Θυμάμαι ότι λίγο καιρό πριν από την πανδημία είχαμε κάνει σε αυτήν την αίθουσα μία εκδήλωση με τα νέα μέλη που είχαν τότε προσέλθει στον ΣΥΡΙΖΑ και ήταν μία μαζική εκδήλωση. Δυστυχώς η πανδημία μας ανέκοψε αυτό το ρυθμό, αλλά αυτή η δυναμική υπάρχει και ακριβώς καλούμαστε σήμερα να βρούμε τους τρόπους εκείνους με τους οποίους θα μπορέσουμε να την αξιοποιήσουμε.

Ο Ευκλείδης ήταν άριστος οφείλω να πω στην τοποθέτησή της και με την ευκαιρία θα ήθελα να επισημάνω ότι με τον Ευκλείδη και με όλους τους συντρόφους που έτυχε να ήμαστε από την αρχή στην προετοιμασία αυτού του ιστορικού εγχειρήματος το οποίο ήμασταν τυχεροί να ζήσουμε, την πρώτη κυβέρνηση της Αριστεράς όπως λέμε, είχαμε διαμορφώσει ένα υψηλόβαθμο συναντίληψης μαζί και με τον πρόεδρο του κόμματος σε ό,τι αφορά τα μεγάλα, τα στρατηγικά θέματα.

Βεβαίως η φάση που ζούμε, η ιστορική φάση που ζούμε θέτει τόσα καινούργια προβλήματα· αναφέρθηκε ο Ευκλείδης σε μερικά από αυτά, που ταυτόχρονα επιβάλλουν να δημιουργήσουμε ένα κλίμα ειλικρινούς διαλόγου και εμβάθυνσης και έρευνας και αναζήτησης. Δεν πρέπει να φοβηθούμε το διάλογο όταν είναι μέσα σε πλαίσια δημοκρατικά και αποσκοπεί στην ενίσχυση του κόμματός μας. Εγώ στην δική μου εισήγηση θα προσπαθήσω να συνεχίσω την σκέψη του Ευκλείδη για τις πολιτικές  προϋποθέσεις για να υπάρχει μία προοδευτική αλλαγή στη χώρα μας, θα έλεγα και στην Ευρώπη και γενικότερα διότι η  αναγκαιότητά της νομίζω πια ότι γίνεται προφανής. Και θα προσπαθήσω, εφόσον το επιτρέψει ο χρόνος, να κλείσω και με κάποια αναφορά στο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ. το οποίο είναι η ευκαιρία του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία προσπαθήσει να συνδιαμορφώσει απαντήσεις σε πολλά από τα ερωτήματα που συζητούμε.

Επικοινωνιακός εφησυχασμός από την κυβέρνηση, αλλά στην πραγματικότητα η πολιτική της δημιουργεί και επιδεινώνει προβλήματα

Η κυβέρνηση προσπαθεί να παρουσιάσει ένα αφήγημα που καλλιεργεί τον εφησυχασμό· όχι μόνο η κυβέρνηση βέβαια αλλά και ορισμένα Μέσα Ενημέρωσης, κάτι που μου θυμίζει πάρα πολύ τη δεκαετία του 2000, όσοι τη ζήσατε και τη θυμάστε, πριν από την χρεοκοπία. Όλα -υποτίθεται- πήγαιναν καλά, δεύτερη άποψη δεν μπορούσες να διατυπώσεις, οποίοι μιλούσαν τότε για κινδύνους χρεοκοπίας ήταν «ακραίοι». Προσπαθεί λοιπόν η κυβέρνηση  να δημιουργήσει ένα κλίμα εφησυχασμού. βασισμένη σε μία ψεύτικη ευφορία που καθημερινά όμως πια έρχεται σε σύγκρουση με την πραγματικότητα. Καθημερινά βλέπουμε την εικόνα στην κοινωνία να αλλάζει.

Η πραγματικότητα που θέλει να κρύψει η κυβέρνηση είναι ότι η ίδια η πολιτική της είτε προκαλεί είτε επιδεινώνει προβλήματα και δημιουργεί γενικότερους κινδύνους για το μέλλον της κοινωνίας.

Θα πάρω μερικά ενδεικτικά παραδείγματα:

• Πανδημία: που βρισκόμαστε σήμερα σχέση με πέρυσι; Σε καλύτερη θέση ή σε χειρότερη θέση; Όλοι οι ειδικοί και όλοι όσοι παρακολουθούν και αντιλαμβάνονται το θέμα μας προειδοποιούν ότι βρισκόμαστε σε φάση  επιδείνωσης της κατάστασης σε ό,τι αφορά την πανδημία. Όλοι μας προειδοποιούν για έναν δύσκολο χειμώνα και βλέπουμε μία κυβέρνηση χωρίς στρατηγική, χωρίς τακτική -άλλο λέει τη μία μέρα άλλο λέει την άλλη- τρέμοντας το πολιτικό κόστος και έχοντας δημιουργήσει ένα κλίμα αναξιοπιστίας στην κοινωνία, το οποίο δυσκολεύει το να προχωρήσει ο εμβολιασμός ακόμη περισσότερο. Και βλέπουμε άλλες χώρες όπως η Πορτογαλία, η Γαλλία, η Ιταλία που στην αρχή είχαν μεγάλα προβλήματα, σήμερα να είναι πολύ πιο μπροστά από εμάς.
• Να πάρουμε όσους έτυχε να είναι θύματα σε πλημμύρες και πυρκαγιές. Ακόμα περιμένουν οι άνθρωποι αυτή την κρατική αρωγή. Έχω προσωπικές εμπειρίες και από την Εύβοια που έτυχε να πάω αλλά και εδώ στα Γεράνεια, λέω εδώ γιατί είναι κάπως πιο κοντά μας γεωγραφικά. Μία τεράστια πυρκαγιά και ακόμα όσοι είδαν τα σπίτια τους να καίγονται, τις περιουσίες τους να καταστρέφονται, δεν έχουν δει την αρωγή που δικαιούνται στα προβλήματα αυτά.
• Να έρθω στο θέμα της ακρίβειας. Η ακρίβεια στην αρχή μας είπαν είναι κάτι προσωρινό. Μετά δειλά-δειλά μας είπαν ότι «ναι θα κρατήσει περισσότερο». Τώρα αρχίζουν και ομολογούν ότι ακόμη κι αν ξεπεραστεί στην ενέργεια, μπορεί να συνεχίζεται στα τρόφιμα και σε άλλα είδη. Εδώ ζούμε ένα τεράστιο πρόβλημα το οποίο έγκειται στην ακρίβεια σε συνδυασμό με την αποσύνδεσή της από τους μισθούς, στο ότι  δηλαδή αυξάνουν οι τιμές χωρίς να αυξάνει η τιμή της εργατικής δύναμης. Κι αυτή η συνθήκη δημιουργεί ένα χάσμα. Κι αν υποθέσουμε ότι η ακρίβεια υποχωρούσε, το χάσμα αυτό, το έλλειμμα δηλαδή στο εισόδημα του νοικοκυριού θα παρέμενε.
• Είναι τα θέματα της εργασίας, όπου ζούμε μία καινούργια συνθήκη, διαμορφώνονται νέα υβριδικά συστήματα εργασίας. Άλλοι δουλεύουν όπως παλιά, άλλοι δουλεύουν από το σπίτι τους, άλλοι λίγο από το σπίτι λίγο από τη δουλειά, άλλοι δουλεύουν «με το κομμάτι», άλλοι δουλεύουν με την ώρα… ένα χάος αρρύθμιστο και είδαμε την άλλη φορά στην περίπτωση της e-food να παίρνει και ακραίες διαστάσεις αυτό το θέμα.
• Η στέγη, τα ενοίκια: όποιος προσπαθήσει να αναζητήσει κατοικία θα βρεθεί μπροστά σε μία τεράστια αύξηση τιμών. Η απόκτηση στέγης έχει γίνει δύσκολη, παλιά υπήρχε η λύση κάποιου δανείου. Το δάνειο προϋποθέτει όμως το εισόδημα που υπάρχει να αυξάνει. Σήμερα οι τιμές των ακινήτων αυξάνονται πιο γρήγορα από την αύξηση των εισοδημάτων άρα και το δάνειο ακόμη κι αν δοθεί είναι προβληματικό.
• Τα χρέη, από τη μία τα υπόλοιπα της κρίσης αλλά και από την άλλη η ανάγκη νέου δανεισμού συνθέτουν δύο δράματα ταυτόχρονα, αλλά σε μια συσκευασία, που και τα δύο πλήττουν πολύ κόσμο, αλλά ιδίως πλήττουν την μικρή επιχειρηματικότητα, τους ελεύθερους επαγγελματίες κλπ.

Χρειάζεται μια άλλη πολιτική, που να επιλύει, όχι να παροξύνει τα κοινωνικά προβλήματα

Γενικά δεν ξέρω, μπορούμε να πάρουμε τον κατάλογο να τον μεγεθύνουμε και άλλο  και από αυτά, τα 8-10 συγκεκριμένα προβλήματα δεν υπάρχει σε αυτά που λέω κάποιο φως, κάποια βελτίωση, αντίθετα έχουμε επιδείνωση. Και υπάρχουν  ορισμένα από αυτά που δεν έχουν ακόμα συνειδητοποιηθεί διότι είμαστε στην αρχή του φαινομένου αυτού. Άρα τα προβλήματα αυτά υπάρχουν, δεν είναι προσωρινά, δεν μπορούν να ξεπεραστούν από μόνα τους, χρειάζονται πολιτικές. Και οι πολιτικές τις οποίες χρειάζονται είναι ακριβώς το αντίθετο, είναι στον αντίποδα αυτής της πολιτικής που ακολουθεί η κυβέρνηση.

Ας πάρω το θέμα της ακρίβειας μιας και ήταν ένα από τα ερωτήματα της συντρόφισσας πριν. Η ακρίβεια τι θέλει; Πρώτον θέλει αναχώματα στην αρχή για να μην μετακυλισθεί. Ένα μέτρο εδώ είναι η μείωση του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης, το συνιστά και η  Ευρωπαϊκή Ένωση στη δέσμη μέτρων τα οποία πρότεινε. Τι λέει η κυβέρνηση; Δυστυχώς δεν μπορώ. Γιατί δεν μπορεί; Διότι εξάντλησε λέει  τις δυνατότητες που έχει στη μείωση του φόρου των κερδών και στην κατάργηση του φόρου στις δωρεές για τα εύπορα στρώματα. Εδώ βλέπετε  την σημασία που έχουν σε μία κυβερνητική πολιτική οι προτεραιότητες. Θυμάμαι, Μάρτιο του 2015, υπό τις συνθήκες που θυμάστε τότε, είχαμε πει «ένα ευρώ να έχουμε θα το προτάξουμε  να αντιμετωπίσουμε την ανθρωπιστική κρίση». Εδώ η κυβέρνηση πήρε εκατομμύρια και εκατοντάδες εκατομμύρια και τα δέσμευσε για να μειώσει τη φορολογία στα κέρδη των επιχειρήσεων από το 28% στο 22% όταν η παγκόσμια τάση σήμερα είναι διαφορετική. Το δεύτερο μέτρο είναι αφού υπάρχει ακρίβεια πρέπει να ανέβουν τα εισοδήματα. Η κυβέρνηση και εδώ για τον κατώτατο μισθό ας πούμε, δεν υλοποίησε αυτό που εμείς είχαμε προβλέψει. Εμείς είχαμε αυξήσει 11% τον κατώτατο μισθό και είχαμε πει ότι θα τον αυξήσουμε άλλο 11% για να ισοφαρίσουμε το 22% που ήταν η απώλεια του 2012-2013. Η κυβέρνηση αντίθετα κράτησε ουσιαστικά τους μισθούς παγωμένους. Και το τρίτο μετρό βεβαίως είναι οι έλεγχοι στην αγορά ούτως ώστε να αποτραπεί η κερδοσκοπία. Η κυβέρνηση τίποτα από αυτά δεν κάνει. Έτσι η  ακρίβεια θα περάσει από τους λογαριασμούς της ΔΕΗ, στο φυσικό αέριο, στη βενζίνη και θα περάσει στα τρόφιμα και μετά και σε άλλα είδη.

Ας πάμε στο θέμα της εργασίας. Το κλειδί είναι να μπορέσουν οι εργαζόμενοι, υπό όποιο καθεστώς κι αν δουλεύουν, να έχουν μία συλλογική διαπραγματευτική δύναμη, να έχουν συλλογικές  διαπραγματεύσεις. Αυτό προσπαθήσαμε να κάνουμε κόντρα σε ό,τι ζητούσε τότε η τρόικα κλπ. Η κυβέρνηση και εδώ έκανε πίσω, κατάργησε ακόμα και  αυτά που είχαμε κάνει και παίρνει τη θέση των εργοδοτών, πριμοδοτώντας τις ατομικές συμβάσεις εργασίας.

Ας περάσουμε στα ενοίκια. Η πολιτική είναι γνωστή, την είχαμε εξαγγείλει, αρχίζαμε να την εφαρμόζουμε ως  κυβέρνηση. Το ένα μέτρο  είναι επιδότηση του ενοικίου, ιδίως για τα νέα ζευγάρια με κάποια εισοδηματικά κριτήρια και το δεύτερο, πιο μεσοπρόθεσμο ακριβώς μέτρο, είναι παραγωγή κατοικίας. Δεν γίνεται αλλιώς. Πώς θα αντιμετωπίσουμε αυτό το πρόβλημα;  Εμείς αρχίσαμε ένα πρόγραμμα για φοιτητικές εστίες το οποίο θα ανακούφιζε γενικότερα τις οικογένειες και βεβαίως ένα πρόγραμμα που γίνεται επίκαιρο τώρα νεανικής κατοικίας και ευρύτερα ένα σχέδιο παραγωγής κοινωνικής κατοικίας. Δεν υπάρχει άλλη λύση. Αυτά όμως είναι δημόσιες πολιτικές, προσκρούουν στην ιδεοληψία τη νεοφιλελεύθερη ότι η αγορά θα τα λύσει αυτά αγνοώντας ή παραβλέποντας τις κοινωνικές συνέπειες στο μεσοδιάστημα. Και σε ό,τι αφορά τα δάνεια θα έχετε προσέξει ότι κάθε τόσο ο κύριος Μητσοτάκης, ο κύριος Σταικούρας, ο κύριος Γεωργιάδης, κάνουν εκκλήσεις  στις τράπεζες  και «μαλώνουν» δήθεν τις τράπεζες ότι πρέπει να δώσουν δάνεια κ.ά. Και;  Τι έγινε με αυτό;  Τίποτα. Η ευθύνη για τη χρηματοδότηση της οικονομίας ανήκει στο κράτος, οι τράπεζες είναι ένα μέσο, η κυβέρνηση αν θέλει μπορεί να περάσει έναν νόμο και να υποχρεώσει τις τράπεζες να τηρούν κάποια κριτήρια. Η κυβέρνηση θα μπορούσε, όταν χάρισε στην Τράπεζα Πειραιώς το ενάμισι δισεκατομμύριο για να κάνει την αύξηση κεφαλαίου, να πει στην Πειραιώς «θα αναλάβεις τη δέσμευση να δώσεις αυτά τα δάνεια». Διαφορετικά πρέπει ως κράτος να δημιουργείς εργαλεία. Αξίζει να έχετε κατά νου ότι το 48% των δανείων που πήγαν σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις ήταν δάνεια που δόθηκαν μέσω της Αναπτυξιακής Τράπεζας, μέσα από ένα εργαλείο που εμείς, ως κυβέρνηση, προλάβαμε και δημιουργήσαμε.

Το πρώτο, λοιπόν, συμπέρασμα που μπορούμε να βγάλουμε νομίζω είναι ότι τα προβλήματα φυσικά δεν πέφτουν από τον ουρανό, δημιουργούνται από την κυβερνητική πολιτική αλλά και αν είναι  εισαγόμενα, όπως η ακρίβεια στην προκειμένη φάση, πολλαπλασιάζονται, επιτείνονται από την κυβερνητική πολιτική.

Το δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι υπάρχουν λύσεις, έστω λύσεις ανακούφισης, έστω λύσεις βελτίωσης της κατάστασης, έστω λύσεις άμυνας και προστασίας του εισοδήματος των εργαζομένων οι οποίες όμως λύσεις, όπως είπα και πριν, είναι στον αντίποδα όσων αποτελούν την πυξίδα και το δόγμα της κυβερνητικής πολιτικής.

Τα γεγονότα δεν αλλάζουν. Συγκεκριμένες κυβερνήσεις οδήγησαν τη χώρα στην χρεοκοπία, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ έβγαλε τη χώρα από τα μνημόνια

Η κυβέρνηση αφήνει να εννοηθεί ότι «εντάξει υπάρχουν σήμερα προβλήματα αλλά γυρίζουμε σελίδα», όπως είπε χθες ο κ. Μητσοτακης· φεύγουμε από την κρίση, φεύγουμε από το λαϊκισμό, είπε, του ΣΥΡΙΖΑ και αλλάζουμε σελίδα ως χώρα και μπαίνουμε σε ένα νέο αναπτυξιακό κύκλο.  Μακάρι να ήταν έτσι, θα μπορούσε κανείς να πει, αλλά δυστυχώς εδώ είμαστε σε μία ακόμα πιο κραυγαλέα θα έλεγα αντίθεση με την πραγματικότητα. Κατ’ αρχήν έχουν μια τάση όλοι, και η κυβέρνηση και άλλοι που εκπροσωπούν κυβερνήσεις και κόμματα που κυβέρνησαν τη χώρα παλιότερα. Θα έχετε διαπιστώσει αυτή την τάση, ότι δηλαδή αποφεύγουν να μιλήσουν για τη χρεοκοπία της χώρας. Το ότι η χώρα έφτασε  στα πρόθυρα της χρεοκοπίας αποφεύγουν να το πουν. Και ακόμα περισσότερο αποφεύγουν να πουν ποιος ευθύνεται για αυτή τη χρεοκοπία. Λες και η ιστορία της χώρας αρχίζει από το 2015. Δηλαδή επιδιώκουν η προσπάθεια διάσωσης της χώρας από τα μνημόνια και το να βάλουμε τέλος στα μνημόνια να θεωρείται ως η αρχή και η εστία της κρίσης και όχι τότε που η χώρα χρεοκόπησε. Είναι προφανείς οι σκοπιμότητες αυτής της προσπάθειας, η ιστορία όμως είναι ιστορία, τα γεγονότα μάλλον είναι γεγονότα, δεν μπορούν να ξαναγραφτούν από την αρχή.

Καμία σκοπιμότητα νομίζω δεν μπορεί να μας οδηγήσει να αλλοιώσουμε  τα γεγονότα ακόμα κι αν πρόκειται στο μέλλον, όπως λένε ορισμένοι, να υπάρξουν δυνατότητες να συνεργαστούμε με κάποιους ανθρώπους οι οποίοι έζησαν τότε τα γεγονότα. Και πόσοι άλλωστε στον ΣΥΡΙΖΑ σήμερα δεν προέρχονται από δυνάμεις που ανήκαν τότε αλλού. Αλλά όλος αυτός ο κόσμος που προσέρχεται στον ΣΥΡΙΖΑ προσέρχεται ακριβώς με μια αντίληψη για εκείνη την περίοδο, θέλει να ξεφύγει από τις πολιτικές που οδήγησαν εκεί. Με αυτήν την έννοια  λοιπόν είναι γνωστό νομίζω πώς είναι τα γεγονότα, ότι η χώρα οδηγήθηκε σε μία βαθιά κρίση, οδηγήθηκε σε έναν δημοσιονομικό εκτροχιασμό, οδηγήθηκε τελικά στα πρόθυρα μιας χρεοκοπίας με την ευθύνη των κυβερνήσεων εκείνης της περιόδου, είτε είναι κυβερνήσεις του  κυρίου Σημίτη είτε  του κυρίου Καραμανλή ή του κυρίου Παπανδρέου. Αυτή είναι η πραγματικότητα.

Συνολική οπισθοδρόμηση επί ΝΔ

Η χώρα άρχισε πράγματι να αλλάζει σελίδα με την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ όταν βγήκαμε από τα μνημόνια, όταν μπορέσαμε να δημιουργήσουμε υπό δύσκολες συνθήκες ένα ισχυρό απόθεμα ασφαλείας, ρευστότητας, το λεγόμενο «μαξιλάρι», το οποίο βοήθησε και αυτό στην έξοδο στις αγορές όταν μπήκε η οικονομία σε μία τροχιά ανάκαμψης.  Αυτή είναι η αρχή της αλλαγής σελίδας. Αυτό που ζούμε εδώ και δύο χρόνια με τη Νέα Δημοκρατία είναι δυστυχώς μία πορεία προς τα πίσω, είναι μία οπισθοδρόμηση. Από την μια η πανδημία και τα προβλήματα που δημιούργησε, από την άλλη η κυβερνητική πολιτική έχουν ξαναφέρει τη χώρα σε μία κατάσταση και δημοσιονομικού εκτροχιασμού και παραγωγικής αβεβαιότητας σε ό,τι αφορά τα μέτρα. Και να έρθω πιο συγκεκριμένα τώρα στα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν, ότι, λένε, έχουμε μία ανάκαμψη η οποία μάλιστα θα έχει το σχήμα του λατινικού V, δηλαδή όπως έπεσε η οικονομία έτσι θα εκτιναχθεί  στο μέλλον. Για πόσους θα συμβεί αυτό;  Για  κάποιους θα συμβεί, έγινε πρόσφατα μία έρευνα, μία ολοκληρωμένη ανατομία της ανάκαμψης αυτής,  από το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ και θα μου επιτρέψετε να αναφέρω μερικά από τα βασικά συμπεράσματα.

Άνιση και ανισόρροπη ανάκαμψη, επανεμφάνιση παραγόντων που οδήγησαν στη χρεοκοπία και αβεβαιότητα από το τί θα ισχύσει μετά την πανδημία

Πρώτον, η όποια ανάκαμψη θα είναι άνιση. Ήδη βλέπουμε τρεις ανισότητες να διευρύνονται. Η ανισότητα κεφάλαιο-εργασία, τα κέρδη αυξάνουν οι μισθοί όχι, η ακρίβεια αυξάνει τα εισοδήματά δεν ακολουθούν. Η ανισότητα ανάμεσα σε μεγάλες και μικρές επιχειρήσεις, οι μεγάλες έχουν πλεονεκτήματα, οι μεγάλες θα πάρουν το μεγαλύτερο μέρος του πακέτου των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, του ΕΣΠΑ και όχι οι μικρές. Οι μεγάλες έχουν τη δυνατότητα   να χρησιμοποιήσουν εκσυγχρονισμούς τεχνολογικούς και άλλους, οι μικρές έχουν λιγότερες δυνατότητες χωρίς δημόσιες πολιτικές. Η ανισότητα μεταξύ κλάδων. Υπάρχουν δηλαδή κλάδοι που αναπτύσσονται και θα αναπτύσσονται γρήγορα, όπως ο ενεργειακός κλάδος, ό,τι έχει σχέση με ψηφιακό μετασχηματισμό και υπάρχουν άλλοι κλάδοι όπως είναι η βιομηχανία, όπως είναι το εμπόριο, όπως είναι η αγροτική οικονομία που χωρίς ισχυρές στρατηγικές παρεμβάσεις και δημόσιες πολιτικές και χρηματοδοτήσεις δεν θα έχουν την ίδια τύχη.

Άρα το πρώτο είναι ότι έχουμε μία ανάκαμψη άνιση, πολλαπλά άνιση, άρα περιορισμένου ορίζοντα διότι οι ανισότητες υπονομεύουν την ισχύ της ανάκαμψης. Το δεύτερο είναι ότι και η δεύτερη πηγή κίνδυνου είναι αυτό που είπα, το τομεακό, δηλαδή αυτό δείχνει ότι πάμε σε έναn οικονομικό δυισμό ή μια τριχοτόμηση της οικονομίας, ένα κομμάτι της οικονομίας θα φυτοζωεί και ενδεχομένως θα φθίνει έως και θα εξαφανιστεί· ένα δεύτερο μέρος ακολουθεί ασθμαίνοντας, υπερχρεωμένο, με προβλήματα, λίγη φοροδιαφυγή από εδώ λίγη παραοικονομία από κει, και θα προσπαθεί να επιβιώνει με αυτούς τους τρόπους· και βεβαίως ένα τρίτο μέρος θα μπορέσει να προχωρήσει μπροστά. Θα μπορέσει όμως αυτό το τρίτο δυναμικό κομμάτι να τραβήξει όλη την οικονομία μπροστά; Αυτό κανείς δεν μπορεί να το προεξοφλήσει. Άρα η δεύτερη πηγή ανησυχίας είναι  αυτή.

Η τρίτη πηγή ανησυχίας και κινδύνων είναι  ότι οι παράγοντες που μας οδήγησαν στη χρεοκοπία, οι πιο  προφανείς, όπως ήταν τα δίδυμα ελλείμματα, δηλαδή το έλλειμμα το δημόσιο και το έλλειμμα το εξωτερικό, είναι πάλι εδώ, έχουμε πάλι αυτά τα δύο ελλείμματα και άρα υπάρχει πάλι η δυναμική και  ο κίνδυνος να βρεθούμε πάλι σε αδιέξοδο.

Και η τέταρτη πηγή που θα ανέφερα, ανησυχίας και κινδύνου, είναι ότι είμαστε στη χειρότερη θέση στην Ευρώπη. Αυτό είναι σημαντικό για τον εξής λόγο, πολλά από αυτά που είπα στο τέλος θα εξαρτηθούν και από το τι θα γίνει στην Ευρώπη, δηλαδή τώρα ας πούμε δεν έχουμε φανερά πρόβλημα διότι υπάρχει ο φτηνός και άφθονος δανεισμός από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και επίσης διότι το Σύμφωνο σταθερότητας έχει ανασταλεί. Εάν επανέλθει σε ισχύ κι αν σταματήσει η ΕΚΤ να δανείζει, τι θα γίνει τότε; Αυτό είναι ένα θέμα μεγάλο στην Ευρώπη που συζητείται. Η σκέψη όμως που διατυπώνω εδώ είναι ότι ακόμη κι αν βρεθεί μία φόρμουλα, που από ό,τι βλέπουμε θα ναι δύσκολο, διότι οι βόρειες χώρες ήδη πιέζουν για μία επιστροφή στα παλιά, ακόμη κι αν γίνουν κάποια θετικά βήματα, δεν είναι βέβαιο ότι θα καλύψουν τις δικές μας ανάγκες. Πχ χθες προτάθηκε ο στόχος για το χρέος να μην είναι 60% του ΑΕΠ αλλά να είναι 100% του ΑΕΠ. Ακόμα και αν γίνει αυτό πάλι εμείς έχουμε 200% του ΑΕΠ… Επομένως ο κ. Μητσοτάκης, για μένα τουλάχιστον, που έζησα -όπως και εσείς βέβαια, αλλά  βάζω τον προσωπικό τόνο για τον λόγο αυτό- όλη αυτήν την προηγούμενη περίοδο, τη δεκαετία του ‘90, τη δεκαετία του ‘2000, το χειρότερο που κάνει είναι ότι καλλιεργεί σκόπιμα αυτόν τον εφησυχασμό, ενώ ξέρει ότι τα προβλήματα από πίσω είναι τεράστια.

Κίνδυνοι για νέους κύκλους λιτότητας και ανατροπή διαδεδομένων δοξασιών

Επομένως οι κίνδυνοι για νέους κύκλους λιτότητας είναι ορατοί, η κυβερνητική πολιτική δεν τους αντιμετωπίζει, αντίθετα θα έλεγα, από ορισμένες απόψεις, τους ενισχύει κιόλας, τους πυροδοτεί. Τι κάνουμε λοιπόν; Αν συνδυάσουμε αυτά, τις διαπιστώσεις αυτές με την ανάλυση που έκανε ο Ευκλείδης για την πολλαπλότητα και το συνεχές των κρίσεων διαπιστώνουμε ότι εδώ είναι μία κατάσταση η οποία επιβάλλει, απαιτεί ριζικές αλλαγές σε προοδευτική κατεύθυνση. Δηλαδή δεν αρκούν κάποια ημίμετρα, πρέπει να υπάρξει μία συνολική στροφή σε ό,τι αφορά την κατεύθυνση της πολιτικής, σε ό,τι αφορά τη στρατηγική της ανάπτυξη που σήμερα δεν υπάρχει, σε ό,τι αφορά τις αξίες πάνω στις οποίες θα στηριχθεί αυτή η πολιτική και για να μη φανεί ότι εκφράζω ας πούμε τις ιδεολογικές γενικές θέσεις της Αριστεράς- και αυτές έχουν επιβεβαιωθεί- θέλω να πω το εξής, ότι αυτά ακριβώς έχουν φανεί μέσα από την εμπειρία που ζούμε ως κοινωνία αυτά τα χρόνια με την πανδημία. Τι έδειξε η πανδημία; Η πανδημία  έδειξε τη νέα ιεραρχία των αξιών, ότι η νέα  ιεραρχία των αξιών δεν είναι αυτή που  καλλιεργούσαν τα Μέσα Ενημέρωσης όλα αυτά τα χρόνια, αυτές οι νεοφιλελεύθερες  \αξίες για το εύκολο κέρδος, το γρήγορο κέρδος, την αρπαχτή που λένε στη λαϊκή γλώσσα κοκ. Εδώ προκύπτει ότι η προστασία της υγείας, η εκπαίδευση των παιδιών μας, η κοινωνική φροντίδα κ.ά. έχουν πολύ μεγάλη σημασία για τη ζωή των ανθρώπων και των κοινωνιών. Δεν πρέπει λοιπόν αυτό που λέμε νέα στρατηγική αυτά να τα βάλει ως προτεραιότητες της όποιας πολιτικής, της πολιτικής που θα πρέπει να εφαρμοστεί;

Δεύτερον, η πανδημία έδειξε τα όρια του ιδιωτικού εγωισμού, την αντίληψη ότι είμαι ελεύθερος να κάνω ό,τι θέλω από μόνος μου αγνοώντας τι γίνεται τριγύρω. Εδώ η πανδημία μας δείχνει ότι η ελευθερία του καθενός μας εξαρτάται από το τι κάνουν όλοι οι υπόλοιποι, η υγεία μας εξαρτάται από το αν θα εμβολιαστούν  και οι υπόλοιποι συμπολίτες μας ή και ο υπόλοιπος κόσμος. Άρα προκύπτει εδώ μία ριζικά διαφορετική αντίληψη για θεμελιώδη θέματα που έχουν να κάνουν με το πως οργανώνεται η κοινωνία.

Η πανδημία έδειξε τη σημασία του Εθνικού Συστήματος Υγείας, ότι δηλαδή είναι η βάση για να οικοδομήσεις, για να προστατεύσεις τη δημόσια υγεία και το ΕΣΥ και οι εργαζόμενοι στο ΕΣΥ και οι δομές του και αυτές που υπάρχουν και αυτές που πρέπει να δημιουργηθούν.

Ανέδειξε τη σημασία της κρατικής παρέμβασης, θυμάστε τι έχουμε ακούσει για αυτό το πράγμα;  Ότι το λιγότερο κράτος, το ελάχιστο κράτος αυτό είναι η λύση, ότι είμαστε κρατιστές όσοι μιλάμε, όχι για το κράτος γενικά αλλά για μία κρατική παρέμβαση υπέρ της κοινωνίας για τη στήριξη του ΕΣΥ,  για τη στήριξη των εργαζομένων στο δημόσιο σύστημα, για τη στήριξη του κοινωνικού κράτους, περί αυτού μιλάμε.

Αυτές τις ανατροπές -γιατί αυτές είναι βαθιές ανατροπές, οι οποίες ακριβώς δείχνουν όχι μόνο την αναγκαιότητα αλλά και τη δυνατότητα-  δείχνουν  ότι δεν είναι ορθό ότι δεν υπάρχει εναλλακτική πολιτική. Εναλλακτική πολιτική υπάρχει, αυτό το οποίο  πρέπει να διαμορφώσουμε είναι οι πολιτικές προϋποθέσεις για να μπορέσει να γίνει πράξη αυτή η πολιτική και εδώ θα ήθελα να αναφερθώ σε ορισμένες από αυτές τις προϋποθέσεις, πιστεύω γνωστές σε όλους μας, αλλά πρέπει να τις ξανασκεφτούμε στο περιβάλλον, στη συνθήκη που ζούμε σήμερα.

Προϋποθέσεις εναλλακτικής προοδευτικής πολιτικής

Το πρώτο είναι η κοινοβουλευτική πλειοψηφία, μία ισχυρή κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία; Βεβαίως, αλλά επειδή το εκλογικό σύστημα είναι απλή αναλογική και είναι και με τη δική μας μάλιστα πρόταση, προφανώς ο ΣΥΡΙΖΑ και για αυτό το λόγο αλλά και για λόγους αρχής γενικότερα, ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ανοιχτός στις συνεργασίες στη βάση προγραμματικών στόχων και συγκλίσεων. Εδώ όμως πρέπει να κάνω μία διευκρίνιση, ότι προϋπόθεση και για συνεργασίες νικηφόρες είναι ο ισχυρός ΣΥΡΙΖΑ. Δηλαδή αν ο ΣΥΡΙΖΑ βγει πρώτο κόμμα τότε οι διάφορες δυνάμεις ακόμα και αυτές που σήμερα αρνούνται τη συνεργασία κλπ. θα κληθούν να επανατοποθετηθούν μπροστά στα δεδομένα της λαϊκής ετυμηγορίας. Η λαϊκή ετυμηγορία λοιπόν να βγάλει τον ΣΥΡΙΖΑ πρώτο κόμμα σημαίνει ότι θέλει μία κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ, εκεί λοιπόν κάθε επιλογή θα είναι βέβαια ελεύθερη αλλά θα έχει και τις συνέπειες της. Αν όμως ο ΣΥΡΙΖΑ δεν βγει πρώτο κόμμα, ακόμη και τότε μπορεί κανείς να σκεφτεί σενάρια αλλά δεν θα είναι ασφαλής η οδός. Επομένως ο ισχυρός ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί μία πολιτική προϋπόθεση για μία προοδευτική διακυβέρνηση και για συνεργασίες που θα οδηγήσουν προς αυτήν. Τώρα ισχυρός ΣΥΡΙΖΑ δεν σημαίνει μόνο εκλογικά.

Ισχυρός ΣΥΡΙΖΑ για ισχυρή προοδευτική πλειοψηφία

Εδώ είναι η στιγμή να αναφερθούμε λίγο και σε μαθήματα από τη δική μας εμπειρία. Το 2015 ο ΣΥΡΙΖΑ πέτυχε μία ισχυρή εκλογική νίκη, όχι βέβαια αυτοδύναμη, όπως και το Σεπτέμβριο του ‘15, αλλά διαπιστώσαμε στην πορεία, κυβερνώντας, ότι δεν αρκεί να έχεις την πλειοψηφία στη Βουλή, χρειάζονται και άλλοι παράγοντες, πχ χρειάζεται ένα  ισχυρό κοινωνικό κίνημα, αυτό έλειψε, δεν υπήρχε αυτή η δυναμική την περίοδο 2015-19 και αυτό είχε τις συνέπειες του. Χρειάζεται λοιπόν ένα κίνημα το οποίο να διεκδικεί αλλαγές, να στηρίζει αλλαγές όταν γίνονται και βεβαίως να αντικρούει επιθέσεις που θα δεχτεί πάλι μία προοδευτική κυβέρνηση. Επομένως συνδικαλιστικό κίνημα, κινήματα πόλης, οικολογικά κινήματα, κάθε μορφής συλλογική δράση συγκροτεί θα έλεγα επίσης μία προϋπόθεση. Επίσης η ύπαρξη πολιτικού σχεδίου, συγκεκριμένου για τις συγκεκριμένες συνθήκες και προγραμματικού σχεδίου, συγκεκριμένου αλλά και οραματικού, προσαρμοσμένου στο συγκεκριμένο χώρο και χρόνο, όλα αυτά επίσης βοηθούν και το είδαμε και θετικά και αρνητικά στην προηγούμενη διακυβέρνηση. Θετικά εννοώ ότι εκεί που τα είχαμε μελετήσει, τα είχαμε προετοιμάσει, τα είχαμε σκεφτεί, ξέραμε τι έπρεπε να κάνουμε, εκεί που δεν υπήρχε η δέουσα προετοιμασία και έπρεπε να «ψαχτείς», πολλές φορές δεν είχες το χρόνο να «ψαχτείς» αλλά σου επιβάλλονταν οι λύσεις του συστήματος ως αναγκαίες λύσεις για να αποφύγεις αποσταθεροποίηση κλπ.

Άρα ισχυρός ΣΥΡΙΖΑ, πολιτικό σχέδιο, πρόγραμμα, κοινωνικά υποκείμενα αλλά και δεσμοί του ίδιου του ΣΥΡΙΖΑ με την κοινωνία. Δηλαδή ισχύς του ΣΥΡΙΖΑ ή του όποιου πολιτικού υποκειμένου, λέμε του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία εδώ διότι αυτό είναι που μας αφορά άμεσα, δεν είναι μόνο, εξαρτάται και από τους δεσμούς που έχει μέσα στην κοινωνία.

Με ποιον ΣΥΡΙΖΑ, με ποιο σχέδιο, με ποιες δυνάμεις

Από αυτήν την άποψη λοιπόν θα έλεγα, τελειώνοντας, ότι το Συνέδριο  που έχει αποφασιστεί να γίνει δεν αποτελεί απλώς έτσι μία καταστατική υποχρέωση την οποία μάλιστα  έχουμε καθυστερήσει λόγω της πανδημίας  αλλά αποτελεί και μία ευκαιρία για να αντιμετωπίσουμε, να συζητήσουμε και να αντιμετωπίσουμε αυτά τα προβλήματα και θα ήθελα να τα συνοψίσω σε 3  χωρίς βεβαίως να αποκλείονται και άλλα πολλά:

Το πρώτο είναι νομίζω μία ευκαιρία να εκφράσουμε τις θέσεις μας, τις κοινωνικές δυνάμεις που θέλουμε να εκπροσωπούμε, τους μισθωτούς, τους ελεύθερους επαγγελματίες, ειδικά τους επισφαλώς εργαζομένους, τη μικρή επιχειρηματικότητα, τους αγρότες, τους νέους, τις γυναίκες, να τις στηρίξουμε με τις πολιτικές μας και να ενισχύσουμε τους δεσμούς μας μαζί τους, να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη τους.

Το δεύτερο είναι να συζητήσουμε την εναλλακτική μας πρόταση, πρέπει να την εμβαθύνουμε, πρέπει να τη δούμε και σε συνάρτηση και με το τι γίνεται παγκοσμίως, διεθνώς και στην Ευρώπη, πρέπει να την εξειδικεύσουμε ούτως ώστε τα διάφορα κοινωνικά στρώματα που έλεγα πριν να βρίσκουν τον εαυτό τους, τις ανάγκες τους, τα αιτήματά τους, να τα αναγνωρίζουν μέσα στις προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ αλλά ταυτόχρονα πρέπει αυτά τα επιμέρους αιτήματα και μέτρα να συγκροτούν το όλον να συγκροτούν ένα συνολικό πολιτικό σχέδιο για τους λόγους που αναφέρθηκαν και από τον Ευκλείδη. Δηλαδή πρέπει να συγκροτούν ένα πολιτικό σχέδιο συνολικό και μία στρατηγική μακράς διάρκειας, πρέπει δηλαδή να είναι σκεφτούμε την πολιτική με όρους, με χρόνους πολλαπλούς, όπως είναι και οι κρίσεις πολλαπλές· τι θα κάνουμε το επόμενο διάστημα, δεν μπορούμε ας πούμε την ακρίβεια να την αφήσουμε για την άλλη δεκαετία, πρέπει τώρα, τον επόμενο μήνα, το επόμενο εξάμηνο, τι κάνουμε, πρέπει να έχουμε στόχους για τα επόμενα χρόνια, το ΕΣΥ, το εκπαιδευτικό σύστημα, το νέο παραγωγικό μοντέλο, το νέο κοινωνικό κράτος, όλα αυτά προτεραιότητες μεγάλες, αλλά πρέπει να σκεφτούμε και πιο πέρα. Είναι ο καπιταλισμός το μέλλον; Μπορεί ο καπιταλισμός να αντιμετωπίσει την κλιματική αλλαγή η οποία απειλεί τους όρους ζωής του πλανήτη; Δεν πρέπει να ξαναπροσδιορίσουμε λοιπόν το περιεχόμενο του σοσιαλισμού στις συνθήκες του 21ου αιώνα, με δημοκρατικό αλλά και οικολογικό περιεχόμενο; Άρα όλα αυτά είναι καθήκοντα τα οποία νομίζω δεν πρέπει να τα βάζουμε σε μια σχηματική αντιπαράθεση «μόνο το άμεσο ή μόνο το οραματικό». Όλα αυτά συνθέτουν, πρέπει να συνθέτουν το συνολικό μας σχέδιο.

Και αφήνω στο τέλος το τρίτο κάτι το οποίο μιλώντας σε μία κομματική εκδήλωση, θέλω να πω ότι το έχουμε νομίζω υποτιμήσει. Είναι η εσωτερική μας ζωή, δηλαδή η ποσοτική ανάπτυξη του ΣΥΡΙΖΑ και η ποιοτική του αναβάθμιση. Τι νομίζω ότι έχει υποτιμηθεί κάπως από ορισμένους; Ότι η εσωτερική ζωή των κομμάτων αποτελεί παράγοντα ισχύος ή αδυναμίας. Ένα κόμμα  με δημοκρατική λειτουργία, με συλλογική λειτουργία, που μπορεί και προσελκύει νέα μέλη, που μπορεί και αξιοποιεί παλιά και νέα μέλη, που μπορεί να σχεδιάζει και να βάζει στόχους και να τους υλοποιεί, ένα κόμμα που χαίρεσαι να συμμετέχεις σε αυτό, αυτό είναι ασύγκριτα πιο ισχυρό και πολιτικά και το νοιώθει και ο ψηφοφόρος σε τελευταία ανάλυση και ο πολίτης, σε σύγκριση με ένα κόμμα το οποίο σπαράζεται από αντιθέσεις, δεν μπορεί να λύσει τα προβλήματά του και μπερδεύονται διάφορα θέματα κλπ.

Με αυτές τις σκέψεις σας ευχαριστώ πάρα πολύ που μου δώσατε την δυνατότητα να τις πω καταρχήν και ελπίζω όλοι μαζί να τις υλοποιήσουμε  στην πορεία.