Συνέντευξη στην εφημερίδα «Καθημερινή» και την δημοσιογράφο Δώρα Αντωνίου.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που απαιτούνται από την κυβέρνηση της επομένης των εκλογών, προκειμένου να μπορέσει η χώρα να προχωρήσει, δεδομένου του πλαισίου που διαμορφώνει η συμφωνία;

Η επόμενη τετραετία ίσως αποδειχθεί η πιο κρίσιμη της μεταπολεμικής μας ιστορίας. Διότι είτε θα μπορέσουμε να βάλουμε τις βάσεις για να βγούμε από την κρίση με ένα νέο υπόδειγμα σύγχρονης, βιώσιμης και δίκαιης ανάπτυξης ή θα μείνουμε κολλημένοι στα τέλμα της κρίσης για πολλά χρόνια ακόμη. Η άποψη επομένως ότι το έργο της επόμενης κυβέρνησης θα είναι απλώς η πιστή τήρηση της συμφωνίας είναι παγιδευτική. Το νέο μνημόνιο θα πρέπει να υλοποιηθεί ως τμήμα ενός ευρύτερου σχεδίου που θα αλλάξει τη χώρα σε όλους τους τομείς. Διαφορετικά, αν περιοριστεί μόνο στην πιστή τήρηση του μνημονίου, θα αποτύχουν και το μνημόνιο και η κυβέρνηση. Η νέα κυβέρνηση λοιπόν θα έχει ένα σύνθετο καθήκον: θα πρέπει να υλοποιεί τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί με τρόπο που να δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την όσο γίνεται πιο γρήγορη υπέρβαση των μνημονίων και την απεμπλοκή από το καθεστώς εποπτείας και ασφυκτικού ελέγχου που μας έχει επιβληθεί.

Μπορεί η προσπάθεια αυτή να γίνει από ένα κόμμα, ακόμη και με αυτοδυναμία, ή απαιτείται ευρύτερη συναίνεση και συνεργασίες; Σε μία διαδικασία αναζήτησης εταίρων υπάρχουν εκ των προτέρων αποκλεισμοί;  Σε ποιους θα στραφείτε την επομένη των εκλογών;

Η αυτοδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ είναι προϋπόθεση για την υλοποίηση του συνολικού του σχεδίου. Ομως, πέραν αυτού, αν στην παρούσα φάση προέχει η ανάγκη για πολιτική σταθερότητα, τότε πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι αυτή μπορεί να υπηρετηθεί από αυτοδύναμη πλειοψηφία του ΣΥΡΙΖΑ και κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Αλέξη Τσίπρα. Όλα τα άλλα περικλείουν μικρότερους ή μεγαλύτερους κινδύνους αστάθειας και παλινδρομήσεων. Σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα βέβαια, οι προτεραιότητες μπορούν και πρέπει να αλλάξουν. Προσωπικά έχω μιλήσει πολλές φορές για την ανάγκη να αντιμετωπίσουμε τη βαθιά κρίση εμπιστοσύνης και αντιπροσώπευσης, που ζούμε ως κοινωνία, με ριζική ανανέωση και ανασύνθεση της πολιτικής μας ζωής, γεγονός που μπορεί να διευκολυνθεί, εκτός των άλλων, με την κατάργηση του μπόνους των 50 εδρών και την εισαγωγή του εκλογικού συστήματος της απλής αναλογικής.

Αν άρχιζε τώρα η διαπραγμάτευση, θα κάνατε κάτι διαφορετικά; Έγιναν λάθη;

Τα όποια λάθη ή παραλείψεις μπορεί να επηρέασαν αλλά δεν καθόρισαν το αποτέλεσμα. Αυτό καθορίστηκε τελικά από τους συσχετισμούς σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Η μακρά διάρκεια των διαπραγματεύσεων είχε να κάνει με το γεγονός ότι οι δανειστές δεν δέχονταν να συζητήσουμε επί κάποιας συμφωνίας με επαρκή χρονικό ορίζοντα και χρηματοδότηση. Αντιθέτως, μέχρι και το δημοψήφισμα, συζητούσαν μόνο για το κλείσιμο της 5ης αξιολόγησης του δεύτερου μνημονίου, αφήνοντας όλα τα άλλα ανοιχτά. Επίσης το ύψος της χρηματοδότησης οφείλεται στο μεγάλο κόστος εξυπηρέτησης του συσσωρευμένου χρέους, που μας κληροδότησαν οι κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ., και τις πληγές που άφησε ανοικτές το PSI στο τραπεζικό σύστημα. Από τα 86 δισ. ευρώ της νέας συμφωνίας τα 53 περίπου, ή το 62%, πάνε σε τόκους και χρεολύσια του παλαιού χρέους. Από τη διαπραγμάτευση επομένως μπορούμε να αντλήσουμε διδάγματα. Αυτά όμως δεν δικαιώνουν την πολιτική του παρελθόντος, αλλά είναι αναγκαία για να αντιμετωπίσουμε ανάλογες καταστάσεις στο μέλλον.

Τι περιθώρια υπάρχουν για βελτίωση των όρων της συμφωνίας;

Σε κάθε συμφωνία υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης αν υπάρχει η σχετική βούληση των εμπλεκόμενων μερών. Η συγκεκριμένη συμφωνία αυτό το προβλέπει και «θεσμικά». Αναγνωρίζει τις αρνητικές συνέπειες από την υποβάθμιση των υπηρεσιών υγείας, παιδείας και γενικά των δημόσιων υπηρεσιών. Δίνει επίσης τη δυνατότητα βελτίωσης λόγω του ότι οι στόχοι για το δημοσιονομικό πλεόνασμα έχουν μειωθεί. Έτσι κάθε υπέρβασή τους θα επιτρέπει τη διάθεση σημαντικών ποσών για την υποστήριξη κοινωνικών υποδομών ή ενισχύσεις σε πληττόμενα στρώματα του πληθυσμού. Ακόμη, η ίδια η συμφωνία αναγνωρίζει ότι ο συγκεκριμένος τρόπος ρύθμισης πολλών θεμάτων είναι αντικείμενο περαιτέρω διαπραγμάτευσης. Τέλος, κάθε μέτρο θα αξιολογείται με βάση τα κοινωνικά και οικονομικά αποτελέσματα από την εφαρμογή του, γεγονός που δημιουργεί ευκαιρίες για εναλλακτικές ρυθμίσεις των σχετικών θεμάτων.

Πού αποδίδετε τη μεγάλη αποσυσπείρωση που καταγράφουν οι δημοσκοπήσεις στους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ; Γιατί θα πρέπει να σας ξαναψηφίσουν;

Η αρχική αποσυσπείρωση οφείλεται στην απόσταση ανάμεσα στις προσδοκίες και την πραγματικότητα. Ηδη, όμως, στο μέτρο που κατανοούνται τα πυκνά γεγονότα, δίνει τη θέση της σε μια επανασυσπείρωση που δεν είναι θορυβώδης αλλά  δυναμώνει όσο προσεγγίζουμε τις εκλογές. Οσες και όσοι ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ δεν το έκαναν από λάθος, ούτε από ρηχή παρόρμηση αλλά από μια βαθύτερη ανάγκη. Η πλειοψηφία της κοινωνίας συνειδητοποιεί την ανάγκη για βαθιά αλλαγή στους συλλογικούς όρους της κοινωνικής μας ζωής.

Απαιτεί νέους όρους άσκησης της εξουσίας ώστε οι πολίτες να μη μένουν στο περιθώριο, χωρίς ρόλο και φωνή. Διεκδικεί νέες σχέσεις κράτους-κοινωνίας- αγοράς και νέα κατανομή των δικαιωμάτων και του πλούτου ώστε να μη γιγαντώνονται η ανεργία, η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός. Κατανοεί την ανάγκη για νέο παραγωγικό μοντέλο που να δημιουργεί απασχόληση και να διασφαλίζει τη βιώσιμη συμμετοχή στην Ευρώπη και στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Οχι μόνο λοιπόν όσοι ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ αλλά και πολλοί άλλοι μπορεί να επιλέξουν τον ΣΥΡΙΖΑ, διότι η αρχική ανάγκη δεν έχει εκλείψει, και διότι αυτό είναι έργο μακράς πνοής που μόλις ξεκίνησε.

Έγινε ο ΣΥΡΙΖΑ μνημονιακό κόμμα, εγκατέλειψε αρχές και αξίες, δεν αξιοποίησε τις δυνατότητες που υπήρχαν για μια εναλλακτική πολιτική, όπως σας κατηγορούν αυτοί που αποχώρησαν;

Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν εγκατέλειψε αρχές και αξίες αλλά αντιμετώπισε έναν ασύμμετρο πόλεμο διαρκείας εξαιτίας του οποίου υποχρεώθηκε σε έναν αναγκαίο συμβιβασμό. Υποχώρησε. Δεν υποτάχθηκε ούτε μεταλλάχθηκε. Υποχώρησε από θέσεις που δεν μπορούσε άλλο να κρατήσει διότι έκρινε ότι δεν είχε δικαίωμα να διακινδυνεύσει μια απροσδιόριστης έκτασης κοινωνική καταστροφή. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Οσοι αρνούνται την πραγματικότητα δεν μπορούν να κάνουν τίποτε για την αλλαγή της. Διότι το θέμα δεν είναι πώς να κάνουμε μια ηθικολογική κριτική στην υπάρχουσα κατάσταση, αλλά πώς θα την αλλάξουμε. Το θέμα δεν είναι να επικαλούμαστε απλώς αρχές και αξίες αλλά πώς θα τις μετασχηματίσουμε σε ζωντανές και υλοποιήσιμες πολιτικές, υπέρ των εργαζομένων και της κοινωνίας, στον συγκεκριμένο χώρο και χρόνο. Αυτή την πρόκληση αντιμετωπίζει η Αριστερά στην εποχή μας. Και σʼ αυτήν ο ΣΥΡΙΖΑ προσπαθεί να ανταποκριθεί. Ο αναχωρητισμός από την πρόκληση αυτή δεν συνιστά διέξοδο αλλά αναδίπλωση και υποχώρηση.

Το δημοψήφισμα ήταν ένα σημείο καμπής στην κυβερνητική θητεία. Ηταν σωστή επιλογή;

Την ορθότητα της επιλογής την αποδεικνύει τελικά το ίδιο το αποτέλεσμα:

Πρώτον, το δημοψήφισμα και το συντριπτικό «όχι» είχε μια παγκόσμια απήχηση, κατέστη πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο συμβάν, σημείο αναφοράς όλων όσοι αγωνίζονται για δημοκρατία, δικαιοσύνη και ελευθερία, μια ισχυρή εθνική πολιτισμική επένδυση για το μέλλον.

Δεύτερον, μέχρι το δημοψήφισμα, ισχυρά κέντρα ισχύος της συντηρητικής Ευρώπης και εγχώρια συμφέροντα είχαν ως βασικό τους στόχο όχι τη σύναψη συμφωνίας αλλά την ανατροπή της κυβέρνησης και τον εξαναγκασμό του Αλέξη Τσίπρα σε παραίτηση. Και το επιχείρησαν με έργα και όχι μόνο με λόγια. Το συντριπτικό «όχι» της μεγάλης πλειοψηφίας του ελληνικού λαού σήμανε την οριστική ήττα των σχεδίων αυτών και όσων είχαν επενδύσει στη στρατηγική της «αριστερής παρένθεσης».

Τρίτον, μέχρι την προκήρυξη του δημοψηφίσματος δεν υπήρχε στο τραπέζι των συζητήσεων πρόταση για συμφωνία με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση και επαρκή χρονικό ορίζοντα υλοποίησής της. Το μόνο αποδεκτό αντικείμενο συζήτησης για τους δανειστές ήταν, όπως είπα ήδη, η ολοκλήρωση της τελματωμένης από τον περασμένο Αύγουστο 5ης αξιολόγησης μαζί με ένα νέο, σκληρό μνημόνιο. Μετά το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου έχουμε μια 3ετούς διάρκειας συμφωνία, με πλήρη κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών της χώρας, με πολύ χαμηλότερα πρωτογενή πλεονάσματα, και ρητή δέσμευση για ρύθμιση του χρέους σε προσδιορισμένο χρόνο και με σχετικά καθορισμένο περιεχόμενο, ενώ μέχρι τότε η μόνη συζήτηση που γινόταν για το χρέος ήταν η απλή επανάληψη της εξαγγελθείσας, αλλά ουδέποτε υλοποιηθείσας, δέσμευσης του Νοεμβρίου του 2012.