Το ζήτημα των δημοσίων επιχειρήσεων και οργανισμών, δεν μπορούμε να το συζητούμε πλέον ερήμην των εξελίξεων που συντελούνται στην Ευρώπη και τον κόσμο. Και οι εξελίξεις αυτές είναι ραγδαίες. Οι ιδιωτικοποιήσεις, οι διασυνοριακές εξαγορές και οι συγχωνεύσεις αποτελούν συστατικά ενός παγκόσμιου “μηχανισμού” που οδηγεί στο ξαναμοίρασμα των παγκόσμιων αγορών και τον παγκόσμιο ανακαταμερισμό της εργασίας. To αποτέλεσμα είναι η διαμόρφωση ευρωπαϊκών πολυεθνικών ομίλων παγκόσμιας εμβέλειας που, μαζί με τους αμερικάνικους και αύριο τους κινέζικους ή όποιους άλλους καθίστανται οι πραγματικοί ρυθμιστές των παγκόσμιων αγορών.

Το αν μια χώρα, ιδιαίτερα της κλίμακας της ελλάδας, θα συμμετέχει σ’ αυτόν τον υπό διαμόρφωση καταμερισμό, ως παραγωγός κάποιων προϊόντων ή ως καταναλωτής προϊόντων, που θα παράγονται αλλού, θα καθορίζεται σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ ό,τι τώρα, από τα στρατηγικά συμφέροντα των ομίλων αυτών και όχι από τις ανάγκες των κοινωνιών. Στη διαδικασία αυτή υπάρχουν ασφαλώς και αντιθέσεις και αντιστάσεις, αλλά, επί του παρόντος τουλάχιστον, αποτελεί την κυρίαρχη δυναμική.

Η τάση αυτή θέτει προβλήματα και διλλήμματα στρατηγικής και για τον ιδιωτικό και για το δημόσιο τομέα. Τι θα έπρεπε λοιπόν να γίνει;

Η πρώτη απόφαση που, κατά την άποψή μου, ως κοινωνία καλούμαστε να πάρουμε είναι σε τι είδους κοινωνία θέλουμε να ζούμε και τι θέλουμε να παράγουμε, σε ποιες δραστηριότητες θέλουμε να εξιδεικευθούμε και σε ποιους τομείς έχουμε τη φιλοδοξία να επιτύχουμε κάποιο διεθνές ή περιφερειακό προβάδισμα.  Η δεύτερη απόφαση βεβαίως αφορά στο ρόλο του κράτους, της κοινωνίας, των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων στην υλοποίηση των όποιων επιλογών.

Σε μερικές περιπτώσεις η απάντηση είναι προφανής. Για παράδειγμα μπορούμε να ζήσουμε ως κοινωνία ακόμα και αν δεν παράγουμε κάλτσες ή αυτοκίνητα και σίγουρα δε χρειαζόμαστε κάποια ΔΕΚΟ σε τέτοιους τομείς. Δε συμβαίνει όμως το ίδιο με αγαθά όπως το νερό, το ηλεκτρικό ή το Internet. Πρέπει να δούμε πώς θα τα εξασφαλίσουμε σε επάρκεια, φτηνά και ασφαλή. Επίσης υπάρχουν αγαθά που δεν πρέπει καν να λειτουργούν ως κοινά εμπορεύματα. Έχει την αξία του το να μπορείς να πίνεις νερό, άφοβα, από τη βρύση. Δεν είναι θέμα μόνο τιμής, αλλά και ασφάλειας και ποιότητας.

 Σε άλλες περιπτώσεις η απάντηση δεν είναι το ίδιο προφανής. Αυτό αναδεικνύει την ανάγκη πολιτικών επιλογών και ενός στρατηγικού σχεδιασμού με διεθνή και μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Στους τομείς που πρέπει να έχουμε δημόσιες επιχειρήσεις, αυτές πρέπει να είναι και επιχειρήσεις και δημόσιες. Δεν μπορούν να είναι ολίγον επιχειρήσεις και ολίγον κομματικά και κρυφο-ιδιωτικά διαπλεκόμενα φέουδα. Ούτε μπορούν να είναι ολίγον δημόσιες και ολίγον ιδιωτικές. Ή δημόσιες θα είναι ή ιδιωτικές.Το τελευταίο μας το επιβάλλει και άλλωστε και η Ε.Ε. Αυτό δημιουργεί την ανάγκη, για την κάθε ΔΕΚΟ,  να χαραχθεί ένας «οδικός χάρτης» να είναι σαφής, δηλαδή, και διαφανής η αποστολή και το μέλλον της. Από εκεί και πέρα υπάρχουν πολλά που πρέπει να αλλάξουν στο εσωτερικό των ΔΕΚΟ και της καθεμιάς ξεχωριστά. Η πιο άμεση, όμως, ανάγκη είναι να διαμορφωθεί ένα νέο μοντέλο δημόσιας επιχείρησης που να ανταποκρίνεται στις νέες συνθήκες και απαιτήσεις. Αυτό σημαίνει πρώτον, την ανάπτυξη λειτουργιών στρατηγικού σχεδιασμού καθώς και την ικανότητα να συνάπτουν διεθνείς συνεργασίες και επιχειρηματικές συμμαχίες, κάτι που αν γινόταν, όταν έπρεπε, η Ολυμπιακή π.χ. δεν θα οδηγείτο στην κατάσταση στην οποία οδηγήθηκε. Δεύτερο, ο τρόπος επιλογής και εποπτείας του μάνατζμεντ, είναι επίσης ένας κρίσιμος κρίκος. Είναι υποκριτικό να αναδείχνεται η όποια μονιμότητα των εργαζομένων ως η αιτία της αναξιοκρατίας στις ΔΕΚΟ και να συγκαλύπτεται έτσι η κομματική εξάρτηση, όχι μόνο των διοικήσεων, αλλά όλης της λειτουργίας τους από τα κόμματα που είχαν ή έχουν την ευθύνη της διακυβέρνησης. Τρίτον, ένα νέο μοντέλο δημόσιας επιχείρησης πρέπει να διασφαλίζει τη δημόσια λογοδοσία, τον έλεγχο και την εποπτεία της κοινωνίας μέσω του Κοινοβουλίου ή άλλων διαφανών θεσμών στη λειτουργία και την αποτελεσματικότητα των ΔΕΚΟ. Τέλος, ένα νέο μοντέλο δημόσιας επιχείρησης πρέπει να διασφαλίζει σταθερό πλαίσιο και προοπτικές στους εργαζόμενους, να αναβαθμίζει συνεχώς και να αξιοποιεί τις γνώσεις τους και να δημιουργεί τις θεσμικές προϋποθέσεις για ένα αυτόνομο και ακηδεμόνευτο συνδικαλισμό.

 Αυτά νομίζω είναι μερικά από τα πιο κρίσιμα και εκκρεμή ζητήματα.

 Είναι προφανές ότι η κυβέρνηση της ΝΔ κανένα από τα παραπάνω προβλήματα δεν αντιμετωπίζει ούτε καν αναγνωρίζει. Ό, τι κάνει δύο στόχους έχει: Ο πρώτος είναι η «προετοιμασία» των ΔΕΚΟ για την ιδιωτικοποίησή τους, υλοποιώντας, για το σκοπό αυτό, απαιτήσεις επίδοξων διεθνών ή εγχώριων επενδυτών. Ο δεύτερος είναι η προώθηση ενός νέου κύκλου λιτότητας και απορυθμίσεων που αρχίζει από το δημόσιο τομέα για να επεκταθεί στον ιδιωτικό. Αυτός όμως ο όψιμος, αλά ελληνικά,  νεοφιλελευθερισμός έχει κρίσιμες συνέπειες που υπερβαίνουν τα όρια τόσο των ΔΕΚΟ όσο και της παρούσας κυβέρνησης. Όπως επιχείρησα να δείξω, αφορούν ολόκληρη την κοινωνία και τις προοπτικές της.