Μας έλεγαν έως πρόσφατα πως δεν υπάρχουν εναλλακτικές οικονομικές πολιτικές. Πως η νεοφιλελεύθερης έμπνευσης πολιτική ήταν μονόδρομος.

Τώρα, με αφορμή τα οικονομικά μέτρα που παίρνονται στις ΗΠΑ, πολλοί μιλούν για μία “επιστροφή στον Κέυνς”.

Η διαπίστωση έχει μία αξία, αν και αυτή είναι περισσότερο συμβολική. Πράγματι, πολλά από τα μέτρα που παίρνονται σηματοδοτούν μία μεταστροφή στον πραγματισμό και μία εγκατάλειψη του νεοφιλελεύθερου δογματισμού.

Συγκεκριμένα, τα μέτρα που λαμβάνονται για τον έλεγχο της ύφεσης στηρίζονται στην ενεργοποίηση του κράτους παρά στη συρρίκνωσή του, στην παρέμβαση στις αγορές παρά στον αυτοματισμό τους.

Αυτή είναι, ήδη, μία σημαντική μεταστροφή. Αλλά δεν είναι η μόνη. Στο προσκήνιο επανέρχεται η σχέση και ο ρόλος δημοσίου – ιδιωτικού και μάλιστα με πολλούς τρόπους.

Η ιδιωτικοποίηση της ασφάλειας των αεροδρομίων των ΗΠΑ θεωρείται τώρα υπεύθυνη για την αναποτελεσματικότητα των συστημάτων ασφαλείας. Κολοσσιαίες ιδιωτικές αεροπορικές εταιρείες έδειξαν μικρότερη αντοχή απέναντι στην κρίση απ’ ό,τι δημόσιοι αερομεταφορείς. Και σε κάθε περίπτωση για τη στήριξη των κλονιζόμενων εταιρειών επιστρατεύτηκε η βοήθεια του κράτους περισσότερο απ’ όσο οι μηχανισμοί της αγοράς.

Η διαπλοκή της οικονομικής ύφεσης με τις συνέπειες της τρομοκρατίας φέρνει στο προσκήνιο ακόμη πιο καυτά θέματα, όπως είναι τα όρια της ελευθερίας των αγορών και της κίνησης των κεφαλαίων. Και τούτο γιατί η ελευθερία αυτή έγινε όπλο στα χέρια των τρομοκρατών για το ξέπλυμα του βρώμικου χρήματος και την ανωνυμία των κατόχων του. Οι φορολογικοί παράδεισοι, που πάντα ήταν άσυλο για τους φοροφυγάδες, τους απατεώνες και τους εγκληματίες, τώρα έγιναν άσυλο και για τους τρομοκράτες.

Έτσι, ενώ ως τώρα οι ΗΠΑ αντιδρούσαν σε μια διεθνή συμφωνία για τους φορολογικούς παραδείσους, τώρα με πρωτοβουλία των ΗΠΑ ξανατίθεται το θέμα αυτό.

Πολλά, λοιπόν, αλλάζουν ή αναθεωρούνται, όμως αυτά δεν θίγουν την κατανομή του κοινωνικού κόστους της ύφεσης που ορμητικά κατευθύνεται στις πλάτες των πιο αδύναμων στρωμάτων. Ούτε βέβαια αυτή η “επιστροφή στον Κέυνς” συζητείται και στο πεδίο της παγκόσμιας οικονομίας, όπου, κυρίως, είναι αναγκαία, γι’ αυτό και τα όρια αυτής της μεταστροφής και οι δυνατότητές της να απαντήσει στα προβλήματα δεν πρέπει να υπερβάλλονται.

Αν, όμως, η λογική του μονόδρομου δέχθηκε ένα ισχυρό πλήγμα στο πεδίο της οικονομίας, η λογική αυτή επανέρχεται δριμύτερη στο πεδίο της πολιτικής κατά της τρομοκρατίας και των διεθνών σχέσεων. Ενώ, δηλαδή, αναγνωρίζεται πως για τη διαχείριση της οικονομίας μπορούν να υπάρξουν διαφορετικές πολιτικές στο θέμα των τρόπων της αντιμετώπισης της τρομοκρατίας, η συζήτηση των εναλλακτικών προσεγγίσεων ουσιαστικά απαγορεύεται ή υποκαθίσταται από το δίλημμα που έθεσαν οι ΗΠΑ: “ή μαζί μας ή εχθροί μας”.

Έτσι, παρ’ όλο που ακόμη και στον ηγετικό πυρήνα των ΗΠΑ και των συμμάχων τους διαφαίνονται διαφοροποιήσεις ουσιαστικές, σε μας εδώ προβάλλεται ως νέος μονόδρομος “το σύνδρομο του ουραγού”, η άκριτη, δηλαδή, προσχώρηση σε ό,τι οι ΗΠΑ αποφασίζουν, όπως έγινε και με τους βομβαρδισμούς της Γιουγκοσλαβίας. Θορυβούν, δε, περισσότερο απ’ όλους και πάλι όσοι και τότε θορυβούσαν. Κι αυτός, όμως, ο μονόδρομος έχει ημερομηνία λήξης.