Ομιλία στην Ολομέλεια της Βουλής για τη Συνταγματική Αναθεώρηση.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Το Σύνταγμα του 1975 διαμορφώθηκε σε συνθήκες κατά τις οποίες ήταν ακόμα σε ισχύ, κυρίαρχο θα έλεγα, το λεγόμενο κεϋνσιανό υπόδειγμα χάραξης πολιτικής. Επίσης, εκείνη ήταν μια περίοδος που στην Ελλάδα ήταν ισχυρό το αίτημα στην κοινωνία για εκδημοκρατισμό και κοινωνική δικαιοσύνη, ως αποτέλεσμα των αγώνων κατά της δικτατορίας.

Το Σύνταγμα, λοιπόν, του 1975 υπό την επιρροή αυτών και άλλων παραγόντων, διαμόρφωσε, έστω και με ένα γενικό και ατελή τρόπο, ένα πλαίσιο άσκησης της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής που μεριμνούσε για την κοινωνική συνοχή και την προστασία του περιβάλλοντος, γι’ αυτό ακριβώς απέκτησε κοινωνική νομιμοποίηση και άντεξε στο χρόνο.

Όμως, τρεις εξελίξεις δείχνουν σήμερα τα όρια όχι μόνο του Συντάγματος, αλλά και των αντιλήψεων και των πεποιθήσεων που επικράτησαν στην κοινωνία μας τις τελευταίες δεκαετίες:

• Η πρώτη εξέλιξη ήταν, όπως ορθά έχει ήδη αναγνωριστεί από πολλούς ομιλητές από όλες τις πτέρυγες της Βουλής, η κρίση και η χρεοκοπία, θύμα της οποίας υπήρξε και το Σύνταγμα. Προφανώς, δεν είναι το Σύνταγμα υπεύθυνο για τις βαριές κοινωνικές συνέπειες στο εισόδημα, στο βιοτικό επίπεδο, στην απασχόληση κ.λπ. Όμως, οι συνέπειες αυτές, η έκταση που πήραν, η ανεμπόδιστη επέκτασή τους, δείχνουν την ανάγκη να υπάρξουν ισχυρότερες θωρακίσεις για το μέλλον.
  Πολλές, λοιπόν, από τις προτάσεις της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ υπηρετούν ακριβώς αυτόν το στόχο, δηλαδή την ισχυρότερη θωράκιση έναντι μελλοντικών κρίσεων, σε ό,τι αφορά την προστασία της εργασίας και των εργασιακών δικαιωμάτων, την προστασία των δημοσίων αγαθών, όπως το νερό και η ενέργεια, καθώς και η διασφάλιση της πρόσβασης σε αυτά όλων των πολιτών και άλλες διατάξεις της ίδιας λογικής.
• Η δεύτερη εξέλιξη που τροποποιεί τις αντιλήψεις μας σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη, την πρόοδο, τη βιωσιμότητα και την ευημερία είναι η κλιματική αλλαγή και οι πολλαπλές συνέπειες, όχι μόνο στην οικονομία, αλλά και στην ίδια τη ζωή.
• H τρίτη εξέλιξη, τέλος, είναι οι πιθανολογούμενες συνέπειες, οι οποίες προβλέπεται να είναι εκτεταμένες, από την 4η Βιομηχανική Επανάσταση και ιδίως από τις εφαρμογές της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης στην εργασία και τα δικαιώματα, απαιτούν νέες προσεγγίσεις και ρυθμίσεις με στόχο τη διεύρυνση της Δημοκρατίας και την αποτροπή μιας νέας έκρηξης των κοινωνικών και περιφερειακών ανισοτήτων και διακρίσεων.

Αυτές οι εξελίξεις, λοιπόν, φέρνουν στο προσκήνιο νέες ανάγκες που υπερβαίνουν τις αντιπαραθέσεις του παρελθόντος, διότι διαμορφώνουν μια νέα συνθήκη που υπερβαίνει τόσο το νεοφιλελεύθερο όσο και το κεϋνσιανό υπόδειγμα υπό την παραδοσιακή του μορφή. Οι νέες απαιτήσεις επιβάλουν να ξανασκεφθούμε και να επαναπροσδιορίσουμε την έννοια και τα κριτήρια της προόδου, της ανάπτυξης, της βιωσιμότητας, της ευημερίας.

Για παράδειγμα, είναι εντελώς αναχρονιστικό το να ακούει κανείς σήμερα τον Έλληνα Πρωθυπουργό και αρκετούς από τους Βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας να μιλούν για ανάπτυξη και να εννοούν απλώς τη μεγέθυνση της οικονομίας, όταν αυτή η μεγέθυνση στο παρελθόν οδηγήθηκε σε κρίση.

Έχουμε ανάγκη, στις νέες συνθήκες, από ένα Σύνταγμα που θα κατοχυρώνει, όχι τη μεγέθυνση που λέγαμε πριν, αλλά τη βιώσιμη, τη διατηρήσιμη ανάπτυξη, την ευημερία για όλους σε ένα περιβάλλον ισότητας και ελευθερίας.

Οι προτάσεις της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ διέπονται ακριβώς από αυτές τις αρχές και κινούνται από αυτήν την ανάγκη και αποσκοπούν στη συγκρότηση ενός νέου υποδείγματος βιώσιμης και δίκαιης ανάπτυξης. Αυτό δεν αφορά μόνο το Σύνταγμα, αλλά αφορά και την εφαρμοζόμενη πολιτική, αφορά την αναπτυξιακή στρατηγική, την οποία η προηγούμενη κυβέρνηση συγκρότησε παρά τις δύσκολες συνθήκες που υπήρχαν.

Οι προτάσεις της Κοινοβουλευτικής Ομάδας της Νέας Δημοκρατίας, όπως και η πολιτική της Κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας, κινούνται σε αντίθετη κατεύθυνση. Χαρακτηρίζονται από μέτρα και ανατροπές που ευνοούν την ανάπτυξη ενός ασύδοτου καπιταλισμού, γεγονός που δεν θα αργήσει να δείξει τις συνέπειές του, όπως έγινε στην Αργεντινή, όπως συμβαίνει στη Χιλή, η οποία σε μελέτες της Παγκόσμιας Τράπεζας χαρακτηριζόταν μέχρι πρόσφατα «πρότυπο» και για άλλες χώρες, οι οποίες έχουν επιλέξει το δρόμο της νεοφιλελεύθερης ασυδοσίας.

Έχει δίκιο, λοιπόν, ο εισηγητής του ΣΥΡΙΖΑ, ο κ. Κατρούγκαλος, που μίλησε για μια οπισθοδρομικότητα και σε σχέση με ό,τι σήμερα επικρατεί στην Ευρώπη, αλλά και σε σχέση με παλαιότερες θέσεις της Νέας Δημοκρατίας. Παράδειγμα το άρθρο 16, για το οποίο τόσος λόγος γίνεται. Η διατύπωση που σήμερα έχουμε μπροστά μας δεν αναφέρεται πλέον σε μη κερδοσκοπικά ή μη κρατικά πανεπιστήμια, όπως έλεγε στο παρελθόν. Η διατύπωση παραπέμπει σε επενδύσεις ιδιωτών στο χώρο της παιδείας. Έτσι, όπως όταν θέλεις να κάνεις ένα αιολικό πάρκο, όπως όταν θέλεις να βάλεις ένα πλοίο σε ακτοπλοϊκές γραμμές ή όπως όταν θέλεις να κάνεις μια άλλη επένδυση, έτσι θα μπορείς να την κάνεις και στο χώρο της εκπαίδευσης, σαν να πρόκειται για έναν κοινό κλάδο οικονομικής δραστηριότητας, όπου σβήνονται οι διαχωριστικές γραμμές και οι διακρίσεις ανάμεσα σε κερδοσκοπικές και μη κερδοσκοπικές δραστηριότητες, ανάμεσα σε εμπορεύματα και δημόσια αγαθά.

Όμως, ακόμη και εκεί που η Νέα Δημοκρατία επιχειρεί να κάνει κάποια βήματα, αυτά είναι μισά και σε πολλές περιπτώσεις αυτοαναιρούνται. Παράδειγμα το άρθρο 86. Έπειτα από μεγάλη καθυστέρηση η Νέα Δημοκρατία αναγνώρισε ότι αυτό το άρθρο δημιούργησε ένα καθεστώς ατιμωρησίας. Την ίδια στιγμή, όμως, που δέχεται να καταργηθεί αυτό το καθεστώς, εισάγει στο χώρο των τραπεζών ένα αντίστοιχο καθεστώς ατιμωρησίας, το οποίο πρέπει να σας πω ότι θα δημιουργήσει τεράστια προβλήματα, τα οποία θα δούμε όχι πολύ αργά. Και εδώ υπήρχε χώρος διαλόγου, εάν η Κυβέρνηση επιθυμούσε να βρει μια ρύθμιση, ώστε πράγματι να λαμβάνονταν υπόψη οι υπερβολές, που σημειώνουν οι τραπεζίτες ότι γίνονται ή ακόμα και άλλα προβλήματα. Αλλά, εν τέλει, το καθεστώς ασυδοσίας, το οποίο εισήχθη με την αλλαγή του Ποινικού Κώδικα, θα έχει πολλαπλές συνέπειες.

Άλλο παράδειγμα είναι η συνταγματική κατοχύρωση της υποχρέωσης της Πολιτείας να παρέχει αυτό που η πρόταση της Νέας Δημοκρατίας ονομάζει ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα.

Επειδή άκουσα εδώ αρκετούς νέους Βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας να κάνουν και μαθήματα περί κοινωνικής ευαισθησίας, θα μου επιτρέψετε να σας ενημερώσω για ορισμένα γεγονότα, που ίσως αγνοείτε. Αυτήν την πρόταση την έκανε ο Συνασπισμός τότε της Αριστεράς και της Προόδου, στη Συνταγματική μεταρρύθμιση του 2001. Ο τότε Πρόεδρος, ο κ. Κωνσταντόπουλος, στις 20-3-2001, σε συνέντευξή του, παρουσίασε την πρόταση τότε του Συνασπισμού για τη θέσπιση αυτού του μέτρου απέναντι στο οποίο υπήρξε αρνητική θέση τόσο του ΠΑΣΟΚ, που ήταν Κυβέρνηση τότε, όσο και της Νέας Δημοκρατίας.

Πρέπει, επίσης, να σας επισημάνω ότι το 2005 εκ μέρους της τότε Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ είχα την τιμή να παρουσιάσω εδώ πρόταση νόμου για τη θέσπιση του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Πρέπει να σας πω ότι τότε και το ΠΑΣΟΚ και η Νέα Δημοκρατία απέρριψαν την πρόταση.

Έστω και τώρα όμως που έρχεστε με τόση καθυστέρηση, χωρίς να έχετε το πολιτικό θάρρος να αναγνωρίσετε ότι κάποιοι άλλοι αγωνίστηκαν γι’ αυτά και άλλα μέτρα επί χρόνια, εάν όχι δεκαετίες, αυτό που εισάγετε είναι η έννοια του εισοδήματος. Το θέμα ακριβώς, όμως, δεν είναι το εισόδημα μόνο, είναι το όριο, το επίπεδο διαβίωσης, το οποίο πρέπει να εγγυηθούμε. Φανταστείτε κάποιον, ο οποίος παίρνει το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, όπως το λέτε, αλλά δεν έχει πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας ή σε άλλες κρίσιμες υπηρεσίες. Αυτό θα είναι δώρον άδωρον.

Επομένως, και σ’ αυτό το βήμα που κάνετε, που θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι θετικό, ο τρόπος που το εισάγετε είναι εντελώς περιοριστικός και δεν κατοχυρώνει αυτό το οποίο πρέπει να κατοχυρώσουμε, δηλαδή ένα επίπεδο ζωής αντίστοιχο με τις ανάγκες της εποχής μας.

Για να ολοκληρώσω, λοιπόν…  Ανεξάρτητα από τις διαστάσεις που παίρνει η συγκεκριμένη Αναθεώρηση -που θα μπορούσε να είναι πολύ ευρύτερη, εάν η Νέα Δημοκρατία δεν παρουσίαζε μέτρα τα οποία δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτά από τις άλλες πολιτικές δυνάμεις και όχι μόνο από τον ΣΥΡΙΖΑ ή εάν η Νέα Δημοκρατία δεν απέρριπτε προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ και άλλων κομμάτων- εκείνο το οποίο θα ήθελα να τονίσω είναι ότι η στάση σήμερα απέναντι στις νέες απαιτήσεις βιωσιμότητας και ευημερίας, η στάση απέναντι στις ανισότητες και τις διακρίσεις, είναι αυτά που συγκροτούν το νέο πλαίσιο ανάπτυξης των κοινωνικών αγώνων, το νέο πλαίσιο διαμόρφωσης αντιπαραθέσεων και συγκλίσεων μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων, είναι το έδαφος πάνω στο οποίο διαμορφώνονται οι νέες διαχωριστικές γραμμές. Και η συζήτηση για τη Συνταγματική Αναθεώρηση, εκτός των άλλων, είχε και αυτό το θετικό, ότι αναδεικνύει ακριβώς και σ’ αυτό το πεδίο ότι υπάρχει μια προοδευτική και μια συντηρητική οπισθοδρομική κατεύθυνση σε ό,τι αφορά την Αναθεώρηση.

Ευχαριστώ.