1. Συμπληρώνεται ένας χρόνος από τότε που στο Καστελόριζο ο πρωθυπουργός ενημέρωσε τον ελληνικό λαό για την ανάγκη προσφυγής στον μηχανισμό δανεισμού της τρόικα για τη σωτηρία της χώρας. Σήμερα σχεδόν όλοι ομολογούν την αποτυχία, καθώς θα πράγματα γίνονται όλο και χειρότερα περιγράφοντας έναν φαύλο κύκλο που το τέρμα του είναι η χρεοκοπία. Και όμως η κυβέρνηση επιμένει σε αυτήν την καταστροφική πολιτική. Γιατί;

 

Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ελληνικό. Η αντιμετώπιση μιας κρίσης υπερχρέωσης με πολιτικές λιτότητας, κατά κανόνα οδηγεί:
Πρώτο, σε ένα φαύλο κύκλο χρέους – λιτότητας – ύφεσης.
Δεύτερο, σε μια δευτερογενή τραπεζική κρίση διότι πολλοί δανειολήπτες δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους.
Τρίτον, σε μετεξέλιξη της οικονομικής κρίσης σε κοινωνική και πολιτική.
Όλα αυτά έχουν επανειλημμένα επιβεβαιωθεί.
Ήδη σε Ουγγαρία και Ιρλανδία οι κυβερνήσεις του Μνημονίου έχουν ηττηθεί. Στην Πορτογαλία η κυβέρνηση παραιτήθηκε προληπτικά. Και στην Ισπανία ο σημερινός πρωθυπουργός ανακοίνωσε την απόσυρσή του από την πολιτική.

 

Στην τροχιά αυτή, της μετεξέλιξης δηλαδή της οικονομικής κρίσης σε έναν επικίνδυνο φαύλο κύκλο, σε μια νέα τραπεζική κρίση και σε μια κρίση κοινωνική, ενδεχομένως και πολιτική, έχουμε μπει και εμείς.

 

1.α. Μπορεί να ανακοπεί αυτή η πορεία; Υπάρχουν περιθώρια αντίδρασης από την κυβέρνηση; Γιατί δεν αλλάζει πολιτική;

 

Κατά την άποψή μου η πορεία αυτή δεν είναι αναστρέψιμη παρά μόνο αν διαμορφωθούν όροι για μια ανάταση και ανασύνταξη της κοινωνίας, καθώς και μια συνολική επανεκκίνηση της οικονομίας, με έμφαση σε μια διαφορετική ανάπτυξη και την πλήρη απασχόληση. Ακόμη και η συζητούμενη αναδιάρθρωση του χρέους, μόνο αν ήταν δραστική και μόνο αν υπηρετούσε ένα συνολικό σχέδιο οικονομικής και κοινωνικής ανασυγκρότησης θα μπορούσε να έχει αποτέλεσμα.

 

Η κυβέρνηση όμως αυτή δεν έχει ούτε τη θέληση ούτε τη δύναμη να αποτολμήσει μια τέτοια αλλαγή πορείας. Γι’ αυτό και μπήκαμε ξανά στον αστερισμό των σεναρίων.  

 

2. Ακόμη και οι στενότεροι συνεργάτες του πρωθυπουργού όπως ο κ. Παμπούκης, παραδέχονται πως δεν υπάρχει ολοκληρωμένο σχέδιο εξόδου από αυτήν την κρίση. Δεν υπάρχει γιατί δεν είναι ικανοί να φτιάξουν σχέδιο ή γιατί τελικά άλλος είναι ο σκοπός τους;

 

Τώρα το ανακαλύπτουν; Ή είναι το άλλοθι για λογικές fast-track; Δεν μπορούμε να προχωρήσουμε χωρίς ένα σχέδιο που θα λέει τι θέλουμε ως κοινωνία να παράγουμε, πώς, πού και για ποιον.

 

Αυτό όμως προϋποθέτει ότι η κοινωνία θα ανακτήσει το δικαίωμα και τη δυνατότητα να αποφασίζει να κάνει επιλογές, δικαίωμα που της έχει στερήσει η κυβέρνηση με την υπογραφή του Μνημονίου, την ποδοπάτηση του ελληνικού Συντάγματος και την περαιτέρω υποβάθμιση της βουλής. Αν οι αποφάσεις αυτές αφεθούν στις «αγορές» και στα κερδοσκοπικά κριτήρια των τραπεζών ή στα λόμπυ της εγχώριας και της διεθνούς διαπλοκής, θα οδηγηθούμε σε μεγάλες καταστροφές διότι θα είναι σαν να μην πήραμε κανένα μάθημα από την κρίση. 

 

3. Οι νέες περικοπές που ετοιμάζονται στους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα, δείχνουν πως αυτοί που κυβερνούν αν και “σοσιαλιστές”, δεν πιστεύουν ότι μια καλή κρατική μηχανή έχει σοβαρό ρόλο στην προσπάθεια της χώρας να αντιμετωπίσει την κρίση και να λάβει μέρος στο σχεδιασμό μιας νέας οικονομικής πολιτικής. Πόσο επικίνδυνη είναι αυτή η αντίληψη σε μια μικρή χώρα που δεν διαθέτει ιδιωτικό τομέα ικανό να σχεδιάσει και να επενδύσει στην ανάπτυξη;

 

Η πολιτική του Μνημονίου διέπεται από τη λογική ότι μειώνοντας τις δημόσιες δαπάνες κατά 30% το χρέος θα γίνει εξυπηρετήσιμο. Και μειώνοντας τους μισθούς στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα πάλι κατά 30% η οικονομία θα γίνει ανταγωνιστική. Επικίνδυνη «φόρμουλα» διότι για το χρέος δεν ευθύνονται οι δαπάνες αλλά η χαμηλή κοινωνική αποτελεσματικότητά τους, τα χαμηλά φορολογικά έσοδα και η άνιση κατανομή τους, καθώς και οι εξοπλισμοί. Για δε τη λεγόμενη ανταγωνιστικότητα δεν ευθύνονται οι μισθοί αλλά η δομή της παραγωγής και η άνιση διανομή των εισοδημάτων.

 

Γι’ αυτό και η αλήθεια είναι ότι η μείωση των δημόσιων δαπανών και των μισθών παραλύει τη δημόσια διοίκηση, βαθαίνει την ύφεση στην οικονομία και εκτινάσσει την ανεργία σε πρωτοφανή, για ειρηνική περίοδο, επίπεδα. Πρόκειται λοιπόν για μια πολιτική που στηρίζεται σε λανθασμένες θεωρητικές παραδοχές, έχει οικτρά κοινωνικά αποτελέσματα, άρα υπηρετεί μόνο συγκεκριμένα ταξικά και ιδιοτελή συμφέροντα, και γι’ αυτό πρέπει, όσο γίνεται πιο γρήγορα, να διαμορφωθούν οι όροι για να ανατραπεί.      

 

4. Διαρρέουν σχέδια για μεγάλες περικοπές στις εισηγμένες στο Χρηματιστήριο ΔΕΚΟ ώστε να γίνουν, όπως υποστηρίζουν, ελκυστικές στους ξένους επενδυτές. Μερικές από αυτές τις επιχειρήσεις, όπως για παράδειγμα η ΔΕΗ, έχουν στρατηγική σημασία για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Γιατί τους είναι παντελώς αδιάφορο αυτό;

 

Με ποιο δικαίωμα; Με ποια νομιμοποίηση τα σχεδιάζουν όλα αυτά; Τα μέτρα αυτά δεν ήταν στο εκλογικό πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ. Η μόνη πολιτική δύναμη που τα πρότεινε αυτά ήταν το κόμμα των κ.κ. Μάνου και Ανδριανόπουλου. Δεν πέτυχαν όμως ποτέ ευρεία αποδοχή από την κοινωνία.

 

Η κυβέρνηση αυτή δεν έχει λοιπόν καμία νομιμοποίηση να συζητά ή να προετοιμάζει ιδιωτικοποιήσεις επιχειρήσεων που διαχειρίζονται δημόσια αγαθά ή δραστηριοποιούνται σε τομείς κρίσιμους για την κοινωνία. Εκτός και αν θεωρεί ότι ακόμη και οι τυπικές διαστάσεις της Δημοκρατίας δεν έχουν πλέον  ισχύ.

 

4.α. Μπορούν όμως να μείνουν ως έχουν τα πράγματα;

 

Με την προγραμματική συμβολή του Συνασπισμού στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, επεξεργαστήκαμε και προτείναμε, πριν από δύο χρόνια, ένα ριζικά νέο μοντέλο δημόσιας επιχείρησης, διαφανές και υπό κοινωνικό έλεγχο, το οποίο δείχνει ότι υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις.

Όμως, μιας και μιλάμε για δημόσιες επιχειρήσεις και ιδιωτικοποιήσεις, εγώ θα πρότεινα τρία πολύ απλά πράγματα:

Πρώτο, να ανοίξουν οι φάκελοι όλων των ιδιωτικοποιήσεων που έγιναν ως τώρα: τι πουλήθηκε, πόσο πουλήθηκε, ποιοι ήταν οι σύμβουλοι της κυβέρνησης, ποιοι ήταν οι σύμβουλοι των αγοραστών, ποιοι έκαναν τις αποτιμήσεις, σε ποιον «ειδικό λογαριασμό» μπήκαν τα έσοδα, ποια ήταν η χρήση τους; Έστω και εκ των υστέρων, ο ελληνικός λαός έχει δικαίωμα να μάθει τι έγινε. Και, όπου χρειασθεί, να αποδώσει ευθύνες.  

Δεύτερον, από ειδικές επιτροπές που θα ορισθούν με διαφάνεια, να γίνει πλήρης αποτύπωση και όχι μόνο λογιστική αποτίμηση της σημερινής κατάστασης της κάθε ΔΕΚΟ, καταγραφή των προβλημάτων και των δυνατοτήτων. Να διερευνηθούν οι αιτίες των πρώτων και να προταθούν προγράμματα αξιοποίησης των δεύτερων.

Τρίτο, να προσδιορισθεί ο ρόλος της κάθε δημόσιας επιχείρησης με βάση τον παραγωγικό χάρτη της χώρας και τη νέα παραγωγική εξειδίκευση που πρέπει να επιδιωχθεί για να μπορέσει η κοινωνία να έχει μια οικονομία παραγωγική, ικανή να στηρίζει ένα κοινωνικό μοντέλο πλήρους απασχόλησης, και να έχει μια βιώσιμη θέση και ρόλο στο διεθνή καταμερισμό εργασίας.

 

Προφανώς όλα αυτά ξεφεύγουν από τα όρια της παρούσας κυβέρνησης και του συστήματος του συναινετικού και διαπλεκόμενου δικομματισμού, όμως δεν παύουν να αποτελούν αυτονόητες, ζωτικές και επείγουσες ανάγκες της κοινωνίας, συστατικά ενός σχεδίου εξόδου από την κρίση και τις αιτίες της.         

 

5. Στην πρόσφατη ομιλία του σε ακροατήριο Ελλήνων επιχειρηματιών ο Τζωρτζ Σόρος τόνισε ότι οι Ευρωπαίοι εισήλθαν στην κρίση γιατί δεν προέβλεψαν εγκαίρως ότι έρχεται η κρίση, διότι έχουν ελλιπείς θεσμούς για την αντιμετώπιση των κρίσεων και έχουν και μέτριους ηγέτες. Προσέθεσε μάλιστα πως τα πράγματα είναι πολύ σοβαρά και αν δεν πάρουν πολύ γρήγορες και συντεταγμένες αποφάσεις, η κατάσταση θα ξεφύγει. Γιατί οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν να συμφωνήσουν, ούτε στα αυτονόητα που επισημαίνει ένας διακεκριμένος καπιταλιστής;

 

Η Ε.Ε. ζει μια ολόπλευρη οικονομική και θεσμική κρίση, που είναι και μια κρίση νομιμοποίησης λόγω και του διευρυνόμενου δημοκρατικού της ελλείμματος. Είναι ανάγκη επομένως να ανακαλύψουμε ξανά τους λόγους ύπαρξης της Ε.Ε. και την προστιθέμενη αξία της για τους λαούς, μέσα από ένα άλμα προς τα μπροστά, για μια κοινωνική Ευρώπη πάνω σε νέες αρχές, βασισμένες στην αλληλέγγυα συνεργασία και όχι στο θεσμοθετημένο νεοφιλελευθερισμό και την ταξική μονομέρεια.

 

Οι δυνάμεις του χρηματιστικού κεφαλαίου, τμημάτων της γερμανικής κυρίως δεξιάς και της ακροδεξιάς, που σε πολλές χώρες «σηκώνει κεφάλι», φοβούνται μια τέτοια προοπτική. Την αντιμάχονται σκληρά.
Δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας βλέπουν τον κίνδυνο, διατυπώνουν μερικές φορές προτάσεις ορθές, αλλά αποσπασματικές, και την ίδια ώρα συναινούν στο συνολικό σχεδιασμό που οδηγεί την ευρωζώνη στη διάσπαση ή στο μαρασμό ή ακόμη και στην αποσύνθεση.
Μόνο η άνοδος της Αριστεράς και των κινημάτων, στην κάθε χώρα και στην Ευρώπη συνολικά, μπορεί να δημιουργήσει τη δυναμική για το αναγκαίο άλμα προς τα μπροστά και την επανίδρυση της Ευρώπης με όρους αλληλεγγύης.