Σημεία της ομιλίας από το χαιρετισμό στην 1η Γενική Συνέλευση της «Ελληνικής Παραγωγής -Συμβούλιο Βιομηχανιών για την Ανάπτυξη».

Η ελληνική βιομηχανία και οι προοπτικές της – Τι να κάνουμε

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι η βιομηχανία και η εκβιομηχάνιση είναι μια υπόθεση που αφορά το παρελθόν και όχι το μέλλον. Μια άλλη άποψη που καλλιεργήθηκε ήταν ότι η βιομηχανία έχει μέλλον αλλά ως μια δραστηριότητα που αφορά αποκλειστικά και μόνο αναπτυσσόμενες χώρες.

Στη χώρα μας οι απόψεις αυτές, χωρίς να συζητηθούν ποτέ σοβαρά, επηρέασαν τόσο τη διαμόρφωση πολιτικής όσο και τις αντιλήψεις της κοινωνίας. Η χώρα εγκατέλειψε κάθε προσπάθεια διαμόρφωσης αναπτυξιακής στρατηγικής και βιομηχανικής πολιτικής. Ακόμη και η Γραμματεία Βιομηχανίας στο Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης επιχειρήθηκε να καταργηθεί. Το γεγονός αυτό επέτεινε την αποβιομηχάνιση που ξεκίνησε από πολύ πριν και εντάθηκε στα χρόνια της κρίσης.

Σήμερα όμως διαπιστώνουμε ότι η συζήτηση για τη βιομηχανία και την επαναβιομηχάνιση ανακάμπτει παγκοσμίως, με νέους βεβαίως όρους. Αναγνωρίζεται δηλαδή ότι η εκβιομηχάνιση δεν είναι ένα εφάπαξ γεγονός αλλά μια διαρκής διαδικασία, δεν είναι απλώς κάποια ποσοτική αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής αλλά είναι μια ποιοτική διαδικασία όλης της οικονομίας και της κοινωνίας. Στην Ευρώπη κυριαρχεί η γερμανική στρατηγική γνωστή, ως «industrie 4.0». Στις ΗΠΑ δίνεται έμφαση στην αξιοποίηση του internet και των ψηφιακών δυνατοτήτων στη βιομηχανική αναδιοργάνωση τομέων των υπηρεσιών, με τις γνωστές πλατφόρμες. Στην Ελλάδα, η συζήτηση μόλις τώρα αρχίζει. Και ευτυχώς που έστω και με καθυστέρηση αρχίζει, διότι η σύγχρονη βιομηχανία αποτελεί όρο βιωσιμότητας της χώρας στην Ευρώπη και τον κόσμο. Πρέπει συνεπώς η βιομηχανία, οι αλυσίδες αξίας, τα ερευνητικά ιδρύματα, οι υποδομές, καθώς και οι υπηρεσίες που την υπηρετούν, ως ένα συνεκτικό παραγωγικό οικοσύστημα, να αποκτήσει κεντρική θέση στη νέα παραγωγική ταυτότητα της χώρας. Αναφέρομαι βεβαίως σε μια βιομηχανία που στηρίζεται στην κοινωνικά υπεύθυνη επιχειρηματικότητα, που επενδύει στη γνώση, στην έρευνα,  και την καινοτομία, επιδιώκει την υποκατάσταση των εισαγωγών και την εξωστρέφεια, σέβεται τους εργαζόμενους και το περιβάλλον.

Είναι εφικτός ένας τέτοιος στόχος; Πώς διαμορφώνεται το αναπτυξιακό μέλλον της χώρας μετά τα μνημόνια; Ποιοι είναι οι στόχοι της νέας αναπτυξιακής στρατηγικής και ειδικά σε σχέση με τη βιομηχανία και τη μεταποίηση; Πώς μπορούμε να φανταστούμε μια στρατηγική αντιστροφής της αποβιομηχάνισης και επαναβιομηχάνισης στο πλαίσιο της Ευρωζώνης και  σε συνθήκες 4ης βιομηχανικής επανάστασης;

Το αναπτυξιακό μέλλον της χώρας μετά τα μνημόνια

Με την έξοδο από τα μνημόνια, η χώρα αποκτά αυξημένους βαθμούς ελευθερίας αλλά αναλαμβάνει και την ευθύνη να πορευθεί με δική της ευθύνη, με το δικό της σχέδιο. Δημιουργούμε τα δικά μας ταμειακά αποθέματα, τα οποία θα κρατηθούν ως ένα ταμείο σταθεροποίηση και θωράκισης της χώρα σε περίπτωση διεθνών αναταράξεων.

Οι επιδόσεις της οικονομίας και η πολιτική σταθερότητα που έχουμε επιτύχει και η βελτίωση της εμπιστοσύνης καθιστούν πιθανές, αν όχι βέβαιες, διαδοχικές αναβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας, γεγονός που θα επιτρέψει τη μείωση του επενδυτικού ρίσκου, τη μείωση του κόστους χρήματος και την ενίσχυση των επενδύσεων.

Η τάση ανάκαμψης της οικονομίας που άρχισε το 2017 αναμένεται λοιπόν να συνεχιστεί και να ενισχυθεί. Έχουμε μπροστά μας μια  περίοδο έως και ισχυρής ανάκαμψης, ανάλογα και με την εξέλιξη των εξωγενών παραγόντων  που μας επηρεάζουν. Έπειτα λοιπόν από μια δεκαετία κρίσης μπορούμε να μεταβούμε σε μια δεκαετία ανάπτυξης, μ’ ένα σχέδιο για την Ελλάδα του 2030, που πρέπει να συγκροτήσουμε μαζί, κυβέρνηση, φορείς, κοινωνία.

Ταυτόχρονα όμως η πορεία μας θα επηρεάζεται από τα τραύματα και τις συνέπειες της βαθιάς και παρατεταμένης ύφεσης, όπως και από τις παθογένειες του παρελθόντος.

Ο πριν από την κρίση τρόπος ανάπτυξης ήταν άναρχος, αποσπασματικός, χωρίς ιεραρχήσεις και στόχους η παραγωγική δραστηριότητα ήταν κατακερματισμένη, στηριγμένη στο φθηνό δανεισμό, χωρίς εξωστρεφή προσανατολισμό, εξαρτημένη από την εγχώρια ζήτηση και τις εισαγωγές, με σχεδόν ανύπαρκτη επένδυση στην Έρευνα και πολύ χαμηλή ενσωμάτωση της καινοτομίας. Παρά την ύπαρξη σημαντικών και επιτυχημένων μεμονωμένων επιχειρήσεων, ήταν ένα μη βιώσιμο παραγωγικό σύστημα, όπως άλλωστε αποδείχτηκε.

Το αναπτυξιακό μέλλον λοιπόν μετά τα μνημόνια θα εξαρτηθεί από τη δυνατότητά μας να αξιοποιήσουμε τις συνθήκες πολιτικής σταθερότητας και οικονομικής μεγέθυνσης για να προχωρήσουμε στην εμπέδωση ενός νέου τρόπου ανάπτυξης, απαλλαγμένου από τις παθογένειες του παρελθόντος. Επομένως η μεταμνημονιακή κατάσταση θα είναι μια δυναμική κατάσταση. Οι βαθμοί ελευθερίας και κυριαρχίας μας δεν θα καθορίζονται τόσο από τα όποια τυπικά πλαίσια παρακολούθησης της πορείας μας από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς όσο από τις πραγματικές επιδόσεις της οικονομίας, τη λειτουργία του κράτους,  του πολιτικού συστήματος και των άλλων πολιτικών και κοινωνικών θεσμών∙ την ικανότητα μας εν τελεί να συνδυάζουμε τις  αντιπαραθέσεις με τις αναγκαίες συναινέσεις.

Η νέα Αναπτυξιακή Στρατηγική

Γι’ αυτό και είναι κρίσιμος ο  ρόλος που καλείται να παίξει η νέα Αναπτυξιακή Στρατηγική. Αρχικά, να πω ότι αν και μιλούμε για «νέα αναπτυξιακή στρατηγική», στην πραγματικότητα η χώρα μας για πρώτη φορά αποκτά αναπτυξιακή στρατηγική που να μπορεί να λειτουργήσει αφενός ως πυξίδα (;) για τον προσανατολισμό αφετέρου ως εργαλείο εφαρμόσιμης πολιτικής.

Κυρίαρχα, ταυτοτικά θα έλεγα, χαρακτηριστικά του πριν από την κρίση τρόπου ανάπτυξης ήταν η αποσπασματικότητα της ανάπτυξης άρα και η μη βιωσιμότητά της, οι ανισότητες που σε συνδυασμό με τη διαφθορά και τη διαπλοκή οδήγησαν σε απονομιμοποίηση του κράτους και των θεσμών. Αυτό που χρειαζόμαστε σήμερα, λοιπόν, είναι ένα σχέδιο ολιστικής ανάπτυξης με βιωσιμότητα και δικαιοσύνη.

Οι τρεις διαστάσεις της ολιστικότητας:

• Η οικονομική
• Η οικολογική: το παράδειγμα του ενεργειακού μετασχηματισμού
• Η κοινωνική: οι ανισότητες εμπόδιο στην ανάπτυξη

Η θέση της βιομηχανίας στη νέα Αναπτυξιακή Στρατηγική

Βασικός στόχος της νέας Αναπτυξιακής Στρατηγικής είναι η αντίστροφη της αποβιομηχάνισης και η αύξηση της παραγωγικότητας σε όλους τους τομείς.

Τα μέσα για την επίτευξη αυτών των στόχων μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν:

• Την ενίσχυση της διασυνδεσιμότητας μεταξύ κλάδων και τομέων της οικονομίας
• Την εστίαση σε βασικούς τομείς καινοτομίας και υψηλής προστιθέμενης αξίας
• Την ενθάρρυνση της κοινωνικά υπεύθυνης επιχειρηματικότητας καθώς και δυναμικών δικτύων, όπως και άλλων μορφών συνεργασίας μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων

Οκτώ παραδείγματα παραγωγικών συμπλεγμάτων με αναβαθμισμένη θέση της μεταποίησης:

• Αγροδιατροφικό-Μεταποιητικό: Μεταποίηση προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής, με δυνατότητες έως και υπερτριπλασιασμού σε σχέση με τα σημερινά δεδομένα
• Τουριστικό-Αγροδιατροφικό-Πολιτιστικό: Διασύνδεση του τουρισμού με τη μεταποίηση, την αγροτική παραγωγή και τον πολιτισμό
• Ενεργειακό: Ενεργειακός μετασχηματισμός και αύξηση της εγχώρια προστιθέμενης αξίας
• Κατασκευαστικό-μεταποιητικό-περιβαλλοντικό
• Διαμετακομιστικό-μεταποιητικό
• Ναυτιλιακό-ναυπηγικό
• Ιατρικό- φαρμακευτικό
• Εκπαιδευτικό- ερευνητικό-συμβουλευτικό

Τα παραπάνω παραδείγματα δείχνουν ότι ο ποσοτικός στόχος που έχει τεθεί για αύξηση του ειδικού βάρους της μεταποίησης, σε πρώτη φάση στο 12% του ΑΕΠ,  φαίνεται εφικτός, αν αξιοποιηθούν οι υφιστάμενες δυνατότητες.

Ας γίνουμε όμως και πιο φιλόδοξοι. Ακόμη μεγαλύτερη σημασία έχουν οι ποιοτικές παράμετροι και κυρίως η βελτίωση της διασυνδεσιμότητας, της συνεργασίας, της ολιστικότητας του βιομηχανικού και του οικονομικού συστήματος, καθώς και η διασύνδεσή του με τις εξελίξεις της 4ης βιομηχανικής επανάστασης και του ψηφιακού μετασχηματισμού.

Η ανάπτυξη ως επίτευγμα ευρείας κινητοποίησης παραγωγικών και κοινωνικών δυνάμεων

Η Αναπτυξιακή Στρατηγική δεν είναι μνημόνιο, δεν θα μας υποχρεώσει κανείς να την υλοποιήσουμε. Μπορεί να υπάρξει και να υλοποιηθεί μόνο ως μια μεγάλη κοινωνική συμμαχία όλων των δυνάμεων που βλέπουν σε αυτή τη στρατηγική ένα προωθητικό πλαίσιο για την κοινωνία και για τα δικά τους ιδιαίτερα συμφέροντα.

Ο στόχος αυτός δεν είναι εύκολος όμως εάν αξιοποιήσουμε σωστά τις δυνατότητες που διαμορφώνονται στη χώρα, τότε  είναι εφικτός, είναι διεκδικήσιμος.

Οι δράσεις του Υπουργείου στα θέματα αδειοδότησης, εταιρικού δικαίου, χρηματοδοτικών εργαλείων κ.ο.κ. είναι πυκνές και διαρκώς εμπλουτίζονται. Στην κατεύθυνση αυτή επεξεργαζόμαστε ένα σχέδιο για τη δημιουργία μιας νέας, μόνιμης και ενιαίας αδειοδοτούσας Αρχής. Στη διάθεση σας για πλήρη ενημέρωση.

Το υπουργείο Οικονομίας & Ανάπτυξης είναι ένα ανοιχτό υπουργείο γιατί έχει σημασία ο ρόλος του κράτους στην προτεραιοποίηση και το συντονισμό.

Γιατί η ανάπτυξη δεν έχει μόνο ρυθμό, αλλά και κατεύθυνση και τις συνέπειες έλλειψης της κατεύθυνσης αυτής τις διαπιστώσαμε την προηγούμενη δεκαετία, όταν παρά των ορυμαγδό επενδύσεων, η στόχευση και η ποιότητά τους, όχι μόνο δεν απέτρεψαν, αλλά επέτειναν την κρίση.

Η νέα εκβιομηχάνιση θα καταστεί εφικτή εάν αναχθεί σε εθνικό στόχο, εάν εμπλέξει ευρείες παραγωγικές δυνάμεις και αποκτήσει την κοινωνική νομιμοποίηση, ανταποκρινόμενη σε υψηλά περιβαλλοντικά και εργασιακά πρότυπα. Σε αυτήν την κατεύθυνση η κυβέρνηση και το υπουργείο Οικονομίας & Ανάπτυξης επιδιώκουν την προσέλκυση βιομηχανικών επενδύσεων για να τονώσουν την εγχώρια παραγωγικότητα, να ενισχύσουν τη διεθνή ανταγωνιστικότητα και να δημιουργήσουν εισοδήματα για τους εργαζόμενους.