Κυρίες και κύριοι,

Φίλες και φίλοι,

Τιμούμε σήμερα τη μνήμη του φίλου και αγωνιστή της Αριστεράς Γρηγόρη Γιάνναρου. Το κάνουμε αυτό σε μια συγκυρία που κυριαρχείται από τη βαθιά και γενικευμένη κρίση του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού και τις σκληρές κοινωνικές επιπτώσεις που η κρίση αυτή επιφέρει στους εργαζόμενους, τους λαούς, τις κοινωνίες, τον κόσμο συνολικά. Τα συμφέροντα που γιγαντώθηκαν στο κερδοσκοπικό θερμοκήπιο των ιδιωτικοποιήσεων, των απελευθερώσεων και των απορρυθμίσεων των τελευταίων ετών, παγκοσμίως και εδώ, προφανώς και δεν παραδίδουν τα όπλα τους. Προσπαθούν να κρατήσουν το χρεοκοπημένο αυτό σύστημα όρθιο, για να μπορούν τα ίδια, γαντζωμένα απ’ αυτό, να ανακτήσουν και να αυξήσουν τα κέρδη τους, εν ανάγκη με ακόμη πιο επιθετικές πολιτικές.

Όμως, παρά τις προσπάθειές τους και τις πολύμορφες μεταμφιέσεις με τις οποίες αυτές θα εκδηλωθούν, είναι πλέον σαφές ότι έχουμε εισέλθει σ’ ένα νέο ιστορικό πολιτικό κύκλο.

Ένα νέο μετα-νεοφιλελεύθερο τοπίο διαμορφώνεται, ως ένας χώρος των νέων διλημμάτων, ως το πεδίο των νέων συγκρούσεων, κοινωνικών και πολιτικών, μέσα από τις οποίες θα καθοριστεί ποιος θα πληρώσει τελικά το τεράστιο κόστος αυτής της κρίσης και με τη σφραγίδα ποιων κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων θα χαραχθεί η έξοδος απ’ αυτήν και θα γίνει μορφοποίηση του μέλλοντος.

Μέσα σ’ αυτό το νέο μετα-νεοφιλελεύθερο τοπίο που διαμορφώνεται, μέσα σ’ αυτό το δεύτερο «μετά» που ζούμε, η σκέψη του Γρηγόρη Γιάνναρου, το έργο του, η δράση του, είναι μια πολύτιμη και ζωντανή συνεισφορά για την Αριστερά, στην οποία ο ίδιος αφιέρωσε τη σκέψη του, ολόκληρη τη ζωή του.

Ο Γρηγόρης Γιάνναρος ήταν ένας πολιτικός της Αριστεράς. Στο πρώτο «μετά», το οποίο τόσο δραματικά βιώσαμε όλοι και όλες μας, τότε, στη μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης φάση, ο Γρηγόρης Γιάνναρος απάντησε με έναν τρόπο αριστερό, αγωνιστικό. Δεν υιοθέτησε απόψεις και θεωρίες για το τέλος της ιστορίας ή το τέλος της αριστεράς. Αντίθετα, εισηγήθηκε τη στροφή της Αριστεράς στα μεγάλα προβλήματα της κοινωνίας, τη διαμόρφωση αριστερών απαντήσεων σ’ αυτά και μέσα από την κοινωνική και την πολιτική δράση για την προώθηση αυτών των λύσεων, ο Γρηγόρης έβλεπε τη δυνατότητα για αναγέννηση και άνοδο της Αριστεράς.

Ο Γιάνναρος στις αρχές της δεκαετίας του ’90 θεωρούσε ότι πυρήνας του προγράμματος της Αριστεράς έπρεπε να είναι οι τρεις ανακατανομές όπως τις ονόμαζε: των δαπανών, των εξουσιών, του εργάσιμου χρόνου.

Για τον Γιάνναρο όμως οι εναλλακτικές επιλογές δεν συγκρούονται μόνο στο πεδίο της διανομής τους παραγόμενου κοινωνικού πλεονάσματος αλλά πρωτίστως συγκρούονται στο πεδίο της παραγωγής και ακόμη πιο πριν σ’ εκείνο της παιδείας και της έρευνας. Οι επιλογές γύρω από τους προσανατολισμούς της έρευνας, της παραγωγής, της κατανάλωσης, της ανάπτυξης και της αναπαραγωγής μιας κοινωνίας, επηρεάζουν τις παρούσες και τις μελλοντικές γενιές, έχουν συγκεκριμένο πολιτικό και ταξικό περιεχόμενο. Δε μπορούν να προκύπτουν από τις αγορές, αλλά πρέπει να είναι συνειδητές επιλογές, δημοκρατικά συγκροτημένες αποφάσεις της κοινωνίας. 

Στο στάδιο εκείνο, ορισμένες απόψεις ή προτάσεις του Γιάνναρου δε γινόταν πλήρως κατανοητές από τμήματα της Αριστεράς. Όμως, βλέποντας εκ των υστέρων τα επίδικα εκείνης της περιόδου, μπορούμε να κατανοησουμε ότι ο Γιάνναρος ουσιαστικά επεδίωκε να διευρύνει το περιεχόμενο και τον ορίζοντα της παρέμβασης της Αριστεράς.

Ο Γρηγόρης έφυγε νωρίς. Έφυγε πρόωρα. Είχε να μας δώσει ακόμη πολλά.

Ποτέ όμως οι ιδέες του δεν ήταν τόσο αναγκαίες και ποτέ το έδαφος δεν ήταν τόσο γόνιμο, για να γονιμοποιηθούν πολλές από τις προτάσεις του, όσο είναι σήμερα.

Σήμερα βρισκόμαστε σ’ εκείνο ακριβώς το σημείο, που η «συντηρητική στροφή», για την οποία προνοητικά ο Γρηγόρης προειδοποιούσε πριν από 20 χρόνια, αναμετρήθηκε με την πραγματικότητα και την ιστορία. Έδειξε τα τραγικά κοινωνικά, οικονομικά και πολιτισμικά αποτελέσματά της.

Δικάζονται και καταδικάζονται σήμερα στη συνείδηση των λαών, οι ιδέες που εξυπηρέτησαν αυτή τη συντηρητική στροφή και οι πολιτικοί φορείς τους, όπως έδειξαν και τα χθεσινά αποτελέσματα των εκλογών στις ΗΠΑ. Κρίνονται και ελέγχονται και δυνάμεις που, αντί, όπως είχαν χρέος, να αντισταθούν στην επέλαση αυτών των ιδεών και πολιτικών, συνέβαλαν στην πολιτική και την κοινωνική νομιμοποίησή τους. Όπως κρίνονται και δυνάμεις που με τη σεχταριστική και αντιενωτική τους στάση διευκόλυναν την ηγεμονία των συντηρητικών επιλογών και εξακολουθούν να δυσκολεύουν τις προσπάθειες της Αριστεράς να διεκδικήσει και να ανακτήσει την ηγεμονία των δικών ιδεών και επιλογών.

Η αριστερά, όμως, δεν υπάρχει μόνο για να αξιολογεί και να αποτιμά το  παρελθόν. Κυρίως υπάρχει για να ανοίγει νέους δρόμους και να δημιουργεί νέες ευκαιρίες. Τώρα ζούμε ακριβώς τη στιγμή που μια εναλλακτική πορεία, μια προοδευτική και αριστερή διέξοδος καθίσταται ξανά η μεγάλη ανάγκη και το μεγάλο ζητούμενο και στη χώρα μας και στην Ευρώπη και παγκόσμια.

Ας τιμήσουμε, λοιπόν, το Γρηγόρη Γιάνναρο, κάνοντας αυτό το δεύτερο «μετά» που σήμερα ζούμε, μια δεύτερη μεγάλη ευκαιρία για την Αριστερά και την κοινωνία.