Oμιλία στη Βουλή επί του Νομοσχεδίου για την ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία της Οδηγίας 2014/104/ΕΕ.

Πρωτολογία

Κατ’ αρχάς, ήθελα να ευχαριστήσω τον Προεδρεύοντα, αλλά και τον κ. Δήμα και όλους όσοι αναφερθήκατε και μου ευχηθήκατε για τα νέα καθήκοντα του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης. Εκλαμβάνω τις αναφορές αυτές όχι μόνο ως μία ευγενική φιλοφρόνηση, αλλά και ως μία συναντίληψη ότι στη φάση που έχουμε εισέλθει, οι επενδύσεις, η απασχόληση και η ανάπτυξη με κοινωνικό πρόσημο αποτελούν την πρώτη -και ελπίζω κοινή- προτεραιότητα για όλους μας. Θα πω και στο τέλος, εάν έχω χρόνο, κάποιες ορισμένες πρώτες σκέψεις. Θέλω να πω, ότι έχουμε περιθώρια σε αυτόν τον τομέα και να συνεννοηθούμε καλύτερα και να επιταχύνουμε την ανάκαμψη, που ήδη είναι γεγονός.

Επίσης, θέλω να πω ότι εκλαμβάνω τις δικές σας ευχές και ως μία συναντίληψη ότι η ανάπτυξη απαιτεί συναινέσεις∙ έχει βεβαίως αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις καμία φορά, αλλά απαιτεί και συναινέσεις σε επίπεδο κοινωνίας, αλλά και σε επίπεδο πολιτικών δυνάμεων. Και θέλω να πω ότι το Υπουργείο θα είναι ανοιχτό στους εκπροσώπους των κομμάτων και σε κοινωνικούς φορείς, ακριβώς ούτως ώστε μέσα από διάλογο και όπου χρειάζεται αντιπαράθεση, αλλά γόνιμη, να μπορέσουμε να διαμορφώσουμε αυτές τις κοινές θέσεις.

Η συζήτηση ανέδειξε πάρα πολλά θέματα και ορισμένα αρκετά γενικά, πέρα από το αντικείμενο του νομοσχεδίου, στα οποία δεν θα ήθελα να αναφερθώ, διότι πρέπει να αξιοποιηθεί η οδός του Κοινοβουλευτικού Ελέγχου, για να τεθούν και να απαντηθούν τα όποια ερωτήματα.

Παραδείγματος χάρη, το θέμα των δύο στρατιωτικών. Θα ήταν ανεύθυνο να μιλά κανείς χωρίς πλήρη γνώση των δεδομένων. Ξέρω ότι η Κυβέρνηση με σοβαρότητα το αντιμετωπίζει. Και εσείς οι ίδιοι άλλωστε είδα, αξιοποιώντας μία φραστική διαφοροποίηση, της δώσατε ένα ευρύτερο πολιτικό νόημα, που δεν υπάρχει.

Άρα, θα περιοριστώ στα θέματα του νομοσχεδίου. Όμως, και εδώ ετέθησαν αρκετά θέματα, τα οποία έχουν νομίζω ένα ευρύτερο ενδιαφέρον, μία ευρύτερη σημασία.

Θα αρχίσω από αυτά και μετά θα έλθω στα ειδικότερα θέματα του νομοσχεδίου.

Θα αρχίσω από τη Χρυσή Αυγή, που άκουσα τον εκπρόσωπό της να αναφέρεται σε καρτέλ, σε μονοπώλια, σε διαφθορά και σε διάφορα προβλήματα, για να καταγγείλει στην ουσία όχι εκείνους που ευθύνονται γι’ αυτά, αλλά τη δημοκρατία στην πραγματικότητα.

Θέλω να πω ότι τα προβλήματα αυτά δεν αντιμετωπίζονται με το φασισμό. Όπου επικράτησε ο φασισμός, αυτά τα προβλήματα οξύνθηκαν, τα μονοπώλια γιγαντώθηκαν και το καθεστώς στράφηκε ενάντια στους αδύναμους. Αρχικά στράφηκε σε ορισμένες ειδικές ομάδες, όπως οι Εβραίοι, οι αριστεροί, αλλά τελικά αυτά τα καθεστώτα στράφηκαν εναντίον των φτωχών και των αδυνάτων.

Γι’ αυτό εμείς συζητάμε γι’ αυτά τα προβλήματα, για να τα λύσουμε μέσω της ενίσχυσης της δημοκρατίας και μέσω της ενίσχυσης του κοινωνικού περιεχομένου της δημοκρατίας. Γι’ αυτό και οι διαφορές μας είναι αγεφύρωτες.

Δεύτερον, θα ήθελα να κάνω μία σύντομη αναφορά σε αυτά που είπε ο εκπρόσωπος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Διακρίνω μία αντίφαση ανάμεσα στη ρητορική, κύριε συνάδελφε, και την πράξη. Εδώ μας είπατε, αν κατάλαβα καλά, ότι ο καπιταλισμός είναι παντού ο ίδιος, δεν υπάρχουν διαφορές, τα μονοπώλια είναι σύμφυτα, τα καρτέλ είναι σύμφυτα. Ως ένα βαθμό αυτό έχει βάση. Άρα, ποιο είναι το συμπέρασμα; Κατηγορείτε την κυβέρνηση ότι έχει αυταπάτες και θέλει εξανθρωπισμό, όπως είπατε, του καπιταλισμού;

Εγώ διαβάζω στο Ριζοσπάστη ότι εσείς καλείτε τον κόσμο να κάνει διαδηλώσεις για τη διεκδίκηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Αυτό τι είναι; Εξανθρωπισμός; Πείτε το όπως θέλετε. Για εμάς είναι αγώνας για τη βελτίωση των συνθηκών των εργαζομένων, για να υπάρξουν «όπλα» στα χέρια των αδυνάτων να αγωνιστούν.

Και αυτός ο αγώνας γίνεται και από τα κάτω, γίνεται και από το επίπεδο της κυβέρνησης, γίνεται και στην Ευρώπη από τις δυνάμεις που επίσης κινούνται σε προοδευτική κατεύθυνση και γίνεται σε όλον τον κόσμο.

Άρα, εγώ θα έλεγα, στο πλαίσιο της ρητορικής σας, ας πείτε ό,τι θέλετε, αλλά στα μεγάλα μέτωπα που έχουμε σήμερα ανοικτά και που δεν είμαστε μόνοι μας, έχει σημασία έστω και από διαφορετικές αφετηρίες, να υπάρξει μια κοινή στόχευση ακριβώς σε ό,τι αφορά τη βελτίωση των συνθηκών των εργαζομένων, σε ό,τι αφορά την ενίσχυση της κοινωνίας, σε ό,τι αφορά τον εξοπλισμό των αδυνάμων με «όπλα», για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν την κρίση, αλλά και τις συνέπειές της.

Επίσης, είπατε κάτι για τους αγρότες, ότι η ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας σημαίνει καπιταλιστική ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας. Γιατί δεν έγινε αυτό όλον τον προηγούμενο αιώνα στην Ελλάδα; Διότι η Ελλάδα δεν προσφέρεται, δεν μπορεί στην Ελλάδα να αναπτυχθεί η αγροτική οικονομία με τους όρους -ας πούμε- που αναπτύχθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής με τις μεγάλες καπιταλιστικές επιχειρήσεις ή και σε ορισμένες χώρες της Ευρώπης. Για εμάς είναι δομικά χαρακτηριστικά της χώρας μας η γεωγραφία της, ο μικρός κλήρος από την άλλη μεριά, η δυνατότητα όμως να παράγουμε ποιοτικά προϊόντα.

Ακριβώς γι’ αυτό στην Ελλάδα οι προσπάθειες να επιβληθεί βίαια ένα κλασικό καπιταλιστικό μοντέλο ανάπτυξης της αγροτικής οικονομίας απέτυχε και είχε μόνο αρνητικές συνέπειες.

Η παρούσα κυβέρνηση προσπαθεί ακριβώς να αναπτύξει την αγροτική οικονομία μέσα από ένα μοντέλο που στηρίζεται στη συνεργατικότητα, στη συλλογικότητα. Οι μικροί κλήροι πρέπει να βρουν τρόπους να συνεργαστούν στα ποιοτικά προϊόντα, όχι στα μαζικά απρόσωπα προϊόντα, αλλά στα ποιοτικά επώνυμα προϊόντα, τα οποία είναι περιζήτητα σε όλον τον κόσμο.

Επομένως, δείτε το και αυτό το θέμα. Δεν είναι άσπρο-μαύρο. Δεν είναι τα πάντα μία ισοπέδωση. Πρέπει να δούμε στον κάθε χώρο τι συνιστά σήμερα την προοδευτική κατεύθυνση και αυτή να προσπαθήσουμε να προωθήσουμε όσο μπορούμε.

Σε ό,τι αφορά τώρα τον εκπρόσωπο της Νέας Δημοκρατίας, έχετε δίκιο, κύριε Δήμα ότι καθυστέρησε να έλθει η ενσωμάτωση αυτής της Οδηγίας. Επειδή η κυβέρνηση έχει συνέχεια, εγώ θέλω να αναγνωρίσω το πρόβλημα και να αναλάβω την πολιτική ευθύνη. Αλλά είναι υπερβολή το να λέτε ότι εξαιτίας αυτής της καθυστέρησης τα καρτέλ και τα μονοπώλια οργιάζουν.

Νομίζω πως και άλλοι εδώ αγορητές επισήμαναν ότι η Οδηγία αυτή είναι θετική. Και είναι θετικό το ότι ψηφίζεται σχεδόν από όλα τα κόμματα. Δεν πρέπει όμως να τρέφουμε και αυταπάτες ότι μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να επιφέρουμε μια δραστική αλλαγή στο πρόβλημα το οποίο συζητάμε.

Έχετε δίκιο ότι απέχουμε ως χώρα από το να έχουμε -όχι μόνο σήμερα, αλλά και παλαιότερα- μια ολοκληρωμένη πολιτική απέναντι στα καρτέλ, στα μονοπώλια, σε όλες αυτές τις βίαιες στρεβλώσεις του ανταγωνισμού. Κι εδώ θα συμφωνήσω με τον εκπρόσωπο της Ένωσης Κεντρώων και με άλλους βουλευτές, οι οποίοι έθεσαν το ερώτημα, κατά πόσο αυτό το πρόβλημα μπορούμε να το δούμε μόνο με όρους νόμων. Όχι μόνο το αν τηρούνται ή δεν τηρούνται οι νόμοι, αλλά με την έννοια ότι τα φαινόμενα αυτά παράγονται με ειδικό τρόπο μέσα από τη λειτουργία της οικονομίας και εκ των υστέρων, ερχόμαστε με νομοθεσίες και άλλα μέτρα να περιορίσουμε τις συνέπειες αυτών των φαινομένων.

Θα ήθελα επίσης να επισημάνω ότι ειδικά σήμερα στη χώρα μας, μιλώντας γι’ αυτά, πρέπει να αναγνωρίσουμε και τις αντιφάσεις που έχει ο ανταγωνισμός στην εποχή μας. Από τη μία μεριά, η παγκοσμιοποίηση του ανταγωνισμού σπρώχνει υπέρ μεγάλων συγκεντρώσεων. Για να βγει μια επιχείρηση στην παγκόσμια αγορά πρέπει να έχει δυνάμεις να ανταγωνιστεί. Από την άλλη μεριά, αυτή η συγκεντροποίηση στρεβλώνει τον ανταγωνισμό ή τον μετατρέπει, πολλές φορές, σε ανταγωνισμό μιας εγχώριας επιχείρησης έναντι τεραστίων διαστάσεων πολυεθνικών εταιρειών. Από την άλλη μεριά, με το να πει κανείς ότι θα εμποδίσει αυτήν την τάση κινδυνεύει να έχει άλλου είδους παρενέργειες.

Πώς τίθεται λοιπόν το θέμα αυτό; Τίθεται με όρους πάλι υποδειγμάτων στρατηγικής επιλογής. Η μία στρατηγική που υποστηρίζουν ορισμένα μοντέλα, όπως το λεγόμενο νεοφιλελεύθερο, υποστηρίζει τη στρατηγική της δημιουργικής -όπως λέει- καταστροφής. Τι σημαίνει αυτό; Αυτό σημαίνει ότι αφήνουμε την αγορά ελεύθερη, αφήνουμε τον ισχυρό να επικρατήσει μέσω της καταστροφής των μικρότερων ή και των αδυνάτων –αν και πολλές φορές και μεγάλες επιχειρήσεις καταστρέφονται-, οπότε δημιουργείται χώρος ούτως ώστε οι πιο ισχυρές επιχειρήσεις και οι πιο ικανές -υποτίθεται- να καταλάβουν αυτόν τον χώρο.

Εάν ακολουθήσουμε αυτόν το δρόμο στη χώρα μας, θα έχουμε πλήρη καταστροφή. Είναι αμφίβολο εάν σε κάποιους ελάχιστους κλάδους μπορεί να επιβιώσουν κάποιες επιχειρήσεις. Αυτό το είδαμε ιδίως στη φάση του πρώτου και του δεύτερου μνημονίου, όπου αυτό εφαρμόστηκε. Είχαμε μια πλήρη διάλυση του παραγωγικού ιστού. Είδαμε την ανεργία να φτάνει στο 27%. Είδαμε τη σωρευτική ύφεση, την απώλεια δηλαδή παραγωγής εθνικού εισοδήματος να πλησιάζει το 1/3.

Εμείς, η στρατηγική την οποία επεξεργαζόμαστε και θα έχουμε την ευκαιρία να συζητήσουμε, στηρίζεται στη λογική ότι πρέπει να απαντήσουμε σε αυτό το πρόβλημα, δημιουργώντας συνεργατικά, συλλογικά, συνεταιρικά σχήματα, όχι μόνο στον χώρο των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, αλλά και ευρύτερα: δικτύωση, συνεργατικότητα, συμπράξεις, clusters τα λένε ορισμένοι. Υπάρχουν ποικίλες μορφές. Αυτή είναι η κατεύθυνση μέσα στην οποία πρέπει να κινηθούμε.

Το δεύτερο επίπεδο, βεβαίως, είναι οι νομοθεσίες, δηλαδή οι νόμοι, οι κανόνες να είναι κοινοί, αλλά και στοχευμένοι, ούτως ώστε να ενισχύουν αυτήν την κατεύθυνση την οποία θέλουμε.

Το τρίτο επίπεδο είναι η ίδια η κοινωνία. Δυστυχώς, τα καταναλωτικά κινήματα στη χώρα μας δεν μπόρεσαν ποτέ να φθάσουν στο επίπεδο που να μπορούν να αντιμετωπίσουν τα θέματα αυτά. Οι θεσμοί όμως της κοινωνίας, οι φορείς μπορούν να παρέμβουν με διάφορους τρόπους σε αυτήν τη διαδικασία.

Με αυτές λοιπόν τις γενικότερες σκέψεις, έρχομαι στα ειδικότερα θέματα του νομοσχεδίου.

Κατ’ αρχάς, θα ήθελα να καταθέσω στα Πρακτικά ορισμένες αυστηρά νομοτεχνικές βελτιώσεις, δηλαδή αλλάζει ο τίτλος του νομοσχεδίου, επειδή υπάρχουν και τροπολογίες, και άλλες σχετικές, ανάλογες, τις οποίες θα δείτε.

Το περιεχόμενο του σχεδίου νόμου νομίζω ότι έχει αναλυθεί επαρκώς. Μιλάμε για την ενσωμάτωση μιας Οδηγίας, η οποία βοηθάει αυτόν ο οποίος έχει ζημιωθεί από πρακτικές καρτέλ, μονοπωλίων κ.ο.κ.

Σε αυτές τις περιπτώσεις λοιπόν δίνονται κάποιες δυνατότητες, περισσότερες από αυτές που υπάρχουν, ούτως ώστε ο θιγόμενος να διεκδικήσει το δίκιο του, για να το πω απλά.

Επομένως, τούτου δοθέντος το μόνο το οποίο θέλω να κάνω περαιτέρω είναι να απαντήσω πράγματι σε ορισμένα ερωτήματα τα οποία τέθηκαν στη Επιτροπή. Φυσικά με την αλλαγή του Υπουργού, όπως είπατε, αυτά τα οποία θα πω είναι όσα με έχουν εξοπλίσει οι Υπηρεσίες. Θέλω πάντως να διαβεβαιώσω ότι κι εγώ, έστω και εκ των υστέρων, μελέτησα τα Πρακτικά της Επιτροπής και τα σχετικά ερωτήματα και, νομίζω, υπάρχουν πειστικές απαντήσεις σε όλα αυτά. Αλλά και αν δεν υπάρχουν, εδώ είμαστε, να τα δούμε στο μέλλον.

Το πρώτο ίσως και το πιο σημαντικό είναι η παρατήρηση του κ. Δήμα περί πρόβλεψης συλλογικής αγωγής καταναλωτών. Έγινε διαβούλευση. Η διαβούλευση έδειξε ότι υπάρχει το πρόβλημα και πρέπει να το δούμε στο μέλλον, αλλά δεν υπήρξε εκείνος ο ενθουσιασμός ή εκείνη η πρόταση ότι πρέπει εδώ και τώρα πρόχειρα να το αντιμετωπίσουμε. Αναγνωρίστηκε το πρόβλημα, εντοπίσαμε όμως και πάρα πολλές δυσκολίες που συνοδεύουν τη δυνατότητα άσκησης συλλογικών αγωγών και για τους λόγους αυτούς το κρατάμε, αν υπάρχει ευρύτερη συναίνεση, για να ανοίξουμε έναν διάλογο και να φτάσουμε σε μια νομοθεσία ειδική γι’ αυτό το θέμα και όχι απλώς παρεμπιπτόντως να το αντιμετωπίσουμε.

Παρατήρησε ο ειδικός αγορητής ο κ. Κωνσταντινόπουλος ότι το νομοσχέδιο αντιφάσκει με την κατάργηση από τον ν. 4512/2018 της υποχρεωτικότητας της εμπορικής εγγύησης. Η απάντηση είναι ότι αυτό δεν ισχύει. Ο ν. 4512/2018 προβλέπει ότι όταν δεν παρέχεται εγγύηση, το γεγονός αυτό πρέπει να γνωστοποιείται ευκρινώς. Έτσι η εμπορική εγγύηση μετατρέπεται από τυπική υποχρέωση σε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

Επίσης, τέθηκε το θέμα ότι το παρόν νομοσχέδιο διευκολύνει την άσκηση αγωγών αποζημίωσης, όμως ο ν. 4512/2018 δυσχεραίνει την άσκηση τέτοιων αγωγών καθιστώντας υποχρεωτική τη διαμεσολάβηση. Η απάντηση είναι ότι δεν είναι υποχρεωτική η διαμεσολάβηση στις διαφορές του νομοσχεδίου μας. Η διαμεσολάβηση είναι υποχρεωτική σε διαφορές που αφορούν προσβολή εμπορικών σημάτων, διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας κ.ά.

Σε ό,τι αφορά την παρατήρηση περί της χρηματικής ποινής, ότι είναι χαμηλή, η απάντηση είναι ότι αν δεν προσκομιστούν τα αποδεικτικά στοιχεία που ζητούνται, οι ισχυρισμοί του παθόντος θεωρούνται αποδεδειγμένοι. Άρα, στην περίπτωση αυτή ο παραβάτης θα πληρώσει και την αποζημίωση και τη χρηματική ποινή.

Θέλω βέβαια να σχολιάσω ότι η σύγκριση εδώ και η παρομοίωση με τη Novartis είναι εντελώς άστοχη. Το θέμα της Novartis δεν έχει να κάνει με την παραβίαση κάποιων κανόνων ανταγωνισμού. Έχει να κάνει, αν αποδειχθούν όλα αυτά που περιέχονται στις δικογραφίες, με το ότι εδώ είχαμε μια προσπάθεια κατάλυσης ευρύτερα της λειτουργίας των θεσμών.

Αυτά σε ό,τι αφορά το νομοσχέδιο. Υπάρχουν κι άλλα. Εσείς οι περισσότεροι είστε νομικοί. Δεν κρίνω σκόπιμο να επεκταθώ σε αυτά τα θέματα.

Θα ήθελα να τελειώσω με αυτό το οποίο είπα στην αρχή.

Πρώτον ότι το Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης από τη φύση του πρέπει να είναι ανοιχτό Υπουργείο. Άρα, εδώ θα απαντώνται όχι μόνο ερωτήσεις, στο πλαίσιο πάντα των δυνατοτήτων, αλλά και με άλλους τρόπους πρέπει να επιδιώξουμε την οργάνωση ενός διαλόγου.

Δεύτερον, το Υπουργείο αυτό παλιά λεγόταν και Υπουργείο Συντονισμού. Ανεξάρτητα από την ονομασία του, λοιπόν, το Υπουργείο αυτό διότι διαχειρίζεται πόρους, διότι έχει το ΕΣΠΑ, διότι έχει το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, μπορεί εξ αντικειμένου να συμβάλει στο γενικό συντονισμό όλων εκείνων των φορέων που ασχολούνται με την αναπτυξιακή διαδικασία.

Θα έχουμε την ευκαιρία, λοιπόν, να πούμε και στο μέλλον γι’ αυτά. Θα ήθελα απλώς ολοκληρώνοντας να πω ότι αυτή την περίοδο η απόλυτη προτεραιότητα είναι η έγκαιρη ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων, όχι μόνο διότι πρέπει να είμαστε έτοιμοι πριν χτυπήσει «το κουδούνι της λήξης», πολύ πριν, αλλά και διότι ειδικά σε αυτό το Υπουργείο οι δεσμεύσεις που έχουμε είναι δικής μας «ιδιοκτησίας», για να χρησιμοποιήσω αυτόν τον όρο.

Δηλαδή, αυτά που έχουμε να κάνουμε είναι πράγματα, που ούτως ή άλλως εμείς έπρεπε και πρέπει να τα κάνουμε.

Αναφέρομαι, πρώτον, στην ολοκλήρωση της αναπτυξιακής στρατηγικής. Δεύτερον, αναφέρομαι στην ανάγκη να καλύψουμε την έλλειψη ρευστότητας, δημιουργώντας νέα χρηματοδοτικά εργαλεία.

Είναι διάφορες πρωτοβουλίες σε εξέλιξη. Μεταξύ αυτών είναι και η πρωτοβουλία για τη δημιουργία Αναπτυξιακής Τράπεζας.

Τρίτον, είναι ο νόμος Κατσέλη και ο εξωδικαστικός μηχανισμός, κρίσιμος για να αντιμετωπίσουμε το τεράστιο θέμα των «κόκκινων» δανείων. Παλιά μιλούσαμε για δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία με έναν αρνητικό όρο. Πρέπει να αποτρέψουμε την εμφάνιση και μιας, αν δεν υπάρχει ήδη, «τραπεζικής», για να το θέσω σχηματικά, νοοτροπίας. Εννοώ, δηλαδή, μια νοοτροπία που «κάθονται» κάποιοι πάνω στα δάνειά τους και περιμένουν τους οφειλέτες να πάνε για να τα πληρώσουν. Πρέπει να υπάρξουν ενεργητικές πολιτικές, προδραστικές ενέργειες και είναι θετικό το ότι και οι τράπεζες το αναγνωρίζουν αυτό.

Χθες, μάλιστα, σε μια σύσκεψη είδα ότι ήδη έχουν σχέδια και προγράμματα να βρούμε τους οφειλέτες, να δούμε τα προβλήματά τους, να δούμε τις δυνατότητές τους, να ξεχωρίσουμε αυτούς που μπορούν, αλλά δεν πληρώνουν από εκείνους που δεν μπορούν και, επομένως, να υπάρχουν προγράμματα τέτοια που να διευκολύνουν, όπως είπα, τη λύση των προβλημάτων.

Είναι ακόμη το πιστοδοτικό καθεστώς για τις επενδύσεις. Πρέπει να το διευκολύνουμε ακόμη περαιτέρω. Είναι το θέμα της ενημέρωσης και της υποδοχής επενδυτών, στο οποίο υπάρχει βελτίωση, αλλά υπάρχουν και μεγάλα περιθώρια να βελτιώσουμε ακόμη περαιτέρω τα πράγματα.

Επομένως, υπάρχουν δυνατότητες να πετύχουμε επιτάχυνση, συντονισμό και μια κοινωνικοποίηση γενικά της διαδικασίας της ανάπτυξης με την έννοια ότι ανάπτυξη δεν γίνεται χωρίς την ενεργή συμμετοχή της κοινωνίας.

Ευχαριστώ.

Δευτερολογία

Τα θέματα που εθίγησαν είναι πολλά και θα τα αδικούσα αν αναφερόμουν σ’ αυτά τώρα. Απλώς θέλω να πω ότι χάρηκα τη συζήτηση στη Βουλή, διότι με αφορμή ένα σχεδόν τεχνικού χαρακτήρα νομοσχέδιο τέθηκαν μια σειρά από θέματα και προβλήματα υπαρκτά. Περισσότερο θέλω να κάνω ορισμένες διευκρινίσεις.

Η αναφορά μου στη Χρυσή Αυγή δεν είχε τον χαρακτήρα ενός διαλόγου με τη Χρυσή Αυγή. Είχε να κάνει με τον κόσμο που μας ακούει, διότι η Χρυσή Αυγή είναι μια οργάνωση πολλαπλά υπόδικη. Άλλωστε, ήδη αρκετά μέλη της διώκονται. Όμως, νομίζω ότι είναι χρέος μας να ενημερώνουμε τον ελληνικό λαό με τις απόψεις μας, με το τί εμείς νομίζουμε ότι κρύβεται πίσω από αυτό το προσωπείο της οργής για τα προβλήματα που δημιουργούνται, χωρίς βέβαια να κάνουν καμία αναφορά στις πραγματικές αιτίες και στη λύση αυτών των προβλημάτων.

Σε ό,τι αφορά το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος, δεν θέλω να υποτιμήσω αυτά που είπατε κύριε συνάδελφε ή αυτά που είπα και εγώ, αλλά έχουν περιγραφεί πολύ καλύτερα στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο πριν από τόσα χρόνια. Το θέμα είναι η ενδέκατη θέση του Φόιερμπαχ, δηλαδή «Τούτων δοθέντων τι κάνουμε». Εκεί, εμείς έχουμε μια διαφοροποιημένη στάση, αλλά και εκεί διακρίνω μια δυνατότητα σύγκλισης στο ότι παλεύουμε για το καλύτερο.

Από εκεί και πέρα, καθένας έχει τη στρατηγική του για το πού εντάσσει αυτόν τον αγώνα.

Το τρίτο που ήθελα, όμως, κυρίως να τονίσω είναι ότι η εποχή που ζούμε έχει και κινδύνους και δυνατότητες. Η περιοχή στην οποία βρισκόμαστε το εντείνει αυτό ακόμα περισσότερο. Εδώ γίνεται ακόμα εντονότερη αυτή η αντίφαση κινδύνων και δυνατοτήτων.

Έχει νομίζω σημασία η αναφορά στους κινδύνους να έχει τον χαρακτήρα και την προσπάθεια του πώς θα τους αποτρέψουμε ή και αν υπάρξουν τί πρέπει να κάνουμε για να τους αντιμετωπίσουμε. Από μόνη της η επίκληση των κινδύνων, δεν νομίζω ότι βοηθάει σε τίποτα, μάλλον δημιουργεί και περισσότερα προβλήματα.

Με αυτήν την έννοια, θέλω να δούμε και αυτό το οποίο είπα εισαγωγικά, το πού βρισκόμαστε σήμερα ως χώρα. Η έξοδος από μια κατάσταση χρεοκοπίας δεν είναι όπως το γύρισμα του διακόπτη. Οι συνέπειες της χρεοκοπίας και της κρίσης είναι τόσες και έχουν τόσο βάθος που η έξοδος από τα μνημόνια είναι απλά μία από τις προϋποθέσεις, ένα βήμα. Πολλές φορές χρησιμοποιούμε τον όρο «ξέφωτο». Όχι ότι τελειώσαμε, αλλά για να μπορέσουμε να ανασυγκροτηθούμε και να δούμε πώς θα λύσουμε τα βαθύτερα προβλήματα τα οποία υπήρχαν, υπάρχουν και ορισμένα είναι και εντονότερα.

Σε αυτή την κατάσταση, λοιπόν, νομίζω ότι έχει σημασία να προσπαθούμε να γινόμαστε όσο γίνεται πιο αντικειμενικοί. Εγώ βλέπω πολλές φορές -όλοι υποπίπτουμε σε αυτό το λάθος- ότι οι μεν κυβερνήσεις κοιτούν μόνο τα θετικά, οι δε αντιπολιτεύσεις κοιτούν μόνο τα αρνητικά, ενώ συνήθως και τα δύο αυτά έχουν μια συνοχή μεταξύ τους.

Από αυτήν την άποψη, και χωρίς να υποτιμώ δυσκολίες και προβλήματα, θέλω να πω ότι η χώρα μετά από μια οδυνηρή πραγματικά εμπειρία έχει φτάσει στο σημείο να είναι στην τελική φάση εξόδου από τα μνημόνια. Αυτή η φάση είναι λεπτή και απαιτεί προσοχή. Με αυτή την έννοια και ο Υπουργός Οικονομικών, ο οποίος έχει ένα ειδικό, ένα αυξημένο βάρος στη διαπραγμάτευση, προσπαθεί να προσέξει τα λόγια του. Όμως, θέλω να σας πω ότι δεν έχουμε τίποτα να κρύψουμε.

Σ’ ό,τι αφορά το δρόμο εξόδου από τα μνημόνια, οι δρόμοι είναι δύο. Ο ένας είναι η λεγόμενη προληπτική γραμμή, δηλαδή να συζητήσουμε ένα νέο σύμφωνο, το οποίο πρέπει να πάει στα κοινοβούλια ή τουλάχιστον σε ορισμένα κοινοβούλια. Το γερμανικό κοινοβούλιο πρέπει να το συζητήσει. Αυτό το σύμφωνο θα έχει τη μορφή μνημονίου, θα έχει υποχρεώσεις. Άρα, δεν θα μας δώσει εκείνη τη δυνατότητα να πούμε ότι τελειώσαμε, στεκόμαστε στα πόδια μας, σχεδιάζουμε εμείς το μέλλον μας και αναλαμβάνουμε εμείς οι ίδιοι.

Ο άλλος δρόμος είναι -και το θετικό εδώ είναι ότι τον έχουμε συμφωνήσει τον άλλο δρόμο- αντί να προσφύγουμε σε μια προληπτική γραμμή, να προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε τα δικά μας αποθέματα, ούτως ώστε εάν τα επόμενα χρόνια που θα έχουμε βγει στις αγορές υπάρξουν κάποιες αναταράξεις και έχουμε κάποιες δυσκολίες, να έχουμε το δικό μας κουμπαρά «κλειδωμένο», τα χρήματα δεν θα χρησιμοποιούνται για άλλο σκοπό. Και άρα, βρισκόμαστε στη φάση της οικοδόμησης, του χτισίματος αυτών των μαθημάτων. Τί έχουμε συμφωνήσει με τους δανειστές; Έχουμε συμφωνήσει ότι από το δάνειο των 86 δισεκατομμυρίων θα λάβουμε περίπου 9 δισεκατομμύρια και ότι από τις αγορές θα προσπαθήσουμε να συγκεντρώσουμε ό,τι ποσό μπορέσουμε να συγκεντρώσουμε. Ήδη πρέπει να σας πω ότι έχουν συγκεντρωθεί πάνω από 4,5 δισεκατομμύρια.

Οι αγορές βεβαίως σήμερα είναι «έτσι», αύριο είναι «αλλιώς». Τη μία πέφτουν τα επιτόκια, την άλλη ανεβαίνουν τα επιτόκια. Είμαστε, όμως, σε μια πορεία θετική που σε λίγο θα έχουμε χτίσει όλο αυτό το απόθεμα που θα μας επιτρέψει να καλύψουμε τις ανάγκες μας. Αυτό σημαίνει ότι θα μπορούμε να κάνουμε ό,τι θέλουμε; Σημαίνει ότι δεν θα πρέπει να τηρούμε κανόνες που τηρούν και άλλες χώρες; Σημαίνει ότι δεν θα πρέπει εμείς οι ίδιοι, ανεξάρτητα από κανόνες, να φροντίσουμε να μην επαναλάβουμε λάθη ή παθογένειες του παρελθόντος; Όλα αυτά είναι αυτονόητα.

Άρα, εγώ θέλω να κλείσω λέγοντας ότι έχουμε φτάσει, έπειτα από πολλές θυσίες και πολλά βάσανα του κόσμου, σ’ ένα κρίσιμο σημείο, το οποίο όμως είναι μια φάση εξόδου από όλη αυτή την κατάσταση.

Θα πρότεινα, λοιπόν, μία αυτοσυγκράτηση από όλους μας, τις απόψεις μας, την αντιπαράθεσή μας, την επισήμανση προβλημάτων και κινδύνων αν θέλει κάποιος, αλλά μ’ αυτήν την επιφύλαξη.

Υπήρχαν δυνάμεις που προέβλεπαν ότι δεν θα κλείσει η πρώτη αξιολόγηση∙ έκλεισε. Ότι δεν θα κλείσει η δεύτερη∙ έκλεισε. Δεν θα κλείσει η τρίτη∙ έκλεισε. Τώρα πάλι κάποιοι φέρνουν τον «κατακλυσμό», ας πούμε, με το τι θα συμβεί «εάν».

Έχουμε ένα σχέδιο, το οποίο έχει θετική κατεύθυνση και έχει και πρόνοια σε ό,τι αφορά δυσκολίες και κινδύνους. Με αυτή την επισήμανση θα ήθελα να ολοκληρώσω.

Σας ευχαριστώ.