Χαιρετισμός στο ιδρυτικό συνέδριο του Κινήματος Αλλαγής.

Όταν το Πολιτικό Συμβούλιο του ΣΥΡΙΖΑ μου ζήτησε να χαιρετήσω το συνέδριό σας, άρχισαν να περνούν από τη σκέψη μου, σαν κινηματογραφική ταινία, διάφορες εικόνες αντιπαραθέσεων, αλλά και συνεργασίας με τους χώρους που είναι σήμερα εδώ, σε αυτό το ιδρυτικό συνέδριο. Η αντιπαράθεση ήταν διαρκής, διότι είμαστε σε διαφορετικούς χώρους. Αλλά αιφνιδιάστηκα με το πόσες πολλές και σημαντικές ήταν οι στιγμές συνεργασίας.  Δεν θα σας κουράσω, αλλά θέλω να το πω αυτό, ότι άρχισαν από το 1972 – 1973 όταν ο αείμνηστος Ανδρέας Παπανδρέου ήθελε να κάνει μια ομιλία στο London School of Economics, όπου συνέβαινε να είμαι τότε πρόεδρος του συλλόγου. Άρα έπρεπε να συνεργαστούμε για την ομιλία. Και πράγματι έγινε μια σημαντική ομιλία του.

Έχουμε ξεχάσει πως ήταν οι σχέσεις Αριστεράς και ΠΑΣΟΚ μετά το ’81. Θυμάμαι που με κάλεσε ο κ. Γιώργος Παπανδρέου στο Υπουργείο Παιδείας τότε, ως εκπρόσωπο του ΚΚΕ, να συζητήσουμε την οργάνωση της λαϊκής επιμόρφωσης, που ήταν μια σημαντική πρωτοβουλία. Μετά, παρόλα αυτά που έγιναν, είχα την τιμή και την χαρά να συνεργαστώ με τον Γιώργο Γεννηματά στο πλαίσιο της oικουμενικής κυβέρνησης. Ήταν μια συνεργασία που συνεχίστηκε και μετά την κυβέρνηση και λυπάμαι που έφυγε νωρίς.

Έκανα αυτή την αναφορά, διότι ζούμε μια εποχή, που έχει μεγάλη σημασία να δούμε στη βάση ποιων πολιτικών αρχών και αξιών θα εντοπίσουμε τα κρίσιμα προβλήματα και διλήμματα. Διότι ζούμε μια εποχή που και στην Ευρώπη και την Ελλάδα οι αποφάσεις τις οποίες θα πάρουμε σήμερα θα καθορίσουν ενδεχομένως τις εξελίξεις για τα πολλά επόμενα χρόνια. Και δεν αναφέρομαι μόνο στην 4^η Βιομηχανική Επανάσταση, που μας θύμισε η κυρία Γεννηματά, αλλά και σε πολλά πιο άμεσα επίδικα.

Θα ήθελα, λοιπόν, να σημειώσω ότι στην Ευρώπη συγκρούονται σήμερα τρία ανταγωνιστικά σχέδια. Το πρώτο είναι το σχέδιο της συνέχειας: να μείνουν όλα ίδια, σα να μην υπήρξε κρίση, σα να μην υπήρξε Brexit, σα να μην υπάρχουν επικίνδυνες αποκλίσεις. Είναι το σχέδιο που υπονομεύει τους ιδρυτικούς σκοπούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και απειλεί τη συνοχή και το μέλλον της. Το δεύτερο, είναι το  σχέδιο του ακροδεξιού λαϊκισμού, ο οποίος βασίζεται στην εθνική περιχαράκωση, σε ξενοφοβικές και αντιδραστικές αντιλήψεις. Και το τρίτο σχέδιο, το οποίο υπάρχει υπό διαμόρφωση, υπάρχει ως διάλογος, υπάρχει ως αναζήτηση.

Και χάρηκα που και η κυρία Γεννηματά, στην ομιλία της, διατύπωσε μερικές ενδιαφέρουσες ιδέες. Είναι το σχέδιο για μια προοδευτική Ευρώπη, για μια κοινωνική Ευρώπη, για την Ευρώπη της δημοκρατίας. Για μια Ευρώπη, που θα θέσει ως στόχο της την καταπολέμηση των ανισοτήτων, που πιστεύω ότι θα είναι το κυρίαρχο θέμα των επόμενων ετών και στην Ευρώπη και παντού.

Αυτή η αντιπαράθεση είναι στρατηγικού χαρακτήρα, επικαλύπτει άλλες δευτερεύουσες αντιπαραθέσεις. Βλέπουμε και στη χώρα μας, τώρα που περνάμε σε μια φάση μετά τα μνημόνια, βλέπουμε ότι οι διαχωριστικές γραμμές που διαμορφώθηκαν στην περίοδο της κρίσης με έντονη τη σφραγίδα της συγκυρίας, η διαχωριστική γραμμή μνημόνιο-αντιμνημόνιο, που είχε περιεχόμενο αλλά συγκάλυπτε και άλλες ταξικές και αξιακές διαφορές, υποχωρούν και επανέρχονται στο προσκήνιο πιο διαχρονικές, αξιακά καθορισμένες διαχωριστικές γραμμές, όπως είναι η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην πρόοδο και τη συντήρηση, όπως είναι ανάμεσα στις πολιτικές που προασπίζονται τα συμφέροντα των εργαζομένων και αυτές οι οποίες τα περιφρονούν. Θα ήθελα λοιπόν, με την άδειά σας, σε αυτή την αντιπαράθεση να επισημάνω τρία κεντρικά επίπεδα σήμερα.

• Το πρώτο είναι με ποιους όρους θα πετύχουμε τη ρήξη με το παρελθόν, αφού όλοι αναγνωρίζουμε ότι αυτο γέννησε την κρίση. Και πώς θα θωρακίσουμε το μέλλον, πώς θα εγγυηθούμε στους εαυτούς μας και στις επόμνενες γενιές ότι δεν θα επαναληφθούν τα ίδια λάθη.
• Δεύτερο επίπεδο, με ποιες πολιτικές θα ανακουφίσουμε άμεσα κυρίως αυτούς που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση και οι οποίοι πια «αγκαλιάζουν» ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας, περιλαμβανομένων και των λεγόμενων μεσαίων στρωμάτων.
• Και το τρίτο, με ποιο σχέδιο, με ποιες δυνάμεις και με ποιες επιλογές θα δημιουργήσουμε εκείνη την προοπτική που ζητούν η κοινωνία και η νέα γενιά.

Σε ό,τι αφορά το πρώτο θέμα ήθελα απλώς να επισημάνω ότι αυτό που συχνά ονομάζουμε «παθογένειες του παρελθόντος» έχει βάθος και και κοινωνικό περιεχόμενο. Ορισμένες δε, ανάγονται σε διαχρονικά χαρακτηριστικά του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού και του ελληνικού καπιταλισμού. Άρα, η ρήξη με αυτές τις παθογένειες απαιτεί ριζικές αλλαγές, απαιτεί μετασχηματισμούς. Δεύτερον, η ριζική αντιμετώπιση της ανεργίας, ιδίως με την προοπτική των επιπτώσεων που θα έχει η νέα Βιομηχανική Επανάσταση, δεν μπορεί να γίνει μέσα σε συμβατικά πλαίσια. Χρειαζόμαστε κι εδώ να σκεφτούμε πιο ριζικές λύσεις, ένα νέο κοινωνικό μοντέλο στο οποίο τα κοινά αγαθά και η κοινωνική οικονομία, με την ευρύτερη έννοια και τις μορφές της, θα αποτελέσουν κεντρικό και όχι έναν περιθωριακό μόνο πυρήνα της. Τρίτον, πρέπει να επανεξετάσουμε το ρόλο του κράτους -και αν μπορώ να πω- τις αντιλήψεις μας για το ρόλο του κράτους. Διότι η ανάπτυξη δεν έχει μόνο μέγεθος και ρυθμό, έχει και κατεύθυνση. Ποιο κράτος, λοιπόν, με ποια σύγχρονα εργαλεία και με ποια συμμετοχή των πολιτών και της κοινωνίας θα εξασφαλίσει εκείνη την κατεύθυνση η οποία θα είναι κοινωνικά προσανατολισμένη, η οποία θα οδηγεί σε ένα νέο παραγωγικό πρότυπο;

Οι συγκρούσεις, οι ρήξεις και οι αλλαγές που αυτά συνεπάγονται μας επαναφέρουν στο αρχικό ερώτημα: Με ποιες δυνάμεις, με ποιες συμμαχίες, με ποιες επιλογές θα προχωρήσουμε; Άκουσα την κυρία Γεννηματά να μιλάει για ένα νέο δικομματισμό. Νομίζω ότι είναι πρόωρο. Αυτό που έχουμε σήμερα είναι ένας κοινωνικός διπολισμός και ένας πολιτικός διπολισμός. Αλλά η μορφή που θα πάρει αυτός τελικά δεν είναι προκαθορισμένη, διότι η κρίση εκπροσώποησης της κοινωνίας συνεχίζεται. Κόμματα δημιουργούνται -καλή ώρα το δικό σας- και άλλα σβήνουν. Νέα κόμματα μπορούν να υπάρξουν, άρα μιλάμε για μία ανασύνθεση του πολιτικού συστήματος η οποία συνεχίζεται.

Και με τη σκέψη αυτή λοιπόν, ήθελα να κλείσω, απαντώντας στο υπαρκτό ερώτημα, το οποίο έθεσε η κυρία Γεννηματά. Και θα απαντήσω λέγοντας και θυμίζοντας ότι η στρατηγική θέση του ΣΥΡΙΖΑ από τότε ακόμα που ήταν μικρό κόμμα δεν ήταν πώς θα γίνει ένα μεγάλο κόμμα που θα κυριαρχήσει και θα καλύψει όλο τον χώρο, η στρατηγική ιδέα ήταν ότι πρέπει να υπάρξει ένας αστερισμός, μία μεγάλη παράταξη με πολλά και διάφορα πολιτικά υποκείμενα. Και ένας τέτοιος, λοιπόν, συνασπισμός, πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων μπορεί να αναλάβει το μεγάλο έργο της ανασυγκρότησης της χώρας, που έχουμε ακόμα μπροστά μας. Αποτελεί, αγαπητοί φίλοι και φίλες, μια ειλικρινή, νομίζω, απάντηση στρατηγικού χαρακτήρα και με αυτές τις σκέψεις θα ήθελα να ευχηθώ καλή επιτυχία στο συνέδριό σας. Ευχαριστώ.