«Εγκατάσταση Αιολικών Πάρκων σε Περιβαλλοντικά

Ευαίσθητες Περιοχές»Η μεγάλη άνοδος της διεθνούς τιμής του πετρελαίου έφερε ξανά στο προσκήνιο το ζήτημα του ενεργειακού αλλά και του περιβαλλοντικού προβλήματος της χώρας.  Αποτελεί ταυτόχρονα το γεγονός αυτό μια ευκαιρία για να αξιολογήσουμε τι έχει συντελεστεί στον τομέα αυτό κατά τα τελευταία χρόνια και τι πρέπει να γίνει, σε σχέση με την εξοικονόμηση ενέργειας, την απεξάρτηση από το πετρέλαιο και άλλες ρυπογόνες ενεργειακές πηγές, την εισαγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Οι ασχολούμενοι άμεσα με το θέμα, περιγράφουν την κατάσταση με τα πιο μελανά χρώματα.  Τα πάντα φαίνεται να βρίσκονται σε ένα τέλμα, ιδίως σε ότι αφορά την αναγκαία στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.  Δυστυχώς οι διεθνείς συγκρίσεις επιβεβαιώνουν τη διαπίστωση αυτή.

Πράγματι, η ελληνική οικονομία είναι κατά 36% περισσότερο σπάταλη σε ενέργεια από το μέσο όρο της Ε.Ε των «15».  Μάλιστα σε μια περίοδο που πολλές χώρες επεδίωξαν και πέτυχαν την απεξάρτηση τους από ρυπογόνα καύσιμα εμείς αποτελούμε αρνητική εξαίρεση.  Η ένταση ενέργειας και η εξάρτηση από το πετρέλαιο επιδεινώθηκαν κατά τη δεκαετία 1991-2000.

Αν και οι συνέπειες είναι προφανείς, φαίνεται πως δεν έχουν επαρκώς συνειδητοποιηθεί.

Ο υφιστάμενος τρόπος παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας επιβαρύνει θανάσιμα το περιβάλλον.  Κι αυτό έχει μια εσωτερική και μια διεθνή διάσταση.

Ακόμη κι αν εμείς αποφασίζαμε, λανθασμένα φυσικά, να αδιαφορήσουμε για το περιβάλλον, δηλαδή για την ποιότητα της ζωής μας της δικής μας και των μελλοντικών γενεών, δεν μπορούμε να κάνουμε το ίδιο σε ότι αφορά τη θέση μας ως προς τις διεθνείς διαστάσεις του προβλήματος.  Μετά την υπογραφή και από τη Ρωσία του πρωτοκόλλου του Κιότο, αναμένεται ότι θα επιταχυνθούν οι διαδικασίες για να τεθούν οι όροι του σε εφαρμογή.  Υπάρχει λοιπόν και ένα θέμα διεθνούς πλαισίου, η παραβίαση του οποίου δεν θα μπορεί να γίνεται χωρίς συνέπειες.

Από την άλλη πλευρά δεν θα πρέπει να υποτιμήσουμε και τις άμεσες πρακτικές συνέπειες στο κόστος της παραγωγής και της καθημερινής μας ζωής.  Η ενεργειακή ένταση και η πετρελαϊκή εξάρτηση επιβαρύνουν το κόστος της παραγωγής και το προϋπολογισμό του κάθε νοικοκυριού.  Διευρύνουν το εμπορικό έλλειμμα και επιδεινώνουν το πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας έναντι άλλων χωρών που πέτυχαν σημαντική ελάφρυνση των οικονομιών τους από το ενεργειακό κόστος, μέσα από πρόγραμμα εξοικονόμησης ενέργειας και εισαγωγής λιγότερο ενεργοβόρων τεχνολογιών. Πέραν του υψηλού κόστους, τα νοικοκυριά, οι επιχειρήσεις και η κοινωνία μας συνολικά μοιάζει με μια ανοχύρωτη πόλη και είναι εκτεθειμένη στις μεγάλες αυξήσεις,  αλλά και τις έντονες και αποσταθεροποιητικές διακυμάνσεις των διεθνών τιμών των καυσίμων.

Υπό το πρίσμα αυτών των κοινά αποδεκτών, θέλω να πιστεύω, διαπιστώσεων, θεωρώ ότι το ζήτημα της στροφής στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) και της εξοικονόμησης της ενέργειας πρέπει να τεθεί σε νέες βάσεις.

Δεν αρκεί να μιλάμε απλώς γι αυτές τις αλλαγές, ούτε αρκεί να τις θεωρούμε επιθυμητές γενικώς.  Πρέπει να τις αντιμετωπίσουμε ως μια κρίσιμη αναγκαία  και επείγουσα στρατηγικής σημασίας παράμετρο της οικονομικής ανάπτυξης και της κοινωνικής μας ζωής.  Για να χρησιμοποιήσω ένα κακοποιημένο όρο της τρέχουσας πολιτικής, το θέμα αυτό πρέπει να δούμε ως μια ώριμη όσο και επείγουσα «διαρθρωτική αλλαγή».  Μια διαρθρωτική αλλαγή όμως που απαιτεί την εμπλοκή του κράτους, των επιχειρήσεων, των νοικοκυριών, της τοπικής αυτοδιοίκησης, των τοπικών κοινωνιών, όλης της κοινωνίας.

Εδώ όμως, αναδύεται μια ολόκληρη βεντάλια αντιθέσεων που αν και δευτερεύουσες μπορούν να γίνουν κυρίαρχες και να μπλοκάρουν όλη τη προσπάθεια.  Είναι η αντίθεση ανάμεσα στο παλιό και το καινούργιο, τη συνήθεια και την αλλαγή, το ατομικό και το συλλογικό συμφέρον, το μερικό και το συνολικό, το τοπικό και το εθνικό.

Καθήκον της πολιτικής δεν είναι να παρακάμπτει υπαρκτές αντιθέσεις αλλά να δημιουργεί συνθήκες επίλυσής τους και πλαίσια αμοιβαίου οφέλους.

Αυτό δεν έγινε. Για να ακριβολογούμε έγινε το αντίθετο.  Ατέλειες και ασάφειες του θεσμικού πλαισίου, απουσία κινήτρων και ποινών και αντιτιθέμενα συμφέροντα, έχουν οδηγήσει σε τρία αρνητικά αποτελέσματα.  Πρώτον στη συνολική καθυστέρηση που σημειώσαμε προηγούμενα. Δεύτερον στην διαμόρφωση σε ορισμένες περιπτώσεις μιας αρνητικής στάσης σε τοπικές κοινωνίες που καλούνται να γίνουν αποδεκτές των νέων μορφών ενέργειας και τρίτο, στην ανάδειξη σε ορισμένες περιπτώσεις της δικαιοσύνης σε νομοθέτη και σε ρυθμιστικό παράγοντα για την επίλυση διαφορών.

Για να ξεφύγουμε από αυτή την ισορροπία της αδράνειας στην οποία ως χώρα έχουμε πιστεύω παγιδευτεί, πρέπει να ξεφύγουμε από τη μερικότητα και την αποσπασματικότητα των προσεγγίσεων που συχνά πρυτανεύουν και να διαμορφώσουμε μια συνολική, μακρόπνοη και συνθετική στρατηγική.  Συγκεκριμένα,

1. Πρέπει να διεκδικήσουμε ένα συνολικό σχέδιο με μακρόπνοους σαφείς όσο και δεσμευτικούς στόχους.  Η Ιρλανδία είναι η πρώτη χώρα που αποφάσισε την απόλυτη απεξάρτηση της από ορυκτά καύσιμα ως το 20030 και επέλεξε να επενδύσει πόρους και προσπάθειες σε μια οικονομία υδρογόνου.  Η Δανία προγραμματίζει ως το 20030 να καλύπτει το 50% των αναγκών της σε ηλεκτρισμό από αιολική ενέργεια.  Η Γερμανία προτίθεται να περικόψει τις  ρυπογόνες εκπομπές κατά 40% ως το 2020.  Ποιες είναι οι δικές μας στρατηγικές επιλογές;  Ποιες πολιτικές, ποια θεσμικά πλαίσια, ποια κίνητρα και ποιες υποδομές τις υποστηρίζουν;  Ασφαλώς θα χρειασθούν και άμεσες παρεμβάσεις.  Όμως αν αυτές δεν εντάσσονται σε ένα τέτοιο συνολικά σχέδιο φοβούμαι πως και πάλι οι κίνδυνοι εμπλοκής θα είναι ισχυροί.

2. Υπό το πρίσμα αυτό πρέπει να αναμορφωθεί το νομοθετικό και το θεσμικό πλαίσιο δεδομένου ότι ασάφειες, κενά και αντιφάσεις του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου έχουν σοβαρή ευθύνη για τη σημερινή κατάσταση.  Η επικείμενη κατάθεση του αναπτυξιακού νόμου πρέπει να αξιοποιηθεί για να διορθωθούν τουλάχιστον εκείνες οι ρυθμίσεις του προηγούμενου αναπτυξιακού νόμου που με την τελευταία τροποποίηση του το Δεκέμβριο του 2003 οδήγησε στην αποτελμάτωση σε ότι αφορά την προώθηση των ΑΠΕ. Πρέπει πάντως να σημειώσουμε ότι το φορολογικό νομοσχέδιο που κατατέθηκε πρόσφατα από την κυβέρνηση δεν προβλέπει πέραν της φορολογικής απαλλαγής για την εγκατάσταση φυσικού αερίου άλλες ρυθμίσεις αφήνοντας στο περιθώριο της καθαρές πηγές ενέργειας. Είναι αναγκαίο να προστεθούν έστω και την τελευταία στιγμή στο φορολογικό, διατάξεις για φοροαπαλλαγές για ηλιακά συστήματα όπως π.χ. ηλιακούς θερμοσίφωνες και φωτοβολταϊκά συστήματα.

3. Κρίσιμος κρίκος στον όλο ανασχεδιασμό της ενεργειακής πολιτικής αποτελεί ο ρόλος και η στάση της ΔΕΗ.  Η ΔΕΗ ιστορικά, διαδραμάτισε ένα καθοριστικό ρόλο στην εξασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας και την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας.  Με την μετοχοποίηση όμως της ΔΕΗ και την εισαγωγή της στο χρηματιστήριο, αλλοιώνεται ο χαρακτήρας και η αποστολή της αφού το συμφέρον των ιδιωτών μετόχων της απαιτεί άμεσα και διανεμόμενα κέρδη.  Είναι πολύ πιθανό επενδύσεις μακρόπνοες, ή υποστηρικτικές της στροφής σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας να αξιολογούνται ως κόστος και ως επιβάρυνση για την ίδια τη ΔΕΗ και τα άμεσα κέρδη των ιδιωτών μετόχων της.  Για το λόγο αυτό είναι αναγκαίο οι υποχρεώσεις της ΔΕΗ και ο ρόλος της στο όλο ενεργειακό μετασχηματισμό να προσδιορισθούν από την πολιτεία κατά τρόπο συγκεκριμένο και δεσμευτικό.

4. Τέλος καθοριστικός είναι ο ρόλος των τοπικών κοινωνιών αλλά και  των πολιτών γενικότερα.  Η ορθή ενημέρωση, η διαφάνεια των διαδικασιών, η αναμόρφωση των κινήτρων προς τις τοπικές κοινωνίες για την αποδοχή μονάδων ανανεώσιμων πηγών και ο έγκαιρος χωροταξικός σχεδιασμός μπορούν να αμβλύνουν τα προβλήματα που εμφανίσθηκαν.  Ειδικά μέτρα και σαφείς περιορισμοί είναι αναγκαία στην περίπτωση οικολογικά ευαίσθητων περιοχών.  Αλλά και στις υπόλοιπες είναι αναγκαίος ο έγκαιρος προσδιορισμός της φέρουσας ικανότητας της κάθε περιοχής, ώστε αυτή να είναι από τα πριν γνωστή τόσο στους κατοίκους όσο και στους επενδυτές. Στα θέματα όμως αυτά, θα περιμένουμε τα συμπεράσματα της δικής σας συζήτησης η οποία μέσα από τη σφαιρική αξιολόγηση της ως τώρα θετικής και αρνητικής εμπειρίας θα μπορέσει να καταλήξει σε συγκεκριμένες διαπιστώσεις και προτάσεις. Εύχομαι καλή επιτυχία ση συνέχεια των εργασιών σας και σας ευχαριστώ για τη δυνατότητα που μου δώσατε να μοιραστώ μαζί σας τις σκέψεις και τις ανησυχίες που μόλις σας εξέθεσα.