1. Συζητούμε για πρόγραμμα εφαρμογής στο πεδίο της σημερινής πραγματικότητας ή κείμενο ιδεολογικής κατεύθυνσης για την οικονομία;

 

Αφετηρία μας είναι οι ανάγκες των εργαζόμενων τάξεων και της νεολαίας, καθώς και οι ανάγκες του περιβάλλοντος και της κοινωνίας συνολικά. Άμεση επιδίωξή μας είναι οι ώριμες αλλαγές και μάλιστα αλλαγές που να έχουν κάποιο άμεσο αποτέλεσμα.

 

Αυτό είναι αναγκαίο για να μπει ένα φρένο στον κατήφορο και να τιθασευτούν οι συνέπειες της κρίσης, αλλά δεν αρκεί. Η κρίση που ζούμε αποκαλύπτει τη χρεοκοπία ενός ολόκληρου συστήματος ιδεών και πολιτικής, του νεοφιλελεύθερου μοντέλου, του ίδιου του καπιταλισμού.

 

Επομένως οι άμεσες προτάσεις και οι ώριμες αλλαγές πρέπει να εντάσσονται σ’ ένα ευρύτερο σχέδιο εξόδου από την κρίση, αλλά και από το σύστημα που γεννά τις κρίσεις.

 

Συμπερασματικά, λοιπόν, οι προγραμματικές μας επεξεργασίες υπηρετούν τους άμεσους πολιτικούς μας στόχους σε σύνδεση όμως με το όραμά μας για ένα νέο σοσιαλισμό με ελευθερία και δημοκρατία.

 

Σε ό,τι αφορά την ιδεολογική διάσταση, η κρίση που ζούμε είναι και μια κρίση ιδεολογική. Η ιδέα ότι οι αγορές μπορούν να αυτορυθμίζονται, ότι η μεγιστοποίηση του κέρδους οδηγεί στην κοινωνική ευημερία και άλλες συναφείς, οδήγησαν και οδηγούν σε τραγικά αποτελέσματα.

 

Οι προγραμματικές επεξεργασίες μας, επομένως, δε γίνονται σ’ ένα κενό ιδεών. Αντίθετα στηρίζονται σε αξίες, ιδέες και πολιτικές που βρίσκονται στον αντίποδα και σε ευθεία ρήξη και αντιπαράθεση προς τις νεοφιλελεύθερες ιδέες που κυριάρχησαν και προς τις πολιτικές, που με παραλλαγές εφαρμόστηκαν τα τελευταία χρόνια από τις κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. 

 

2. Ποια είναι η «κεντρική ιδέα» του προγράμματος πάνω στην οποία χτίζονται τα μέτρα πολιτικής;

 

Ζούμε μια εποχή μεγάλων ανακατατάξεων. Δε ζούμε απλά μια εποχή αλλαγών. Ζούμε μια αλλαγή εποχής. Έχουμε μπει σε μια νέα ιστορική φάση.

 

Στον 19ο αιώνα κεντρικοί άξονες των κοινωνικών αγώνων ήταν η αναγνώριση και η κατοχύρωση των πολιτικών δικαιωμάτων των εργαζομένων και των γυναικών καθώς και η ρύθμιση της τιμής και των όρων διαπραγμάτευσης της εργατικής δύναμης, όπως μισθοί, ωράρια κλπ.

 

Στον 20ο αιώνα κεντρικοί άξονες ήταν η επέκταση και η μεγιστοποίηση της ανάπτυξης και οι δημόσιες πολιτικές  – κοινωνική ασφάλιση, κοινωνικό κράτος κλπ – για την αναδιανομή του αποτελέσματός της.

 

Στον 21ο αιώνα, σε κυρίαρχο άξονα των κοινωνικών και πολιτικών αγώνων αναδεικνύεται η διασφάλιση των προϋποθέσεων της ζωής, το ζήτημα που τίθεται, δηλαδή, είναι ποια ανάπτυξη, πώς και για ποιους, ποια η σχέση της με τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Το ζήτημα που τίθεται αφορά το σκοπό, τα κίνητρα και τα κριτήρια που παρακινούν, κατευθύνουν και αποτιμούν την οικονομική και εν γένει την ανθρώπινη δραστηριότητα. Πρόκειται για μια βαθιά αλλαγή, που οφείλεται στη συνειδητοποίηση της κλιματικής αλλαγής, στην οικολογική και την οικονομική κρίση. Όλα αυτά μας επιβάλουν να ξαναδούμε το νόημα της προόδου και το περιεχόμενο της ανάπτυξης σε σχέση με τις ανάγκες των ανθρώπων και του περιβάλλοντος.

 

Κεντρική ιδέα, λοιπόν, των προγραμματικών μας επεξεργασιών είναι η προσπάθεια σύνδεσης της πολιτικής μας με τις ιστορικές τάσεις και δυναμικές της εποχής μας. Θέλουμε να κάνουμε, από σήμερα, υπόθεση των καθημερινών κοινωνικών και οικολογικών αγώνων τη διεκδίκηση και την εφαρμογή πολιτικών που βάζουν τις ανάγκες των ανθρώπων πάνω από τα κέρδη και οδηγούν σε μια οικονομία των αναγκών και σε μια κοινωνία όπου τα συλλογικά αγαθά, οι αρχές της αειφορίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης θα γίνουν ο βασικός άξονας της συγκρότησής της.

 

3. Πώς συνδέετε αυτή την κεντρική ιδέα με την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης κρίσης που ζούμε;

 

Στις σημερινές συνθήκες βαθιάς οικονομικής, οικολογικής και κοινωνικής κρίσης η αριστερά δε μπορεί να αρκεστεί στην κριτική της νεοφιλελευθερισμού, ούτε μπορεί να υποτάξει την πολιτική της στην προοπτική μιας απλής επιδιόρθωσης των συστημάτων ρύθμισης και εποπτείας των αγορών. Αυτή η σύνθετη κρίση φέρνει στο προσκήνιο την ανάγκη για μια μεγάλη αλλαγή που θα οδηγήσει στην υιοθέτηση ενός νέου τρόπου παραγωγής, κατανάλωσης και διανομής του πλούτου, σε συνάρτηση με τους δημοκρατικούς θεσμούς και τους μηχανισμούς κοινωνικού ελέγχου που του αντιστοιχούν.

 

Γύρω απ’ αυτόν τον πυρήνα κτίζονται τα 3 επίπεδα των προτάσεων μας. Στο πρώτο επίπεδο είναι μέτρα που στοχεύουν στην ανάσχεση της κρίσης και στην αντιμετώπιση των συνεπειών της από τη σκοπιά των εργαζόμενων τάξεων με άμεσα και συγκεκριμένα μέτρα που θα στηρίζουν την απασχόληση, το εισόδημα και την ασφάλεια των εργαζομένων και θα αποτρέπουν τη μεταφορά του κόστους της κρίσης σε αυτούς.

 

Στο δεύτερο επίπεδο είναι αλλαγές και μετασχηματισμοί που αποσκοπούν στην υλοποίηση ενός εναλλακτικού σχεδίου ανάπτυξης.  Αυτό το σχέδιο θα απαντά συγκεκριμένα και πειστικά, από τη σκοπιά των εργαζόμενων τάξεων και των αναγκών της κοινωνίας και του περιβάλλοντος,  σε μια σειρά από θεμελιώδη ζητήματα όπως τι παράγουμε και πώς το παράγουμε ως κοινωνία, πώς διανέμουμε τον παραγόμενο πλούτο και τι καταναλώνουμε, πώς προστατεύουμε και αξιοποιούμε δημιουργικά το περιβάλλον, πώς αποκτούμε, αναπτύσσουμε και χρησιμοποιούμε τη γνώση προς όφελος της κοινωνίας συνολικά, πώς ορίζουμε το δημόσιο χώρο και τα συλλογικά αγαθά, πώς αντιλαμβανόμαστε τα κοινωνικά, τα πολιτικά και τα ατομικά δικαιώματα, πώς συμβάλλουμε στο να οργανωθεί η δημοκρατία και οι θεσμοί της.

 

Τέλος, τα παραπάνω συνδέονται με τη διαμόρφωση μιας στρατηγικής που θα αποσκοπεί στο να αναιρέσει τις δομικές αιτίες που προκαλούν τις καπιταλιστικές κρίσεις εν γένει, δηλαδή, στη διαμόρφωση μιας σύγχρονης σοσιαλιστικής στρατηγικής.

 

Δεν πρόκειται για τρία διαδοχικά στάδια, αλλά για ανάγκες και καθήκοντα επάλληλα που τίθενται στην κάθε χώρα ξεχωριστά, αλλά και στην Ευρώπη και τον κόσμο ταυτόχρονα.

 

4. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον όπου κυριαρχούν οι νεοφιλελεύθερες λογικές, είναι υλοποιήσιμο ένα τέτοιο πρόγραμμα;

 

Η κυβέρνηση και ορισμένα μέσα ενημέρωσης παρουσιάζουν την κρίση ως ένα μυστηριώδες φυσικό φαινόμενο. Ως μια φυσική καταστροφή απέναντι στην οποία δε μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα. Στην ουσία ασκούν μια τρομοκρατία στον κόσμο. Ο φόβος και ο τρόμος γίνονται στοιχεία μιας συντηρητικής διαχείρισης της κρίσης που σκοπό έχει να ρίξει τα βάρη στους εργαζόμενους. Όμως η κρίση δεν είναι φυσικό φαινόμενο. Είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένων πολιτικών και κοινωνικών αιτίων. Μπορούν, επομένως, να αντιμετωπιστούν με άλλες πολιτικές, άλλους συσχετισμούς και κοινωνικές σχέσεις.

 

Οι προγραμματικοί μας στόχοι συνιστούν πρόταση ρήξης, ανατροπής και υπέρβασης του πλαισίου που διαμορφώνει η κυρίαρχη σήμερα πολιτική στην Ελλάδα, την Ευρώπη και τον κόσμο. Επίσης έρχονται σε σύγκρουση με τις παγιωμένες καταστάσεις που έχει επιβάλει η πολύχρονη μονοπώληση της εξουσίας από τις δυνάμεις του δικομματισμού. Οι στόχοι που περιέχονται στο πρόγραμμά μας είναι ρεαλιστικοί. Είναι άμεσα διεκδικήσιμοι. Εφόσον αναπτυχθούν οι αντίστοιχοι αγώνες, κάποιοι από αυτούς μπορούν να επιτευχθούν ακόμη και σήμερα. Ωστόσο, έχουμε επίγνωση ότι η υλοποίηση του προγράμματος στο σύνολό του προϋποθέτει διαφορετικούς κοινωνικούς και πολιτικούς συσχετισμούς και διαφορετικές δομές εξουσίας, μια νέα κοινωνική και πολιτική πλειοψηφία, με πυρήνα της τις δυνάμεις της αριστεράς και της μαχόμενης οικολογίας.

5. Πέραν του Συνασπισμού, ενδεχομένως και των δυνάμεων που συμμετέχουν στο ΣΥΡΙΖΑ, υπάρχουν πολιτικές δυνάμεις σήμερα με τις οποίες μπορείτε να συνεργαστείτε προγραμματικά;

 

Το διαμορφωμένο πολιτικό σύστημα είναι μέρος του προβλήματος και όχι της λύσης του.  Δε μπορεί, κατά τη γνώμη μας, να δώσει διέξοδο από την κρίση από τη σκοπιά των εργαζόμενων τάξεων. Τα κόμματα της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, ειδικότερα, είναι ταυτισμένα με εκείνο ακριβώς το σύστημα, τις επιλογές και τις πολιτικές που ευθύνονται για την κρίση. Οι ευθύνες της ΝΔ είναι βέβαια τεράστιες. Αλλά το δημόσιο χρέος, η απελευθέρωση και η ιδιωτικοποίηση του τραπεζικού συστήματος, η άνιση κατανομή του πλούτου και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και των συλλογικών αγαθών δεν άρχισαν χθες.

 

Αγωνιζόμαστε, λοιπόν, για την ανασύνθεση του πολιτικού σκηνικού, την αλλαγή των συσχετισμών, την ανάδειξη του κόσμου της εργασίας και της γνώσης σε πρωταγωνιστή των εξελίξεων, την ενίσχυση των κοινωνικών κινημάτων και της κοινωνικής αριστεράς, τη διαμόρφωση μιας νέας σχέσης εμπιστοσύνης ανάμεσα στην κοινωνική και την πολιτική αριστερά.

 

Στην κατεύθυνση αυτή είμαστε ανοιχτοί σε διάλογο και συνεργασία με όλους όσους αναγνωρίζουν την ανάγκη της κοινής δράσης για την υπεράσπιση των συμφερόντων των εργαζόμενων τάξεων, την προστασία του περιβάλλοντος, την ανατροπή των νεοφιλελεύθερων πολιτικών και την υπέρβαση του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού.

 

6. Το πάγιο πολιτικό ερώτημα είναι «πού θα βρεθούν τα χρήματα» τα οποία απαιτούνται για την υλοποίηση των μέτρων κοινωνικής πολιτικής, στήριξης των εργαζομένων κλπ. Πώς απαντάτε προγραμματικά αυτό το ερώτημα;

 

Οι προτάσεις μας, εκτός των άλλων, συγκροτούν ένα νέο μοντέλο παραγωγής, δηλαδή αύξησης του κοινωνικού πλούτου και δίκαιης κατανομής του. Αυτή είναι η στρατηγική απάντησή μας στο πρόβλημα αυτό.

 

Από κει και πέρα ή μάλλον πριν απ’ αυτό, υπάρχει ένα ζήτημα αναδιανομής, αφού ως χώρα έχουμε ένα από τα πιο άνισα και άδικα συστήματα αναδιανομής σε όλη την Ε.Ε.

 

Το βασικό μέσο αναδιανομής, αν και όχι το μοναδικό, είναι η φορολογία.

 

Εκτιμούμε ότι αν οι φορολογικοί συντελεστές του πλούτου και των μεγάλων εισοδημάτων και η αποτελεσματικότητα του φορολογικού μας συστήματος ήταν στα μέσα ευρωπαϊκά επίπεδα, τότε τα φορολογικά έσοδα θα ήταν περισσότερα κατά 10-15 δις ευρώ το χρόνο. Το ζήτημα δεν είναι μόνο η διάχυτη φοροδιαφυγή, αλλά και η τεράστια φοροαποφυγή μέσω διάφορων φοροαπαλλαγών. Γι’ αυτό και ζητούμε άμεσα την αύξηση των φορολογικών συντελεστών για τα μεγάλα εισοδήματα, την κατάργηση των φοροαπαλλαγών προς ισχυρές οικονομικές ομάδες, τη φορολόγηση της μεγάλης ακίνητης περιουσίας, την προοδευτική αναμόρφωση του φορολογικού συστήματος, την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. 

 

Δυστυχώς, πρόταση νόμου που καταθέσαμε πρόσφατα για την κατάργηση των φοροαπαλλαγών για τις εμπορικού χαρακτήρα δραστηριότητες της εκκλησίας καταψηφίστηκε τόσο από τη ΝΔ όσο και από το ΠΑΣΟΚ.

 

7. Βλέπετε δυνατότητες περικοπών στον τομέα των δημόσιων δαπανών;

 

Βεβαίως. Μια άλλη πηγή εξοικονόμησης πόρων είναι ο τομέας των δημόσιων δαπανών. Εδώ, πέρα από τη δυνατότητα μείωσης των εξοπλιστικών δαπανών και διάφορων μορφών σπατάλης κυρίως λόγω κομματικοποίησης του κράτους, περιθώρια υπάρχουν μέσα από την ανακατανομή και την αλλαγή της χρήσης των πόρων. Υπάρχουν, δηλαδή, σημαντικά περιθώρια όχι περικοπών, αλλά αύξησης του κοινωνικού αποτελέσματος με τη χρήση των ίδιων πόρων, όπως π.χ. οι πόροι που δίνονται για την κατάρτιση, την επιδότηση επιχειρήσεων κλπ.   

 

Μια τρίτη πηγή εσόδων μπορεί να είναι η καταγραφή, η προστασία και η αξιοποίηση της δημόσιας ακίνητης περιουσίας και των κερδοφόρων δημόσιων επιχειρήσεων υπέρ του κοινωνικού συνόλου. Δηλαδή να μπει τέλος στη λεηλασία και το πλιάτσικο που ζήσαμε τελευταία, και όχι μόνο, χρόνια.