Ομιλία στο 17ο συνέδριο που διοργάνωσε το Σώμα Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών (ΣΟΕΛ).

Ευχαριστώ για τη δυνατότητα που μου δίνετε να χαιρετίσω το σημαντικό αυτό Συνέδριο. Θα ήθελα, αντί χαιρετισμού, να μου επιτρέψετε να κάνω μια σύντομη ενημέρωση για τις πρόσφατες εξελίξεις.

Το Συνέδριό σας γίνεται σε μια συγκυρία που οι αποφάσεις του Eurogroup μας επιτρέπουν την αισιοδοξία ότι ήρθε η στιγμή να γυρίσουμε σελίδα, να φύγουμε επιτέλους από τον καταστροφικό φαύλο κύκλο «λιτότητα – ύφεση – ανεργία – υπερχρέωση» και να μπορέσουμε να δούμε το μέλλον με ορατότητα από εδώ και μπρος. Όμως πριν αναφερθώ εκτενέστερα στις εξελίξεις αυτές, θα ήθελα να τονίσω ότι το θέμα του Συνεδρίου αυτό καθεαυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Και θα ήθελα να εκφράσω από μέρους της Κυβέρνησης το ειλικρινές ενδιαφέρον για τα πορίσματα των συζητήσεων που θα έχετε σήμερα γύρω από το θέμα αυτό.

Από τα «greek statistics» στον έλεγχο και τη δημόσια λογοδοσία

Ο όρος «greek statistics», που προφανώς έχουμε ακούσει όλοι πολλές φορές, ενδεχομένως είναι παραπλανητικός. Αδικεί με μια έννοια και τη χώρα μας, διότι δεν είμαστε εμείς που ανακαλύψαμε τη «δημιουργική λογιστική». Δυστυχώς και άλλες χώρες της Ευρώπης χρησιμοποίησαν αντίστοιχες μεθόδους στο παρελθόν. Βεβαίως οι δικές μας κυβερνήσεις ίσως το παράκαναν! Και είναι γεγονός ότι τα δημόσια οικονομικά της χώρας μας στο παρελθόν χαρακτηρίζονταν από μεγάλη αδιαφάνεια, άνιση και ανορθολογική κατανομή των πόρων.

Προσωπικά ήμουν από εκείνους τους βουλευτές, όπως βέβαια και το κόμμα στο οποίο ανήκω, που επί δεκαετίες –μαζί με το Οικονομικό Επιμελητήριο και με πολλούς από εσάς, συναδέλφους οικονομολόγους– στηλιτεύαμε το γεγονός ότι υπήρχαν στον προϋπολογισμό ειδικοί λογαριασμοί και άλλες τεχνικές αδιαφάνειας, που δεν επέτρεπαν τη σωστή απεικόνιση των στοιχείων. Και με αυτό τον τρόπο βεβαίως παρεμπόδιζαν και τη δημόσια λογοδοσία σε ό,τι αφορά τα δημόσια οικονομικά.

Από αυτή την άποψη, θα ήθελα να τονίσω ότι η διασφάλιση της διαφάνειας και της δημόσιας λογοδοσίας σε όλους τους τομείς –πολύ περισσότερο βεβαίως στη σφαίρα των δημόσιων οικονομικών– αποτελούν προϋποθέσεις και όρους κοινωνικής δικαιοσύνης. Ακριβώς δε γι’ αυτό στην ατζέντα της δικής μας κυβέρνησης έχουν υψηλή προτεραιότητα  και σημειώνονται βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.

Ήδη έχουμε στοιχεία βελτίωσης των φοροελεγκτικών μηχανισμών, παρόλο που ο δρόμος για να φτάσουμε σε ένα αποτέλεσμα που θα θεωρούσαμε ικανοποιητικό είναι ακόμα μακρύς. Πρόσφατα, με νόμο που ψηφίσαμε  στη Βουλή, υποχρεώσαμε τις τράπεζες να δημοσιοποιούν όλα τα στοιχεία που αφορούν στις χορηγίες και τη διαφήμιση μέχρι τον τελικό αποδέκτη. Και τούτο γιατί στο παρελθόν υπήρξε στενή αλληλεξάρτηση και διαπλοκή ανάμεσα στο πολιτικό σύστημα, τις τράπεζες και τις επιχειρήσεις, ειδικά εκείνες των ΜΜΕ.

Πέραν αυτού όμως, προχωράμε σε μια σειρά μεταρρυθμίσεων σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών. Μεταρρυθμίσεων που αφορούν και στον πυρήνα του θέματος που συζητάμε σήμερα, με τις οποίες επιδιώκουμε τόσο τη διαφάνεια όσο βέβαια και τη βελτίωση της κοινωνικής αποτελεσματικότητας της δημοσιονομικής διαχείρισης  και των δημόσιων δαπανών.

Στην κατεύθυνση αυτή, μια πρωτοβουλία που αναπτύσσεται αφορά στη δημιουργία ενός νέου ενιαίου λογιστικού σχεδίου, η χρήση του οποίου θα είναι υποχρεωτική για το σύνολο των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης. Επί του παρόντος, όπως είναι γνωστό, διαφορετικές κατηγορίες φορέων χρησιμοποιούν διαφορετικά λογιστικά σχέδια και διαφορετικές ταξινομήσεις εσόδων και δαπανών με αποτέλεσμα να περιπλέκεται η όλη κατάσταση, να δυσχεραίνεται η εποπτεία των φορέων και ο έλεγχος της αποτελεσματικότητας. Η μεταρρύθμιση αυτή προχωρά γρήγορα και αναμένεται να φτάσει σε στάδιο ολοκλήρωσης το Σεπτέμβριο.

Μια δεύτερη δέσμη προτάσεων αποσκοπεί στη δημιουργία ενός ενιαίου λογαριασμού για τη συγκέντρωση των χρηματικών διαθεσίμων του συνόλου των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης με σκοπό την αύξηση της αποτελεσματικότητας της καθημερινής ταμειακής διαχείρισης και την καλύτερη κατανομή των πόρων που το κράτος έχει ανά πάσα στιγμή στη διάθεσή του προκειμένου να καλύψει τις ανάγκες του. Είναι κάτι που ισχύει στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Στην Ελλάδα δεν ίσχυε έως τώρα, γεγονός που δυσκόλεψε και πέρυσι, όπως θυμόμαστε, την κάλυψη των βασικών αναγκών του Δημοσίου σε κρίσιμες στιγμές.

Μια τρίτη πρωτοβουλία που αναπτύσσεται αφορά στην επισκόπηση των δαπανών, το «spending review», όπως λέγεται, με στόχο όχι την περικοπή δαπανών αλλά τον έλεγχο της κατανομής και της απόδοσής τους. Διότι υπάρχουν ενδείξεις ότι έχουμε στοιχεία ανορθολογικής διαχείρισης ή και κατανομής των δαπανών. Η πρότασή μας είναι ακριβώς να δώσουμε κίνητρα στα υπουργεία ώστε να κάνουν αυτό τον επανέλεγχο. Εφόσον δε εξασφαλίσουν εξοικονόμηση πόρων, οι πόροι αυτοί θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τους σκοπούς των υπουργείων, για τις ανάγκες που αυτά καλύπτουν με τη στενή ή την ευρύτερη έννοια.

Μια άλλη σημαντική πρωτοβουλία είναι εκείνη που αναπτύσσεται στην κατεύθυνση της ενοποίησης των πληροφοριακών συστημάτων, έτσι ώστε το ενιαίο λογιστικό σύστημα να συνοδεύεται και από ένα ενιαίο πληροφοριακό σύστημα. Γνωρίζετε εσείς καλύτερα από εμένα πόσο χαοτικές καταστάσεις μπορεί να δημιουργήσει η ύπαρξη πολλαπλών –μερικές φορές ακόμη και ασύμβατων– πληροφοριακών συστημάτων. Αυτά είναι μερικά από τα μέτρα που προωθούνται στον τομέα της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών. Ευελπιστούμε ότι μαζί και με άλλες ευρύτερες αλλαγές θα μπορέσουμε να έχουμε ένα καλύτερο αποτέλεσμα.

Η ορατή προοπτική εξόδου από την κρίση

Επιτρέψτε μου όμως να κάνω μια σύντομη αναφορά σε αυτό που ήδη ανέφερα, στη σημασία δηλαδή που κατά τη γνώμη μας έχει η τελευταία απόφαση του Eurogroup σε ό,τι αφορά την εξέλιξη της υλοποίησης του προγράμματος που έχουμε συνομολογήσει με τους δανειστές και υλοποιούμε με βάση τη συμφωνία του περασμένου καλοκαιριού. Όπως γνωρίζετε, η πρώτη αξιολόγηση αναμένεται να ολοκληρωθεί στις 24 Μαΐου. Η εμπειρία βέβαια μάς έχει δείξει ότι το σύστημα λήψης αποφάσεων στην Ευρώπη είναι εξαιρετικά πολυπαραγοντικό, με αποτέλεσμα αυτό να μας κάνει να κρατάμε «μικρό καλάθι». Εντούτοις, οι βάσεις για να προσδοκούμε ορισμένα σημαντικά, εκτιμώ, αποτελέσματα το επόμενο διάστημα έχουν τεθεί.

Η ελληνική ιδιαιτερότητα και η αποδοχή του ορίου της λιτότητας

Ο πρώτος λόγος που μπορεί να μας επιτρέψει να είμαστε αισιόδοξοι είναι ότι μετά από έξι χρόνια έχουμε πλέον μια απόφαση που δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε να μπορούμε να πούμε ότι τελειώσαμε με τη δημοσιονομική προσαρμογή, με την έννοια ότι πήραμε όλα εκείνα τα μέτρα τα οποία χρειαζόταν να πάρουμε αφενός για να έχουμε βιώσιμα πρωτογενή πλεονάσματα αφετέρου για να έχουμε εξαντλήσει τις υποχρεώσεις που προκύπτουν από τη συμφωνία με τους δανειστές. Άρα, μπορούμε να πούμε ότι μπαίνουμε σε μια νέα φάση, στο πλαίσιο της οποίας θα πρέπει να επικρατήσουν –και θα επικρατήσουν– νέες προτεραιότητες με πυρήνα την ανάπτυξη και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Και αυτό είναι σημαντικό, καθώς η ιδιαιτερότητα στην ελληνική περίπτωση δεν είναι μόνον ότι είχαμε μια κρίση μεγάλη, σοβαρή, με ενδογενείς αιτίες, αλλά και ότι το «φάρμακο» που χρησιμοποιήθηκε για την αντιμετώπιση της κρίσης αποδείχτηκε παράγοντας επιδείνωσής της.

Το πρώτο μνημόνιο λοιπόν απέτυχε. Το ΔΝΤ, έστω και με μεγάλη καθυστέρηση, αναγνώρισε ότι στηρίχθηκε σε λάθος εκτιμήσεις και παραδοχές ως προς τους δημοσιονομικούς πολλαπλασιαστές. Άρα, το πρώτο μνημόνιο αντί να μας βγάλει από την ύφεση το ’12, όπως θεωρητικά στόχευε, μας οδήγησε σε πιο βαθιά ύφεση. Χάσαμε συνολικά το 25% του ακαθάριστου εθνικού μας εισοδήματος.

Το δεύτερο μνημόνιο, μετά την αναγνώριση του λάθους του πρώτου μνημονίου, αντί να στηριχθεί σε παραδοχές που θα απεικόνιζαν την πραγματική κατάσταση της οικονομίας και της κοινωνίας, προέβλεπε εξωπραγματικά πρωτογενή πλεονάσματα, δηλαδή μια λιτότητα που δεν μπορούσε να εφαρμοστεί. Και βέβαια τελικά το πρόγραμμα απέτυχε –η πέμπτη αξιολόγηση ουδέποτε ολοκληρώθηκε– και άφησε κι αυτό πίσω του μια σειρά από προβλήματα.

Ακριβώς γι’ αυτό είναι σημαντικό το να μπορέσουμε να πούμε ότι πλέον αναγνωρίζεται –έστω έμμεσα– και από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς ότι δεν μπορεί πια αυτή η χώρα να σηκώσει το βάρος άλλης λιτότητας και άλλων υφεσιακών μέτρων.

Η καίρια αποτροπή λήψης προληπτικών μέτρων και ο μηχανισμός διόρθωσης

Ο δεύτερος λόγος που καθιστά την απόφαση του Eurogroup σημαντική είναι ότι η συμφωνία που επιτεύχθηκε δεν συνοδεύεται από νέα μέτρα. Γνωρίζετε ότι τελευταία διατυπώθηκε ξαφνικά από τη μεριά ενός από τους θεσμούς, του ΔΝΤ συγκεκριμένα, το αίτημα να νομοθετήσουμε από τώρα μέτρα τα οποία θα πάρουμε έπειτα από ένα, δύο ή τρία χρόνια, αν αποδειχθεί ότι έχουμε απόκλιση από τους στόχους. Αν το κάναμε αυτό, θα δημιουργούσαμε συνθήκες αυτοεκπληρούμενης προφητείας, ότι δηλαδή θα χρειαστεί κι άλλο μνημόνιο ή και άλλα μέτρα. Ευτυχώς η συζήτηση στο Eurogroup υιοθέτησε, απορρίπτοντας την πρόταση αυτή, την πρόταση της ελληνικής κυβέρνησης, η οποία αποκλείει τη νομοθέτηση μέτρων, αλλά προβλέπει τη νομοθέτηση ενός διορθωτικού μηχανισμού. Αυτό άλλωστε, το ότι δηλαδή αν υπάρξει απόκλιση από τους στόχους, τότε θα ληφθούν μέτρα, τα οποία θα ζητηθούν εκείνη την περίοδο, προβλεπόταν και στην αρχική συμφωνία, όπως εξάλλου προβλέπεται και στο Σύμφωνο Σταθερότητας κ.ο.κ.

Θέλω να τονίσω όμως ότι υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις ο διορθωτικός αυτός μηχανισμός να μη χρειαστεί να εφαρμοστεί ποτέ. Και οι προϋποθέσεις αυτές είναι συγκεκριμένες: Στη δημοσιονομική διαχείριση του 2015 προβλεπόταν να έχουμε πρωτογενές έλλειμμα 0,25%. Αντί λοιπόν να έχουμε πρωτογενές έλλειμμα, κλείσαμε τη χρονιά με πρωτογενές πλεόνασμα 0,7%. Άρα συνολικά έχουμε μια θετική απόκλιση από το στόχο κατά 1%, με βάση τα στοιχεία που δημοσιοποίησε η Eurostat. Συνεπώς, αν είχε θεσμοθετηθεί αυτός ο μηχανισμός, φέτος απλούστατα δεν θα χρειαζόταν να τον χρησιμοποιήσουμε.

Πάμε στο επόμενο έτος: Τον Απρίλιο ή τον Μάιο του 2017 θα πρέπει να αξιολογήσουμε εάν πιάσαμε ή όχι τους δημοσιονομικούς στόχους για το ’16. Το ’16 η δέσμευση που έχουμε είναι για πρωτογενές πλεόνασμα 0,5%. Αφού ήδη πιάσαμε πολύ περισσότερο το ’15, ξεκινάμε από μια ασφαλώς καλύτερη αφετηρία. Μάλιστα ο σχεδιασμός της κυβέρνησης αφορά σε 1% και όχι 0,5%. Από τώρα λοιπόν μπορούμε να προβλέψουμε ότι και το ’17 είναι εξασφαλισμένο πως ο μηχανισμός αυτός δεν θα χρειαστεί να χρησιμοποιηθεί.

Το 2018 θα αξιολογηθεί η δημοσιονομική επίδοση του ’17. Με την προβλεπόμενη και αναμενόμενη ανάκαμψη της οικονομίας και με τις δυνατότητες που έχουμε να βελτιώσουμε την εισπραξιμότητα του ΦΠΑ και να περιορίσουμε γενικότερα τη φοροδιαφυγή, νομίζω ότι καθίσταται ρεαλιστικός ο στόχος ο μηχανισμός αυτός να μη χρειαστεί να χρησιμοποιηθεί ούτε τότε. Θα έλεγα μάλιστα ότι το μηχανισμό αυτό καλούμαστε να τον αντιμετωπίσουμε και ως κίνητρο –να το πω έτσι– ούτως ώστε να διασφαλίσουμε μια δημοσιονομική διαχείριση η οποία θα αποτρέψει στο μέλλον τη λήψη έκτακτων μέτρων.

Δεσμευτικός «οδικός χάρτης» για το χρέος

Ο τρίτος λόγος που καθιστά σημαντική τη συμφωνία για την ολοκλήρωση της αξιολόγησης είναι ότι για πρώτη φορά έχουμε έναν δεσμευτικό για τους δανειστές «οδικό χάρτη» με στόχο την εξασφάλιση της μακροχρόνιας βιωσιμότητας και εξυπηρετησιμότητας του δημόσιου χρέους. Και αυτό είναι σημαντικό διότι έως τώρα η Ελλάδα και οι δανειστές ήταν παγιδευμένοι σε μια αδιέξοδη σχέση. Μας δανείζουν για να αποπληρώνουμε τα παλιά τους δάνεια. Άρα, τα δάνεια που παίρνουμε δεν μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε για την ανάπτυξη της οικονομίας, παρά μόνο για την εξυπηρέτηση των παλαιών δανείων. Αναπαράγεται ως εκ τούτου ένας φαύλος κύκλος, ζημιώνοντας και τη χώρα μας αλλά και την Ευρώπη.

Θα είδατε ίσως τη μελέτη του γερμανικού European School of Management & Technology η οποία δείχνει αυτό που γνωρίζουμε στην Ελλάδα –ίσως στην Ευρώπη δεν είναι αρκετά γνωστό ακόμη–, ότι από τα δάνεια που λάβαμε με τα δύο μνημόνια, το 95% κατέληξε στην εξυπηρέτηση παλαιών δανείων ή και στη διάσωση των τραπεζών και μόνο το 5%  σε ανάγκες του προϋπολογισμού.

Άρα, όταν μιλάμε για έναν «δεσμευτικό χάρτη» για τη ρύθμιση του χρέους, μιλάμε για την έξοδο από αυτή την παγίδα, για τη λύση ενός γόρδιου δεσμού που είναι πάρα πολύ κρίσιμος όχι μόνο από τη σκοπιά της άμεσης ανάκαμψης, αλλά κυρίως για να μπορέσουμε ως χώρα και ως κοινωνία να σχεδιάσουμε το μέλλον μας σε έναν μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Και οι ιδέες που έχουν πέσει στο τραπέζι προβλέπουν τέτοια ακριβώς μέτρα Δεν θα ήθελα ωστόσο να μπω σε περισσότερες λεπτομέρειες, διότι, όπως είπα, οι συζητήσεις ακόμα διεξάγονται. Θέλω όμως να πω ότι έχουν τεθεί οι βάσεις για να πετύχουμε κάτι που νομίζω ότι όλοι επιδιώκουμε, μια θετική αφετηρία για το μέλλον.

Νέα ανάγκες, νέα καθήκοντα

Έρχομαι τώρα στις νέες προτεραιότητες. Εισερχόμαστε πλέον σε μια φάση όπου μπορούμε να επανασχεδιάσουμε το μέλλον και να θέσουμε ως προτεραιότητα την ανασυγκρότηση της οικονομίας αλλά –θα προσέθετα μαζί με αυτό– και την ανασυγκρότηση του κοινωνικού κράτους, καθώς και την πραγματοποίηση των ώριμων αλλαγών. Διότι ζούμε σε μια χώρα όπου συζητούμε ακόμη για αλλαγές οι οποίες θα έπρεπε να είχαν γίνει εδώ και δεκαετίες.

Επενδύσεις και θέσεις εργασίας

Θα ήθελα όμως να ξεχωρίσω κάτι μέσα σε αυτό το πλέγμα των προτεραιοτήτων. Έπειτα από μια μακρά περίοδο αποεπένδυσης, που συνδυάστηκε με την τόσο υψηλή ανεργία, νομίζω ότι η πιο επείγουσα από τις επείγουσες ανάγκες είναι να διαμορφώσουμε ένα περιβάλλον που να ευνοεί τις επενδύσεις και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Υπάρχουν όμως τα μέσα για να το πετύχουμε αυτό, ώστε να μην είναι απλώς μια επιθυμία ή μια ευχή;

Εξισορροπώντας τις υφεσιακές επιπτώσεις

Κανείς δεν θα μπορούσε να κρύψει ότι η μακρά περίοδος ύφεσης και λιτότητας, της οποίας τα μεγέθη είναι πρωτοφανή σε περίοδο ειρήνης, έχει αφήσει πληγές στην οικονομία και την κοινωνία. Και θα χρειαστεί αρκετός χρόνος για να μπορέσουμε να πούμε ότι αυτές τις πληγές τις θεραπεύουμε και επομένως τις αφήνουμε πίσω μας. Επίσης, η δημοσιονομική προσαρμογή που προβλέπεται στη συμφωνία του καλοκαιριού, αν και είναι κατά πολύ ηπιότερη από την αντίστοιχη του παρελθόντος, δεν παύει και αυτή να έχει κάποιες υφεσιακές συνέπειες. Εκείνο όμως που θα ήθελα να τονίσω εδώ είναι ότι τις συνέπειες αυτές, τα αρνητικά αυτά αποτυπώματα, μπορούμε να τα αντιμετωπίσουμε.

Έως 12 δισ. ευρώ στην πραγματική οικονομία

Αμέσως μετά την ολοκλήρωση της αξιολόγησης θα υπάρξει εκταμίευση δόσης, που θα επιτρέψει όχι μόνο να εξυπηρετήσουμε λήγοντα χρέη του παρελθόντος αλλά κυρίως θα επιτρέψει στο κράτος να εξοφλήσει τις υποχρεώσεις που δημιούργησε προς τον ιδιωτικό τομέα. Διότι όλους αυτούς τους μήνες εξυπηρετούσαμε κανονικά τα χρέη μας προς τους δανειστές, χωρίς όμως να λαμβάνουμε δόσεις. Άρα, δημιουργήθηκαν υποχρεώσεις που ακριβώς τώρα θα μπορέσουμε να τις καλύψουμε.

Επίσης, έχουμε προβλέψει στο πρόγραμμα δημόσιων επενδύσεων 6,2 δισ. ευρώ που είναι εξασφαλισμένοι πόροι, καθώς προέρχονται κυρίως από το ΕΣΠΑ.       Ως εκ τούτου, μπορούμε να εκτιμήσουμε ότι το β΄ εξάμηνο του ’16 θα διοχετευθούν στην πραγματική οικονομία με τον ένα τρόπο ή τον άλλο τρόπο περίπου 9-12 δισ. ευρώ. Νομίζω ότι το ποσό αυτό είναι επαρκές για να αναιρέσει τις όποιες υφεσιακές δυναμικές υπάρχουν, κι έτσι είναι ρεαλιστικό να πούμε ότι θα υπάρξει ανάκαμψη στο β΄ εξάμηνο του ’16. Και βέβαια αυτή θα ενδυναμωθεί το 2017.

Συμμετοχή στις ευεργετικές δράσεις της ΕΚΤ

Η δεύτερη επιδίωξή μας αμέσως μετά τη δεύτερη αξιολόγηση θα είναι να επωφεληθούμε και εμείς ως χώρα από τα ευεργετικά μέτρα τα οποία λαμβάνει η ΕΚΤ. Γνωρίζουμε όλοι ότι η ΕΚΤ, με βάση το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, αγοράζει ομόλογα κρατών-μελών.

Η άλλη δυνατότητα αφορά στο ότι τα ελληνικά ομόλογα θα γίνονται πλέον δεκτά ως ενέχυρο από την ΕΚΤ. Επομένως οι τράπεζες, το χρηματοπιστωτικό σύστημα, αντί να δανείζονται με όρους έκτακτων συνθηκών –τον λεγόμενο ELA– θα μπορούν να δανείζονται με τα χαμηλά επιτόκια που δανείζονται κι άλλες χώρες. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι η ΕΚΤ θα αποκαταστήσει άμεσα αυτά τα μέτρα. Τους αμέσως επόμενους μήνες μπορούμε επομένως να προσδοκούμε μια έντονα θετική βελτίωση των όρων ρευστότητας της οικονομίας.

Σύμφωνα δε με πολλούς αναλυτές και διεθνείς επενδυτικούς οίκους, εάν συμβεί αυτό, μπορεί να αρχίσει μια πρόωρη συζήτηση για την επανένταξη της Ελλάδας στις διεθνείς αγορές. Όχι βεβαίως αμέσως, αλλά μέσα σε ένα διάστημα εντός του οποίου θα έχουν εδραιωθεί αυτές οι θετικές εξελίξεις. Αμέσως μετά μπορούμε να προσδοκούμε ότι θα αρθούν εντελώς τα capital controls και θα έχουμε επιστροφή καταθέσεων. Διότι ένα μέρος των καταθέσεων που έχουν εκρεύσει κατά το παρελθόν είναι επιστρέψιμες στο τραπεζικό σύστημα, δεν έχουν δηλαδή αναλωθεί.

Ρύθμιση των «κόκκινων δανείων» και απελευθέρωση πόρων

Ένας τέταρτος παράγοντας που θα λειτουργήσει θετικά έχει να κάνει με το ότι, σε αντίθεση με το παρελθόν, οπότε και είχαμε απλώς ένα «βουνό» από μη εξυπηρετούμενα δάνεια, το οποίο συνεχώς μεγάλωνε, έχουμε πλέον συμφωνήσει και θα αρχίσει να μπαίνει σε εφαρμογή ένα σύστημα ενεργητικής διαχείρισης των «κόκκινων» δανείων. Με τον τρόπο αυτό αφενός θα απελευθερωθούν πόροι του τραπεζικού συστήματος με δυνατότητα να αυξηθεί ο δανεισμός της οικονομίας, αφετέρου μέσα από τη διαχείριση και την αναδιάρθρωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα προκύψουν αναδιάρθρωση, ανασυγκρότηση ή και συγχωνεύσεις επιχειρήσεων, κάτι που μπορεί επίσης να συμβάλει ουσιαστικά σε αυτό που ονομάζουμε «παραγωγική ανασυγκρότηση της οικονομίας».

Αξιοποιώντας την εργαλειοθήκη της ανάπτυξης

Πέμπτο στοιχείο: έχουμε ετοιμάσει –ας χρησιμοποιήσω τον όρο– μια «εργαλειοθήκη της ανάπτυξης», μια σειρά δηλαδή αναπτυξιακών εργαλείων, που μέχρι τώρα δεν μπορούσαμε να θέσουμε σε εφαρμογή, διότι έπρεπε να ολοκληρωθεί η αξιολόγηση και να υπάρξουν στην οικονομία οι συνθήκες ρευστότητας για τις οποίες μίλησα προηγουμένως. Τα εργαλεία αυτά προβλέπουν ένα νέο αναπτυξιακό σχέδιο, το σχέδιο για το νέο παραγωγικό πρότυπο της χώρας. Αυτό έχουμε την υποχρέωση να το συζητήσουμε με τους Θεσμούς, κυρίως όμως με τους εαυτούς μας. Να συζητήσουμε δηλαδή ως κοινωνία σε ποιους τομείς και κλάδους, καθώς και με ποιους όρους, θα εξειδικεύσουμε την παραγωγή μας ούτως ώστε να μειώσουμε την εξάρτηση από τις εισαγωγές, να έχουμε εξαγωγές, να καταστήσουμε την οικονομία βιώσιμη.

Στην κατεύθυνση αυτή επίκειται η ψήφιση του αναπτυξιακού νόμου, ο οποίος ικανοποιεί ένα από τα θεμελιώδη αιτήματα πολλών επενδυτών, το οποίο είναι το σταθερό φορολογικό καθεστώς. Σύμφωνα με τον νέο αναπτυξιακό νόμο, δίνεται η δυνατότητα σε όσους θέλουν να επενδύσουν από ένα ύψος κεφαλαίου και πάνω να ενταχθούν σε σταθερό φορολογικό καθεστώς για 10 ή 12 χρόνια, πέρα από όποια άλλα κίνητρα.

Σε συνέχεια των παραπάνω, θα θέλαμε να είχαμε ως χώρα, όπως όλες σχεδόν οι χώρες της Ευρώπης, μια αναπτυξιακή τράπεζα, η οποία να μπορεί να οργανώσει τον μακροχρόνιο αναπτυξιακό δανεισμό αλλά και να αντλήσει πόρους από τις διεθνείς αγορές, στο μέτρο που θα αρχίσει να βελτιώνεται η πιστοληπτική ικανότητα της χώρας. Δυστυχώς δεν έχουμε τέτοια τράπεζα στην Ελλάδα. Έχουμε όμως έναν σχεδιασμό που προβλέπει τη μετατροπή του ΕΤΕΑΝ σε Εθνικό Ταμείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, σε ένα πολυεργαλείο αναπτυξιακών Ταμείων για συμμετοχές σε κεφάλαιο, για χορήγηση δανείων και εγγυήσεων, για χρηματοδότηση business plans μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ειδικό ταμείο για νεοφυείς και καινοτόμες επιχειρήσεις. Όλο αυτό το σύστημα τελεί υπό συζήτηση, πολύ σύντομα όμως θα ολοκληρωθούν οι διαβουλεύσεις. Διότι έχουμε την ευχέρεια, χρησιμοποιώντας 1δισ. ευρώ από το ΕΣΠΑ, να πραγματοποιήσουμε μόχλευση και άλλων πόρων σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, ενδεχομένως και με άλλους θεσμούς και φορείς, ούτως ώστε αυτό το «πολυταμείο» –ας το πω έτσι– να μπορέσει να λειτουργήσει ως ένα είδος αναπτυξιακής τράπεζας τα επόμενα χρόνια.

Δε θέλω να επεκταθώ περισσότερο, ήθελα περισσότερο να δώσω ορισμένες ενδεικτικές κατευθύνσεις των νέων προτεραιοτήτων του επόμενου διαστήματος. Θα ήθελα μόνο να μου επιτρέψετε να ολοκληρώσω με μία ακόμα σκέψη.

Νέο παραγωγικό πρότυπο, νέο Κοινωνικό Κράτος

Ως χώρα η Ελλάδα είχε και στο παρελθόν περιόδους με ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης. Γνωρίζουμε λοιπόν ότι από μόνη της η οικονομική μεγέθυνση, αν και είναι αναγκαία και ζωτικής σημασίας σήμερα, δεν αρκεί για τη δημιουργία επαρκών θέσεων εργασίας, δεν αρκεί ακόμη για τη μείωση και καταπολέμηση των ανισοτήτων και της φτώχειας. Μπορείς να έχεις ανάκαμψη και ταυτόχρονα η ανεργία να παραμένει υψηλή και οι ανισότητες να διευρύνονται. Ακριβώς γι’ αυτό, ο στόχος μας είναι όχι μόνο ποσοτικός αλλά ποιοτικός.

Ο στόχος είναι να βάλουμε τις βάσεις για ένα νέο πρότυπο ανάπτυξης, το οποίο θα είναι βιώσιμο και με την οικονομική αλλά και με την κοινωνική έννοια του όρου. Και ακριβώς γι’ αυτό υλοποιούμε –και θα υλοποιούμε από εδώ και πέρα με εντονότερους ρυθμούς–, μαζί με τους όρους της συμφωνίας που έχουμε υπογράψει και είναι δέσμευσή μας να τηρήσουμε, και ένα παράλληλο πρόγραμμα το οποίο προβλέπει την εντατικότερη αντιμετώπιση φαινομένων ανθρωπιστικής κρίσης και κοινωνικού αποκλεισμού.

Ειδικότερα, στον τομέα της Υγείας διασφαλίζουμε την στην πρόσβαση στις δομές υγείας ακόμα και όσων δεν έχουν βιβλιάριο υγείας. Παράλληλα, ξεκινάμε μια μεγάλη μεταρρύθμιση η οποία θα αφορά στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, η απουσία της οποίας συνιστά μεγάλο έλλειμμα του κατά τα άλλα σημαντικού ΕΣΥ.

Συγχρόνως αρχίζει να μορφοποιείται το νέο Ασφαλιστικό Σύστημα, το οποίο βάζει τέλος στον κατακερματισμό του παρελθόντος, δημιουργεί ενιαίους κανόνες και θέτει τις βάσεις για τη μακροχρόνια βιωσιμότητά του.

Συνδυαστικά, δημιουργούμε Εθνικό Σύστημα Κοινωνικής Προστασίας και Αλληλεγγύης με πυρήνα του αφενός αυτό που ορισμένοι ονομάζουν «ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα» κι εμείς ορίζουμε ως «Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης», αφετέρου δομές οι οποίες εντοπίζονται στο επίπεδο της γειτονιάς, δίπλα στον πολίτη, με βάση και τις νέες ανάγκες που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε.

Με τον τρόπο αυτό θέλουμε να απαντήσουμε και σε μια πτυχή της κρίσης που είναι και η δυσκολότερη από όλες. Διότι πέρα από την οικονομική κρίση, πέρα από την κοινωνική κρίση, βιώνουμε στη χώρα και μια κρίση εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς, προς το κράτος, προς τον ίδιο μας τον εαυτό. Θέλουμε λοιπόν αυτή την κρίση εμπιστοσύνης να αντιμετωπίσουμε και με βελτίωση των οικονομικών μεγεθών και κυρίως με τρόπους που θα βλέπει ο πολίτης ότι όλο αυτό γίνεται για δικό του όφελος, τόσο άμεσο όσο και μακροπρόθεσμο.

Με την έννοια αυτή θέλω να ευχηθώ καλή επιτυχία στο Συνέδριό σας, να ευχηθώ ότι τα αποτελέσματά του θα είναι τέτοια που θα μπορέσουμε κι εμείς κάποια από αυτά τουλάχιστον να τα κάνουμε πράξη το επόμενο διάστημα. Σας ευχαριστώ.