Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ “ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ”

ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΕΜΕΑ

Τις τελευταίες δεκαετίες, υπό την επιρροή του νεοφιλελευθερισμού, παρατηρούνται, διεθνώς, βαθιές αλλοιώσεις και μετασχηματισμοί στο ρόλο και τις λειτουργίες του κράτους. Το “λιγότερο κράτος” βρίσκει εφαρμογή, κυρίως, στους κοινωνικούς τομείς, τη βασική επιστημονική έρευνα και τις υποδομές. Ταυτόχρονα όμως δημιουργείται ένα υπερτροφικό κράτος στους τομείς της επιτήρησης, του ελέγχου και της καταστολής, ένα “ποινικό”, όπως ορισμένοι το ονομάζουν, κράτος.

Η τρομοκρατία και η εγκληματικότητα, αποτελούν τα κυριότερα πεδία στα οποία αναπτύσσονται δυναμικές επιτάχυνσης, αλλά και κοινωνικής νομιμοποίησης των σχετικών διαδικασιών. Έτσι, στο όνομα της αντιμετώπισης της τρομοκρατίας, πολλαπλασιάζονται τα συστήματα και οι τεχνικές επιτήρησης των πολιτών και ολόκληρων των κοινωνιών. Επίσης, στο όνομα της αντιμετώπισης της εγκληματικότητας, αναβιώνουν αντιλήψεις που μεταθέτουν τη φροντίδα για τους ακραία φτωχούς, από δομές του κοινωνικού κράτους σε δομές αστυνομικές και ποινικές.

Αυτός ο νεοσυντηρητικός μετασχηματισμός του κράτους συνοδεύεται από την ανάπτυξη μιας ιδιωτικής οικονομίας που υπηρετεί αυτές τις διογκούμενες λειτουργίες του.

Υπήρχε βέβαια, ήδη, μια διαμορφωμένη αγορά παροχής υπηρεσιών ασφάλειας με πελάτες, κυρίως, ιδιωτικές επιχειρήσεις και ιδιώτες. Η αγορά όμως αυτή αποκτά τώρα νέους ορίζοντες και δυναμική. Εταιρείες παραγωγής συστημάτων ηλεκτρονικής επιτήρησης, παρακολουθήσεων και ελέγχου, εταιρείες συμβούλων και συμβουλών, ποικίλες ιδιωτικές τράπεζες πληροφοριών και προσωπικών δεδομένων, ιδιωτικά γραφεία υποκλοπής, συλλογής και πώλησης πληροφοριών, ακόμη και εταιρείες αποκωδικοποίησης μηνυμάτων ή ταυτοποίησης ανωνύμων χρηστών του internet αναπτύσσονται ραγδαία. Πολλές είναι επικερδείς και ορισμένες εισάγονται, μάλιστα,  στα διεθνή χρηματιστήρια.

Η δυναμική αυτή ενισχύεται και από την πολιτική ιδιωτικοποιήσεων που επεκτείνεται και σ’ αυτούς τους τομείς. Στις ΗΠΑ η τάση αυτή έχει επεκταθεί όχι μόνο στην κατασκευή αλλά και στη λειτουργία ιδιωτικών φυλακών στις οποίες κρατείται ήδη το 7%, περίπου, των φυλακισμένων.

Αν στο έδαφος της εξωτερικής ασφάλειας διαμορφώθηκε, προ πολλού, μια βιομηχανία εξοπλισμών και ένα “στρατιωτικο – βιομηχανικό”  σύμπλεγμα, μια ανάλογη “βιομηχανία” διαμορφώνεται τώρα στο έδαφος της εσωτερικής ασφάλειας. Και ένα ανάλογο “σύμπλεγμα”, βρίσκεται υπό διαμόρφωση στις παρυφές του “ποινικού κράτους” και σε διασύνδεση μαζί του.

Ο χώρος της εσωτερικής ασφάλειας γίνεται συνεπώς και αυτός ένας χώρος συσσώρευσης κεφαλαίου. Αποκτά μια αυτόνομη δυναμική αναπαραγωγής και διεύρυνσης. Όπως το στρατιωτικό βιομηχανικό σύμπλεγμα, ακόμη και αν δεν υπάρχει ανάγκη νέων όπλων, επιβάλλει  με διάφορους τρόπους την ανάγκη αυτή έτσι, και αυτό το νέο σύμπλεγμα , θα έχει την τάση να δραματοποιεί προβλήματα εσωτερικής ασφάλειας, να μεγεθύνει υπαρκτές ανάγκες, ή να αναδεικνύει νέες, προκειμένου να δικαιολογεί την ύπαρξή του, να εξασφαλίζει τα κέρδη του και να ικανοποιεί τους μετόχους που έχουν επενδύσει σ’ αυτό.

Οι τάσεις αυτές, είναι ήδη ώριμες και σε πλήρη ανάπτυξη στις ΗΠΑ αλλά βαθμιαία ανοίγουν το δρόμο τους και στην Ευρώπη.

Μια γεύση, της επιρροής που διαθέτει ήδη αυτό το οικονομικο-πολιτικό σύμπλεγμα ασφάλειας, πήραμε με αφορμή τους ολυμπιακούς αγώνες και τις πιέσεις που ασκήθηκαν για την προμήθεια πολυδάπανων και άχρηστων συστημάτων.

ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΤΟΥ ΚΕΜΕΑ

Μέσα στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να εντάξουμε και μια νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης που πάρθηκε στη διάρκεια του καλοκαιριού. Με ένα νομοσχέδιο που έχει ήδη καταστεί νόμος του κράτους δημιουργείται ένας νέος δημόσιος φορέας με τη μορφή Νομικού Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου και με την ονομασία Κέντρο Μελετών Ασφάλειας (ΚΕΜΕΑ). Ο αρμόδιος Υπουργός δικαιολόγησε την πρωτοβουλία αυτή με την ανάγκη να αξιοποιηθεί η “ολυμπιακή κληρονομιά”. Η σύνδεση, όμως, της πρωτοβουλίας αυτής με τις τάσεις που κυριαρχούν διεθνώς, και συνοπτικά αναφέρθηκαν εδώ, είναι αναπόφευκτη.

Αν και ο τίτλος του παραπέμπει σ’ ένα Ινστιτούτο Μελετών, προκαλεί εντύπωση το εύρος των σκοπών του, που εκτείνονται πολύ πέραν της έρευνας ή της παροχής συμβουλών ή γνωμοδοτήσεων προς το υπουργείο δημόσιας Τάξης. Συγκεκριμένα το ΚΕΜΕΑ μπορεί να ιδρύει θυγατρικές επιχειρήσεις ή να συμμετέχει σε άλλες επιχειρήσεις δημόσιες αλλά και ιδιωτικές (άρθρο 1 παρ. 4). Μπορεί επίσης να συνάπτει συνεργασίες σε διεθνές επίπεδο με κάθε είδους φορείς δημόσιους ή ιδιωτικούς (άρθρο 3 παρ. γ).

Το ΚΕΜΕΑ, έχει το δικαίωμα να εμπορεύεται και να εξάγει την τεχνογνωσία της χώρας σε θέματα ασφάλειας. Προφανώς, θα μπορεί να κάνει και αντίστοιχες εισαγωγές ιδεών, υλικών και συστημάτων.

Διαπιστώνουμε, λοιπόν, ότι το ΚΕΜΕΑ, νομοθετικά τουλάχιστον, έχει μια περισσότερο επιχειρηματική παρά επιστημονική-ερευνητική δομή.

Γιατί τότε ο νέος αυτός φορέας δεν πήρε τη μορφή μιας Ανώνυμης Εμπορικής Εταιρείας του Δημοσίου, ρώτησαν ορισμένοι βουλευτές, αλλά εκείνη του Νομικού Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου;  Μια εξήγηση είναι ότι, ως εταιρεία, θα έπρεπε να υπακούει στους κανόνες του ανταγωνισμού. Δε θα μπορούσε, δηλαδή, να απολαμβάνει τα προνόμια με τα οποία προικοδοτείται. 

Πράγματι, εντύπωση προκαλεί η ισχύς των μέσων με την οποία το ΚΕΜΕΑ εξοπλίζεται. Αρχικά προικοδοτείται με μια χρηματοδότηση από τον προϋπολογισμό. Στη συνέχεια, το ΚΕΜΕΑ αποκτά μια προνομιακή σχέση ως προς τη χρηματοδότησή του από ποικίλες πηγές. Πέραν των χρηματοδοτήσεων που προβλέπεται να έχει από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων, αλλά και από όλα τα Υπουργεία που εμπλέκονται σε θέματα ασφάλειας (άρθρο 10παρ. 1) και τα έσοδα που θα έχει από εμπορική δραστηριότητα ή χορηγίες ιδιωτών, το ΚΕΜΕΑ προικοδοτείται και με ορισμένα ειδικά προνόμια.

 Έτσι, ενώ το ΚΕΜΕΑ δεν είναι ερευνητικό ίδρυμα, “εξομοιούται  με ερευνητικό πανεπιστημονικό ινστιτούτο” προκειμένου να μπορεί να αντλεί πόρους από ερευνητικά προγράμματα (άρθρο 1 παρ. 3).

Επίσης, ενώ αποτελεί σαφώς κυβερνητική οργάνωση και η διοίκησή της διορίζεται από την κυβέρνηση, το ΚΕΜΕΑ, “εξομοιούται με μη κυβερνητική οργάνωση” και μάλιστα ” με διετή εμπειρία” προκειμένου με τον τρόπο αυτό να έχει, από την αρχή, πρόσβαση στα κονδύλια που αφορούν σε μη κυβερνητικές οργανώσεις.

Εκεί, όμως, που ο σχετικός νόμος υπερβαίνει κάθε όριο, είναι ότι ” οι δημόσιες υπηρεσίες και τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου υποχρεούνται να παρέχουν στο ΚΕΜΕΑ στοιχεία και πληροφορίες που ζητούνται από αυτό για εκπλήρωση των σκοπών του” (άρθρο 3 παρ. 5). Το ΚΕΜΕΑ, δε δικαιούται απλώς να ζητά στοιχεία, αλλά οι δημόσιες υπηρεσίες “υποχρεούνται” να τα παρέχουν.

ΑΔΙΑΦΑΝΕΙΑ ΚΑΙ ΣΤΕΓΑΝΟΠΟΙΗΣΗ

Δεν έχω υπόψη μου άλλο δημόσιο φορέα ή υπηρεσία που να εξοπλίζεται θεσμικά με μια τόσο ισχυρή εξουσιοδότηση. Χωρίς να τίθενται όροι ή προϋποθέσεις, ως προς τη διαβάθμιση ή τη χρήση των στοιχείων και των πληροφοριών, θεωρητικά τουλάχιστον, το ΚΕΜΕΑ, μπορεί να ζητά, να χρησιμοποιεί και, γιατί όχι, να εμπορεύεται ακόμη, στοιχεία και πληροφορίες, που αντλούνται μέσα από τις κρατικές δομές.

Ανεξάρτητα από προθέσεις, κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει τους κινδύνους που μπορεί να εμπεριέχει μια τέτοια “ανοιχτή” εξουσιοδότηση. Όπως και δεν μπορεί να αγνοηθεί η εξ αντικειμένου ευαισθησία του χώρου και των συνθηκών μέσα στις οποίες καλείται να λειτουργήσει το ΚΕΜΕΑ και  από άποψη δικαιωμάτων των πολιτών,  αλλά ακόμη και εθνικής ασφάλειας.  Ακόμη, συνεπώς, και αν δεχθούμε ότι κάποιος φορέας, με αυτό ή άλλο αντικείμενο, θα έπρεπε να δημιουργηθεί είναι προφανής η ανάγκη θωράκισής του από κινδύνους διαπλοκής, ιδιωτικοποίησης ή κακής χρήσης των πληροφοριών που περιέρχονται σ’ αυτό. Θα έπρεπε, δηλαδή, ο ίδιος ο νομοθέτης, να προέβλεπε ισχυρούς μηχανισμούς διαφάνειας και δημοκρατικού ελέγχου του όποιου τέτοιου φορέα.

Αντί γι’ αυτό, η Κυβέρνηση αρνήθηκε την πρότασή μας, ο πρόεδρος του ΚΕΜΕΑ, να ορίζεται μεν από τον υπουργό, μετά όμως από έκφραση γνώμης της αρμόδιας Επιτροπής της Βουλής όπως γίνεται με τους προέδρους ακόμη και λιγότερο σημαντικών δημόσιων φορέων.

Αρνήθηκε επίσης η Κυβέρνηση, την πρότασή μας, όμως συμβόλαια ή άλλες μορφές συνεργασίας του ΚΕΜΕΑ με ξένες κυβερνήσεις, υπηρεσίες ή επιχειρήσεις να τίθεται σε γνώση της Βουλής για ενημέρωση.

Αυτή η εμμονή στην αδιαφάνεια και η πλήρης στεγανοποίηση του ΚΕΜΕΑ μόνο ερωτηματικά μπορεί να δημιουργεί. Θα γίνει το ΚΕΜΕΑ ένας χώρος κομματικών διορισμών, χωρίς περαιτέρω συνέπειες, όπως ορισμένοι υποστηρίζουν; Ή θα λειτουργήσει ως μοχλός ανάπτυξης και στη χώρα μας ενός ιδιότυπου ιδωτικο-κρατικού συμπλέγματος ασφάλειας και διαπλοκής του με τα αντίστοιχα των ΗΠΑ και γενικότερα του εξωτερικού;

Το βέβαιο είναι ότι, αν η παρούσα ή κάποια μελλοντική εξουσία θελήσει να αξιοποιήσει, κατά γράμμα, τις δυνατότητες που της παρέχει ο νόμος αυτός, τότε κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει ποικίλες “τερατογενέσεις”. Ακριβώς και γι’ αυτό η ψήφιση αυτού του νόμου και η δημιουργία του σχετικού φορέα δε θα πρέπει να περάσει απαρατήρητη.