Τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών και κυρίως η θηριώδης, όπως ονομάστηκε, αποχή αναδεικνύουν το πρόβλημα εμπιστοσύνης προς την πολιτική, τα κόμματα, τις ηγεσίες τους. Ειδικά για τον αριστερό, προοδευτικό χώρο, επιβεβαιώθηκε η διαπίστωση πανευρωπαϊκών ερευνών ότι «η υιοθέτηση δεξιόστροφων πολιτικών δεν βοηθά την Αριστερά/κεντροαριστερά να κερδίσει ψήφους» (Guardian) [1].  Επίσης οι στιγμιαίες τυπικές αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες εκλογής των ηγεσιών που έχουν υιοθετήσει ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, εκ του αποτελέσματος αποδεικνύεται ότι δεν απαντούν στο έλλειμμα εμπιστοσύνης. Αντίθετα ενισχύουν λογικές «ανάθεσης» και δίνουν άλλοθι σε ηγεσίες να λειτουργούν χωρίς έλεγχο και λογοδοσία. Η δημιουργία,  σχέσεων εμπιστοσύνης προς την πολιτική, τα κόμματα, τα προγράμματα τους και η  δημοκρατική λειτουργία των ίδιων των κομμάτων, είναι προϋπόθεση ώστε η μαζική αποχή να μη μετεξελιχθεί σε μόνιμη κρίση αντιπροσώπευσης και περαιτέρω φθοράς της ίδιας της δημοκρατίας.

Πολιτική υποεκπροσώπιση της κοινωνικής Αριστεράς

Το αποτέλεσμα των εκλογών έδειξε ότι καμία από τις προτάσεις της αντιπολίτευσης δεν κρίθηκε αξιόπιστη εναλλακτική κυβερνητική πρόταση. Αλλιώς πολλοί θα την ψήφιζαν αντί να προτιμήσουν μαζικά την αποχή, όπως έκαναν. Ακριβώς γι’ αυτό το αποτέλεσμα των εκλογών ήταν ήττα για τον κ. Μητσοτάκη αλλά δεν ήταν νίκη για τον κ. Ανδρουλάκη, ούτε για τον κ. Κασσελάκη. (Το 42% των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ και το 30% του ΠΑΣΟΚ επέλεξαν την αποχή σύμφωνα με στοιχεία Γ. Μαυρή στην ΕΦΣΥΝ της 15/6). Οι εκλογές αυτές ανέδειξαν επομένως την ύπαρξη ενός πολιτικού κενού που αφορά στη διακυβέρνηση της χώρας, τη λειτουργία του πολιτικού συστήματος, την πολιτική εκπροσώπηση της κοινωνικής Αριστεράς.

Το πρόβλημα είναι ακριβώς αυτό: η κοινωνική αριστερά όχι μόνο υποεκπροσωπείται και αλλά και εκπροσωπείται αναποτελεσματικά. Όπως έδειξε έρευνα του Ινστιτούτου ΕΝΑ [2], που έγινε στις αρχές αυτού του χρόνου, ο εν λόγω χώρος είναι υπαρκτός και διακριτός. Είναι ο χώρος της πληθυντικής Αριστεράς, το «αριστερό ημισφαίριο» της κοινωνίας-με βάση την πολιτική και ιδεολογική αυτοτοποθέτηση των πολιτών- το οποίο, κατά την ίδια έρευνα, υπολείπεται, αλλά όχι πολύ, από το αντίστοιχο «δεξιό ημισφαίριο». Η διαπίστωση αυτή επιβεβαιώθηκε και από το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών. Τα κόμματα που αναφέρονται σε εκδοχές της Δεξιάς αθροίζουν ένα ποσοστό της τάξης του 47%-48% ενώ τα κόμματα που αναφέρονται σε εκδοχές της Αριστεράς και οικολογίας, αθροίζουν περίπου 43%-44%. (Εξαιρούμε την Πλεύση Ελευθερίας διότι η ίδια αρνείται την ένταξή της στον αριστερό ή στο δεξιό πόλο). Μάλιστα αυτή η υστέρηση των 4-5 μονάδων μπορεί ως ένα βαθμό να αποδοθεί στον κατακερματισμό, την αναποτελεσματική πολιτική εκπροσώπηση του χώρου αλλά και στο έλλειμμα εμπιστοσύνης προς τις προτάσεις της. (Σύμφωνα με την ίδια έρευνα του ΕΝΑ το 47% των αριστερών θεωρεί τις προτάσεις της ανεφάρμοστες). Για να απαντήσει επομένως η Αριστερά στην κυριαρχία της Δεξιάς και την απειλή της Ακροδεξιάς είναι ανάγκη να υπερβεί τον κατακερματισμό της αλλά ταυτόχρονα να κατανοήσει τα νέα δεδομένα της εποχής μας, να ριζοσπαστικοποιήσει την πολιτική της, να κάνει πιο επεξεργασμένες, τεκμηριωμένες και αξιόπιστες τις προτάσεις της.

Η ιστορία είναι πιο αισιόδοξη από την εποχή μας

Δεν φαίνεται όμως ποιος από τους υφιστάμενους κομματικούς σχηματισμούς θα μπορούσε να παίξει ρόλο  επισπεύδουσας δύναμης. Στα υφιστάμενα κόμματα κυριαρχούν δισταγμοί, αμηχανία και αβεβαιότητα. (Δεν αναφέρομαι στη Νέα Αριστερά διότι εκκρεμεί η κομματική ή όποια άλλη συγκρότηση της). Για να εδραιωθούν στις θέσεις τους οι ηγεσίες των υφιστάμενων κομμάτων προσπαθούν να κερδίσουν χρόνο, αλλά στην πραγματικότητα «καίνε» χρόνο. Διότι οι κίνδυνοι καραδοκούν. Δεν αποκλείεται, αξιοποιώντας τις αδράνειες της Αριστεράς, ο κ. Μητσοτάκης να προσφύγει σε πρόωρες εκλογές, χωρίς και πάλι να έχει απέναντί του μια αξιόπιστη εναλλακτική κυβερνητική πρόταση. Υπάρχει επίσης περίπτωση η πολυκέφαλη Ακροδεξιά, ωθούμενη και από τις εξελίξεις στην Ευρώπη, να ενωθεί σε έναν αυτόνομο πόλο και να αποτελέσει τον κύριο υποδοχέα κοινωνικής δυσαρέσκειας.

Ενώ λοιπόν η ανασυγκρότηση και η ενιαία έκφραση της Αριστεράς και του ευρύτερου  προοδευτικού χώρου αναδεικνύεται σε επείγουσα ανάγκη, υπάρχει ο κίνδυνος να προταχθούν λογικές ελέγχου των κομματικών μηχανισμών στα υφιστάμενα κόμματα αντί της ανάληψης πρωτοβουλιών για την υπέρβαση της σημερινής αδιέξοδης κατάστασης.

Τούτων δοθέντων είναι ανάγκη η ανασυγκρότηση και η ανασύνθεση της Αριστεράς να γίνει υπόθεση της κοινωνίας. Άλλωστε και στο παρελθόν, σε όλα τα ενωτικά εγχειρήματα της Αριστεράς, επισπεύδουσα δύναμη ήταν πάντα η ίδια η κοινωνία, μέσω ενός αστερισμού υποκειμένων, όπως ο ανένταχτος κόσμος της Αριστεράς, οι διανοούμενοί της, εστίες σκέψης και προβληματισμού, αριστερά έντυπα, ανιδιοτελείς παράγοντες και προσωπικότητες του χώρου, κοινωνικά κινήματα, χώροι διαλόγου και κοινής δράσης, πρωτοβουλίες πολιτών. Ίσως θα πρέπει και σήμερα, πέρα από την πίεση στα κόμματα, ο κόσμος της Αριστεράς να δώσει το δικό του στίγμα, με όποιο  πρόσφορο τρόπο. Στο κάτω – κάτω η ιστορία είναι πιο αισιόδοξη από την εποχή μας. Και άλλες φορές η αναγκαία ενότητα διαφορετικών ή ακόμη και αντίθετων εκδοχών της Αριστεράς φαινόταν ανέφικτη αλλά τελικά με τη δράση των αριστερών πολιτών έγινε πραγματικότητα.

* Άρθρο στην Εφημερίδα των Συντακτών

[1] Adopting rightwing policies ‘does not help centre-left win votes’, The Guardian, by Jon Henley 10/01/24

[2] Έρευνα ΕΝΑ | Το αριστερό ημισφαίριο στην ελληνική κοινωνία, Φεβρουάριος 2024