•  Λίγες ημέρες πριν την 1-1-2001, και το πολυδιαφημισμένο επίτευγμα της ένταξης της Ελλάδας στην ΟΝΕ έχει αρχίσει να ξεθωριάζει. Κάτι η άνοδος του πληθωρισμού, κάτι διεύρυνση του ελλείμματος στο ισοζύγιο, κάτι, κυρίως, το ΧΑΑ, το κλίμα αλλάζει άρδην.

Τα τελευταία χρόνια, ζούσαμε σε μία εν πολλοίς εικονική πραγματικότητα. Τώρα όμως ήρθε η ώρα της αλήθειας, ήρθε η ώρα της “πραγματικής” πραγματικότητας, η οποία, απ’ ό,τι φαίνεται, βρίσκει εντελώς απροετοίμαστη την ελληνική κυβέρνηση. Λίγες εβδομάδες πριν από την επίσημη ένταξή μας στην ΟΝΕ, έκανε την εμφάνιση του το φαινόμενο που οι οικονομολόγοι έχουν ονομάσει “ασύμμετρα σοκ”, το γεγονός δηλαδή ότι σε ένα ενιαίο νομισματικό περιβάλλον στο οποίο συνυπάρχουν χώρες με διαφορετικές οικονομικές διαρθρώσεις, το ίδιο πρόβλημα επιδρά διαφορετικά σε κάθε οικονομία. Για παράδειγμα, το σημερινό πρόβλημα, που είναι η αλματώδης αύξηση της τιμής του πετρελαίου, πλήττει μεν όλες τις χώρες της Ε.Ε., ωστόσο μία οικονομία με εμπορικό πλεόνασμα απορροφά αυτό το σοκ, ενώ, αντιθέτως, σε μια οικονομία σαν την Ελληνική, με το μεγάλο έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου, το ίδιο πρόβλημα γίνεται πιο οξύ.

• Έχουν αναζητηθεί τρόποι αντιμετώπισης των “ασύμμετρων σοκ”;

Στο τραπέζι έχουν πέσει δύο προτάσεις: Η πρώτη, η οποία διατυπώθηκε από τον σημερινό Υπουργό Ανάπτυξης Ν. Χριστοδουλάκη σε μια σύνοδο της Ε.Ε. το 1998, υποστηρίζει τη σύσταση ενός ειδικού ταμείου, το οποίο θα συνδράμει οικονομικά τις χώρες που θα πλήττονται από τα ασύμμετρα σοκ. Η ιδέα, όμως, αυτή δεν πρχώρησε. Η δεύτερη πρόταση κατατίθεται από τους Ευρωπαίους οικονομολόγους που εργάζονται για μια εναλλακτική οικονομική πολιτική και υποστηρίζει ότι, όπως την περασμένη δεκαετία οι χώρες που είχαν υπερβολικό έλλειμμα μπήκαν σε μία διαδικασία σύγκλισης και υποχρεώθηκαν να εφαρμόσουν ειδικά προγράμματα μείωσης του ελλείμματος, τώρα πρέπει να μπουν σε μια ανάλογη διαδικασία οι χώρες που έχουν ανεργία πάνω από 6% και να τους ζητηθεί να εφαρμόσουν ειδικά προγράμματα που να διασφαλίζουν τη μείωση της ανεργίας, π.χ. κατά 20% το χρόνο. Αυτό σημαίνει, πρακτικά, ότι η χώρα που είναι σε επίπεδο υπερβολικής ανεργίας θα πρέπει να εφαρμόσει ειδικές πολιτικές σε συνεννόηση με την Ε.Ε. και ακριβώς γι’ αυτό το λόγο να μπορεί να εξαιρεθεί για ένα διάστημα από το Σύμφωνο Σταθερότητας.

• Η κυβέρνηση πάντως ισχυρίζεται ότι μεριμνά για την καταπολέμηση της ανεργίας, γι’ αυτό και προωθεί το νομοσχέδιο για τις εργασιακές σχέσεις.

Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι το νομοσχέδιο αυτό μπορεί να επηρεάσει θετικά την ανεργία, διότι το πρόβλημα της ανεργίας στην Ελλάδα δεν είναι θέμα εργασιακών σχέσεων. Είναι θέμα εξειδίκευσης της οικονομίας, είναι θέμα κατάκτησης των νέων πεδίων στα οποία αναπτύσσεται η παγκόσμια οικονομία. Εδώ φλυαρούν περί “νέας οικονομίας” και στην πραγματικότητα είμαστε οι ουραγοί της Ευρώπης. Το θέμα της ανεργίας συνδέεται και με τους ρυθμούς της οικονομικής μεγέθυνσης. Κυρίως, όμως, συνδέεται με την ποιότητα της ανάπτυξης, γι’ αυτό αφορά στο σύνολο της κυβερνητικής πολιτικής και όχι το Υπουργείο Εργασίας.

• Ο Συνασπισμός αντιπαραβάλλει στο νομοσχέδιο Γιαννίτση το 35ωρο χωρίς μείωση αποδοχών. Βρίσκει ανταπόκριση το αίτημα αυτό στην κοινωνία;

Όταν στην προηγούμενη Βουλή καταθέσαμε το σχέδιο νόμου για το 35ωρο, αρκετοί Βουλευτές από τα άλλα κόμματα μας αντιμετώπιζαν ως αιθεροβάμονες. Επομένως, δεν μπορεί να μην νοιώθουμε ικανοποίηση σήμερα που το 35ωρο συζητείται από την ελληνική κοινωνία. Το 35ωρο είναι μια πρόταση με οικονομικό περιεχόμενο, η οποία, όμως, έχει και πολιτισμικές διαστάσεις. Έχει, δηλαδή, μία αξία ουσιαστική, αλλά και συμβολική.

Δεξιά πολιτική μέσω του ΧΑΑ

• Το κυρίαρχο θέμα συζήτησης δεν είναι το 35ωρο, αλλά η κατρακύλα του ΧΑΑ και οι “εγκλωβισμένοι” μικροκαταθέτες.

Διαβλέπετε τον κίνδυνο να χρησιμοποιηθεί η Σοφοκλέους και οι “ελεύθεροι πολιορκημένοι” της ως μοχλός πίεσης για την περαιτέρω σκλήρυνση της οικονομικής πολιτικής;

Μπορούμε να μιλήσουμε για ένα ευρύτερο τόξο δυνάμεων που πιέζουν διαρκώς για τη μετατόπιση της οικονομικής πολιτικής σε πιο ακραιφνείς νεοφιλελεύθερες λύσεις. Σε μαζικότερες ιδιωτικοποιήσεις, σε μεγαλύτερη εμπορευματοποίηση των δημοσίων αγαθών, σε νέους τρόπους συμπίεσης του εργατικού εισοδήματος κ.λπ. Διαγράφεται ένα σενάριο δεξιάς στροφής. Εδώ εντάσσονται διεργασίες στο ΠΑΣΟΚ, το υπό εκκόλαψη κόμμα Αβραμόπουλου, οι πιέσεις κατά του ΣΥΝ, κ.λπ.

• Η σκλήρυνση της οικονομικής πολιτικής απ’ τη μία και η επαγγελία μιας νέας χρηματιστηριακής άνοιξης από την άλλη, εντάσσονται, κατά την άποψή σας, σε ένα πολιτικό σχέδιο, το οποίο έχει ορίζοντα τις επόμενες εκλογές;

Όντως, ορισμένοι θεωρούν ότι με άξονα τις μαζικές και άνευ όρων ιδιωτικοποιήσεις μπορεί να στηθεί ένας νέος κερδοσκοπικός χρηματιστηριακός κύκλος, ο οποίος θα μπορούσε να αξιοποιηθεί πολιτικά. Θα ήμασταν, όμως, άδικοι, αν δεν παραδεχόμασταν ότι αυτή η γραμμή αμφισβητείται και μέσα στο ΠΑΣΟΚ. Υπάρχει, δηλαδή, μια άλλη προβληματική, η οποία υποστηρίζει ότι το κλίμα στις επόμενες εκλογές θα το προσδιορίσει, όχι το χρηματιστήριο, αλλά το ύψος της ανεργίας, το εισόδημα των εργαζομένων, η βιωσιμότητα της ανάπτυξης, το ζήτημα του περιβάλλοντος. Εμείς ως Αριστερά έχουμε χρέος να ενισχύσουμε αυτήν τη γραμμή σκέψης, όχι μόνο για να επηρεάσουμε το χώρο του ΠΑΣΟΚ, αλλά, κυρίως, επειδή αποτελεί βιώσιμη στρατηγική για το μέλλον. Πρέπει, μ΄ άλλα λόγια, να κάνουμε ξανά την πλήρη απασχόληση στόχο πολιτικό και όχι απλώς συμβολικό, πρέπει τα θέματα του περιβάλλοντος να γίνουνε κριτήριο της πολιτικής και όχι συμπλήρωμά της και, τρίτον, πρέπει να επανακαλύψουμε τα δημόσια αγαθά, τα οποία θρυμματίζονται και με τις ιδιωτικοποιήσεις υπάρχει κίνδυνος να αποκλεισθούν ακριβώς από εκείνους που τα έχουν μεγαλύτερη ανάγκη.

Το Σιάτλ και η Αριστερά

• Η πρόσφατη σύνοδος της Χάγης για τις κλιματικές αλλαγές, κατέληξε σε φιάσκο. Τι προοιωνίζεται αυτή η εξέλιξη;

Το συγκλονιστικότερο γεγονός που αναδείχθηκε στην Χάγη είναι ότι ακόμη και ο αέρας έχει ενταχθεί στη λογική της εμπορευματοποίησης. Φοβάμαι ότι δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ότι μπαίνουμε σε μία φάση ολοκληρωτικού καπιταλισμού, όπου τα πάντα, πράγματα και άνθρωποι, αντιμετωπίζονται ως εμπορεύματα.

• Πάντως, οι ριζικές εξελίξεις που μόλις περιγράψατε, έχουν αρχίσει ήδη να διεγείρουν κάποιες αντιδράσεις, όπως, επί παραδείγματι, τις μαζικές διαδηλώσεις διαμαρτυρίας στο Σιάτλ και την Πράγα.

Το Σιάτλ δεν ήταν απλώς μια διαδήλωση. Ήταν μία καμπή, ο προπομπός, ίσως, μιας νέας ιστορικής φάσης. Στη δεκαετία του 90 ζήσαμε την κρίση του καθολικού, το θρίαμβο του μερικού, την αποσπασματική πρόσληψη της πραγματικότητας, την εξατομίκευση των αντιδράσεων. Με το Σιάτλ επανέρχεται στην επιφάνεια το “όλον”. Αντικείμενο αντιπαράθεσης γίνεται πλέον ο ίδιος ο καπιταλισμός. Όταν λέμε “οι άνθρωποι πάνω από τα κέρδη”, αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με την παγκοσμιοποίηση, έχει να κάνει με την ίδια την ουσία του καπιταλισμού. Πιστεύω ότι σήμερα οι κοινωνίες είναι ώριμες για ένα νέο, καθολικό, κοινωνικό κίνημα. Ένα κίνημα που θα είναι, ταυτόχρονα, και οικονομικό και οικολογικό και φεμινιστικό και ευρύτερα πολιτιστικό. Και διεκδικητικό και πολιτικό. Δεν υποτιμώ τις δυσκολίες. Βλέπουμε, ωστόσο μία “ώσμωση” αξιών. Δεν μπορεί σήμερα ένα συνδικαλιστικό κίνημα να μην είναι και οικολογικό και φεμινιστικό. Όπως από την άλλη, δεν μπορεί το οικολογικό και το φεμινιστικό κίνημα να μην θέτει και ζητήματα καθολικά. Αυτή είναι, κατά την άποψή μου, η νέα μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίζουμε ως αριστερά. Μια πρόκληση που μας τραβάει από το μανίκι, για να ξεφύγουμε από τη μιζέρια των αποτυχιών και των απογοητεύσεων, των τακτικισμών, των προσωπικών στρατηγικών που δεν ενδιαφέρουν πλέον κανένα και να εργαστούμε για μία νέα προοπτική για την Αριστερά και την κοινωνία ξεπερνώντας προκαταλήψεις, διαχωρισμούς και “συνήθειες” του παρελθόντος.