Χαιρετισμός στην ημερίδα του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης & Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ) με θέμα «Κυκλική Οικονομία και διαχείριση αποβλήτων».

Χαίρομαι που γίνεται αυτή η ημερίδα διότι στο τέλος της νομίζω ότι όλοι θα έχουμε συνειδητοποιήσει ότι μιλάμε για κάτι πάρα πολύ σοβαρό. Η κυκλική οικονομία είναι απάντηση σε μια κρίσιμη ανάγκη της εποχής μας, αλλά είναι ταυτόχρονα και μια μεγάλη δυνατότητα. Ανάγκη διότι αν δεν αλλάξουμε τρόπο για το τι παράγουμε, πώς το παράγουμε και για ποιον τo παράγουμε, αν δεν αλλάξουμε δηλαδή το παραγωγικό μοντέλο της χώρας και του κόσμου ευρύτερα – αλλά σήμερα μιλάμε για εμάς – το μέλλον θα είναι προβληματικό.

Από την άλλη μεριά, η κυκλική οικονομία ορίζει ένα χώρο δραστηριοτήτων, επενδύσεων και απασχόλησης και με αυτήν την έννοια είναι μια δυνατότητα. Επομένως, αν ήθελα να δούμε τη σημασία της κυκλικής οικονομίας, θα έλεγα πρώτον, ότι έχει μια σημασία στρατηγικού  χαρακτήρα, συστημικού χαρακτήρα, διότι παρεμβαίνει στον τρόπο αναπαραγωγής της κοινωνίας. Από το λεγόμενο γραμμικό μοντέλο της επεκτατικής ανάπτυξης «παράγω, καταναλώνω, πετάω» πρέπει να περάσουμε σε ένα μοντέλο το οποίο να αξιοποιεί ό,τι θεωρείται απόβλητο στο σημερινό μοντέλο∙ θα είναι πρώτη ύλη προς επεξεργασία στο νέο μοντέλο το οποίο πρέπει να διαμορφώσουμε. Επιμήκυνση προϊόντων, επιμήκυνση της διάρκειας ζωής των προϊόντων που χρησιμοποιούνται, επαναξιοποίηση, ανακύκλωση κλπ.

Ταυτόχρονα, όπως είπα, αποτελεί ένα νέο τομέα της οικονομίας, οριζόντιο, διότι μπορεί να βρει εφαρμογές παντού, στη βιομηχανία, στην αγροτική οικονομία ακόμη και στους τομείς των υπηρεσιών, άρα μιλάμε για μια δυνατότητα οικονομικού χαρακτήρα. Υπάρχει όμως και μια διάσταση πολιτισμική∙ γιατί; Γιατί πρέπει να συνηθίσουν οι άνθρωποι και ιδίως οι νέοι, αλλά και όλοι μας, στο να βλέπουμε με άλλο μάτι το περιβάλλον, τους πόρους, τους φυσικούς και όχι μόνο, την κατανάλωση, γενικά τη ζωή. Επομένως, πίσω από αυτά τα οικονομικά και λίγο τεχνικά θέματα υπάρχει μια διάσταση θα έλεγα ιδεολογική, χωρίς την οποία δεν θα μπορέσει η κυκλική οικονομία να αναπτυχθεί στο βαθμό που μπορεί και πρέπει να αναπτυχθεί.

Η σημασία του θέματος έχει αναγνωριστεί παγκοσμίως. Άλλωστε, οι παλιότεροι ίσως θυμόμαστε ότι πριν από μισό αιώνα και πλέον, είχε αρχίσει η συζήτηση για τα όρια της ανάπτυξης, τα ποσοτικά και τα ποιοτικά, αλλά σήμερα έχει αναγνωριστεί η σημασία του θέματος σε ένα κορυφαίο επίπεδο και έχει εκφραστεί με τους Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ. Στόχοι οι οποίοι ενσωματώνουν ακριβώς, πολλοί από αυτούς και ιστορικά ως αντίληψη, και τη διάσταση της βιώσιμης ανάπτυξης, μαζί και με άλλους βεβαίως, όπως είναι η κλιματική αλλαγή, όπως η ανάγκη να συνδέουμε την οικονομική ανάπτυξη με την κοινωνική προστασία και με την περιβαλλοντολογική και οικολογική διάσταση.

Τώρα, για την Ελλάδα, νομίζω ότι η διάσταση της κυκλικής οικονομίας είναι ακόμη πιο σημαντική, για δύο λόγους. Πρώτον, είμαστε μια χώρα με ευαίσθητα οικοσυστήματα – νησιά, ορεινοί όγκοι κοκ- όλη η χώρα είναι οικολογικά ευαίσθητη. Άρα η σπάταλη ανάπτυξη και κατανάλωση είναι ένα πρόβλημα και αντίστοιχα η κυκλική οικονομία μπορεί να δώσει μία διέξοδο. Δεύτερον, είμαστε μια χώρα εξαρτημένη από εισαγωγές. Ό,τι παράγουμε έχει μέσα ένα μεγάλο ποσοστό εισαγόμενων πρώτων υλών και ενδιάμεσων προϊόντων. Άρα, αναπτύσσοντας την κυκλική οικονομία στην πραγματικότητα δημιουργούμε και ένα μηχανισμό υποκατάστασης εισαγωγών. Από την άποψη αυτή εγώ θα ήθελα να διατυπώσω τον φιλόδοξο στόχο, παρόλο που καταλαβαίνω ότι θέλει δουλειά, αλλά θέλω να το πω, ότι πρέπει η χώρα μας να έχει ως στόχο το να γίνουμε πρωτοπόροι στον τομέα αυτό, όχι απλώς να καλύψουμε τη διαφορά.

Τι παραλάβαμε; Παραλάβαμε ένα χαμηλό επίπεδο συνειδητοποίησης του προβλήματος. Ένα χαμηλό επίπεδο προετοιμασίας και ανυπαρξία πολιτικής. Τι κάναμε όμως; Δουλέψαμε νομίζω αυτά τα χρόνια να καλύψουμε μεγάλο μέρος του θεσμικού και πολιτικού κενού.

Πρώτον, το οποίο θεωρώ σημαντικό, αναγνωρίσαμε ως κυβέρνηση από την αρχή, ότι η κρίση που ζούμε δεν είναι μόνο δημοσιονομική. Αλλά υπόβαθρο της είναι ένα παραγωγικό σύστημα μη βιώσιμης και άνισης ανάπτυξης και ένα πολιτικό σύστημα βεβαίως το οποίο συντηρεί και ταυτίζεται με αυτό. Για να το πω σχηματικά, η δημοσιονομική κυριαρχία είναι παρά πολύ σημαντική, το έχουμε δει, αν έχεις ελλείμματα θα οδηγήσουν σε εξάρτηση. Όμως όσα πλεονάσματα και αν έχουμε, δεν θα μπορέσουμε να βγούμε από την κρίση αν δεν αλλάξουμε ταυτόχρονα το παραγωγικό σύστημα. Ακριβώς γι’ αυτό εμείς επιμείναμε ότι πέρα από τα μνημόνια, έπρεπε να έχουμε και ένα σχέδιο ανάπτυξης.

Στην αρχή ήταν δύσκολο, στο τέλος όμως καταφέραμε και διαμορφώσαμε την Αναπτυξιακή Στρατηγική, η οποία αποτελεί τώρα τον οδικό χάρτη για τη μεταμνημονιακή περίοδο και οργανικό μέρος της αντίληψης για τη νέα αυτή Στρατηγική είναι και η διάσταση της κυκλικής οικονομίας.

Δεύτερον, ανταποκριθήκαμε σε αυτήν την πρόκληση του ΟΗΕ για τους στόχους βιώσιμης Ανάπτυξης  2030 και κάναμε το δικό μας σχέδιο δράσης, το ελληνικό σχέδιο δράσης για την προσαρμογή στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης  και ο Υπουργός το παρουσίασε στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ.

Τρίτον, καταρτίσαμε το Πρόγραμμα Δράσης για την προώθηση της κυκλικής οικονομίας, το οποίο εγκρίθηκε στην πρώτη του μορφή, το Μάιο του 2017 στο Κυβερνητικό Συμβούλιο Οικονομικής Πολιτικής και ένα χρόνο μετά, φέτος δηλαδή τον Απρίλιο, διαμορφώθηκε και εγκρίθηκε πάλι από το ΚΥΣΟΙΠ το πλαίσιο δημόσιας πολιτικής. Για το πώς δηλαδή να προωθήσουμε την κυκλική οικονομία ως ένα κομβικό στόχο της Αναπτυξιακής Στρατηγικής. Έγινε δημόσια διαβούλευση, ενσωματώνονται τα πορίσματα της διαβούλευσης και το Σχέδιο, πλέον με τη μορφή ενός σχεδίου υπηρεσιακού, θα υποβληθεί από τον αρμόδιο υπουργό στις Βρυξέλλες, στα ευρωπαϊκά όργανα, το Δεκέμβριο.

Επομένως, έχουμε φτάσει σε ένα σημείο όπου η χώρα μας έχει στρατηγική, έχει σχέδιο, ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε και με αυτό το δεδομένο να πω δυο λόγια για τα επόμενα βήματα.

Νομίζω από εδώ και πέρα έχουμε δύο μεγάλα καθήκοντα. Το πρώτο είναι το τρίπτυχο υλοποίηση των δράσεων, αξιολόγηση αποτελεσμάτων και επανασχεδιασμός πολιτικών. Γιατί αυτό; Γιατί μιλάμε για νέο πεδίο. Άρα μόνο εφαρμόζοντας τις δράσεις που εξειδικεύουν τη στρατηγική μας, θα βλέπουμε δυσκολίες, θα βλέπουμε προβλήματα, θα τα διορθώνουμε, θα βλέπουμε νέους τομείς που θα πρέπει να χαράξουμε πολιτικές και έτσι θα συνεχίσουμε.  Σε ό,τι αφορά το Υπουργείο του οποίου έχω την ευθύνη, οι συνεργάτες μου, μου ξεχώρισαν μια σειρά από δράσεις που είναι στο δικό μας σχεδιασμό και που είναι αυτές που λέμε τώρα ότι πρέπει να υλοποιήσουμε:

• Εκπόνηση εθνικού σχεδίου δράσης για την προώθηση πράσινων δημόσιων συμβάσεων και τη χάραξη εθνικής πολιτικής. Υιοθέτηση πράσινων και κοινωνικών κριτηρίων στις δημόσιες συμβάσεις∙ νομίζω υπάρχει και στην ημερίδα μια σχετική εισήγηση.
• Ανάπτυξη καινοτόμων εφαρμογών και τεχνολογιών αιχμής για τη διαχείριση των αποβλήτων με ευθύνη και σε συνεργασία με τη Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας.
• Διαμόρφωση δεικτών. Πρέπει να διαμορφώσουμε δείκτες για να μπορούμε να παρακολουθούμε την πρόοδο στην κυκλική οικονομία. Δεν υπάρχουν τέτοιοι δείκτες γενικά αποδεκτοί σήμερα, είναι κάτι το οποίο πρέπει να γίνει μέσα στο επόμενο έτος.
• Εθνικά πρότυπα για το περιβάλλον και την κυκλική οικονομία, πολύ σοβαρή η προτυποποίηση όλων αυτών των δραστηριοτήτων.
• Αξιοποίηση των χρηματοδοτικών εργαλείων. Στο Υπουργείο Οικονομίας & Ανάπτυξης έχουμε φτιάξει μια εργαλειοθήκη διαφόρων χρηματοδοτικών εργαλείων, για την οποία μπορείτε να ενημερωθείτε και να τη ζητήσετε. Είτε δανειακών εργαλείων είτε εργαλείων που επιχορηγούν, επιδοτούν ή και funds τα οποία συμμετέχουν σε επιχειρήσεις καινοτόμες κλπ. Θέλουμε, λοιπόν, αφενός να δούμε ποια από αυτά τα εργαλεία και πως μπορούμε να τα αξιοποιήσουμε στην κυκλική οικονομία, αφετέρου να δούμε εάν χρειάζεται κι αν μπορούμε να κάνουμε και ειδικά Ταμεία και ειδικά προγράμματα για την κυκλική οικονομία.

Άρα, πρώτο καθήκον είναι να υλοποιήσουμε με συνέπεια τις δράσεις που εξειδικεύουν τη στρατηγική μας. Το δεύτερο καθήκον είναι να αρχίζουμε να σχεδιάζουμε την επόμενη προγραμματική περίοδο, δηλαδή την επόμενη δεκαετία. Εντός του 2019,  ίσως δε τους επομένους μήνες, θα οριστικοποιηθεί το νέο ΕΣΠΑ. Το νέο ΕΣΠΑ αφορά στην περίοδο 2021-27. Στην πράξη, όμως, πρέπει να αρχίσουμε να προετοιμαζόμαστε από τώρα, γι’ αυτό μιλάω ,για την προετοιμασία της επόμενης δεκαετίας. Έχει σταλεί ήδη μια εγκύκλιος από το Υπουργείο Οικονομίας & Ανάπτυξης στα υπουργεία και ζητάμε προτάσεις έργων ή άλλων δράσεων.  Υπάρχουν αιρεσιμότητες οι οποίες αναλύονται αυτήν την περίοδο και διαδικασίες τις οποίες μπορούμε να συζητήσουμε και μπορεί να συμβάλλουν και το Κέντρο και η Σχολή.

Πρέπει να μπούμε σε μια εντατική προσπάθεια να διαμορφώσουμε το σχέδιο για την επόμενη δεκαετία, καταρχήν ένα σχέδιο υποδομών και εκεί θα δούμε και κάποια διλήμματα. Τι κάνουμε σε φυσικές υποδομές; Τι κάνουμε σε ψηφιακές υποδομές; Τι κάνουμε σε κοινωνικές υποδομές; Επομένως, υλοποιούμε το παρόν και σχεδιάζουμε το μέλλον. Καλή συνέχεια.