Πολλοί θεωρούν ότι η ελληνική κυβέρνηση ζητεί ειδική μεταχείριση σε σχέση με άλλες χώρες της ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν προβλήματα λόγω της κρίσης. Δεν ζητούμε ειδική μεταχείριση, ζητούμε ισότιμη μεταχείριση. Από την αρχή της κρίσης, το ΑΕΠ της Ελλάδας συρρικνώθηκε κατά 26%. Η ανεργία εκτοξεύθηκε από 8% σε 26%. Οι μισθοί μειώθηκαν κατά 33%.

Τα αποτελέσματα αυτά είναι χειρότερα από εκείνα που καταγράφηκαν σε οποιαδήποτε άλλη χώρα στη διάρκεια της δεκαετίας του ʼ30, και πολύ δυσμενέστερα των προβλέψεων που έγιναν στο πλαίσιο των δύο Προγραμμάτων Προσαρμογής της ελληνικής οικονομίας. Αυτός είναι και ο λόγος που η ελληνική κυβέρνηση άσκησε κριτική στα προγράμματα αυτά. Η δημοσιονομική προσαρμογή της ελληνικής οικονομίας ήταν μεγαλύτερη από εκείνη άλλων χωρών. Από το 2009, τα δημοσιονομικά μέτρα που πήρε η Ελλάδα για τη μείωση των δαπανών και την αύξηση των φόρων αντιστοιχούσαν στο 45% του διαθέσιμου εισοδήματος των ελληνικών νοικοκυριών, έναντι 20% του εισοδήματος των νοικοκυριών της Πορτογαλίας, και 15% της Ιρλανδίας και της Ιταλίας. Το πρόβλημα όμως δεν είναι μόνο ότι τα μέτρα ήταν περισσότερα, αλλά και ότι για κάθε ποσοστιαία μονάδα προσαρμογής η συρρίκνωση της ελληνική οικονομίας ήταν μεγαλύτερη σε σχέση με άλλες οικονομίες.

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ελληνική οικονομία είναι λιγότερο ανοιχτή σε σχέση με άλλες, ως εκ τούτου η μείωση της εσωτερικής ζήτησης πλήττει τα εγχωρίως παραγόμενα προϊόντα περισσότερο απʼ όσο πλήττει τις εισαγωγές.Οι διαδοχικές φάσεις της λιτότητας επιδείνωσαν την πτώση του ΑΕΠ, αυξάνοντας το λόγο χρέους/ΑΕΠ και κάνοντας τη δυναμική του χρέους μη διαχειρίσιμη. Αυτό είχε ως συνέπεια η Ελλάδα να δανείζεται όλο και περισσότερο για να αποπληρώσει παλαιά χρέη.

Η Ελλάδα, όπως και άλλες χώρες, μπήκε στην κρίση με μεγάλο εξωτερικό έλλειμμα. Με τον πληθωρισμό της ευρωζώνης να κινείται κοντά στο μηδέν, η μείωση των τιμών που ήταν απαραίτητη για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας κόστισε πάρα πολύ σε οικονομίες που ήταν ήδη πιεσμένες. Το παραγόμενο προϊόν έπρεπε να μειωθεί ακόμα περισσότερο, αυξάνοντας τον αποπληθωρισμό και επιδεινώνοντας τη δυναμική του χρέους. Όταν το χρέος είναι μεγάλο, είναι δύσκολο να σταθεροποιηθεί, ιδιαίτερα όταν ο πληθωρισμός αυξάνει την πραγματική αξία του. Στη δεκαετία του ʼ20, η Μεγάλη Βρετανία είχε μεγάλα δημοσιονομικά πλεονάσματα, αλλά ο αποπληθωρισμός αύξησε το λόγο χρέους προς ΑΕΠ.

Ενώ η κρίση χειροτέρευσε τα πράγματα για την Ελλάδα και τις υπόλοιπες χώρες της περιφέρειας, είχε παράπλευρες -θετικές- συνέπειες για τις χώρες του πυρήνα της ευρωζώνης. Η Γερμανία και άλλες χώρες επωφελήθηκαν από συναλλαγματικές ισοτιμίες και επιτόκια ευνοϊκότερα από εκείνα που θα απολάμβαναν αν είχαν ακόμα το δικό τους νόμισμα. Το πρόγραμμα αγοράς τίτλων (SMP) της ΕΚΤ είχε στόχο να μειώσει το κόστος δανεισμού των πιεζόμενων οικονομιών μέσω της αγοράς κρατικού χρέους. Μείωσε επίσης σημαντικά το ελληνικό χρέος που διατηρούσαν οι τράπεζες του κέντρου.

Ωστόσο, οι ελληνικές τράπεζες συνέχισαν να κρατούν μεγάλα κομμάτια χρέους, ενώ το κόστος της αναδιάρθρωσης έπεσε στις πλάτες των Ελλήνων φορολογουμένων. Η εκροή κεφαλαίων από τις οικονομίες της περιφέρειας στέγνωσε τη ρευστότητα των τραπεζικών τους συστημάτων, αυξάνοντας ταυτόχρονα τη δυνατότητα δανεισμού των τραπεζών του κέντρου. Παράλληλα, η φυγή εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού μείωσε την παραγωγική τους δυνατότητα. Τα αποτελέσματα αυτής της διαδικασίας μπορεί να χρειαστούν μια ολόκληρη γενιά για να αντιστραφούν.

Οι εμπνευστές του ευρώ φαντάστηκαν μια νομισματική ένωση που θα έμοιαζε με τον κανόνα του χρυσού, σύμφωνα με τον οποίο η προσαρμογή των χωρών με εξωτερικά πλεονάσματα και εκείνη των χωρών με εξωτερικά ελλείμματα ήταν συμμετρική. Με το ευρώ όμως το βάρος της προσαρμογής πέφτει στις ελλειμματικές χώρες. Μεταξύ 2008 και 2014, τα εξωτερικά ισοζύγια των χωρών της περιφέρειας πέρασαν από τεράστια ελλείμματα σε πλεονάσματα. Τα εξωτερικά πλεονάσματα των χωρών του κέντρου παρέμειναν αμετάβλητα.

Συνέπεια όλων αυτών είναι η θέση στην οποία βρίσκεται η Ελλάδα να μοιάζει με αυτή του Σίσυφου -ενός άντρα καταδικασμένου να ανεβάζει ένα βράχο στην κορυφή ενός λόφου μόνο και μόνο για να τον βλέπει να κυλά ξανά προς τα πίσω. Οι Έλληνες πολίτες εφάρμοσαν τα μέτρα λιτότητας και υπέφεραν πολύ περισσότερο απʼ όσο περίμεναν. Ένα μεγάλο μέρος του 60% των άνεργων νέων σύντομα θα μετατραπεί σε μακροχρόνια άνεργους. Για να το αποφύγουμε αυτό, ζητάμε από τους εταίρους μας στην ευρωζώνη να αντιμετωπίσουν την Ελλάδα ισότιμα και να μας βοηθήσουν να ξεφύγουμε από αυτή τη σισύφεια παγίδα.

* Το άρθρο συνυπογράφουν ο Γιάνης Βαρουφάκης, Υπουργός Οικονομικών, και ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, Αναπληρωτής Υπουργός Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων.