1) Υπάρχει κατά τη γνώμη σας σήμερα οικονομική κρίση στην Ελλάδα;

 

Βρισκόμαστε στο μέσο ενός τριγώνου αστάθειας: Μέση Ανατολή, Βαλκάνια, Νότια Ευρώπη. Μια επίθεση κατά του Ιράν από το Ισραήλ ή τις ΗΠΑ θα μας έπληττε άμεσα. Κι όμως η κυβέρνηση επέτρεψε στο Ισραήλ να κάνει ασκήσεις στον εναέριο χώρο μας. Τα Βαλκάνια πάλι από προωθητικός ως τώρα παράγοντας της ελληνικής οικονομικής ανάπτυξης, ενδέχεται να γίνουν παράγοντας αστάθειας αν η κρίση βαθύνει στην Τουρκία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Τέλος, όλη η Νότια Ευρώπη, από την Πορτογαλία, την Ισπανία, την Ιταλία ως την Ελλάδα νοιώθει  την πίεση του ακριβού ευρώ, γεγονός που, σε συνδυασμό με τις ασκούμενες πολιτικές στις χώρες αυτές, τις καθιστά, κατά πολλούς, ως τον αδύναμο κρίκο και το μαλακό υπογάστριο της ευρωζώνης.

 

Η κρίση, συνεπώς,  που μας απειλεί δεν είναι μόνον οικονομική. Έχουμε εισέλθει σε μια φάση με ποιοτικά νέα χαρακτηριστικά.

 

2) Πρέπει πάντως να αναγνωρίσουμε ότι στις συνθήκες αυτές το ευρώ συνιστά μια πολύτιμη ασπίδα προστασίας.  

 

Το ευρώ, παρέχει πράγματι προστασία από το συναλλαγματικό κίνδυνο. Δεν πρέπει όμως να παραβλέπονται και οι περιορισμοί που δημιουργεί το γεγονός ότι το ευρώ και, για να είμαι ακριβής, η συναλλαγματική πολιτική της ΕΚΤ και συνολικά η ΟΝΕ, όπως λειτουργεί, ευνοεί περισσότερο τη δράση του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και όχι τις άμεσες παραγωγικές επενδύσεις, τις εισαγωγές και όχι την εγχώρια παραγωγή.

 

Αν δεν υπάρξουν πολιτικές αντιστάθμισης αυτών των αρνητικών όψεων, και σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό πλαίσιο, τότε το ευρώ, με την έννοια που μόλις είπα, θα επιτείνει την παραγωγική υποβάθμιση, την ακρίβεια και την αύξηση της ανεργίας.

 

3) Θεωρείτε, επομένως, ότι η κρίση και οι παράγοντες αστάθειας δεν είναι μόνο εξωγενείς …;

 

Ασφαλώς η κρίση δεν είναι μόνο εξωγενής, όπως ισχυρίζεται η κυβέρνηση. Οι εξωγενείς παράγοντες συναντώνται με εσωτερικούς που έχουν να κάνουν με την εξάντληση της δυναμικής ενός μοντέλου ανάπτυξης που στηρίχθηκε στον υπερδανεισμό, την άνιση κατανομή των εισοδημάτων, την οικονομική μεγέθυνση σε βάρος του περιβάλλοντος. Έχουμε εισέλθει λοιπόν,  σε ένα νέο ιστορικό κύκλο που χαρακτηρίζεται από τον κίνδυνο μακροχρόνιας υποχώρησης των ρυθμών ανάπτυξης, αύξησης της ανεργίας και του πληθωρισμού, έντασης της εσωτερικής και της διεθνούς αστάθειας.

 

Γίνεται έτσι επείγουσα η προϋπάρχουσα ανάγκη για ένα μεγάλο μετασχηματισμό στον τρόπο ανάπτυξης, στο κράτος, στην κοινωνία, που δε μπορεί να γίνει στη βάση του αποτυχημένου νεοφιλελευθερισμού ούτε μπορεί να αναλάβει το έργο αυτό ο δικομματισμός, ένα σύστημα γερασμένο αλλά και διαβρωμένο από συμφέροντα, εξαρτήσεις και διαπλοκές, όπως και το σκάνδαλο της Siemens ήρθε να πιστοποιήσει.

 

4)  Θεωρείτε, δηλαδή, ότι η δημοσκοπική άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ συνδέεται με αυτές τις εξελίξεις; Θα τη χαρακτηρίζατε ως ένα από τα νέα δεδομένα αυτού του «νέου ιστορικού πολιτικού κύκλου» στο οποίο αναφερθήκατε;

 

Πράγματι, ο κόσμος της ανέχειας, αλλά και τμήματα των μεσαίων στρωμάτων, υφίστανται την επιδείνωση των συνθηκών. Βιώνουν την έκταση της διάχυτης διαφθοράς. Εξοργίζονται με την  εμπλοκή, ακόμη και απλών υποθέσεων, στα γρανάζια μιας κακοπληρωμένης, απαξιωμένης, αδιάφορης και ολοένα και πιο συχνά κυνικής κρατικής γραφειοκρατίας. Συνειδητοποιούν ότι οι δυνάμεις του δικομματισμού είναι μέρος του προβλήματος παρά μέρος της λύσης του.

 

Διαμορφώνεται έτσι, ένα κύμα κοινωνικής διαμαρτυρίας και ένα ογκούμενο αίτημα για πολιτική αλλαγή. Ένα μέρος αυτής της δυναμικής αναζητά ελπίδα στο ΣΥΡΙΖΑ. Κι εμείς έχουμε την ευθύνη να μη διαψεύσουμε, αλλά να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες αυτές, δίνοντας στη διάχυτη διαμαρτυρία προγραμματικό περιεχόμενο  και πολιτική προοπτική.

 

5)  Θα χαρακτηρίζατε ως «κυβερνητικό» το πρόγραμμα που θα ετοιμάσετε;

 

Όχι με την τρέχουσα έννοια του όρου.

 

Πρώτον, ένα κυβερνητικό πρόγραμμα αποτυπώνει στατικά τους υφιστάμενους συσχετισμούς. Εμείς θέλουμε όχι να τους αποτυπώσουμε, αλλά να τους αλλάξουμε.

 

Δεύτερον, το πρόγραμμά μας δε θα γίνει κατ’ ανάθεση από κάποιους «σοφούς». Θα το «κτίσουμε» από τα κάτω προς τα πάνω, γιατί θέλουμε να ενσωματώσουμε σ’ αυτό νέες, ζωντανές ιδέες, επιτυχημένες διεθνείς πρακτικές, αλλά και το ριζοσπαστισμό που αναπτύσσεται μέσα στην κοινωνία.

 

Τρίτον, ένα κυβερνητικό πρόγραμμα για να είναι αξιόπιστο πρέπει αναγκαστικά να «παγώσει» το χρόνο, να αναφέρεται δηλαδή σε ένα συγκεκριμένο και κλειστό χρονικό ορίζοντα. Εμείς, στη φάση αυτή, θέλουμε ένα πρόγραμμα ανοιχτό στη δυναμική των εξελίξεων, το οποίο βεβαίως να μπορεί να προσαρμοσθεί ή να εξειδικευθεί σ’ ένα συγκεκριμένο χρόνο και στη διάταξη των δυνάμεων που θα αντιστοιχεί στη δεδομένη στιγμή.

 

Αυτές οι απαιτήσεις δυσκολεύουν ασφαλώς το εγχείρημά μας, αλλά προσωπικά προτιμώ να θέσουμε με σαφήνεια τους στόχους μας και να προσπαθήσουμε να τους προσεγγίσουμε παρά να καταφύγουμε σε ένα δήθεν πρόγραμμα ή σ’ ένα άψυχο κείμενο για τα συρτάρια.

 

6) Όμως, απ’ ό,τι αντιλαμβάνομαι, δε θα είναι και ένα πρόγραμμα «τελικού σκοπού».

 

Όχι, και σ’ αυτό βοηθά η ιστορία για να μην επαναλάβουμε λάθη του παρελθόντος.  Με προγράμματα «τελικού σκοπού» προσπάθησε η τότε Αριστερά και κυρίως το ΚΚΕ να απαντήσει αρχικά στην κρίση του 1929 και απέτυχε. Ειδικά το ΚΚΕ, κατηγορούσε τους πάντες, από το Βενιζέλο ως τους τροτσκιστές ως φασίστες και μετά έτρεχε μάταια να αποτρέψει τον πραγματικό φασισμό του Μεταξά. 

 

Εμείς, έχοντας κατά νου αυτά και άλλα μαθήματα της ιστορίας, θέλουμε να δούμε τις κύριες αντιθέσεις του νέου ιστορικού πολιτικού κύκλου που διανύουμε. Να εντοπίσουμε τους βασικούς «κόμπους» που εμποδίζουν την κοινωνία να πάει μπροστά και τους οποίους πρέπει άμεσα να σπάσουμε. Να επισημάνουμε τις ώριμες ρήξεις που μπορούμε να επιχειρήσουμε. Θα επιδιώξουμε, λοιπόν, ένα πρόγραμμα ώριμων αλλαγών, ριζοσπαστικών μεταρρυθμίσεων και μετασχηματισμών στο κράτος, την οικονομία και την κοινωνία, στον αντίποδα βεβαίως του γερασμένου δικομματισμού και του αποτυχημένου νεοφιλελευθερισμού.

 

Και θα το επιχειρήσουμε αυτό με την ενεργοποίηση και την εμπλοκή με διάφορους τρόπους όλου του κόσμου του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και ευρύτερων δυνάμεων επιστημονικών και παραγωγικών. Γιατί θέλουμε στο τέλος της ημέρας να βρεθούμε όλοι μας όχι μόνο με ένα πιο πλούσιο σε ιδέες πρόγραμμα, αλλά και κυρίως με μια μεγαλύτερη αυτογνωσία για τα προβλήματα της κοινωνίας και με μια ωριμότερη συνειδητοποίηση των πολιτικών όρων που απαιτούνται την επίλυσή τους. Και ο πρώτος απ’ αυτούς είναι η περαιτέρω δυναμική ενίσχυση του ΣΥΡΙΖΑ και των κοινωνικών κινημάτων.