Πριν καταθέσω τις απόψεις μου, θα ήθελα να πω ότι βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέροντα τα όσα μας είπε ο κ. Ακριβάκης, διότι αποτελούν γεγονότα και όχι απλώς απόψεις και ιδέες. Και μας τα καταθέτει ένας εκ των πρωταγωνιστών.

 Αυτό είναι το κύριο χαρακτηριστικό και του υπό συζήτηση βιβλίου.

Είναι ένα βιβλίο – τεκμήριο. Όχι μόνο με την έννοια ότι τεκμηριώνει  τις απόψεις που ο κ. Λαΐνος καταθέτει, αλλά με την έννοια ότι αποτελεί και τεκμήριο για το τι έγινε και τι δεν έγινε όλα αυτά τα χρόνια στην ΟΑ. Για τα τεκμήρια δεν έχει νόημα να πει κανείς πολλά. Τα εντοπίζει και τα προτείνει ως αποδεικτικό υλικό για όποιον θέλει να δει την αλήθεια.

Θα ήθελα όμως να αξιοποιήσω την ευκαιρία και να προχωρήσω σε ορισμένες σκέψεις. Το ερώτημα που έκανε η συντονίστριά μας και το ονόμασε δημοσιογραφικό, “γιατί πρέπει να φτάνουν τα πράγματα στο αμήν”, είναι ένα πολιτικό ερώτημα. Ή μάλλον είναι και πολιτικό ερώτημα.

Είναι σύνηθες, θέλω να πω, φαινόμενο και στη Βουλή και στην πολιτική μας ζωή, ένα πρόβλημα να “ανοίγει” όπως λέμε, στο στάδιο που, ενδεχομένως, πια δεν επιδέχεται λύση. Η κοινωνία, γενικότερα,  συνειδητοποιεί το πρόβλημα όταν πια ο άρρωστος είναι στην εντατική. Και σ’ εκείνη τη φάση είτε δεν υπάρχει λύση είτε οι όποιες λύσεις είναι επώδυνες.

Έτσι έγινε και με την ΟΑ.  

Θα ήθελα να επισημάνω και ένα κενό του βιβλίου, μια “αδυναμία”, αν μπορώ να το πω έτσι.

Θα πρότεινα στον κ. Λαΐνο, σε μία επόμενη έκδοση ίσως, να βάλει σε παράρτημα τα ονόματα όλων όσων πέρασαν από τη διοίκηση της ΟΑ, διότι και αυτό είναι ένα πολύτιμο υλικό για τον ιστορικό του μέλλοντος. Ποιοι διοίκησαν την ΟΑ; Και ποιοι άλλοι, πέραν του κ. Ακριβάκη, έστω και τώρα, καταθέτουν με αίσθημα ευθύνης τη μαρτυρία τους;

Είναι γενική άποψή μου αυτή, δηλαδή όποιος έχει ασκήσει δημόσιο λειτούργημα και έχει διαμορφώσει γνώμη και εμπειρία, ιδίως σε θέματα που εμπεριέχουν συγκρούσεις συμφερόντων, νομίζω ότι έχει υποχρέωση να δημοσιοποιεί τις εμπειρίες και διαπιστώσεις του. Είναι ένα γενικότερο πρόβλημα. Πολλές φορές, βλέποντας συζητήσεις στις τηλεοράσεις και ξέροντας πρόσωπα και πράγματα, μένει κανείς με την εντύπωση ότι αυτοί που ξέρουν δεν μιλούν και αυτοί που μιλούν δεν ξέρουν.

Διάβαζα προ ημερών στην “Καθημερινή” ότι στην Ελβετία την πρώην διοίκηση της Swissair την πήγαν στο δικαστήριο. Κατηγορώντας την όχι για διαφθορά, για σκάνδαλα κλπ, αλλά για την αποτυχία της, και γιατί οδήγησε τη Swissair στην πτώχευση.

Εάν λοιπόν και εδώ υπάρξει κάποια έρευνα, νομίζω ότι το βιβλίο του κ. Λαϊνου, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα “προανακριτικό υλικό”, ας το πω έτσι. Μαζί μ’ αυτά που είπε κι ο κ. Ακριβάκης.

Η δεύτερη παρατήρηση που θέλω να κάνω μπαίνοντας στην ουσία του θέματος που συζητούμε, είναι ότι ζούμε σ’ ένα πολιτικό περιβάλλον όπου κάθε τι το δημόσιο έχει ενοχοποιηθεί. Ζούμε την εποχή των ιδιωτικοποιήσεων και της αγιοποίησης του “ιδιωτικού”.

Σημαίνουν λοιπόν αυτά τα γεγονότα το τέλος της δημόσιας επιχείρησης; Επιτρέψτε μου επί του θέματος αυτού δυο επισημάνσεις.

Ο κ. Ακριβάκης υποστήριξε ότι μία από τις αιτίες του προβλήματος της ΟΑ ήταν ότι, μέσω της ΟΑ, ασκήθηκε κοινωνική πολιτική. Ρωτάω: Είναι επί της αρχής αυτό κακό; Κατά την άποψή μου δεν είναι, με την προϋπόθεση ότι οι δαπάνες και το κόστος, που οφείλονται στην αιτία αυτή, εγγράφονται σε ξεχωριστό προϋπολογισμό και δεν πλήττουν τη βιωσιμότητα της επιχείρησης.

Δηλαδή, όπως στο λογαριασμό της ΔΕΗ αναγράφεται “Για τη ΔΕΗ πληρώνετε τόσα, για την τηλεόραση πληρώνετε τόσα, για το δήμο πληρώνετε τόσα”, το ίδιο θα μπορούσε να γίνει και για τις κοινωνικές δαπάνες των ΔΕΚΟ. Και αν γινόταν αυτό, θα μπορούσε κανείς να συζητήσει και αν είναι σκόπιμες οι όποιες τέτοιες δαπάνες. Άρα, μπορεί να λειτουργήσει η δημόσια επιχείρηση, μπορεί ακόμα και να λειτουργήσει ως όχημα κοινωνικής πολιτικής, εν όλω ή εν μέρει, υπό τον όρο όμως ότι η κοινωνική πολιτική θα πληρώνεται από τον κρατικό προϋπολογισμό και όχι από την επιχείρηση.

Μια δεύτερη επισήμανση.

Υπάρχει η άποψη ότι οι δημόσιες επιχειρήσεις έγιναν για λόγους … ιδεολογικούς, διότι, δηλαδή κάποιοι άνθρωποι ή κάποια κόμματα είχαν κρατικίστικες αντιλήψεις. Και γι’ αυτό έχουμε δημόσιες επιχειρήσεις. Η ιστορική αλήθεια, ξέρετε, είναι διαφορετική.

Η ΔΕΗ στην Ελλάδα έγινε κρατική με υπόδειξη της αμερικάνικης αποστολής που ουσιαστικά συγκυβερνούσε μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ελλάδα.

Ο ΟΤΕ ξεκίνησε ως δημόσια επιχείρηση με υπόδειξη, επίσης, της αμερικάνικης αποστολής. Το ίδιο και η ΕΥΔΑΠ, ο ΕΟΤ κλπ.

Οι Αμερικάνοι ήταν κρατιστές ή σοσιαλιστές ; Όχι, βέβαια!

Η αμερικάνικη αποστολή γνώριζε ότι υπάρχουν ορισμένοι τομείς που δεν μπορούν ή δεν πρέπει να λειτουργούν με σκοπό το κέρδος, διότι καλύπτουν καθολικές ανάγκες και λειτουργούν ως υποδομές για ολόκληρη την οικονομία και την κοινωνία.

Που σημαίνει ότι, αν σ’ αυτούς τους τομείς δεν παρέμβει το κράτος, εάν δεν υπάρξει δημόσια επιχείρηση, θα υπάρξει ένα έλλειμμα, δε θα ικανοποιείται μια καθολική ανάγκη της κοινωνίας, διότι οι αγορές λειτουργούν πάντα μ’ έναν τρόπο αποσπασματικό και επιλεκτικό.

Στην κατηγορία αυτή ανήκει και η Ο.Α.

Ο καθηγητής Λαΐνος ανατρέπει το μύθο ότι η Ολυμπιακή όσο ήταν ιδιωτική ήταν κερδοφόρα και όταν την πήρε το δημόσιο έγινε ζημιογόνα.

Ανατρέπει το μύθο αυτό στον πρόλογό του και ο νυν Γ. Γ.  Κοινωνικών Ασφαλίσεων του Υπουργείου Εργασίας κ. Κωστόπουλος της Ν.Δ. 

Τεκμηριώνεται ότι η Ολυμπιακή ήταν επιδοτούμενη και όταν βρισκόταν υπό ιδιωτικό ιδιοκτησιακό καθεστώς.

Άρα οι αερομεταφορές, γενικώς και ειδικότερα, σε μια χώρα νησιωτική και μικρή όπως είμαστε εμείς, με τις ιδιαιτερότητες, ποτέ δεν ήταν ένας τομέας κερδοφόρας δραστηριότητας. Και ήταν τεράστιο πολιτικό σφάλμα – και εξακολουθεί να είναι – όλη η συζήτηση περί ιδιωτικοποίησης της Ολυμπιακής.

Δεν ιδιωτικοποιείται η ΟΑ.    Διαλύεται.

Εκείνο που θα ‘πρεπε και πρέπει να συζητήσουμε, είναι υπό ποιο μοντέλο δημόσιας επιχείρησης μπορεί να υπάρξει η ΟΑ, ούτως ώστε να λειτουργεί με διαφάνεια και με βάση τις αρχές της οικονομίας, της αποτελεσματικότητας και της εξυπηρέτησης του δημόσιου συμφέροντος.

Η απάντηση λοιπόν στο δεύτερο ερώτημα είναι ότι το βιβλίο του κ. Λαΐνου δε συνιστά ένα μνημόσυνο στη μνήμη των δημόσιων επιχειρήσεων, αλλά είναι πηγή προβληματισμού για ένα νέο μοντέλο δημόσιας επιχείρησης που παραμένει αναγκαίο στο χώρο των αερομεταφορών και σε άλλους τομείς.

Ολοκληρώνοντας, θα ήθελα να εξάρω, πέραν του συγκεκριμένου βιβλίου, τη συνολικότερη διαχρονική συμβολή του κ. Λαΐνου στην κατανόηση των εξελίξεων στις ελληνικές αερομεταφορές.

Η συμβολή του αυτή πρέπει να αναγνωρισθεί.

Προσωπικά διαπίστωσα τη σημασία αυτής της συμβολής, πολλές φορές, στη Βουλή. Υπήρξαν αρκετές περιπτώσεις που πέσαμε θύματα παραπληροφόρησης τόσο από πολιτικές ηγεσίες του Υπουργείου Μεταφορών όσο και από προέδρους της Ολυμπιακής. Αναφέρομαι σε ακροάσεις των τελευταίων στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής. Αν κάποιος μελετήσει τα πρακτικά, θα διαπιστώσει όχι μόνο απόκρυψη στοιχείων, αλλά και συνειδητή συγκάλυψη της πραγματικότητας από μέρους διοικούντων της Ολυμπιακής. Πολλές φορές η αρθρογραφία του κ. Λαΐνου αποτελούσε βασική ή και μοναδική πηγή πληροφόρησης επί των πραγματικών δεδομένων.

Εύχομαι στον κ. Λαΐνο να είναι πάντα δημιουργικός και παραγωγικός.