσπισης της θέσης της αδύνατης πλευράς.  Και δεν το λέει αυτό μόνο ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία και  όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης, το πιστοποιούν  και  οι κοινωνικοί και επαγγελματικοί φορείς που τοποθετήθηκαν στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής. Μόνο οι τράπεζες εκφράζουν ικανοποίηση, αν και ούτε αυτές είναι βέβαιες πώς θα λειτουργήσουν στην πράξη όλα αυτά.

Ξανά πειραματόζωο ακραίων νεοφιλελεύθερων πολιτικών

Υπάρχουν όμως και άλλες σημαντικές πτυχές που δεν έχουν επαρκώς αναδειχθεί. Για παράδειγμα, δύο χρόνια μετά την έξοδο από τα μνημόνια, η  Ελλάδα, με ευθύνη της σημερινής κυβέρνησης, ξαναγίνεται, από ορισμένες απόψεις, πειραματόζωο για την εφαρμογή ακραίων νεοφιλελεύθερων πολιτικών, όπως η εξίσωση της πτωχευτικής διαδικασίας φυσικών προσώπων και επιχειρήσεων. Πρόκειται για μια απόκλιση από τα ευρωπαϊκά δεδομένα και αποτελεί  «μεγάλο πλήγμα στην αρχή του νομικού πολιτισμού όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και των περισσότερων ευρωπαϊκών χωρών», όπως είπαν οι εκπρόσωποι της ΕΚΠΟΙΖΩ στην Επιτροπή της Βουλής.

Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι δίνει δεύτερη ευκαιρία. Πρόκειται για εμπαιγμό

Στην περίπτωση της κατοικίας, δεύτερη ευκαιρία θα υπήρχε εάν κάποιος μπορούσε να κρατήσει την κατοικία του. Αν τη χάσει, πώς θα την ανακτήσει, αφού η όποια περιουσία του θα έχει ρευστοποιηθεί;

Για τη μικρή επιχείρηση πάλι, δεύτερη ευκαιρία θα υπήρχε εάν η κυβέρνηση θεσμοθετούσε κίνητρα, εργαλεία και πολιτικές που να ευνοούν την εξυγίανση, την αναδιάρθρωση, τις συγχωνεύσεις, τις ομαδοποιήσεις και τις συνεργασίες των επιχειρήσεων. Η κυβέρνηση όμως και με αυτό το νομοσχέδιο και με τη γενικότερη πολιτική της ευνοεί τη ρευστοποίηση και όχι τη διάσωση.

Αλλά και όταν η πτώχευση γίνεται αναπόφευκτη, η ρευστοποίηση της όποιας  πτωχευτικής περιουσίας  προβλέπεται να γίνεται με τρόπο που ευνοεί τους ισχυρούς πιστωτές και πρωτίστως τις τράπεζες.

Ποιες κοινωνικές ομάδες πλήττονται;

Σε ό,τι αφορά το σκέλος της κατοικίας, πλήττονται όσοι είναι σε αδυναμία εξυπηρέτησης των δανείων τους, αλλά και όσοι θα βρεθούν στο μέλλον σε ανάλογη θέση. Σε ό,τι αφορά τη μικρή επιχειρηματικότητα, με βάση τις εκτιμήσεις του ΙΜΕ-ΓΣΕΒΕΕ, στο νέο καθεστώς fast track πτωχευτικών διαδικασιών δυνητικά, βάσει τζίρου, εντάσσεται το 81% των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Πλήττονται, λοιπόν, άμεσα κοινωνικές ομάδες των οποίων την ψήφο διεκδίκησε η ΝΔ στις εκλογές του 2019. Όπως αποδεικνύεται, όμως, η ΝΔ χάιδεψε τα αυτιά αυτών των κοινωνικών ομάδων με πλαστές υποσχέσεις και με χιλιάδες ψέματα, καλλιέργησε το αντι-ΣΥΡΙΖΑ μένος, απλά για να αποσπάσει την ψήφο τους, και όχι επειδή είχε πρόθεση να αντιμετωπίσει τα προβλήματά τους. Με άλλα λόγια, το νομοσχέδιο αυτό πλήττει μέρος της εκλογικής βάσης της ΝΔ, για αυτό και δεν ήταν υπερασπίσιμο. Έτσι, αν διαβάσει κάποιος τις δεκάδες ομιλίες υπουργών και βουλευτών της ΝΔ κατά το τριήμερο της συζήτησης τη πρότασης μομφής, θα διαπιστώσει πως ελάχιστα μίλησαν για το νομοσχέδιο. Κυρίως μίλησαν ως αντιπολίτευση προς τον ΣΥΡΙΖΑ, παρά ως υπεύθυνη κυβέρνηση.

Γενικότερη αντίληψη και στρατηγική: η πρώτη πρακτική  εφαρμογή της Έκθεσης Πισσαρίδη

Σήμερα και με το νομοσχέδιο αυτό γίνεται φανερό ότι η κυβέρνηση του κ. Μητσοτάκη ούτε θέλει ούτε μπορεί να στηρίξει τις κοινωνικές ομάδες που ονόμαζε «μεσαία τάξη».

Και τούτο γιατί η κυβέρνηση δεν αντιλαμβάνεται τις κοινωνικές αυτές ομάδες, των μικρών ιδιοκτητών και μικρών επιχειρήσεων, ως ισότιμους «παραγωγικούς εταίρους», αλλά τις θεωρεί ως μη παραγωγικές, «βαρίδια» στην ανάπτυξη,  χωρίς μέλλον και προοπτική. Όπως εξηγείται  αναλυτικά στην Έκθεση του κ. Πισσαρίδη, το «όραμα» των συντακτών της, καθώς και του κ. Μητσοτάκη,  είναι ένας καπιταλισμός πιο επιθετικός προς την εργασία και τη μικρή επιχειρηματικότητα, ένας καπιταλισμός σχεδόν αποκλειστικά των μεγάλων επιχειρήσεων, λες και υπήρξε ποτέ ή μπορεί να υπάρξει, τέτοιος καπιταλισμός, όταν η μικρή επιχειρηματικότητα είναι το βασικό στήριγμα και ο κορμός κάθε αναπτυγμένης οικονομίας.

Δεν πρόκειται λοιπόν για κάποιο λάθος, αποτέλεσμα πιέσεων, ή για μεμονωμένο μέτρο αλλά έκφραση μιας γενικότερης αντίληψης. Είναι μια συνειδητή επιλογή,  η πρώτη πρακτική εφαρμογή της Έκθεσης Πισσαρίδη, της στρατηγικής του κ. Μητσοτάκη.

Δύο διαμετρικά αντίθετες στρατηγικές

Σε ό,τι αφορά το πρόβλημα της κατοικίας, οι λόγοι που επέβαλαν την ύπαρξη ενός προστατευτικού  πλαισίου  εξακολουθούν να ισχύουν, αφού η επερχόμενη ύφεση και η συνακόλουθη κοινωνική κρίση φαίνεται να είναι ιδιαίτερα σφοδρές. Αν κάτι πρέπει επιπρόσθετα να γίνει, αυτό είναι ο συνδυασμός ενός προστατευτικού πλαισίου με μια ολοκληρωμένη πολιτική κατοικίας με κοινωνικούς και αναπτυξιακούς στόχους.

Σε ό,τι αφορά τη μικρή επιχειρηματικότητα, κανείς δεν μπορεί να διαφωνήσει ότι το μέσο μέγεθος των μικρών επιχειρήσεων στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά μικρό. Μας απασχόλησε κι εμάς ως κυβέρνηση. Το μελετήσαμε, το συζητήσαμε με τους εκπροσώπους τους και διαμορφώσαμε ένα ολόκληρο κεφάλαιο της Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής. Η δική μας πολιτική αναγνώριζε τη σημασία και το ειδικό βάρος της μικρής επιχειρηματικότητας και για αυτό είχε ως προτεραιότητα  την ενίσχυση της βιωσιμότητάς της, με κίνητρα, με πολιτικές στήριξης, με ειδικά χρηματοδοτικά εργαλεία, με ενθάρρυνση της δικτύωσης και  της συνεργασίας των μικρών επιχειρήσεων.

Η κυβέρνηση της ΝΔ, αντί της εξυγίανσης και της αναδιάρθρωσης επιχειρήσεων, όπου αυτό είναι αναγκαίο, ευνοεί τη ρευστοποίησή τους Και αυτό γιατί στρατηγική της είναι η συγκέντρωση της αγοράς στον έλεγχο λίγων μεγάλων και ισχυρών ομίλων. Ό,τι γίνεται, δηλαδή ήδη μέσω της λειτουργίας των αγορών, διαδικασία συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης, επιδιώκεται να επιταχυνθεί με το συγκεκριμένο νομοσχέδιο. Αυτό είναι το κρυμμένο μυστικό της Έκθεσης Πισσαρίδη και αυτή είναι η ουσία της στρατηγικής της κυβέρνησης. Όμως, όταν οι μισές μικρές επιχειρήσεις σε όλη την Ευρώπη απειλούνται με πτώχευση, όπως διαπιστώνουν πρόσφατες μελέτες, τι άλλο κάνει η κυβέρνηση από το να λειτουργεί ως επιταχυντής της επερχόμενης καταστροφής;

Υπάρχει διέξοδος

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι μέσα σε αυτή την καταστροφική διαδικασία μπορεί να υπάρξει και κάτι θετικό, κάτι το δημιουργικό. Μπερδεύοντας σκόπιμα διαφορετικές καταστάσεις μιλούν για «δημιουργική καταστροφή». Όμως το κλείσιμο επιχειρήσεων σημαίνει πάντα απώλεια θέσεων εργασίας, καταστροφή μιας εμπειρίας και μιας  υλικης ή άυλης αξίας για την κοινωνία. Και τούτο γιατί δεν είναι όλες οι μικρές επιχειρήσεις άχρηστες ή «ζόμπι». Πολλές από τις επιχειρήσεις, ακόμη και αυτές που, «δεν πληρούν τα τραπεζικά κριτήρια», έχουν δυνατότητες μέσα από την εξυγίανση, την αναδιάρθρωση ή τη συνένωσή τους με άλλες επιχειρήσεις. Το πρόβλημα με το νομοσχέδιο αυτό, το πρόβλημα γενικότερα με την πολιτική αυτής της κυβέρνησης, είναι ότι αντί να δημιουργεί εργαλεία και πολιτικές που να διευκολύνουν την εξυγίανση και την αναδιάρθρωση ευνοεί τη ρευστοποίηση, το «λουκέτο».

Όταν δε, η οικονομία βρίσκεται σε φάση πτώσης, όπως συμβαίνει σήμερα, τότε το κλείσιμο επιχειρήσεων βαθαίνει την ύφεση, αυξάνει την ανεργία, δυσκολεύει την ανάκαμψη. Έτσι οι επιπτώσεις διαχέονται στην ευρύτερη κοινωνία.

Με το νομοσχέδιο αποκαλύφθηκε  ότι το ενδιαφέρον της ΝΔ για τη μεσαία τάξη ήταν ψεύτικο, εντελώς υποκριτικό. Τις ανάγκες της μεσαίας τάξης μπορεί να τις ικανοποιήσει μόνο μια προοδευτική πολιτική, με σχέδιο και στρατηγική που είναι στον αντίποδα των νεοφιλελεύθερων ιδεοληψιών  της ΝΔ.

Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θα κάνει ότι έκανε η ΝΔ ως αντιπολίτευση, δεν θα «χαϊδέψει αυτιά». Γνωρίζουμε τα προβλήματα, ακόμα και τις στρεβλώσεις σε ορισμένες περιπτώσεις. Ακριβώς για αυτό, ζητούμενο για εμάς είναι λύσεις σύγχρονες, βιώσιμες, διατηρήσιμες, παραγωγικές. Και αυτές μπορούν να υπάρξουν μόνο στο πλαίσιο μιας κοινωνικής συμφωνίας  που θα καθορίζει  δικαιώματα, ευθύνες και υποχρεώσεις. Και στη βάση ενός πολιτικού σχεδίου που θα ενώνει τις λαϊκές τάξεις, τη μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία, σε έναν κοινωνικό συνασπισμό εξουσίας, για τον προοδευτικό μετασχηματισμό της κοινωνίας και τη δημοκρατική διακυβέρνηση.

* Το παρόν άρθρο βασίζεται στο κείμενο της ομιλίας για τη συζήτηση στη Βουλή επί της πρότασης δυσπιστίας κατά του Υπουργού Οικονομικών, με αφορμή το νέο πτωχευτικό νόμο, η οποία δεν εκφωνήθηκε εξαιτίας διαδικαστικών αναπροσαρμογών