Ομιλία στην εκδήλωση Ενωτική Κίνηση Ευρωπαϊκής Αριστεράς (ΕΚΙΕΑ).

Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Φώτη Κουβέλη και την Ενωτική Κίνηση Ευρωπαϊκής Αριστεράς για τη δυνατότητα να είμαι σήμερα σε αυτή τη συζήτηση και θέλω να πω ότι χαίρομαι που βρίσκομαι εδώ για τρεις λόγους.

Ο πρώτος είναι προσωπικός. Με τον Φώτη Κουβέλη έχουμε μακρά διαδρομή, έχουμε συμμετάσχει σε κοινά εγχειρήματα, όπως η δημιουργία του Συνασπισμού, έχουμε συμμετάσχει σε εμφύλιους ενδοαριστερούς πολέμους,  και μοιραζόμαστε, νομίζω, και οι δυο μας τη διαπίστωση ότι τα εφήμερα πάθη πρέπει να συγκρατούνται διότι τα στρατηγικά συμφέροντα της Αριστεράς και κυρίως των κοινωνικών δυνάμεων που θέλουμε να εκπροσωπούμε, μας υποχρεώνουν να είμαστε μαζί, μας υποχρεώνουν να βρίσκουμε κοινούς δρόμους. Αυτή η συνάντηση σήμερα, είναι μια μικρή στιγμή που επιβεβαιώνει αυτή την αλήθεια.

Προοδευτικός πόλος για την ανασυγκρότηση της χώρας

Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ο Φώτης Κουβέλης, νομίζω, είναι από εκείνους τους πολιτικούς που διείδαν έγκαιρα τη νέα διαχωριστική γραμμή και τη νέα αντίθεση που υπάρχει στην κοινωνία μας. Είδε δηλαδή ότι διαμορφώνεται ένας νέος διπολισμός, όχι δικομματισμός, στον οποίο από τη μία μεριά, η δεξιά θα προσπαθήσει να ανασυγκροτηθεί σε μία νεοφιλελεύθερη και ρεβανσιστική βάση, και αυτό το βλέπουμε ήδη, επομένως απέναντι σε αυτόν τον πόλο χρειάζεται να συγκροτηθεί ένας ευρύς προοδευτικός πόλος των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων που θα μπορέσουν  να αναλάβουν την  ανασυγκρότησης της χώρας. Και είναι θετικό ότι ο Φώτης Κουβέλης και διαπίστωσε και πήρε θέση σε αυτό το δίλημμα. Και προσωπικά θεωρώ ότι αυτό το δίλημμα αφορά όλες τις δυνάμεις που σήμερα βρίσκονται ανάμεσα στον ΣΥΡΙΖΑ και τη  Νέα Δημοκρατία. Θεωρώ ότι η δυναμική των πραγμάτων είναι τέτοια που καμιά δύναμη και κανένα κόμμα ή καμία ομάδα δεν θα μπορέσει να υπάρξει χωρίς να απαντήσει σε αυτό το δίλημμα. Με ποιον θα πάει, με ποιον θα συμπαραταχθεί και για ποιο σκοπό.

Η προοδευτική διακυβέρνηση ως στόχος

Ο τρίτος λόγος είναι ότι ο τίτλος της εκδήλωσης, δηλαδή η προοδευτική διακυβέρνηση, δεν είναι μια προκατασκευή, δεν είναι κάτι δεδομένο, αλλά είναι ένα ανοικτό διακύβευμα, ένας στόχος προς κατάκτηση, και το λέω αυτό συμμετέχοντας σήμερα  σε μια κυβέρνηση που έχει κορμό τις δυνάμεις της Αριστεράς. Και βλέπουμε ότι το νέο μοντέλο διακυβέρνησης που θέλουμε να υπηρετήσουμε δεν υπάρχει από μόνο του, αλλά πρέπει να δημιουργηθεί μέσα από διαδικασίες διαλόγου, μέσα από δοκιμές, μέσα από έγκαιρους εντοπισμούς και διόρθωση λαθών, μέσα από τη διαμόρφωση θετικών παραδειγμάτων και τη διάχυση αυτών των παραδειγμάτων, και κυρίως μέσα από την εξεύρεση νέων τρόπων συμμετοχής της ίδιας της κοινωνίας σε αυτή τη διαδικασία. Επομένως, θέλω να πω, το αίτημα για προοδευτική διακυβέρνηση είναι ένας στόχος προς κατάκτηση και αντικείμενο συζήτησης, καθώς και κοινής δράσης όλων όσοι τον συμμερίζονται.

Προοδευτική εναλλακτική απέναντι στο νεοφιλελευθερισμό

Θα ήθελα να απαντήσω ακριβώς στο ερώτημα που ήδη ετέθη και ήδη απαντήθηκε από τους προηγούμενους συνομιλητές, αν μπορούμε σήμερα να μιλάμε για προοδευτική πολιτική ή αν η λεγόμενη ΤΙΝΑ (There Is No Alternative), το ότι δεν υπάρχει δηλαδή άλλη πολιτική, έχει κυριαρχήσει και μήπως εν τέλει η αναγκαστική αναδίπλωση που χρειάστηκε να κάνει η δική μας κυβέρνηση πέρυσι σημαίνει παράδοση τελικά σε αυτό το μονόδρομο. Η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική. Εάν κοιτάξουμε την ιστορία θα διαπιστώσουμε ότι σε μια αντίστοιχη μεγάλη κρίση, αναφέρομαι στην κρίση του 1929, και τότε διαμορφώθηκαν δύο μεγάλα ρεύματα.

Το ένα ήταν το ρεύμα που σήμερα εκφράζεται με τα μνημόνια και που επίσης εκφραζόταν με μία τάση λήψης μέτρων πολιτικής αδιαφορώντας για τις ανάγκες και τα συμφέροντα της κοινωνίας. Ήταν μία λογική αποσύνθεσης και διάλυσης των κοινωνιών μέχρι οι αυθόρμητες δυνάμεις, όπως έλεγαν, της αγοράς και η κερδοφορία του κεφαλαίου να μπορέσουν να ανακάμψουν και να πυροδοτήσουν ένα νέο κύκλο συσσώρευσης. Και απέναντι σε αυτές τις δυνάμεις διαμορφώθηκε ένα ρεύμα, στις ΗΠΑ για παράδειγμα, με τον Ρούζβελτ, μια προσπάθεια προοδευτικής αντιμετώπισης της κρίσης στο πλαίσιο της οποίας η διαχωριστική γραμμή ήταν στο ότι τα συμφέροντα και οι ανάγκες της κοινωνίας θα πρέπει να προηγούνται των συμφερόντων των κερδοσκόπων του χρηματιστικού κεφαλαίου. Γύρω από αυτές τι δυο γραμμές διαμορφώθηκε τότε ένας διπολισμός ανάμεσα σε ένα συντηρητικό και έναν προοδευτικό πόλο με την Αριστερά να στηρίζει ή να συμμετέχει στη συγκρότηση του δεύτερου, με ιδιαιτερότητες βέβαια στις διάφορες χώρες.

Σήμερα αυτή η αντίθεση  υπάρχει, αλλά υπάρχει με νέες μορφές και βέβαια σε νέες συνθήκες. Μάλιστα αν επιχειρήσουμε σήμερα να εφαρμόσουμε αυτή την προοδευτική πολιτική, αν και ήταν μια πολιτική εντός του καπιταλισμού,  διαπιστώνουμε ότι απαιτείται μία ριζοσπαστική Αριστερά, απαιτείται μία μεγάλη κοινωνική συμμαχία των εργαζόμενων τάξεων και των λαϊκών στρωμάτων, διότι τα συμφέροντα με τα οποία πρέπει να συγκρουστεί είναι τεράστια.

Η δεύτερη διαφορά έγκειται στο ότι ενώ τότε υπήρχαν δυνατότητες σε μία μεμονωμένη χώρα να επικρατήσει η μία ή η άλλη πολιτική, σήμερα με τη διεθνοποίηση του καπιταλισμού, με τη διεθνοποίηση των οικονομικών σχέσεων, διαπιστώνουμε ότι οι αλλαγές σε μία χώρα είναι αποτέλεσμα ευρύτερων μετατοπίσεων, επομένως οι αλλαγές μπορεί να ξεκινούν από μια χώρα, αλλά η επιτυχία τους τελικά εξαρτάται από τις ευρύτερες εξελίξεις και τους ευρύτερους συσχετισμούς δυνάμεων, και αυτό ισχύει πολύ περισσότερο σε χώρες όπως η δική μας, που ανήκουμε σε ένα πλέγμα δομικών αλληλεξαρτήσεων όπως είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ευρωζώνη. Επομένως έχει νόημα να αγωνιζόμαστε για την προοδευτική πολιτική με τις νέες μορφές που αυτή εμφανίζεται σήμερα. Το να μην μπορέσουμε όμως να κερδίσουμε μια μάχη σε έναν πόλεμο που θα έχει διάρκεια, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει εναλλακτική, αλλά ότι οι δυνάμεις που την εκπροσωπούν δεν μπόρεσαν να την επιβάλουν.

Η κρίση προϋπήρχε, αλλά τα Μνημόνια την επιδείνωσαν

Ποια είναι όμως η σχέση ανάμεσα στην κρίση που ζούμε και τα Μνημόνια. Επειδή συμπίπτουν οι μέρες αυτές με την απόφαση για το πρώτο Mνημόνιο και την έναρξη αυτής της περιπέτειας που ζούμε ως κοινωνία, πολλοί διατυπώνουν τη μισή αλήθεια, ότι δηλαδή η κρίση προϋπήρξε των μνημονίων. Και αυτό είναι σωστό. Και με τον Φώτη Κουβέλη, εμείς στον Συνασπισμό τότε, από το 2008 και το 2009, πραγματευόμασταν ένα πρόγραμμα αριστερό, εξόδου από την κρίση, για την οποία μιλούσαμε ήδη από τότε, πολύ πριν εμφανιστούν τα Μνημόνια. Όμως, από την άλλη μεριά και αυτή είναι η άλλη μισή αλήθεια, τα Μνημόνια δεν στάθηκαν ουδέτερα απέναντι στην κρίση. Δεν είναι απλώς ότι δεν μπόρεσαν να την αντιμετωπίσουν, τα Μνημόνια μετέτρεψαν την κρίση σε φαύλο κύκλο, σε μία τεράστια και επικίνδυνη παγίδα, σε μία συσσώρευση καταστροφών, πρωτοφανών σε περίοδο ειρήνης.

Γιατί έγινε αυτό; Τελευταία ακούμε ότι έγινε διότι τα Μνημόνια έκαναν λάθη∙ ότι υπήρχε το λάθος των πολλαπλασιαστών ή ότι υπήρχε ανεπάρκεια στην υλοποίησή τους. Οι απαντήσεις αυτές δεν είναι καθόλου πειστικές. Λάθος ήταν τα ίδια τα Μνημόνια και όχι μόνο τα λάθη που υπήρχαν σε αυτά. Και ήταν λάθος γιατί ήταν σε αναντιστοιχία με την ίδια την κρίση. Η κρίση που ζήσαμε στη χώρα μας και γενικότερα η κρίση που υπάρχει σήμερα δεν είναι μόνο δημοσιονομική. Είναι κρίση του παραγωγικού συστήματος, εφόσον μιλάμε για την Ελλάδα, είναι κρίση του συστήματος εξουσίας που διαμορφώθηκε, επομένως αυτό που χρειαζόταν ως απάντηση στην κρίση  ήταν ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που θα απαντούσε, βέβαια και στο πρόβλημα των ελλειμμάτων και της αναγκαίας δημοσιονομικής ισορροπίας, αλλά θα προχωρούσε και σε βαθιές αλλαγές και στο παραγωγικό σύστημα, στο κράτος,  καθώς και σύστημα εξουσίας, όπως αυτό είχε διαμορφωθεί τις τελευταίες δεκαετίες στη χώρα μας.

Η απάντηση στην κρίση θα έπρεπε να είναι ευρωπαϊκή

Ναι μεν η ελληνική κρίση έχει τις αυτόνομες αιτίες της, τις ενδογενείς, αλλά είναι και μέρος μιας ευρύτερης ευρωπαϊκής κρίσης και αυτό πλέον έχει αποδειχθεί. Στην αρχή αυτό ήταν κάτι που αρνούνταν όλοι με πείσμα, αλλά όταν την Ελλάδα ακολούθησαν η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Ισπανία και υπήρξε όλη αυτή η μετέπειτα εξέλιξη, έγινε πια προφανές ότι η κρίση αυτή από την αρχή απαιτούσε μία ευρωπαϊκή απάντηση, παράλληλα βέβαια με μία εθνική απάντηση.

Γι’ αυτό ακριβώς βρισκόμαστε σήμερα εδώ. Βρισκόμαστε ανάμεσα σε ένα κουβάρι προβλημάτων, σε δυσεπίλυτους φαύλους κύκλους και σε μια κατάσταση που το ένα Μνημόνιο παραδίδει στο άλλο άλυτα προβλήματα. Όταν άρχισε η κρίση δεν είχαμε «κόκκινα δάνεια» ή τουλάχιστον δεν είχαμε «κόκκινα δάνεια» σε βαθμό τόσο κρίσιμο. Με τα Μνημόνια και την ύφεση που προκάλεσαν σήμερα τα «κόκκινα δάνεια» είναι τεράστιο πρόβλημα, όχι μόνο για τις τράπεζες αλλά για ολόκληρη την κοινωνία. Όταν άρχισε η κρίση δεν είχαμε μεγάλα ληξιπρόθεσμα χρέη προς το κράτος, προς το Δημόσιο. Σήμερα «όλη η κοινωνία» χρωστά είτε στις τράπεζες, είτε στο κράτος είτε στα Ταμεία. Αυτές είναι, λοιπόν, παράγωγες μορφές της κρίσης που θα μπορούσαν να αποφευχθούν ή να μη πάρουν τις διαστάσεις που πήραν μέσα από μία διαφορετική εξαρχής αντιμετώπισή της.

Προϋποθέσεις και στόχοι της προοδευτικής πολιτικής

Τι θα μπορούσε, λοιπόν, να σημαίνει προοδευτική πολιτική σε αυτές τις συνθήκες των Μνημονίων; Μήπως θα πρέπει να αφήσουμε την προοδευτική πολιτική για ένα επόμενο στάδιο, όταν  με κάποιο τρόπο θα έχουμε απαλλαγεί από τα Μνημόνια; Προφανώς και όχι. Διότι μόνο η προοδευτική πολιτική μπορεί να μας απαλλάξει όχι μόνο από τα Μνημόνια αλλά και από τις αιτίες που μας οδήγησαν σε αυτά. Και αυτός είναι ο πρώτος στόχος.

Ο δεύτερος στόχος, όμως της προοδευτικής πολιτικής, στην παρούσα δύσκολη συγκυρία, είναι να επιχειρήσει να εφαρμόσει αυτή τη συμφωνία, που με το γνωστό τρόπο συνομολογήθηκε, με όσο γίνεται πιο δίκαιο τρόπο.

Και ο τρίτος στόχος, ίσως μάλιστα και ο πιο σημαντικός από όλους, είναι να διεκδικήσουμε χώρο, ούτως ώστε, μαζί με τις μνημονιακές υποχρεώσεις, να μπορούμε να εφαρμόζουμε ένα παράλληλο σχέδιο, ένα σχέδιο παράλληλων δράσεων. Αυτό χρειάζεται τόσο γιατί υπάρχουν πάρα πολλοί τομείς στους οποίους η κοινωνία έχει ανάγκη από αλλαγές –οι οποίες δεν προβλέπονται καν στο Μνημόνιο, όσο και για να μπορέσουμε να αμβλύνουμε δευτερογενώς κάποιες από τις υφεσιακές ή αρνητικές συνέπειες των Μνημονίων.

Η πιο κρίσιμη όμως δουλειά αυτή την περίοδο είναι να δημιουργήσουμε τις ελλείπουσες  προϋποθέσεις για την εφαρμογή προοδευτικής πολιτικής. Γιατί η προοδευτική πολιτική απαιτεί, βεβαίως, κυβέρνηση προοδευτική, αλλά αυτή δεν αρκεί. Απαιτεί κοινωνικά υποκείμενα, απαιτεί ενεργή κοινωνία, απαιτεί συμμαχίες και εντός και εκτός της χώρας, ευρύτερες, οι οποίες θα στηρίξουν αυτήν την προσπάθεια. Επομένως θεωρώ ότι υπάρχει έργο σημαντικό και κρίσιμο που μπορεί να γίνει και να αποτελέσει πεδίο κοινής δράσης για όλες τις δυνάμεις οι όποιες προσβλέπουν σε μία τέτοια προοδευτική διέξοδο από την κρίση.

Έγκαιρη και αξιόπιστη ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης

Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και  η προσπάθεια να κλείσει η πρώτη αξιολόγηση και ελπίζουμε ότι αυτό θα συμβεί τις επόμενες μέρες, αν και κανείς δεν μπορεί να είναι απόλυτα βέβαιος διότι εδώ και αρκετό καιρό το πρόβλημα για το οποίο δεν κλείνει η πρώτη αξιολόγηση δεν είναι τυχόν διαφορές ανάμεσα στην κυβέρνηση και τους δανειστές γενικά, αλλά κυρίως είναι διαφορές μεταξύ των ίδιων των δανειστών. Είναι διαφορές όχι μόνο ως προς τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, αλλά και ως προς την εκτίμηση για τις εξελίξεις, για το πώς έκλεισε το 2015, για το πώς θα εξελιχθεί το 2016.

Διαφορές βεβαίως οι οποίες δεν είναι μόνο τεχνικού χαρακτήρα, αλλά αντανακλούν -και εδώ- δύο διαφορετικούς δρόμους για την αντιμετώπιση της κρίσης, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε όλη την Ευρώπη. Από τη μία είναι μια σκληρή γραμμή, η οποία δεν λαμβάνει υπόψη της κανένα στοιχείο κοινωνικής συνέπειας, ανεργίας ή άλλης, απαιτώντας διαρκώς περισσότερα μέτρα λιτότητας, ενώ από την άλλη υπάρχουν δυνάμεις, οι οποίες, στον έναν η στον άλλο βαθμό, λαμβάνουν υπόψη τους τις ανάγκες της κοινωνίας και τους κινδύνους από την ανεξέλεγκτη διεύρυνση των ανισοτήτων και των κοινωνικών προβλημάτων.

Επομένως η επιδίωξη είναι η αξιολόγηση να κλείσει, χωρίς νέα μέτρα, στη βάση της συμφωνίας του καλοκαιριού και αν χρειαστούν επιχειρήματα, δύο νομίζω πρέπει κύρια να αναφερθούν:

Πρώτον, οτιδήποτε πέρα από αυτή τη συμφωνία δημιουργεί στη χώρα πολιτικό πρόβλημα, διότι η κυβέρνηση αυτή εκλέχθηκε λέγοντας ότι θα εφαρμόσει αυτή τη συμφωνία και όχι κάποια άλλη.

Δεύτερον, υπάρχει το οικονομικό επιχείρημα, ότι αν έχει αλλάξει κάτι από πέρυσι τον Ιούλιο μέχρι σήμερα, αυτό είναι υπέρ της χώρας με την έννοια ότι το 2015 κλείσαμε με πρωτογενές πλεόνασμα αντί ελλείμματος που προβλεπόταν. Επίσης, αντί για ύφεση είχαμε σταθεροποίηση της οικονομίας και επομένως δεν υπάρχει κανένα επιχείρημα που να δικαιολογεί τη συζήτηση για νέα μέτρα σήμερα.

Χρέος μακροπρόθεσμα βιώσιμο οικονομικά και κοινωνικά

Παράλληλα, ιδιαίτερα σημαντική είναι η διεκδίκηση μίας λύσης για το χρέος η οποία θα εξασφαλίζει όχι μόνο τη βραχυχρόνια βιωσιμότητά του με τη χρηματοοικονομική έννοια του όρου, που και αυτή ασφαλώς είναι κρίσιμη -πρέπει δηλαδή να μπορεί η χώρα να δανειστεί από τις αγορές σε λογικό επιτόκιο και αυτό είναι σημαντικό, αλλά πέρα από αυτό θα πρέπει να εξασφαλίζει και τη βιωσιμότητά του διαχρονικά, καθώς αν σήμερα υπάρξει μία ρύθμιση για το χρέος και κριθεί βιώσιμη, μπορεί σε λίγα χρόνια μια άνοδος των επιτοκίων που σήμερα είναι σε ιστορικό χαμηλό, να οδηγήσει σε συνθήκες χρεοκοπίας όπως έγινε στο Μεξικό το 1981 ή στην Αργεντινή λίγο αργότερα κ.ά.. Ή  μπορεί μία νέα ύφεση σε 5-10 χρόνια να δημιουργήσει ξανά συνθήκες χρεοκοπίας. Συνεπώς η ρύθμιση για το χρέος πρέπει να υπηρετήσει κριτήρια οικονομικής, κοινωνικής και διαχρονικής βιωσιμότητας.

«Οδικός χάρτης» για την ανάκαμψη της οικονομίας

Τέλος, θα πρέπει βεβαίως στο πλαίσιο αυτό, και αυτό είναι πεδίο δράσης όλων των προοδευτικών δυνάμεων και όχι μόνο της κυβέρνησης, να δημιουργήσουμε τους όρους για την ανάκαμψη της οικονομίας. Και σωστά είπε ο κ. Σκουρής ότι πολλές φορές μιλάμε για πράγματα τεχνικά ή αυστηρά οικονομικά αλλά έχουν κι αυτά τη σημασία τους στην κατάσταση που βρισκόμαστε. Εννοώ δηλαδή ότι ο τρόπος που γίνεται η διαπραγμάτευση και ο τρόπος που γίνεται η εποπτεία αυτού του προγράμματος παραλύει πολλές φορές την κυβερνητική δράση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ευθύνες και στην ίδια την κυβέρνηση. Και το πιο σημαντικό είναι, από τη σκοπιά του μέλλοντος, ότι η ολοκλήρωση της αξιολόγησης θα επιτρέψει να υλοποιηθούν μέτρα τα οποία θα συμβάλουν στην ανάκαμψη της οικονομίας και στη δημιουργία, επομένως, των προϋποθέσεων για να αντιμετωπίσουμε από καλύτερες θέσεις προβλήματα όπως είναι η ανεργία, το Ασφαλιστικό κ.ο.κ.

Ποια είναι τα μέτρα αυτά;

Αρχικά, θα υπάρξει αποκατάσταση της ρευστότητας από την ΕΚΤ, θα υπάρξει ένταξη της χώρας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης -δεν είναι δυνατόν αυτή τη στιγμή η Ευρώπη να δανείζεται με μηδενικά ή και αρνητικά επιτόκια και στην Ελλάδα να υπάρχουν αυτά τα απαγορευτικά επιτόκια. Επίσης, η ρύθμιση του χρέους θα δημιουργήσει συνθήκες και προοπτικές οι οποίες θα ευνοήσουν τις επενδύσεις και βέβαια η ίδια η κυβέρνηση με μια δέσμη πολιτικών, οι οποίες είναι έτοιμες αλλά περιμένουν να εφαρμοστούν, θα μπορέσει να δώσει ώθηση ώστε να περάσουμε από την εμπλοκή στην οποία ζούμε σήμερα, σε μια κατάσταση με ορατή προοπτική.

Όμως, ακόμα και αν συμβούν αυτά, η κρίση που ζούμε, όπως ήδη ελέχθη, απαιτεί ριζικότερες αλλαγές. Απαιτεί νέο παραγωγικό σύστημα, καθώς όπως είπα στη χώρα μας ήταν και πριν από την κρίση ήδη μη βιώσιμο το παραγωγικό μοντέλο, απαιτεί νέες σχέσεις εξουσίας, απαιτεί να απαλλαγούμε από όλες αυτές τις παθογένειες που διαμορφώθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες και ακόμη σφραγίζουν τις εξελίξεις στη χώρα μας. Το ζητούμενο λοιπόν είναι  το σχέδιο για την ανασυγκρότηση να γίνει κτήμα της κοινωνίας.

Διαμορφώνοντας του συσχετισμούς για την προοδευτική διακυβέρνηση

Όμως ποιες είναι οι πολιτικές προϋποθέσεις για να μπορέσουμε να πάμε σε μία πορεία προοδευτικής ανασυγκρότησης  με όρους Δημοκρατίας και Δικαιοσύνης; Πως θα κλείσουμε το δρόμο σε λογικές  αντιδραστικών λύσεων και λογικές παλινόρθωσης του παλαιού καθεστώτος με νέα ενδεχομένως προσωπεία;

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα και τις πολιτικές προϋποθέσεις στις οποίες αναφέρθηκα, θα πρέπει να διαπιστώσουμε ότι αυτό το οποίο άρχισε στις εκλογές του 2012 και επισφραγίστηκε, κατά κάποιο τρόπο, στις εκλογές του 2015, δεν ήταν ένα «ιστορικό ατύχημα», όπως λένε ορισμένοι, που με δέος αντιμετωπίζουν το γεγονός ότι χάνουν  τα προνόμιά τους. Αντίθετα, ήταν μία έκφραση ιστορικής ανάγκης, ήταν η διέξοδος και η απάντηση σε μια κρίση αντιπροσώπευσης που υπήρχε στην ελληνική κοινωνία και ήταν ακριβώς η πολιτική έκφραση μιας άτυπης κοινωνικής συμμαχίας που είχε διαμορφωθεί από τα κοινωνικά στρώματα που όχι μόνο επλήγησαν από την κρίση και τα Μνημόνια, αλλά κάποια από αυτά είχαν τεθεί στο περιθώριο ακόμα και στη φάση της ανόδου και της ευμάρειας της προηγούμενης δεκαετίας.

Άρα αυτό το οποίο έγινε δεν ήταν ένα τυχαίο γεγονός, όπως κάποιοι στην αρχή νόμισαν, αλλά ήταν η αρχή ενός νέου ιστορικού κύκλου, ήταν η αρχή της αποδόμησης και της κατάρρευσης του παλιού πολιτικού συστήματος, του παλιού κομματικού συστήματος, αλλά βεβαίως και η αρχή για την συγκρότηση αυτού που ονομάσαμε και ονομάζουμε όλοι σε αυτό το τραπέζι, νέα προοδευτική πλειοψηφία, ένας νέος συνασπισμός, θα προτιμήσω να πω, κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων που θα αναλάβει την ευθύνη της ανασυγκρότησης της χώρας και την οριστική έξοδο από την κρίση.

Η αντίδραση των κατεστημένων συμφερόντων στην προοδευτική πολιτική

Μέρος, όμως, της διαδικασίας αυτής είναι και η προσπάθεια ανασυγκρότησης των κατεστημένων δυνάμεων που βλέπουν σήμερα να χάνουν τα προνόμιά τους, τα οποία στηρίζονταν κυρίως σε προνομιακές σχέσεις με την πολιτική εξουσία και τους θεσμούς της και έχουμε ήδη τις απόπειρες να εμφανιστεί ένας συντηρητικός πόλος, σε μία σαφώς νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση, με μία ρεβανσιστική διάθεση και λογική, ένας πόλος «όμηρος», εξαρχής, από τις διαπλεκόμενες δυνάμεις. Και μπορούμε να το διαπιστώσουμε αυτό -θα μου επιτρέψετε λίγα λεπτά να αναφερθώ σε αυτό διότι είναι επίκαιρο και θέμα των ημερών.

Κάνει λοιπόν εντύπωση το γεγονός ότι ο κ. Μητσοτάκης, μόλις εκλέχθηκε αρχηγός της ΝΔ, σε επανειλημμένες δηλώσεις του είπε «εγώ δεν βιάζομαι να γίνω πρωθυπουργός», «δεν θέλω να γίνουν εκλογές», «θέλω να εκσυγχρονίσω («να ελέγξω» είπαν άλλοι) το κόμμα μου». Σε λίγες εβδομάδες, σε λιγότερο από ένα μήνα, ο κ. Μητσοτάκης άρχισε να ζητεί κάθε πρωί εκλογές. Τι μεσολάβησε; Ποιος ήταν ο λόγος, δηλαδή, για μία τόσο απότομη αλλαγή, από το «δεν θέλω εκλογές» στο «παραιτηθείτε εδώ και τώρα, για να πάμε σε εκλογές»; Είναι άσχετο αυτό με τη διαδικασία αδειοδότησης των καναλιών, είναι άσχετο με το γεγονός ότι ορισμένες οικονομικές δυνάμεις και πυρήνες κατεστημένων συμφερόντων νιώθουν να απειλούνται τα προνόμιά τους;

Η δεύτερη παρατήρηση∙ όταν εξελέγη ο κ. Μητσοτάκης αρχηγός της ΝΔ, οι πρώτες του δηλώσεις ήταν ότι ο ίδιος διαφωνεί με πολλές από τις εμμονές του κ. Τόμσεν και του ΔΝΤ. Δεν πέρασαν όμως, πάλι, λίγες εβδομάδες και σε συνέντευξή του πρόσφατα στη Washington Post, ο κ. Μητσοτάκης είπε ότι συμφωνεί σε μεγάλο βαθμό με τις θέσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Ποιες είναι οι θέσεις με τις οποίες συμφωνεί ο κ. Μητσοτάκης, ποιες είναι οι εμμονές και οι προτάσεις του ΔΝΤ, τις οποίες η δική μας κυβέρνηση αρνείται όλο αυτόν τον καιρό;

Η πρώτη πρόταση είναι να φορολογήσουμε τους φτωχούς, μειώνοντας το αφορολόγητο όριο προς τα κάτω. Διότι θεωρούν ότι υπάρχει γενναιόδωρο φορολογικό σύστημα υπέρ των φτωχών. Αυτή είναι η πρώτη δομική αλλαγή. Η δεύτερη δομική αλλαγή είναι να κόψουμε κύριες και επικουρικές συντάξεις και να μειώσουμε τους μισθούς στο δημόσιο τομέα. Και η τρίτη δομική αλλαγή είναι να υπάρξει η απελευθέρωση των ομαδικών απολύσεων. Αυτές τις δομικές αλλαγές ζητεί το ΔΝΤ, με αυτές τις αλλαγές λέει ότι συμφωνεί ο κ. Μητσοτάκης και σωστά η κυρία Ξενογιαννακοπούλου είπε πριν «τι θα πει μεταρρυθμιστές από τη μία, λαϊκιστές από την άλλη;». Το θέμα λοιπόν είναι «ποιες μεταρρυθμίσεις»; Μεταρρυθμίσεις για ποιο σκοπό και σε όφελος ποιων δυνάμεων και ποιας προοπτικής;

Άρα, απέναντι σε αυτόν τον υπό διαμόρφωση συντηρητικό πόλο είναι επείγουσα ανάγκη να υπάρξει σαφής τοποθέτηση από όλες τις δυνάμεις που υπάρχουν ανάμεσα στον ΣΥΡΙΖΑ και τη Νέα Δημοκρατία.

Οικοδομώντας συμμαχίες στην Ευρώπη

Σε ό,τι αφορά την Ευρώπη, και κλείνω με αυτό, και εδώ έχουμε μία διαδικασία βαθιάς αποδόμησης των παλιών συναινέσεων. Σε ορισμένες χώρες που η Αριστερά είναι σε υποχώρηση, που οι αξίες της αλληλεγγύης δεν προωθούνται και δεν υποστηρίζονται, σε αυτές τις χώρες έχουμε έξαρση των ακροδεξιών δυνάμεων, ανάπτυξης της ακροδεξιάς ακόμα και με φασίζουσες εκδοχές. Σε άλλες όμως χώρες έχουμε ανάπτυξη των ριζοσπαστικών αριστερών δυνάμεων σε συνδυασμό κατά κανόνα με την ανάπτυξη και κοινωνικών κινημάτων και διάφορων μορφών κοινωνικής Αριστεράς. Υπάρχει όμως και μια ακόμη σημαντική αλλαγή, έχουμε μία επανατοποθέτηση σοσιαλιστικών και σοσιαλδημοκρατικών δυνάμεων, με ορισμένες από αυτές να διαπιστώνουν ότι η λειτουργία τους υπό την ηγεμονία των νεοφιλελεύθερων ιδεών και η υποχώρηση από τις ιδέες της κοινωνικής δικαιοσύνης τις οδηγεί σε καταστροφή και συρρίκνωση. Έχουμε λοιπόν διαφοροποιήσεις και ρήγματα, αλλού μικρά και αλλού μεγαλύτερα.

Επομένως, διαμορφώνονται και στην Ευρώπη οι προϋποθέσεις για μία ευρεία συμπαράταξη δυνάμεων της ριζοσπαστικής Αριστεράς, δυνάμεων σοσιαλιστικών και σοσιαλδημοκρατικών -που διαφοροποιούνται όμως από τη σχέση τους με το νεοφιλελευθερισμό, δυνάμεων οικολογικών και κοινωνικών κινημάτων. Ώστε και στην Ελλάδα και στην Ευρώπη να μπορούμε να δούμε τις προοπτικές, σε συνάρτηση ακριβώς με τις διαδικασίες οι οποίες θα οδηγήσουν στην ισχυροποίηση αυτών των δυνάμεων και αυτών των συμπαρατάξεων, που θα αμφισβητήσουν έμπρακτα την κυρίαρχη σήμερα πολιτική και θα θέσουν τις βάσεις για ένα νέο υπόδειγμα βασισμένο στις αξίες της ισότητας της κοινωνικής αλληλεγγύης και δικαιοσύνης.