Χαιρετισμός στην εκδήλωση της Επιτροπής Ανταγωνισμού για την παρουσίαση της έκθεσης αξιολόγησης του ΟΟΣΑ.

H εκδήλωση αυτή γίνεται σε μια περίοδο που εμείς, ως κοινωνία και ως χώρα, διανύουμε τα πρώτα μας βήματα, έπειτα από τη μακρά και οδυνηρή εμπειρία των μνημονίων. Είναι, λοιπόν, μια φάση κρίσιμη, με την έννοια ότι, αν και είναι σημαντικό το ότι τέλειωσε αυτή η περίοδος, έχουμε όλοι επίγνωση ότι δεν χωρά εξωραϊσμός της κατάστασης, διότι τα προβλήματα παραμένουν σοβαρά ιδίως τα κοινωνικά, σε ό,τι έχει να κάνει με την κληρονομιά της κρίσης και τις πληγές που άνοιξε, αλλά και τις προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσουμε σχεδιάζοντας το μέλλον της χώρας.

Από την άλλη μεριά, όμως, νομίζω ότι είναι εντελώς αντιπαραγωγική και η καταστροφολογική τάση που καμιά φορά παρατηρείται, ο μηδενισμός των πάντων, η λογική μια ευθείας συνέχειας των πραγμάτων, χωρίς να βλέπουμε τις αλλαγές των συνθηκών, τις δυνατότητες που διαθέτουμε, διότι χωρίς τις δυνατότητες αυτές, δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα. Επομένως, νομίζω ότι περνάμε μια φάση νέας αυτογνωσίας που πρέπει να κατακτήσουμε και αυτό πρέπει να μεταφραστεί σε μια φιλοδοξία να δημιουργήσουμε ένα νέο υπόδειγμα ανάπτυξης, το οποίο να μην έχει τις παθογένειες του παρελθόντος, να ενσωματώνει μαθήματα από αυτή την οδυνηρή κρίση που περάσαμε και βεβαίως να θέτει ως στόχο τη δημιουργία μιας οικονομίας και μιας κοινωνίας βιώσιμης, ανταγωνιστικής, εξωστρεφούς, καινοτόμου και δίκαιης.

Στο πλαίσιο αυτό, το Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης έχει ένα κρίσιμο ρόλο. Αφενός γιατί καλούμαστε να υλοποιήσουμε την Αναπτυξιακή Στρατηγική, που για πρώτη φορά διαμορφώσαμε ως χώρα και μπορούμε να την υλοποιήσουμε ως δική μας πολιτική, αφετέρου πρέπει να σχεδιάσουμε το μέλλον. Πρέπει να σχεδιάσουμε την επόμενη Προγραμματική περίοδο που αντιστοιχεί στον ορίζοντα 2020 – 2030. Και οι δύο αυτές προτεραιότητες καθιστούν το Υπουργείο μας, στην πράξη, ως ένα Υπουργείο Συντονισμού, διότι όλα αυτά συνδέονται με συνέργειες και με άλλα υπουργεία. Και στις δύο αυτές προτεραιότητες, δηλαδή στην υλοποίηση της άμεσης Στρατηγικής, της Ολιστικής όπως την αποκαλούμε, αλλά και του σχεδιασμού της επόμενης φάσης, της επόμενης δεκαετίας, τα θέματα του ανταγωνισμού είναι κρίσιμα. Διαπερνούν θα έλεγα οριζόντια, όλο το φάσμα της πολιτικής. Δεν είναι απλώς ένα ειδικό θέμα. Και τούτο για δύο κυρίως λόγους:

Ο πρώτος, διότι στην εποχή μας βιώνουμε μια αντίφαση, αφού μιλούμε βασικά για το ρόλο εθνικών επιτροπών ανταγωνισμού, όταν οι δυνάμεις που προσδιορίζουν τον ανταγωνισμό είναι παγκόσμιες. Ζούμε σε μια εποχή υπέρ-μονοπωλίων, ιδίως στο χώρο των νέων τεχνολογιών, της επικοινωνίας, της ψηφιακής οικονομίας κ.ά. και εδώ προκύπτει και η ανάγκη δράσης τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε ευρωπαϊκό. Πρόσφατα είχαμε την ευκαιρία να δούμε από κοντά και να συζητήσουμε με την αρμόδια Επίτροπο και ακριβώς σκεπτόμενοι τα θέματα αυτά, βλέπουμε τη σημασία της δράσης σε εθνικό επίπεδο αλλά και της ανάγκης να υπάρχει ένα πλαίσιο ευρύτερο, ευρωπαϊκό, ει δυνατόν και παγκόσμιο, το οποίο να θέτει κάποιους κανόνες, ιδίως για την αντιμετώπιση αυτών των μεγάλων προκλήσεων.

Το δεύτερο, ας το πω «ιδιαιτερότητα» στη χώρα μας, που δημιουργεί μεγαλύτερες απαιτήσεις και για την πολιτική εξουσία, αλλά και για την ανεξάρτητη Αρχή, την Επιτροπή Ανταγωνισμού δηλαδή, είναι ότι ο τρόπος με τον οποίο έγινε στη χώρα μας, στην Ελλάδα, η μετάβαση από τα κρατικά μονοπώλια σε ανταγωνιστικές αγορές ήταν προβληματικός. Χωρίς σχέδιο, αποσπασματικά, έχει οδηγήσει σε μια κατάσταση που σε πολλές περιπτώσεις τα κρατικά μονοπώλια έδωσαν τη θέση τους σε ιδιωτικά μονοπώλια. Επίσης, έχει οδηγήσει σε μια κατάσταση όπου αλλού έχουμε βαριές ρυθμίσεις, πολλαπλούς ελέγχους, αποπνικτική γραφειοκρατία και αλλού έχουμε πλήρη ασυδοσία, κανέναν έλεγχο. Και ενώ αυτά τα φαινόμενα που περιγράφω τα ζούμε καθημερινά, μέχρι τώρα δεν είχαν τεθεί ως προτεραιότητες προς αντιμετώπιση.

Τι κάναμε; Καταρχάς αξιοποιήσαμε τις τρεις εκθέσεις του ΟΟΣΑ και καταφέραμε μέχρι το τέλος του χρόνου να έχουν υλοποιηθεί πάνω από 300 από τις συστάσεις που είχαν γίνει, σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες των Υπουργείων και με την Επιτροπή Ανταγωνισμού. Μέσω των συστάσεων αυτών οπωσδήποτε εξασφαλίσαμε την άρση εμποδίων στον ανταγωνισμό σε μια σειρά από κλάδους, όπως στο εμπόριο, στα καύσιμα και αλλού. Υλοποιήσαμε όλες αυτές τις συστάσεις που υπήρχαν στις δύο προηγούμενες εργαλειοθήκες, όσες δεν είχαν υλοποιηθεί, αλλά κι εκείνες στην τρίτη εργαλειοθήκη η οποία είχε την ιδιαιτερότητα σε σχέση με τις προηγούμενες ότι ήταν προϊόν, σε μεγάλο βαθμό, όχι κάποιας εταιρείας ή εξωγενούς δύναμης, αλλά αποτέλεσμα σχεδιασμού των ίδιων των υπηρεσιών, σε διάλογο με τις αγορές και τους παράγοντες της οικονομίας και αυτό επέτρεψε να είναι «ιδιοκτησίας» δικής μας -να το πω έτσι- βοηθώντας στην υλοποίηση των σχετικών οδηγιών.

Αυτό που σχεδιάζουμε τώρα είναι η δημιουργία ενός Παρατηρητηρίου Επιχειρηματικότητας, μέσω του οποίου θα μπορέσουμε να αποκτήσουμε καλύτερη διάγνωση των όρων ανταγωνισμού στις διάφορες περιοχές, που αυτό επίσης θα βοηθήσει -πιστεύουμε- και την Επιτροπή Ανταγωνισμού στον καθορισμό των προτεραιοτήτων και των ενεργειών που πρέπει να κάνει. Βεβαίως, το άλλο που μας ενδιαφέρει είναι να αξιολογήσουμε τόσο τα συμπεράσματα της Έκθεσης του ΟΟΣΑ, όσο και της δικής μας εμπειρίας, ώστε μελετώντας παράλληλα διεθνείς καλές πρακτικές, να μπορέσουμε να αναβαθμίσουμε και το ρόλο της Επιτροπής, αλλά κυρίως να διασφαλίσουμε συνθήκες υγιούς ανταγωνισμού. Κάτι, δηλαδή, το οποίο περιλαμβάνει την Επιτροπή Ανταγωνισμού, αλλά και την υπερβαίνει, διότι χρειάζεται συνέργεια και με άλλους φορείς.

Από την άποψη αυτή, η Έκθεση του ΟΟΣΑ για την οργάνωση και λειτουργία της Επιτροπής Ανταγωνισμού αποτελεί μια χρήσιμη, νομίζω, συνεισφορά σε αυτό το σχεδιασμό. Αναδεικνύει όπως είδαμε, τη σημασία που έχει η κοινωνική λογοδοσία και η διαφάνεια και αυτό το θεωρώ πολύ σημαντικό, διότι βεβαίως οι ανεξάρτητες Αρχές είναι ανεξάρτητες και πρέπει να είναι ανεξάρτητες, αλλά δεν πρέπει να είναι ανεξέλεγκτες και εδώ μιλώ γενικότερα. Πρέπει, λοιπόν, να διασφαλιστεί ένας τρόπος κοινωνικής νομιμοποίησης του έργου αυτών των Αρχών. Και ένα μέσο προς αυτή την κατεύθυνση είναι η διαφάνεια, η λογοδοσία και -όπως θα αναφέρω παρακάτω- η σύνδεση του έργου των Αρχών αυτών με την ικανοποίηση κοινωνικών αναγκών, κοινωνικών στόχων.

Ο ανταγωνισμός δεν είναι αυτοσκοπός, είναι ένα μέσο για να υπηρετήσουμε κάποιους ευρύτερους στόχους και αυτό, ακριβώς, στο μέτρο που γίνεται κατανοητό από την κοινωνία, βοηθά στην αποδοχή και στην νομιμοποίηση του έργου των Αρχών αυτών. Θα μελετήσουμε, λοιπόν, με προσοχή όλες τις διαπιστώσεις και τα συμπεράσματα και είμαστε έτοιμοι να κάνουμε ό,τι χρειαστεί, όσα από αυτά κρίνουμε ότι βοηθούν στην αναβάθμιση του έργου της Επιτροπής, να τα υιοθετήσουμε. Άλλωστε, σας είναι γνωστό αυτό το οποίο ελέχθη, ότι η ανεξαρτησία είναι θεσμικά κατοχυρωμένη και στην πράξη επιβεβαιώνεται καθημερινά.

Θα ήθελα, λοιπόν, να ολοκληρώσω επεκτείνοντας τη σκέψη που μόλις είπα πριν, ότι δηλαδή πρέπει να δούμε το ρόλο της Επιτροπής, πώς συνδέεται με κάποιους ευρύτερους στόχους, γεγονός που τελικά δικαιολογεί και νομιμοποιεί τη δράση της, επιτρέπει και διευκολύνει την περαιτέρω ενίσχυση του έργου της. Θα ήθελα να απαριθμήσω 2-3 τέτοιους στόχους. Ο πρώτος νομίζω ότι είναι και πρέπει να κατανοηθεί ευρύτερα από την κοινωνία, η Επιτροπή Ανταγωνισμού να συμβάλει συμβάλει ακόμη περισσότερο στη μείωση των ανισοτήτων. Αυτό είναι πολύ καίριο σε μια εποχή που ακόμη και διεθνείς θεσμοί, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο -που δεν το έκανε στο παρελθόν, ο ΟΟΣΑ -που το αναγνώριζε ανέκαθεν, σημειώνουν πως οι ανισότητες είναι εμπόδιο στην ανάπτυξη, ότι δηλαδή δεν είναι απλώς θέμα ηθικής και δικαιοσύνης. Η πολιτική ανταγωνισμού, λοιπόν, μπορεί και πρέπει να συμβάλει στην άρση των ανισοτήτων που υπάρχουν σε ό,τι αφορά την ασύμμετρη πληροφόρηση και την ασύμμετρη δύναμη ανάμεσα σε καταναλωτές και επιχειρήσεις, ανάμεσα σε μικρές επιχειρήσεις και μεγάλες εταιρείες, ανάμεσα σε εγχώριες και ξένες κ.ο.κ. Σε όλο αυτό το φάσμα των ανισοτήτων ισχύος, δύναμης επιρροής κ.ά., η πολιτική ανταγωνισμού μπορεί να παίξει ένα σημαντικό ρόλο.

Δεύτερον, σε ότι αφορά ειδικά στη χώρα μας, θα έχετε παρατηρήσει κι εσείς, ότι από όλο το φάσμα της κοινωνίας και των πολιτικών εκφράσεών της, με αφορμή κάποια μεγάλα σκάνδαλα όπως η Siemens, η Novartis, κ.ά., ή κάποιες ακραία παραβατικές επιχειρηματικές πρακτικές, όπως τώρα η συζήτηση που γίνεται για τη Folli Follie, αναγνωρίζεται πια ότι στην Ελλάδα έχουμε έναν ιδιόμορφο καπιταλισμό. Έχουμε επιχειρήσεις οι οποίες δρουν στο πλαίσιο των κανόνων και της νομιμότητας, προσπαθούν να κερδίσουν επενδύοντας, προσπαθούν να γιγαντωθούν επενδύοντας στην οργάνωση, στην Έρευνα και την Καινοτομία, στην εξωστρέφεια, στις καλές σχέσεις με την τοπική κοινωνία. Αυτή θα την έλεγα «κοινωνικά υπεύθυνη επιχειρηματικότητα». Φροντίζει για τα κέρδη της βεβαίως, για τους μετόχους, αλλά φροντίζει και για τους εργαζόμενους, φροντίζει για την κοινωνία. Έχουμε όμως και φαινόμενα επιχειρηματικών δράσεων που, όπως είπα, είναι αρπαχτική επιχειρηματικότητα, πειρατική επιχειρηματικότητα, παρασιτική επιχειρηματικότητα. Αν, λοιπόν, αναγνωρίσουμε ότι έχουμε τέτοια φαινόμενα -και δυστυχώς έχουμε- τότε πρέπει να δούμε ότι και με την Επιτροπή Ανταγωνισμού, πρέπει να συμβάλουμε όλοι ώστε να υπάρξει ένα άλλο μοντέλο επιχειρηματικότητας στη χώρα, να αναβαθμιστεί ο έλεγχος, να αναβαθμιστεί η εταιρική ευθύνη.

Τρίτον, ζούμε σε μια εποχή, όπως λέμε συχνά, νέων προκλήσεων: Ψηφιακή εποχή, 4^η Βιομηχανική Επανάσταση, παγκόσμιος ανταγωνισμός. Πολλές φορές ο ανταγωνισμός προβάλλεται ως αντίπαλος στα δημόσια αγαθά. Νομίζω, λοιπόν αντιθέτως, ότι εδώ πρέπει ο στόχος να είναι πως η οργάνωση του ανταγωνισμού όχι μόνο δεν θα απειλεί, αλλά θα προστατεύει, θα στηρίζει εκείνα τα κοινωνικά αγαθά, εκείνα τα δημόσια αγαθά που είναι όρος για τη συνοχή της κοινωνίας. Επομένως, στο μέτρο που μπορούμε, η πολιτική του ανταγωνισμού και το έργο της Αρχής, όπως και άλλων Αρχών, είναι να συμβάλουν στην επίτευξη ή στην προώθηση αυτών ή και άλλων στόχων. Στην έρπουσα κρίση νομιμοποίησης των θεσμών, πιστεύω πως αυτή μπορεί να είναι η απάντηση σε μια ευρύτερη στόχευση, στόχευση που έχει να κάνει με την αναβάθμιση των θεσμών και του κύρους τους στην κοινωνία και για αυτό ακριβώς έκανα αυτά τα σχόλια με αφορμή τη σημερινή εκδήλωση.

Θα ήθελα να διαβεβαιώσω ότι εμείς στο Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης, όπως και όλη η Κυβέρνηση φυσικά, χωρίς να παρεμβαίνουμε στο έργο της Επιτροπής, θα είμαστε πλάι σας, στηρίζοντας τις προσπάθειές σας και απαιτώντας διαρκώς περισσότερα στο όνομα της κοινωνίας, όπως προσπάθησα να σας εξηγήσω πριν. Σας ευχαριστώ.