Ευχαριστώ κύριε πρόεδρε, ευχαριστώ όλους εσάς για την πρόσκληση και την ευκαιρία που μου δίνετε να είμαι σήμερα εδώ μαζί σας. 

Θέλω να χαιρετήσω το συνέδριό σας εκ μέρους του ΣΥΡΙΖΑ. Το παρακολουθούμε με ενδιαφέρον πρώτον, διότι αναζητήσεις και προβληματισμοί που σας απασχολούν υπήρχαν και υπάρχουν και στο χώρο της Αριστεράς και ειδικά του ΣΥΡΙΖΑ. Δεύτερον, διότι βρισκόμαστε σε μία νέα φάση της πολιτικής μας ζωής, στη φάση μετά τα Μνημόνια, μετά τα Προγράμματα, μία περίοδο κρισιμων επιλογών, αφού  αποφάσεις που θα πάρουμε το επόμενο διάστημα θα επηρεάσουν, όχι μόνο τους επόμενους μήνες ή τα επόμενα χρόνια μόνο, αλλά ίσως τις επόμενες δεκαετίες, διότι αφορούν το σχεδιασμό του μέλλοντος, την Ελλάδα που θέλουμε να δημιουργήσουμε, ενσωματώνοντας τα μαθήματα από την οδυνηρή εμπειρία της οικονομικής χρεοκοπίας και της κρίσης.

Είναι, νομίζω, εύλογο ότι αυτές οι επιλογές του μέλλοντος και οι συμμαχίες που το αφορούν δεν μπορούν να χωρέσουν σε σχήματα και διαχωριστικές γραμμές του παρελθόντος. Η αντίθεση, για παράδειγμα, μνημόνιο-αντιμνημόνιο που κυριάρχησε τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, με το τέλος των Προγραμμάτων προσαρμογής, με το τέλος των Μνημονίων, κλείνει τον κύκλο της.

Τώρα στο προσκήνιο έρχονται νέες, πιο θεμελιώδεις αντιθέσεις που αφορούν στο μέλλον των δικαιωμάτων, στην τύχη της Ευρώπης, στο εάν θέλουμε να γίνουμε μία περίκλειστη χώρα ή εάν θέλουμε να διεκδικήσουμε έναν χώρο πρωταγωνιστικό στην ευρύτερη περιοχή μας.

Επιτρέψτε μου, λοιπόν, να καταθέσω ορισμένες σκέψεις πάνω στην κεντρική πρόταση που διατύπωσε ο κ. Θεοδωράκης και το Ποτάμι, στην πρόταση δηλαδή για μία συμμαχία για μία προοδευτική Ελλάδα.

1. Προοδευτική Ελλάδα είναι, μία Ελλάδα που σέβεται τα δικαιώματα, που υπερασπίζεται τα δικαιώματα όλων, όχι μόνο των Ελλήνων, όχι μόνο των χριστιανών, όχι μόνο των ανδρών, όχι μόνο των λευκών. Τα δικαιώματα όλων όσων επιλέγουν τη χώρα μας ως προορισμό για να ζήσουν, να δημιουργήσουν, μόνιμα ή προσωρινά. Όμως, με αυτά που συμβαίνουν στην Ευρώπη και τον κόσμο, για να μπορέσει ο φιλελευθερισμός να παίξει αυτόν τον προοδευτικό του ρόλο, ως δύναμη για υπεράσπιση και διεύρυνση των δικαιωμάτων, θα πρέπει όχι απλώς να διαχωριστεί, αλλά και να αντιπαρατεθεί στο νεοφιλελεύθερο οικονομισμό, ο οποίος ανάγει τα πάντα στην παντοδυναμία των αγορών. Συμμαχία με το νεοφιλελευθερισμό, με κόμματα που έχουν προγράμματα που εμπνέονται από αυτόν, σημαίνει κατά την άποψή μου ακύρωση αυτού του προοδευτικού ρόλου του φιλελευθερισμού. Και τούτο γιατί αυτές οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές, διευρύνοντας τις ανισότητες και στο εσωτερικό των χωρών και στον κόσμο, συνθλίβουν τα δικαιώματα, δημιουργώντας έτσι το έδαφος για την άνοδο της ακροδεξιάς. Και αυτά δεν αποτελούν πρόβλεψη αλλά διαπίστωση, είναι ο απολογισμός του τι έγινε τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη και αλλού.

2. Ο στόχος για μια προοδευτική Ελλάδα είναι συνυφασμένος, με το στόχο για μια προοδευτική Ευρώπη. Η Ευρώπη είναι σαν να βρίσκεται σήμερα στη μέση ενός ορμητικού ποταμού. Αν μείνει εκεί, αν δεν κάνει τίποτα, υπάρχει ορατός κίνδυνος να πνιγεί με την επόμενη καταιγίδα. Και κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει μία νέα καταιγίδα είτε με τη μορφή μιας νέας κρίσης είτε με άλλες μορφές. Εάν γυρίσει πίσω, τότε το κόστος θα είναι βαρύτατο και οι κίνδυνοι μεγάλοι, όχι μόνο για τους λαούς της Ευρώπης, αλλά ίσως και για όλη την ανθρωπότητα. Πρέπει, λοιπόν, να κινηθεί μπροστά με όρους δημοκρατίας και με όρους κοινωνικούς. Γι’ αυτό δεν αρκεί σήμερα να μιλάμε για ευρωπαϊκό προσανατολισμό. Δεν αρκεί να μιλάμε γενικά για ευρωπαϊκή πορεία. Ποιοι είναι στα αλήθεια σήμερα ευρωπαϊστές; Αυτοί οι οποίοι υποστηρίζουν την αέναη λιτότητα που διαλύει την Ευρώπη; Ή αυτοί που υποστηρίζουν τα κλειστά σύνορα που την ακυρώνουν στην πράξη; Ευρωπαϊστές είναι σήμερα αυτοί που δρουν υπέρ αλλαγών με δημοκρατία και κοινωνική προστασια.

Όμως, όπως είπε πρόσφατα ο Χάμπερμας τα πολιτικά υποκείμενα για τις αλλαγές που έχει ανάγκη η Ευρώπη δεν υπάρχουν. Τα υφιστάμενα κόμματα που καταστατικά διακήρυξαν αυτόν το στόχο δεν έχουν ανταποκριθεί σε αυτόν. Άρα, το βάρος των αναγκαίων αλλαγών θα τον σηκώσουν νέα πολιτικά υποκείμενα τα οποία μένει να συγκροτηθούν, είτε εξαρχής είτε μέσω συμμαχιών και συνεργασιών. Ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται, στην πρώτη γραμμή αυτής της προσπάθειας στην κλίμακα της Ευρώπης. Χωρίς να κρύβουμε ή να αρνούμαστε την ταυτότητά μας, ως ένα κόμμα της ριζοσπαστικής αριστεράς, αξιοποιούμε ή επιχειρούμε και διανοίγουμε διαύλους επικοινωνίας με τον ευρύτερο προοδευτικό χώρο, για να υπάρξουν αναχώματα στις ακροδεξιές δυνάμεις αλλά και σε κάθε δύναμη η οποία θέλει να γυρίσει την Ευρώπη στις μαύρες εποχές του Μεσοπολέμου. Αλλά και για να συγκεντρωθούν οι αναγκαίες δυνάμεις ώστε να γίνουν οι θετικές αλλαγές.

3. Προοδευτική Ελλάδα δεν μπορεί να είναι μία περίκλειστη Ελλάδα. Αυτό αντίκειται στον πολιτισμό της χώρας μας, στις παραδόσεις και στην ιστορία μας, αλλά αντίκειται και στα ζωτικά συμφέροντα ασφάλειας. Οι ανάγκες της χώρας μας σήμερα επιβάλλουν να διεκδικήσουμε έναν πρωταγωνιστικό ρόλο στην περιοχή μας και να συβάλουμε ώστε η χώρα μας να γίνει ακόμη περισσότερο -γιατί ήδη είναι- πόλος ειρήνης, σταθερότητας και ισότιμης συνεργασίας στην ευρύτερη περιοχή. H ανάπτυξη της Ελλάδας εξαρτάται σε καθοριστικό βαθμό από μια Συνανάπτυξη των Βαλκανίων. Για να το πετύχουμε αυτό πρέπει να αναδειχθούμε διεθνώς σε μία δύναμη επίλυσης των προβλημάτων και εκκρεμοτήτων και όχι ως μία δύναμη που συντηρεί άλυτα τα προβλήματα. Και η Συμφωνία των Πρεσπών βρίσκεται, κατά την άποψή μας, προς αυτή την κατεύθυνση. Και είμαι βέβαιος ότι εφόσον έρθει στη Βουλή θα βρει την αναγκαία στήριξη.

4. Προοδευτική Ελλάδα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς μία βιώσιμη και δίκαιη αναπτυξη, μια οικονομία ανθεκτική σε εξωγενείς κρίσεις αλλά και σε ενδογενείς αποσυνθετικές δυναμεις. Σήμερα η κυβέρνηση υλοποιεί μία Αναπτυξιακή Στρατηγική η οποία λειτουργει ως μία γέφυρα μετάβασης, από τα Μνημόνια σε μία φάση όπου πρέπει να αξιοποιήσουμε θετικά και με ευθύνη τους βαθμούς ελευθερίας που έχουμε κατακτήσει. Είναι η πρώτη φορά, που η χώρα διαθέτει μία δίκη της Αναπτυξιακή Στρατηγική. Παράλληλα πρέπει να προετοιμάζουμε το επόμενο βήμα, να σχεδιάσουμε την επόμενη δεκαετία την επόμενη προγραμματική περίοδο, να αξιοποιήσουμε σωστά το επόμενο ΕΣΠΑ, να δούμε τις αλλαγές και τους μετασχηματισμούς που έχουμε να κάνουμε στην Ελλάδα του 2020-2030. Με τρόπο που να τελειώνουμε οριστικά με το παρελθόν και να μπορέσουμε να αναμετρηθούμε με τις νέες προκλήσεις: Με την κλιματική αλλαγή, με την 4η Βιομηχανική Επανάσταση, με τη θωράκιση της χώρας έναντι μελλοντικών κρίσεων.

5. Τελειώνω με ένα ακόμη σημείο. Νομίζω θα συμφωνήσουμε ότι μία από τις αιτίες της κρίσης που ζήσαμε στη χώρα μας και μία από τις αιτίες που η κρίση αυτή ήταν πιο βάναυση απ’ ότι σε άλλες χώρες, ήταν ότι το πολιτικό σύστημα που είχε διαμορφωθεί στην Ελλάδα είχε οδηγήσει, ιδίως τις τελευταίες δύο δεκαετίες, σε μια καρτελοποίηση της πολιτικής. Είχε διαμορφωθεί ένα σκληρό δικομματικό σύστημα, που λειτουργούσε ως ένα κλειστό καρτέλ εξουσίας. Εμείς τότε ως Συνασπισμός, ζήσαμε τη σκληρότητα αυτού του συστήματος. Και είναι ένα θαύμα που επιβίωσε ο Συνασπισμός και στη συνέχεια ο ΣΥΡΙΖΑ από αυτές τις πιέσεις. Επομένως, συμφωνώ, να μιλήσουμε σοβαρά για την αποκομματικοποίηση, αλλά στο πλαίσιο ενός τέτοιου καρτέλ; Αυτό δεν μπορεί να συμβεί. Πρέπει, λοιπόν, να σκεφθούμε σοβαρά το μέλλον του πολιτικού μας συστήματος. Και νομίζω ότι μια προοδευτική Ελλάδα σημαίνει ένα πολιτικό σύστημα που θα το εμπιστεύονται ξανά οι πολίτες. Και για να γίνει αυτό πρέπει να είναι ένα πολιτικό σύστημα ανοιχτό στην ανανέωση, πλουραλιστικό στη σύνθεσή του. Πρέπει, λοιπόν, αντί ενός νέου δικομματισμού, να δούμε το μέλλον με τους όρους ενός διπολισμού όπου δεν είναι υποχρεωτικό να υπάρχει ένα κόμμα – ο ΣΥΡΙΖΑ ποτέ δεν διεκδίκησε αυτό το ρόλο, μιας μονοκομματικής εξουσίας – αλλά μπορεί και πρέπει να είναι αστερισμοί ευρύτερων πολιτικών δυνάμεων και κομμάτων, στα πλαίσια των οποίων ο ρόλος μικρών κομμάτων μπορεί να είναι πάρα πολύ γόνιμος και σημαντικός.

Φιλες και φίλοι

Οι συμμαχίες και οι συνεργασίες στην πολιτική απαιτούν όχι σβήσιμο και απόκρυψη των διαφορών, αλλά αναγνώρισή τους. Εκείνο που έχει σημασία είναι η σύμπτωση ή η συμπόρευση σε κάποια πεδία, ενώ μπορεί να υπάρχουν διαφορές σε άλλα.

Παρά τις διαφορές, λοιπόν, που υπάρχουν ανάμεσα στον ΣΥΡΙΖΑ και το Ποτάμι, θέλω να παρατηρήσω ότι αρκετές στιγμές στη Βουλή ψηφίσαμε από κοινού νομοσχέδια που αφορούσαν δικαιώματα ή  συμπέσαμε σε απόψεις που αφορούν κρίσιμα θέματα της εξωτερικής πολιτικής και του ευρύτερου διεθνούς ρόλου της χώρας. Σας καλώ, λοιπόν, αναγνωρίζοντας τις διαφορές μας, να διαμορφώσουμε ένα χώρο διαλόγου που θα διεκδικεί συνθέσεις και συναινέσεις σε ορισμένα κεντρικά ζητήματα. Άλλωστε, αν έχει μείνει κάτι ελκυστικό και γοητευτικό στην πολιτική, αυτό είναι το απροσδόκητο, το μη συνηθισμένο, το «αλλιώς» όπως λέει το δικό σας σύνθημα. Το να παλεύουμε και να καταφέρνουμε κάτι το ανέφικτο να γίνεται εφικτό, με τη δίκη μας βούληση και δράση.

* Χαιρετισμός στο συνέδριο του Ποταμιού