Γνωρίζει το Σύνταγμα ο κ. Μητσοτάκης;

Συνεχίζονται οι προσπάθειες στελεχών της ΝΔ να παρουσιάσουν τους έμμεσους φόρους ως δίκαιους και φιλολαϊκούς. Γιατί επιμένουν να εκτίθενται; Την απάντηση  την έδωσε ο ίδιος  ο κ. Μητσοτάκης.  Η μείωση του ΦΠΑ είπε «θα ήταν μια τρύπα στο νερό, και θα στοίχιζε πολύ», άρα δεν πρέπει να μειωθεί. Αλλά ακόμη και αν δεν υπήρχε το πρόβλημα της ακρίβειας, το θέμα είναι  πολύ σοβαρό από την άποψη της φορολογικής δικαιοσύνης. Και αυτό που αποκαλύπτεται από τις δηλώσεις του κ. Μητσοτάκη είναι ότι δεν είναι στις προθέσεις του να μειωθούν οι έμμεσοι φόροι. Ακριβώς γι’ αυτό γίνεται προσπάθεια να νομιμοποιηθούν στην κοινωνική συνείδηση.

Σύνταγμα,  φόροι, δίκαιη κοινωνία 

Εδώ προκύπτει ένα ερώτημα συνταγματικής τάξης. Διότι το Σύνταγμα της χώρας θέτει κάποιες αρχές που θα έπρεπε να είναι  καθολικά αποδεκτές. Και μια από τις αρχές αυτές είναι η αρχή της αναλογικότητας των φόρων σε σχέση με τη φοροδοτική ικανότητα των πολιτών.  Συγκεκριμένα  προβλέπει (άρθρο 4) ότι «οι Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη, ανάλογα με τις δυνάμεις τους», δηλαδή, ανάλογα με το εισόδημά  τους. Όμως αν ένας άνεργος, ένας εργαζόμενος ή ένας πλούσιος  αγοράσουν ένα κιλό ψωμί θα πληρώσουν όλοι τον ίδιο φόρο. Το γεγονός, επομένως, ότι στην περίπτωση των έμμεσων φόρων πλούσιοι και φτωχοί πληρώνουν τον ίδιο φόρο είναι απόδειξη της αδικίας. Γι’ αυτό και το ποσοστό των έμμεσων φόρων στα συνολικά φορολογικά έσοδα είναι δείκτης του βαθμού ανισότητας ενός φορολογικού συστήματος. Και σε μας το ποσοστό των έμμεσων φόρων φτάνει το 60% μακράν από τα υψηλότερα στην Ευρώπη. Ο κ. Μητσοτάκης αρνούμενος το κριτήριο της αναλογικότητας αρνείται μια  συνταγματικά κατοχυρωμένη αρχή που αποσκοπεί σε μια δίκαιη και γι’ αυτό  ισχυρή κοινωνία.

«Ζήτω οι φόροι» που πλήττουν τα λαϊκά στρώματα και τη μεσαία τάξη

Υπάρχει όμως κι ένας ακόμη λόγος που καθιστά τους έμμεσους φόρους πιο άδικους. Και αυτός είναι ότι δεν ξοδεύουμε όλοι το ίδιο ποσοστό εισοδήματος για τις άμεσες και βασικές ανάγκες μας ούτε έχουμε όλοι δυνατότητα για αποταμίευση και επένδυση. Κάποιοι, για να ζήσουν, ξοδεύουν όλο το μισθό τους και πολλές φορές δεν φτάνει. Άλλα νοικοκυριά μπορούν και βάζουν κάτι στην άκρη, άλλα μπορούν κάνουν και επενδύσεις. Η αδικία των έμμεσων φόρων δεν πλήττει μόνο τα φτωχά νοικοκυριά αλλά και τα νοικοκυριά με μέσο εισόδημα. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία μόνο ένα μικρό μέρος των νοικοκυριών, μόλις το 10%-15% έχει τη δυνατότητα  να αποταμιεύει. Αυτό σημαίνει ότι τα νοικοκυριά με χαμηλό ή μέσο εισόδημα, στην πλειονότητά τους, καταναλώνουν το σύνολο του εισοδήματός τους για τις άμεσες ανάγκες τους άρα φορολογούνται ανάλογα. Ένας πλούσιος, ακόμη και αν αντί για νερό πίνει σαμπάνια κάθε μέρα, ξοδεύει ένα μόνο ένα μέρος του εισοδήματός του σε τρόφιμα και άλλα καταναλωτικά αγαθά. Και όσο πιο πλούσιος είναι κάποιος, τόσο μεγαλύτερο είναι, κατά μέσο όρο, το εισόδημα που μπορεί να αποταμιεύει ή να επενδύει. Άρα, το εισόδημα αυτό,  όχι μόνο δεν υπόκειται σε έμμεσους φόρους, αλλά μπορεί να γίνει πηγή πρόσθετου εισοδήματος για τον κάτοχό του. Άρα η επίμονη προτίμηση του κ. Μητσοτάκη και της ΝΔ προς τους έμμεσους φόρους είναι αποτέλεσμα ταξικής μεροληψίας και όχι τεχνικών ή άλλων κριτηρίων.

«Κάτω οι φόροι» που μειώνουν τις ανισότητες

Η προσπάθεια να εξαγνιστούν οι  έμμεσοι  φόροι και να παρουσιαστούν  ως δίκαιοι,  συνυπάρχει με την παράλληλη προσπάθεια ενοχοποίησης των φόρων που αφορούν στον πλούτο και περιορίζουν τις ανισότητες, όπως είναι ο φόρος στα μερίσματα, τα κέρδη και τις πολύ μεγάλες  γονικές παροχές και δωρεές.  Αλλά το «κάτω οι φόροι», ως ιδεολογία πλέον, σημαίνει τελικά κάτω οι φόροι που αφορούν τους ισχυρούς ή και τους κάπως βολεμένους, οπότε φορολογήστε τους «άλλους». Και το πιο εύκολο μέσο  γι’ αυτό είναι οι έμμεσοι φόροι. Πρόκειται για ταξικές επιλογές ασφαλώς, αλλά όποια και αν είναι τα κίνητρα, η ενοχοποίηση των φόρων και ιδιαίτερα εκείνων που μειώνουν τις ανισότητες- που είναι βασικός πυλώνας του νεοφιλελεύθερου δόγματος- σημαίνει  έμμεση νομιμοποίηση της φοροδιαφυγής και υπονόμευση του κοινωνικού κράτους.

Είναι η χειρότερη και επαχθέστερη «συμβολή» του κ. Μητσοτάκη στα δημοσιονομικά πράγματα της χώρας. Γιατί να πληρώσει φόρους ο κόσμος των ελεύθερων επαγγελματιών και των επιχειρήσεων όταν η ανοχή στη φοροδιαφυγή είναι η κρυφή προεκλογική υπόσχεση  του κ. Μητσοτάκη; «Εμείς» είχε πει, ήδη από τις παραμονές των εκλογών του 2019, «δεν θα στέλνουμε το ΣΔΟΕ για ελέγχους» και το τήρησε. Γιατί να πληρώνει ο κόσμος φόρους αν είναι τόσο επάρατοι ή αν, όπως φώναζε χοροπηδώντας ένας τηλεαστέρας, «θέλουμε μια χώρα χωρίς  φόρους»; Αν αυτό είναι το όραμα -θα σκεφτούν πολλοί- γιατί να μην το χτίζουμε από σήμερα;

Τα πράγματα βέβαια είναι πολύ σοβαρότερα. Και αυτές τις νοοτροπίες που η ΝΔ και ο κ. Μητσοτάκης καλλιεργούν, αύριο, ως κοινωνία, θα τις βρούμε μπροστά μας, εμπόδιο σε κάθε προσπάθεια για μια δίκαιη και αλληλέγγυα κοινωνία.

Τέσσερις κατευθύνσεις 

Τι θα πρέπει να γίνει λοιπόν; Το ερώτημα αυτό απαιτεί ξεχωριστή συζήτηση. Όμως το ελάχιστο που πρέπει να γίνει είναι να αναγνωρίσουμε το πρόβλημα και να δεσμευτούμε σε μια προοδευτική στρατηγική με τέσσερις τουλάχιστον  στόχους:

• Πρώτον, μείωση των φορολογικών ανισοτήτων και ειδικότερα  σταδιακή μείωση των έμμεσων  φόρων με στόχο την εξισορρόπηση έμμεσων – άμεσων  όπως είναι ο κανόνας  στην Ευρώπη.
• Δεύτερον,  μείωση της φορολόγησης των εισοδημάτων  από εργασία.
• Τρίτον, συνεπής και στοχευμένη   καταπολέμηση  της φοροαποφυγής και φοροδιαφυγής.
• Τέταρτον, βελτίωση της κοινωνικής ανταποδοτικότητας των φόρων αναβαθμίζοντας  αποφασιστικά τις παρεχόμενες υπηρεσίες σε  υγεία, παιδεία,  ασφάλεια και υποδομές, όπως και την προσβασιμότητα των πολιτών σε αυτές.

Το 2019 ο κ. Μητσοτάκης υποσχόταν μείωση του ΦΠΑ. Σήμερα μετά το αποτέλεσμα των εκλογών της 21ης Μαΐου νιώθει αρκετά ισχυρός για να αρνηθεί την προηγούμενη δέσμευσή του. Αλλά ποιος είπε ότι τα είδαμε όλα;  Δεν είναι τυχαίο ότι τα καλύτερα μας τα φύλαγαν για μετά τις πρώτες εκλογές. Όσο πιο ισχυροί νιώθουν τόσο  πιο θρασείς, κυνικοί  και  επικίνδυνοι θα γίνονται. Γι’ αυτό και είναι  κρίσιμη η ανατροπή των συσχετισμών στις 25 Ιουνίου.

* Άρθρο-παρέμβαση στην Εφημερίδα των Συντακτών